Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

SUƐI LEBOLII 21

“Kooma Wana o Wana Cho Ya o Lebol Te”

“Kooma Wana o Wana Cho Ya o Lebol Te”

Sɛmbɛ Pɔɔl dɔu o yooŋgu kɛndɔɔ dimioo niŋndo, a sila o ke bɛnduaa kundaa wo

O tɔlnuŋ o Walta Kiilaa 20:​1-38 choo

1-3. (a) Tɛɛsiaawɔ nyɛ ndoo yɔŋnuŋ o nyumma Yutikɔɔ ndoo sɔla piɔmndo waŋ choo. (b) Yɛɛ Pɔɔl ndoo tosa yɛ, nduyɛ yɛɛ suɛi ndoo tosa keŋ nde chɔm yɛ a ndu okɔɔ?

 PƆƆL cho Towaasi, o chiɛi choo choo cho o piaa cha a waŋnda chieeya wo niŋ. Mbo chua teleŋndo tau le suɛi o puaapiliaa lo, kanifuule nyumma ndɔ ma mɛɛlaŋ ma wa maŋ a nda latulu ni. Nduyɛ a teleŋ ditɛɛŋndo, lambuilaŋ la wa tiŋ chalaŋ o lumuiyo niŋ. Mi hei tosa mi kumnde kinduŋ nduyɛ mi haŋgullo bɛɛ chɔɔlu piɔ cha o lumuiyo niŋ. Po chua piaandu pilɛ wa diolaŋ aa Yutikɔɔ, o wa ichali o wundɛiyo. A teleŋ Pɔɔl wa suɛiyo, mbo hiaunuŋ o luaŋ yikpi, okoŋ mbo fula o chiɛi choo choo wa helɔɔ le yaa wo, mbo del lɛŋ!

2 Le mɛɛ Luku wa wana chiɔuwaa yɛ, naapum o wa o kunda tase fula o bɛɛ wo tɛɛŋ, mbo kɔ mɛɛndiaŋ poo hoo. Yɛɛ ndoo yɔŋnuŋ yɛ ndu? Mɛɛ nda fula o bɛɛ, ma komal Yutikɔɔ “o vilɛiyo.” (Walta. 20:​9) Kɛ mi kaamaa yɔŋnuŋ okoŋ kɔɔli. Mi Pɔɔl hini poo hoo choo, okoŋ mbo dimul faŋaa aa: “La tambu kɔl te. O cho yoomu.” Mi Pɔɔl miŋgi Yutikɔɔ yoomu!—Walta. 20:​10.

3 Mi suɛi yɔŋnuŋ hei ve chɔm kpaaya nyina Mɛlɛkaa nɔ wo. Mi che bɛɛ tɔɔyaŋ piɔm Yutikɔɔ wo ve Pɔɔl choo le, kɛ ndoo yeema mi piɔm Yutikɔɔ wo ndoo tɛɛmbuu chuuŋgiaŋ koŋ, ɔɔ mbo paaliaŋ wana o wana o Mɛlɛka piɛiyo niŋ te. Le mɛɛ Pɔɔl ndoo miŋgi Yutikɔɔ yoomu yɛ, mi hei tosa mi kundaa sɔla yoomuaŋ nduyɛ mbo mɛi nda a kɔl kɛndɛ le hiouwɔɔ lachi a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. A tonya, mi Pɔɔl sina maa kalaŋ ndɔɔ i wa ni le yoomula acheleŋnda mandaa. Lelaŋ o dimi diomndaŋ ndaŋ ni aa: “kooma wana o wana cho ya o lebol te.” (Walta. 20:​26) Ŋ yaasiaŋndɔ mɛɛ tamasi Pɔɔl lo mala naa o hei niŋ yɛ.

“Mbo Mal le Kɔlaŋ Masidooniaa” (Walta Kiilaa 20:​1, 2)

4. Nyɛ kindilaa kuɛɛ Pɔɔl ndoo keeku yɛ niŋ?

4 A mɛɛ naŋ pɛɛku o suɛi lebolii hiou ve niŋ yɛ, Pɔɔl ndoo keeku niŋ o sɔɔŋ kindilaŋ bɔɔbɔɔ bɛŋgu. Mi yooŋgu kɛndɛ o wa dimioo Ɛfisɔɔ wo tosa mi waŋnda mal wooluŋ wooluŋndo. Piɔmnda pisioo wanaa ndaa tosa wallo a kaniŋ humbuŋ nda ndaa tiindaŋ ni le kaniei sɔlaa. Mi nda bɛɛ duau balaŋ o sɔŋgɔ ndoo del hoo wo niŋ. Walta Kiilaa 20:​1 dimi aa: “Mɛɛ wooluŋ wooluŋndo pɔlul, mi Pɔɔl veelu wanaa laalaŋnda. Mbo dimul nda diomnda kɔl dɛɛniaalaŋ, mbo choŋguŋ nda. Okoŋ mbo mal le kɔlaŋ Masidooniaa.”

5, 6. (a) Naapum le vɛɛ kpe Pɔɔl ndoo viou yɛ Masidooniaa, nduyɛ yɛɛ ndoo tosallɛ puaapiliaa nduaa loŋ? (b) Yiyaŋ kɛndɛ kuɛɛ Pɔɔl ndoo nɔ yɛ a chaaŋaa nduaa okɔɔ?

5 Mɛɛ Pɔɔl wa kɔlaŋ Masidooniaa, mbo kei Towaasi okoŋ mbo chua palɛi itiŋ loŋ. Mi Pɔɔl viam Taitɔɔ Kɔliŋ, nduyɛ o wa ko kɔl maa o wa ndu miiŋgu o ibuŋ. (2 Kɔliŋ. 2:​12, 13) Kɛ mɛɛ Pɔɔl sina maa Taitɔɔ ve lɛ ndu miiŋgu o ibuŋ te, mbo kua Masidooniaa, naapum mbo chii wɔsioo loŋ “wanaa laalaŋnda diomnda kɔl dɛɛniaalaŋ” dimullo. a (Walta. 20:​2) Mi Taitɔɔ mɛɛlu lakɔ o Pɔɔl lo Masidooniaa, nduyɛ mbo yoo ndu yooŋgu kɛndɔɔ a nyɛ puaapiliaa o Kɔliŋ niŋ ndaa tosa wo okɔɔ mɛɛ nda sɔla yau ndɔ tasoo. (2 Kɔliŋ. 7:​5-7) Mi hei nyindu Pɔɔl le nda yau cheleŋ poonyiallo, ndu cho yɛ yau Kɔliŋtiaŋ Diiŋ ndɔɔ ni.

6 Mi Luku soliŋ diomndaŋ ndaŋ, “kɔl dɛɛniaa” kpeku le tɛɛsiaa yilɔɔ Pɔɔl ndoo kuɛ puaapiliaa Ɛfisɔɔ a Masidooniaa wo. Nauwɔ se mɛɛ la chɔm yiyaŋ kɛndɛ Pɔɔl ndoo nɔ a puaapiliaa okɔɔ wo yɛ! Falisiiya ndaa chi acheleŋnda a sɔvɛ le. Kɛ mi Pɔɔl ndoo che acheleŋnda maa wanaa walla nda wa latulu a Mɛlɛka ni. (Chɔŋ 7:​47-49; 1 Kɔliŋ. 3:​9) Mi Pɔɔl hiau lachi a yiyaŋ kɛndɔɔ nɔɔ a nda okɔɔ, o yɔŋ bɛɛ mi ndoo nɔ sila kala kalaa le nda kioo.—2 Kɔliŋ. 2:​4.

7. Vɛɛ wanaa cho hau chilaŋ chuaa o kunda leKilisiɔŋndo niŋnda tuallɛ hau tamasi Pɔɔl lo kɔɔli?

7 Hau bɛɛ, mi bɛnduaa kundaa a buɛiyaa ibuŋgaa kindiŋ le tamasi Pɔɔl lo tolɔɔ kɔɔli. O yɔŋ bɛɛ ma nɔ le silaa yɔŋgoo, kpeleŋ ndaa wa ni le wanaa yeema malaa wa yoomuaŋ lueiyo. Wanaa cho chilaŋ chuaa wa nɔ ma chɔm nyɛiye le acheleŋnda dɛɛniaa, kɛ o cho ma pɛɛsa nda le. Mi buɛi ibuŋga pilɛ viou niŋ o buɛile ibuŋgaleŋ niŋndo dimi a hei okɔɔ aa: “Puaapiliaa a ndepiliaa naa bɔɔbɔɔ yeema nyɛ cho o kɛndɔɔ wo tosaa, kɛ a cho yiyaŋ nda nɔ maa a tiuba ma biunuŋ te wo, kɔl tambɛiyo a siooŋnde chɔulabaa.” Wanaa cho chilaŋ chuaa wa tiuba ma luei chaaŋaa ndaa laalaŋaa cho o nyɛ kindilaa waa nuaa bɛŋgu wa yoomuaŋ. —Hibu. 12:​12, 13.

“Mbo Sina Maa Chuuwa Kɛɛsiaa le Ma Dii Ndu” (Walta Kiilaa 20:​3, 4)

8, 9. (a) Yɛɛ tɛɛmbuu yɛ tuu Pɔɔl ndoo nɔ le kɔlaŋ Siiliaa wo? (b) Yɛɛ tosa yɛ mi Chuuwa tul Pɔɔl leyɛ?

8 Mɛɛ Pɔɔl mal Masidooniaa, mbo kua Kɔliŋ. b Mɛɛ o chii paŋgoŋ ŋ ŋgaa loŋ, mbo nɔ vɛlɛ yeemɛi le kɔlaŋ Sɛŋkiliaa, le luɛiyɔɔ o dɛndɔɔ niŋ okoŋ mbo kuɛ Siiliaa. Te ndoo chɛŋ loŋ pɛ, ndoo tiuba mbo kuɛ Chulusalɛm nduyɛ mbo kɔ yɔŋgu chuuŋgiaala wanaa laalaŋnda dɔu diompilɛ le wanaa wa o bahawɛiyo niŋ nda kioo wo. c (Walta. 24:​17; Luomaŋ. 15:​25, 26) Kɛ mi nyɛ Pɔɔl ndoo ve kɔl te wo siŋga tuula ndɔlaŋ kpou. Walta Kiilaa 20:​3 dɔɔŋ kona aa: “Mbo sina maa Chuuwa kɛɛsiaa le ma dii ndu”!

9 I nɔ mi i bii naa kɔndɔfili le sabu Chuuwa ndaa tul Pɔɔl yɛleŋndo le. Ma chua ndu maa wana ndoo simul tonyaa wo o wa ni. Nyɔɔ viou wɔ bɛɛ le, mbo tosa mi Kilisipɔɔ wana bɛndoo opilɛ o chiɛi Chuuwa ndaa piɛi Mɛlɛka wo niŋ Kɔliŋ, simnuŋ wana laalaŋndo. (Walta. 18:​7, 8; 1 Kɔliŋ. 1:​14) A teleŋ cheleŋ vɛlɛ, mi Chuuwa o Kɔliŋ niŋ kua a Pɔɔl o Kaalioo lo, masa ibuŋgaa le Akeya. Ma hɛɛnduu ndu sɔɔŋ choo le ma kɔɔsa a ndu. Kɛ mi Kaalioo faŋa sɔɔŋ ndaa hɛɛnduu Pɔɔl choo woŋ. Le hei, mi yaamɔɔwaa nduaa haa tuulu kɔl tau. (Walta. 18:​12-17) Mɛɛ Chuuwa o Kɔliŋ niŋ sina maa Pɔɔl cho suŋ hunɔɔ lakɔŋnɔŋ o chiee cho nda ikɛiyo niŋ Sɛŋkiliaa, ma kɛɛsiaa le ndu chumndo o nɛi, okoŋ ma del ndu choo le ndu diyɔɔ. Yɛɛ Pɔɔl ndoo tosa yɛ?

10. Baa tiindaŋ lepɛŋndo tosa ni mi Pɔɔl kɛɛ keilaŋ a Sɛŋkiliaa? Tɛɛsiaawɔ.

10 Le mɛɛ ndoo yeema yoomu ndɔɔ a nyɛsɔlaa nda kendu wo mandaa yɛ, mi Pɔɔl kɛɛsiaa le keilaŋ a Masidooniaa le mbo miiŋguŋ, okoŋ o kei lɛ a Sɛŋkiliaa le. Kɛ simultaŋ la wa tau o kɔla ŋpelu laŋ niŋ. Sindɛ bɛɛ, mi viiya ndaa chal o nɛi. Hali chiɛila ndaa yiya mialla laŋ bɛɛ, la ve fondaŋ wanaa veŋnuŋ te. A koŋ kpou, mi Pɔɔ luei yoomu ndɔɔ o kpundɔɔ niŋ le kɔlaŋ a ŋpelu, mbo hiau keilaŋ a nɛi puaa wa ndu chumndo Sɛŋkiliaa le ndu diyɔɔ wo. I hiou wa isɔvɛ ve, o ve ndupilɛ le wa kɔlaŋ te. Mi chaaŋaa nduaa liila ndu o balɔɔ ndɔ lemisiɔnalueiyo hoo niŋ. Nda cho yɛ, Aluitakɔɔ, Kayɔɔ, Sɛkuŋndɔɔsi, Sopata, Timoti, Tilofimɔɔ, a Tichikɔɔ ni.—Walta. 20:​3, 4.

11. Vɛɛ Kilisiɔŋnda hau tosa yɛ o nda tiuba wo le ndapila mandaa, nduyɛ tamasi kɛndɛ kuɛɛ Chiisu ndoo kɛsi yɛ o hei niŋ?

11 Maa Pɔɔl, mi Kilisiɔŋnda hau bɛɛ tosa o nda tiuba wo le ndapila mandaa o wali pollo niŋ. O lɛŋnde ipum niŋ, mi waŋnda kuɛ kunda, ɔɔ a ŋiɔɔŋ ŋiɔɔŋ, mbo hiau kɔlaŋ a pilɛŋ pilɛŋnda. Baa mi Kilisiɔŋnda kpakpala pa nyɛkindilaa nda tusi nda choo wo? Kilisiɔŋnda tiuba ma kpakpala nyɛkindilaa nda tusi nda choo wo le. (Chɔŋ 15:​20; 2 Timo. 3:​12) A koŋ kpou, a luei ndapila o kpundɔɔ niŋ a siɛlɛi fuu le. Ŋ tofaŋndɔ tamasi Chiisu wo. A teleŋ pilɛ, mɛɛ yaamɔɔwaa nduaa chɔuviaa poutaŋ le ndu vii viiyo Chulusalɛm, “mbo viaŋnuŋ mbo fulaŋ o chiɛi Mɛlɛkaa niŋ.” (Chɔŋ 8:​59) Teleŋ tiŋ hiouwɔɔ okoŋ kɔɔli, mɛɛ Chuuwa kɛɛsiaa le ndu diyɔɔ, “Chiisu ndoo belu lɛ kpendekele Chuuwa tɛɛŋ te. Mbo faŋaŋ o fondaŋ koŋ mbo kuaŋnuŋ o tanda wa o pollo ikɛiyo” niŋ. (Chɔŋ 11:​54) Mi Chiisu ndoo tosa nyɛ le ndupila mandaa, te ndoo chɛlaŋ pɛ a hɛnaŋ Mɛlɛkaa. Mi Kilisiɔŋnda hau bɛɛ tosa nyɛ pilɛ koŋ kpe.—Maa. 10:​16.

“Mi Nda Kpou Duaunuŋ Nyaale Tau” (Walta Kiilaa 20:​5-12)

12, 13. (a) Vɛɛ fulasɛiniŋ Yutikɔɔ sɔla wo piiliaŋ yɛ kundaa? (b) Tiindaŋ Baabui kuɛɛ dɛɛniaa yɛ hau wanaa wanaa ndaa kaalaa vi wa?

12 Mɛɛ Pɔɔl nda chaaŋaa nduaa kuɛ haaa o Masidooniaa niŋ, naapum ma piɔuviaŋ, okoŋ mi wana o wana kua o fondaŋ cheleŋ. Kɛ mi nda kpou bɔɔŋiaŋ vɛlɛ Towaasi. d Mi Baabuiyo dimi aa: “O palɛi ŋuɛɛnu bɛŋgu, miŋ fuuluu naa nda chua Towaasi.” e (Walta. 20:​6) A mɛɛ naŋ che o suɛi lebolle hei kandɔŋndo yɛ, o fondaa hoo kpeekpei Pɔɔl ndoo miŋgi Yutikɔɔ yoomu ni. Nuawɔ se mɛɛ puaapiliaa wa a kɔl kɛndɛ yɛ mɛɛ nda che mi chaaŋ nda Yutikɔɔ miiŋgu yoomu! A mɛɛ Baabuiyo dimi yɛ, “mi nda kpou duaunuŋ nyaale tau.”—Walta. 20:​12.

13 Kaamaa waa nuaa yɔŋnuŋ hau kposoŋ te. A koŋ kpou, mi wanaa wanaa ndaa kaalaa sɔla piɔmndo wa “kpou duaunuŋ nyaale tau” le tiindaŋ fulasɛiniŋ Baabuiyo ke nda wo. (Chɔŋ 5:​28, 29) Loonuŋ maa, mi Yutikɔɔ sɔla vɛlɛ piɔmndo le mɛɛ o wa wana hakioo yɛ. (Luomaŋ. 6:​23) Kɛ wanaa cho hunɔɔ miiŋgu yoomu o chieeŋ sɛnɛi Mɛlɛkaa niŋnda cho nɔ tiindaŋndo le waa yoomu lefafɛɛŋ! Le handɔɔ lechoo, wanaa cho miiŋgu yoomu le waa a Chiisu latulu o choo choo niŋnda cho nɔ dialuŋ vii le woŋ. (1 Kɔliŋ. 15:​51-53) Kilisiɔŋnda hau kpou, o wa wanaa pɔyaŋnda ɔɔ “saa cheleŋnda,” a nɔ sabu kɛndɔɔ le ma “duaunuŋ nyaale tau.”—Chɔŋ 10:​16.

‘Waŋnda o Hɔl Kpendekele Vɛlɛ a Chiɛiyo a Chiɛiyo’ (Walta Kiilaa 20:​13-24)

14. Yɛɛ Pɔɔl ndoo dimullɛ bɛnduaa kundaa o Ɛfisɔɔ niŋ mɛɛ nda bɔɔŋiaŋ Miletɔɔ?

14 Mi Pɔɔl nda chaaŋaa nduaa kua Towaasi, Asɔɔ, Mitiliŋ, Chiɔsi, Samosi, a Miletɔɔ. Kpeleŋ Pɔɔl lo wa ni, le mbo keleŋa fuuluu Chulusalɛm le Paale Pɛŋtikɔɔsileŋ hivioo loŋ. Hei chɔm sabu o kɛɛ keilaŋ a Ɛfisɔɔ wo, mɛɛ o wa miiŋgoo. Kɛ Pɔɔl ndoo yeema fɛŋ le suukaŋndo a bɛnduaa kundaa Ɛfisɔɔ. Le hei mbo dimul nda le ma bɔɔŋiaŋ Miletɔɔ. (Walta. 20:​13-17) Mɛɛ nda fuuluu mi Pɔɔl dimul nda aa: “Chɔŋ a paale tasele ya luɛi o buŋgɛi Eesiaa ve niŋndeŋ, nyapila sina mɛɛ ya wa nya tɛɛŋ yɛ. I wa wali Masanɔɔ tosaa o tusiŋ bɛndoo niŋ, a mɛmiaŋ o lahɔl. Nduyɛ mi sɔɔŋ palaŋ komal la le kɛɛsiaala wɔɔŋnda Chuuwa ndaa nɔ le ya laŋ. La sina maa nyɛ o nyɛ cho nyɛ tɔnɔ le nya, I viŋ nya ndu le. Mi pɛɛku nya waŋnda o hɔl kpendekele, nduyɛ mi dimi yooŋgu kɛndɔɔ chiɛiyo a chiɛiyo. Mi dimul Chuuwa a Kilikiiya yooŋgu Mɛlɛkaa nyɛkɛndɛi le ma mal yɔŋnda ndala wɔɔŋndaŋ ma muliŋ naa Mɛlɛka chua, nduyɛ ma laalaŋ o Masanɔɔ Chiisu niŋ.”—Walta. 20:​18-21.

15. Ɔɔ tɔnɔlaŋ lapum la naŋ sɔla le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo chiɛiyo a chiɛiyo laŋ?

15 Nɛilaŋ la cho tau la naŋ soliŋ hau kpeku le waŋnda yooŋgu kɛndɔɔ dimullo laŋ. Maa Pɔɔl, miŋ kindiŋ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo naa waŋnda wa tau wa, o wa o fondaŋ mɔmbiltaŋ la sim nda, o nɛila bɛndulaŋ, ɔɔ o lɔɔlaŋ niŋ. Kɛ nɛi kpeekpei Seiyaa Chɛhowaa soliŋ kpeku le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo wo cho chiɛiyo a chiɛiyo ni. Le sabu yɛɛ? I tasei, mi yooŋgu kɛndɔɔ dimioo chiɛiyo a chiɛiyo ke wana o wana dikeŋnaŋndo le yooŋgu kɛndɛ leMasaa tueiyɔɔ teleŋ o teleŋ. Hei chɔm ni kɛsɛ maa Mɛlɛka cho wana hɛliaa le. I diiŋ nduɛi, mi hei tosa mi wanaa yeema yooŋgu kɛndɔɔ tueiyɔɔ wa sɔla mala kpeekpei nda yeema wo. I yaa nduɛi, mi yooŋgu kɛndɔɔ dimioo chiɛiyo a chiɛiyo mala naa le miŋ biunuŋ, nduyɛ miŋ kindi laalaŋ naa. A tonya, nyɛ chɔm hau maa Kilisiɔŋnda naŋ cho ni wo cho yooŋgu kɛndɛ naŋ dimi “waŋnda o hɔl kpendekele, vɛlɛ a chiɛiyo a chiɛiyo” wo ni.

16, 17. Vɛɛ Pɔɔl ndoo chɔm yɛ maa ndoo nɔ isiooŋ te, nduyɛ vɛɛ Kilisiɔŋnda hau bɛɛ taullɛ tamasi ndɔɔ kɔɔli?

16 Mi Pɔɔl tɛɛsial bɛnduaa kundaa o Ɛfisɔɔ niŋ maa, te o miiŋgu pɛ Chulusalɛm, o sina kpundɛ wa ndu wa lachi wo le. Mbo dimul nda aa: “Kɛ a koŋ kpou, I chue bɛɛ yoomu nuu maa o cho nyɛ sɔvɛ le ya le. O ya hauba kinɛiyo cho le mi lo lechoo haaa o mɛɛlulaŋ ni, nduyɛ mi chii wali Masanɔɔ Chiisu ke ya le tosaa wo, ndu yɔŋnuŋ ni maa yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a kɛndɛi bɛnduii Mɛlɛkɛi okɔɔ.” (Walta. 20:​24) Pɔɔl ndoo nɔ isiooŋ kposoŋ te. Lelaŋ o chɛl mi nyɛ o nyɛ, o wa bahawɛi kendiaa lepɛŋndo, ɔɔ tɔɔndaŋ kala kalaa kuuna ndu wali ndoo nɔ le tosaa wo siouwo le.

17 Mi Kilisiɔŋnda hau bɛɛ biunuŋ simulta yɛ yɛlaŋ. Apum mi masaa waa kuuna nda sɔɔŋ iMɛlɛkayaŋ tosaa, nduyɛ ma tusi nda nyɛpalaa choo. Apum cho buulaŋndaŋ, ɔɔ dialii nɛyɛi kala kalɛi chɔulabaa. Nduyɛ Kilisiɔŋaa feleŋguaa bɛɛ cho chɔulabaa tɔɔndaŋnda bɔɔbɔɔ o sukuu. Maa Pɔɔl, o yɔŋ bɛɛ mi Kilisiɔŋnda saaluŋ ndapila o simul kɛ kɛ bɛŋgu, ma sim yi le laŋ biuwɔŋndo. A cho a bɛɛndiaŋ teleŋ o teleŋ le “yooŋgu kɛndɔɔ dimioo.”

“La Manda Nyapila Vɛlɛ a Wanaa Mɛlɛka Ke Nya le Mandaa Wa” (Walta Kiilaa 20:​25-38)

18. Vɛɛ Pɔɔl ndoo chɔm yɛ maa kooma wana o wana ve ndu o lebol te, nduyɛ vɛɛ bɛnduaa kundaa o Ɛfisɔɔ niŋ ndaa nɔ yɛ ma tol tamasi ndɔɔ kɔɔli?

18 Mi Pɔɔl ke bɛnduaa kundaa o Ɛfisɔɔ niŋ silaa, nduyɛ mbo soliŋ tamasi ndɔɔ kpeku o hei niŋ. Mbo dimul nda fɛlɛŋ maa, naapum teleŋ mɛɛlaa nda cho ndu chɔ wo cho hoo ni. Okoŋ mbo dimul nda aa: “Kooma wana o wana cho ya o lebol te. Kanifuule, I viŋ nya nyɛ o nyɛ Mɛlɛka dimi le tosaa wo le.” Vɛɛ bɛnduaa kundaa o Ɛfisɔɔ niŋ ndaa nɔ yɛ ma tol tamasi Pɔɔl lo kɔɔli, kooma wana o wana ve nda o lebol te? Mbo dimul nda aa: “La manda nyapila vɛlɛ a wanaa Mɛlɛka ke nya le mandaa wa. Nya nyina diandaa yulu isu ni le waa wanaa chua chilaŋ nda, le mi la manda kunda Mɛlɛkaa, o ndupila pendu kpali a kooma Po ndɔɔ waŋ ndo.” (Walta. 20:​26-28) Mi Pɔɔl dimul nda vɛlɛ aa: “visiaa biyaa cho nya luɛiyɔɔ tɛɛŋ, nduyɛ ma muli tonyaa balaŋ amakɔɔ, le mi wanaa laalaŋnda tol nda kɔɔli.” Yɛɛ bɛnduaa kundaa ndaa nɔ yɛ niko ma tosa? Mi Pɔɔl sila nda aa: “La wa yekeŋ. La loonuŋ maa le wɔsilaŋ la yaa, idii a ichɔl, I wa nya pilɛŋ pilɛŋnda silaa a mɛmiaŋ o lahɔl.”—Walta. 20:​29-31.

19. Vɛɛ wanaa simul tonyaa wa kanduŋ yɛ o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ, nduyɛ yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo?

19 Mi “visiaa biyaa” luɛi Kilisiɔŋaa tonyaa tɛɛŋ a wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ mɛɛlulaŋ. A wɔsi 98 o faŋa Chiisu wo kɔɔli, mi kiilanɔɔ Chɔŋ poonyiaa aa: “wana simul Kiliti wa . . . a bɔɔbɔɔ cho niŋ. Naa tɛɛŋ nda fula ni, kɛ a ve wanaa naa le. Kanifuule, te ndaa wa pɛ wanaa naa, a wa lo a naa latulu.” (1 Chɔŋ 2:​18, 19) O wɔsiŋ kɛmɛ leyaa woŋ niŋ, mi wanaa simul tonyaa wa kui, okoŋ ma simnuŋ wanaa bɛnduaa o Piɛiyii lachoowɛi niŋ. Nduyɛ o wɔsiŋ kɛmɛ le hiɔɔloŋ niŋ, mi Masaa Kɔŋstaŋtiŋ tosa mi piɛile lachoowaleŋ le simnuŋ kaaŋnde kpeekpeileŋ. Le mɛɛ o chɛl nda ma chua naamula wanaa piɛi Mɛlɛka le wa nduyɛ mbo tosa ma chuaŋnuŋ ndapila maa “Kilisiɔŋnda” nda cho ni yɛ, mi simlachiaa lepiɛiya haa kandu niko tonyaa balaŋ miŋgioo amakɔɔ. Nduyɛ ŋ cho hau chɔɔ fulamakɔɔlila wanaa simul haa tonyaa wa o naamulaŋ vɛlɛ a o pɛɛkula piɛiyii lachoowɛi niŋ.

20, 21. Vɛɛ Pɔɔl ndoo chɔm yɛ kaa sala soliaŋndo, nduyɛ vɛɛ bɛnduaa kundaa tuallɛ hau tamasi ndɔɔ kɔɔli?

20 Yoomu Pɔɔl lo wa teŋgeŋ a wanaa lachoowaa ndaa luɛi wanaa Mɛlɛkaa tɛɛŋ nda. Mbo tosa wallo le nyɛm ndoo hauba woŋ sɔlaa, yɔŋii ndoo handu kalaŋ ndɔɔ puaapiliaa choo o kundaa niŋ. O cho le mi Pɔɔl ndoo sɔla nyɛsɔlaa tau le o wa puaapiliaa nduaa sɔɔŋ kɛndɔŋ tosallo le. Le hei mi Pɔɔl dɛɛniaa bɛnduaa kundaa Ɛfisɔɔ le ma nɔ kaa sala soliaŋndo. Mbo dimul nda aa: “La mala wanaa nɔ kpaaya tosaa nyɛ le wa. Nduyɛ la loonuŋ nyɛ Masanɔɔ Chiisu pila dimi wo. Mbo dimi aa: ‘Waŋndo nyɔɔ kioo wana hiau wa a kɔl kɛndɛ, a waŋndo num nyɔɔ kioo.’”—Walta. 20:​35.

21 Maa Pɔɔl, bɛnduaa kundaa hau bɛɛ nɔ kaa sala soliaŋndo. A cho maa wanaa bɛnduaa o piɛiyii lachoowɛi niŋ, a nɔ kaayei, nduyɛ ma kindiŋ le tɔnɔɔ sɔlaa wanaa ndaa o ba yɛ le. Kɛ mi bɛnduaa kundaa manda “kunda Mɛlɛkaa” a kɔl ndaa kpou. Wanaa nɔ kaa heelaŋndo wa nɔ fonda o fonda o kunda leKilisiɔŋndo niŋ te. Kanifuule wanaa hiu ‘chuaŋnɔŋndo maa a cho wanaa lebɛɛ bɛndu’ wa sɔla batiuwaa o mɛɛlulaŋ te. (Pulɔ. 25:​27) Nyɛ yoŋgaa chuu wana teleŋ o teleŋ ndo cho siɔmbulaŋ ni.—Pulɔ. 11:​2.

“Mi nda kpou piɔl a chaŋndo”—Walta Kiilaa 20:​37

22. Yɛɛ tosa yɛ mi bɛnduaa kundaa o Ɛfisɔɔ niŋ kaala Pɔɔl?

22 Mi puaapiliaa kaala Pɔɔl tau le mɛɛ ndu bɛɛ ndoo kalaa nda yɛ. Lelaŋ, mɛɛ teleŋndo fuuluu le mbo kuɛŋnuŋ o fondaŋ cheleŋ, “mi nda kpou piɔl a chaŋndo, ma kɔmaŋ Pɔɔl, nduyɛ ma sɔsa ndu kuuwo.” (Walta. 20:​37, 38) Maa Pɔɔl, mi Kilisiɔŋnda hau bɛɛ soliŋ teleŋ ndaa, yoomuma ndaŋ, a nyɛm ndaŋ kiɔɔŋ kpeku le chaaŋaa ndaa malaa. Le saboo hoo, mi puaapiliaa che wana o wana o sɔvɛ tau. Te ŋ pɛɛku pɛ a tamasi Pɔɔl lo okɔɔ, baa mbo wa maa heelɔŋndo, ɔɔ kuundiaŋndo o wa ni mɛɛ o dimi aa: “Kooma wana o wana cho ya o lebol te”?—Walta. 20:​26.

a Tofa kɔfoo hoo “ Yaula Pɔɔl Poonyiaa Masidooniaa Laŋ.”

b Naapum o yilɔɔ Pɔɔl ndoo kuɛ hoo Kɔliŋ ndo o poonyiaa yauwo o Kilisiɔŋnda lo Luom ni.

d Naapum diomnda Luku soliŋ kpeku o Walta Kiilaa 20:​5, 6 niŋndaŋ la chɔm maa, mɛɛ Pɔɔl mal ndu le teleŋ biŋgi, ma bɔɔŋiaŋ vɛlɛ Filipai.—Walta Kiilaa 16:​10-17, 40.

e Ma chua palɛi i ŋuɛɛnu o nɛi chɔŋ Filipai kɔ Towaasi. Naapum huiye ndii paaliaŋ nda a teleŋndo hoo ni. Kanifuule, o kɔla taselaŋ niŋ, palɛi i ŋiiŋ kinɛi ndaa chua ni.—Walta 16:​11.