Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

SUƐI LEBOLII 27

Mbo ‘Dimul Nda A Masale Mɛlɛkaleŋ Okɔɔ’

Mbo ‘Dimul Nda A Masale Mɛlɛkaleŋ Okɔɔ’

Pɔɔl wa o chiɛi manyumndo niŋ Luom, kɛ mbo hiau lachi a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo

O tɔlnuŋ o Walta Kiilaa 28:​11-31 choo

1. Tiindaŋ yɛɛ Pɔɔl nda chaaŋaa nduaa ndaa nɔ yɛ, nduyɛ le yɛɛ?

 A WƆSI 59 o faŋaŋ Chiisu wo kɔɔli, mi Pɔɔl nda chaaŋaa nduaa, Luku a Aluitakɔɔ luɛi o dɛndɛ wa kɔlaŋ Itali wo niŋ. Maata, o pee mɛŋma ihɛllo Mɛditalueeniaa dɛndɔɔ hoo ndoo chɛŋ ni. Nduyɛ ndoo nɔ poonyiaa lechoo aa “Puaa Suu Wa.” Naapum nyɛdiaa dɛndɔɔ hoo ndoo vili tau ni. (Walta. 27:​2) Suu, mɛlɛka Kilikiiya wanaa wa kɔlaŋ a dɛndɔɔ wa ndaa tiindaŋ ni le nda mandaa. Pɛnduaa ŋiɔɔŋaa ndaa veelu aa Kasitoo a Poluu wo simnuŋ mɛlɛka Suu wo hoo ni. (Walta. 28:​11) Kɛ Pɔɔl nda chaaŋaa nduaa ndaa tiindaŋ o ndu niŋ kposoŋ te. Chɛhowa kinɛi ndaa piɛi ni. Kanifuule ndoo ke niŋ Pɔɔl tiindaŋndo maa o cho yooŋgu kɛndɔɔ dimi o Luom niŋ, nduyɛ mbo sim Masaa Nɛlo lachi.—Walta. 23:​11; 27:​24.

2, 3. Fondaŋnda kuɛɛ dɛndɛ Pɔɔl wa niŋndo kei yɛ, nduyɛ nɛɛ ndoo luei yɛ ndu yoomuaŋ?

2 Mi Pɔɔl waa fuuluu Siluakiɔɔ, chiee bɛndoo o Sisili niŋ. Palɛi i yaa okoŋ kɔɔli, mi dɛndɔɔ kua a nda ba Luikiɔm ndo, Itali batouwo. Nyɛɛmbɔ koni Atɛŋ nda Luom ndaa hiou Siluakiɔɔ naŋɔɔ ni. Okoŋ mi hueiyii chɛŋ batouwo ve nyindu nda, ma kua haaa ma fuuluu Putiooli, naa dɛndɛlaŋ la sim Itali wa. Tiŋndo ndoo wa le mɛɛliilaŋ 175. Hau, a saaluŋ fondɛi hei Napoosi ikɛi.—Walta. 28:​12, 13.

3 Pɔɔl wa niŋ kpɛɛluŋ le fuuluuwo Luom. Loŋ o cho isisi masa maLuomaŋndo lachi ni, diolaŋ Nɛlo. Chɔŋ o kandɔŋndo haaa o mɛɛlulaŋ, “Mɛlɛka dɛɛniaa naa kɔltaŋ o isɔɔ o isɔɔ niŋndo” wa a Pɔɔl latulu. (2 Kɔliŋ. 1:​3) A mɛɛ naŋ cho pɛɛku yɛ, mbo luei Pɔɔl yoomuaŋ, nduyɛ mbo ke ndu kpaayaa le wali ndɔ lemisiɔnalueiyo tosaa.

“Pɔɔl Mel Mɛlɛka Balikaa Okoŋ Mbo Simul Kɔl” (Walta Kiilaa 28:​14, 15)

4, 5.  (a) Vɛɛ puaapiliaa ndaa tosallɛ Pɔɔl nda chaaŋaa nduaa kɛndɛi Putiooli? (b) Le yɛɛ ndaa ke yɛ Pɔɔl hɛnɛkɛyɛi tau? (c) Vɛɛ Kilisiɔŋnda sɔla yɛ hau tɔnɔɔ tau le kaa nda kɛndɔɔ o chiɛi manyumndo niŋ?

4 Mɛɛ Pɔɔl nda chaaŋaa nduaa ‘komal puaapiliaa Putiooli, ma dɛɛniaa nda le ma chua palɛi i ŋɔmmɛu loŋ.’ (Walta. 28:​14) Tamasi kɛndɔɔ pila puaapiliaa haa kɛsi hoo ni le kɛndɛi chɔmndo! A tonya, mi puaapiliaa haa bɛɛ sɔla tɔnɔɔ tau mɛɛ Pɔɔl nda chaaŋaa nduaa ke nda kɔl dɛɛniaa. Kɛ le yɛɛ puaa chɔuwaa maLuomaŋnda ndaa ke yɛ Pɔɔl wa o biyɔɔ niŋndo hɛnɛkɛyɛi waa nuaa tau? Naapum sɔɔŋ kɛndɛŋ o wa tosaa woŋ tosa ni ma duau laalaŋndo o ndu niŋ.

5 Hau bɛɛ, mi wanaa Chɛhowaa sɔla hɛnɛkɛyɛi o chiɛila manyumndaŋ niŋ, a o dɔɔŋgɔla nda tusi waŋnda kotaa choo laŋ le kaa nda kɛndɔɔ. Le tamaseliiyo, mɛɛ laŋunɔ pilɛ Luomaaniaa tosa delɔɔ choo wo tei le wɔsilaŋ 75, ma duau ndu o chiɛi manyumndo niŋ. Kɛ mɛɛ o kandu Baabuiyo pɛɛkoo, mbo tosa siŋgaŋnda bɛŋndaŋ o yoomu ndɔɔ niŋ. Lelaŋ, mi wanaa manda chiɛi manyumndo wa ndaa vem ndu nyɔɔ piondɔɔ o chioo le waŋnda apiliaa o chiɛi manyumndo niŋ, sovɛiya ve ndu kɔɔli le. A tonya, mi kaa naa kɛndɔɔ chuu Chɛhowa saŋgalaa tau.—1 Pitɛ 2:​12.

6, 7. Vɛɛ puaapiliaa Luom ndaa chɔm yɛ Pɔɔl waa kaala kpeekpeiyo?

6 Naapum mɛɛ Pɔɔl nda chaaŋaa nduaa chɛŋ Putiooli, ma kua a ŋpelu le mɛɛliilaŋ 30, okoŋ ma fuuluu Kapuaa. O Nɛi Apiaŋ ndo choo, le kɔlaŋ Luom fondɛi hei wa ni. A pouta fɛɛdɛɛ laŋ ndaa toosiaa nɛiyo hoo ni. Nduyɛ mi wanaa bɔɔbɔɔ ndaa kei lechoo. Wanaa lo o nɛiyo hoo choo ma che Itali kumbuei ipilɛ, a Pee Mɛŋma Ihɛl Mɛditalueeniaa wo. O huŋ pum niŋ nɛiyo hoo ndoo kei ni. Diolaŋ huŋndo hoo la wa ni aa Pɔntiŋ Mase. Chɔŋ o huŋndo hoo kɔ Luom, ndoo wa le mɛɛliilaŋ 40. Lɔɔ wa vɛlɛ o nɛiyo hoo choo, ma veelu ndu aa Lɔɔ Apiɔɔ. A mɛɛ Luku dimi yɛ, a lo o Lɔɔ Apiɔɔ, mi puaapiliaa tuɛi a nda okɔɔ. Okoŋ ma huŋ nda demullo o fondaŋ nda veelu aa Yiyala Yaalaŋ ndo. Kɛ mi apum huŋ haaa o Lɔɔ Apiɔɔ le nda demullo. Chɔŋ o fondaŋ Yiyala Yaalaŋ kɔ Luom, o wa le kilolaŋ 50. O fondɛi hei waŋnda ndaa kei challe ni le pɛŋgioo. Nuawɔ se kaala bɛndu puaapiliaa ndaa chɔmndo!—Walta. 28:​15.

7 Te waŋnda ndaa fula pɛ o tiŋ vilɛiyo niŋ ma wa a saŋgɛi yɔkɔɔ, o Lɔɔ Apiɔɔ ndaa kei pɛŋgioo ni. Kɛ fondɛi hei ve fondɛi kɛndɛ kposoŋ le pɛŋgi le. Mi wana dɛnɛ sinaa pum Luom diolaŋ Holisi dimi aa: “Mi Lɔɔ Apiɔɔ ndoo pɛ cha a wanaa wɔɔŋaa ndaa manda chiɛila mialla wa, vɛlɛ a wanaa dɛndɛla mamɛŋndaŋ laa huŋ nda. Mɛŋma kɛndɛ ve kposoŋ o Lɔɔ Apiɔɔ niŋ te.” Mbo dimi vɛlɛ maa, ndoo di pɛŋ nyɛdiaa loŋ te. Mi che bɛɛ Lɔɔ Apiɔɔ ve fondaŋ kɛndɛ le, kɛ puaapiliaa Luom wa a kɔl kɛndɛ le Pɔɔl a chaaŋaa nduaa hunɔɔ demullo loŋ, okoŋ ma kuɛ a nda chiee.

8. Le yɛɛ Pɔɔl ndoo mellɛ Mɛlɛka balikaa mɛɛ nda che puaapiliaa ndaa?

8 Baabuiyo dimi maa, mɛɛ Pɔɔl waa che puaapiliaa, “mbo mel Mɛlɛka balikaa okoŋ mbo simul kɔl.” (Walta. 28:​15) A tonya, dimioo nuaa mi kiilanɔɔ Pɔɔl cha puaapiliaa nduaa kaalaa, mbo sɔla kpaayaa okoŋ mbo simul kɔl. Ndoo sina pɛŋ atiŋ o puaapiliaa haa tɛɛŋ nyɛkɛndɛi. Kɛ le yɛɛ Pɔɔl ndoo mellɛ Mɛlɛka balikaa? Le mɛɛ o che mi puaapiliaa chɔm ndu kaala kpeekpeiyo, suliŋ nyina Mɛlɛkaa opilɛ yɛ. (Kalee. 5:​22) Hau bɛɛ, mi nyina diandaa nyindu Kilisiɔŋnda le ma soliŋ sala le acheleŋnda malaa, a le nda kɔl dɛɛniaa kioo.—1 Tɛsa. 5:​11, 14.

9. Vɛɛ naŋ tuallɛ tamasi puaapiliaa Luom ndaa chɔmndo kɔɔli?

9 Le tamaseliiyo, mi nyina diandaa nyindu waŋnda apum, le buɛiyaa ibuŋgaa, misiɔnalueiya, a wanaa cheleŋ cho o wali lɔɔlɔɔ Mɛlɛkaa niŋnda kɛndɛi tosallo. Waŋnda haa a bɔɔbɔɔ soliŋ niŋ sala tau le yɔŋgɔŋndo kpou o wali Mɛlɛkaa niŋ. Lelaŋ nyunaŋndɔ aa: ‘Baa mi yɔŋgɔŋ pa tau le yilɔɔ buɛi ibuŋgaa tooloo? Te o yɔŋ pɛ maa o nɔ lanɔɔ, vɛɛ ya tosallɛ nda kɛndɛi? Baa mi tosa pa kɛɛsiaa le kɔlaŋ o wali pollo niŋ a nda latulu?’ A cho salalaŋ sɔla tau te a tosa pɛ hei. Yiyaŋndɔ a nyaale puaapiliaa Luom ndaa sɔla wo okɔɔ, mɛɛ Pɔɔl chɔm nda sɔɔŋ yɔŋnaŋ kindi laalaŋ ndaa woŋ.—Walta. 15:​3, 4.

“Ba o Ba Fee Waŋnda Cho Sɔɔŋ Wɔɔŋndoŋ Dimioo” (Walta Kiilaa 28:​16-22)

10. Vɛɛ sɔɔŋ wa yɛ a Pɔɔl Luom, nduyɛ yɛɛ ndoo tosa yɛ mɛɛ o fuuluu?

10 Mɛɛ Pɔɔl waa fuuluu Luom, ma chɛl ndu le ‘mbo waŋnuŋ a ba ndɔ, kɛ mi po chɔuwo wa ndu hɔlteŋ choo.’ (Walta. 28:​16) Mi ndaa dɔu waŋndo yɔlɔŋ o ba latulu a wana wa ndu mandaa wo yɔŋii ndoo nyaanuŋ. Kɛ hei kuuna Pɔɔl yooŋgu kɛndɔɔ dimioo le. Kanifuule, wana dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ o wa ni. Lelaŋ mɛɛ o pɛŋgi le palɛi yaa le tiŋ vilɛi ndoo fula niŋndo, mbo veelu laŋgbaa kalaa Chuuwa diompilɛ le nda yooŋgu kɛndɔɔ dimullo.

11, 12. Mɛɛ Pɔɔl wa suɛi o chaaŋaa nduaa Chuuwa lo, vɛɛ o mala yɛ nda le kaa hɛliaa ndaa nɔ wo malɔɔ?

11 Mi Pɔɔl dimi aa: “Chaaŋaa niaa, mi che bɛɛ I tosal waŋnda isɔɔ o isɔɔ wɔɔŋ, ɔɔ mi tɛɛmbuu naamula finyaa naa mamaa le, kɛ ma duau ya o chiɛi manyumndo niŋ Chulusalɛm, okoŋ ma mal la Luomaŋnda o ba. Mɛɛ nda chii suɛi nii yaasiaa, ndaa yeema le ya malɔɔ, kanifuule a chi suɛi wɔɔŋ ya tosa le ma dii ya le. Kɛ mɛɛ Chuuwa kɛɛ, mi dimi maa I yeema ma hivi suɛi nii o Siisa lo. O cho nuaa maa suɛi wɔɔŋ te ya tosal wanaa niaa le.”—Walta. 28:​17-19.

12 Mi Pɔɔl veelu Chuuwa aa “chaaŋaa niaa.” Hei chɔm kɛsɛ maa mbo kindiŋ tau le nda malaa ma mal kaa hɛliaa ndaa nɔ wo. (1 Kɔliŋ. 9:​20) Nduyɛ hei chɔm vɛlɛ kpendekele maa, o ve loŋ le chaaŋaa nduaa Chuuwa sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ hɛɛnduu choo le. Kɛ o wa loŋ le mbo soo o Siisa lo. Teleŋ tasoo wa hoo ni le mi Chuuwa o tanda koŋ niŋ sina a suɛi Pɔɔl ve okɔɔ. (Walta. 28:​21) Kɛ le yɛɛ Chuuwa Chudiaa, a ndaa hɛɛnduu ndu sɔɔŋ choo wa keleŋa lakɔ Luom te? Mi yau yaasiaa ŋsɔɔ pilɛ dimi aa: “Naapum dɛndɛ Pɔɔl wa niŋndo wa o dɛndɛla tasela laa fuuluu Itali laŋ tɛɛŋ mɛɛ hueiyii fuku fukuei hiou dɔɔ. Lelaŋ laŋgbaa kalla Chulusalɛm, a nda vem hɔlteŋ nda, ndaa fuuluu wɔ Luom te. Nduyɛ a yɔŋ vɛlɛ pɔɔ yau lachi kposoŋ te.”

13, 14. Vɛɛ Pɔɔl ndoo soo yɛ a yooŋgu kɛndɛ leMasaa okɔɔ, nduyɛ vɛɛ naŋ tuallɛ tamasi ndɔɔ kɔɔli?

13 Mi Pɔɔl soliŋ diomnda laa pilaŋ Chuuwa kɔltaŋ ndaŋ kpeku mɛɛ o wa nda yooŋgu kɛndɛ leMasaa dimullo. Mbo dimi aa: “Le saboo hoo ya veelu nya ni le mi che nya, nduyɛ mi soo o nya lo, kanifuule le tiindaŋ Isɔluɛi nɔ wo ya cho hau o yɔlɔŋ muŋ ni.” (Walta. 28:​20) A tonya, tiindaŋ ndoo nɔ hoo wo ndoo tɔlnuŋ o Mɛsayanɔɔ, vɛlɛ a Masale ndɔleŋ choo. A leŋ okɔɔ kunda leKilisiɔŋndo kpou wa suɛi ni. Kɛ mi laŋgbaa kalaa Chuuwa dimul ndu aa: “Ŋ yeema ma dimul naa nyɛ ŋ yiyaŋ a kunda lepiɛiyo hoo okɔɔ wo. Ŋ sina maa ba o ba fee waŋnda cho sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ dimioo a ndu okɔɔ.”—Walta. 28:​22.

14 Ŋ nɔ miŋ tol tamasi Pɔɔl lo kɔɔli te ŋ sɔla pɛ fondaa le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Ŋ tosa hei te ŋ soliŋ pɛ sɔɔŋ, vɛlɛ a nyuuniaalaŋ lapum kpeku le waŋnda kɔltaŋ pilaŋndo. Ŋ saaluŋ sɔɔŋ, vɛlɛ a nyuuniaala waa nuaa o yaulaŋ ndaŋ niŋ, Reasoning From the Scriptures, Benefit From Theocratic Ministry School Education, a Wou Sɛmbɔɔ le Diomndaŋ Veeloo a Waŋnda Pɛɛkoo. Baa a cho pa yaula tɔlnuŋ o Baabuiyo choo laŋ soliŋndo kpeku nyɛkɛndɛi?

‘Dimul Waŋnda a Masale Mɛlɛkaleŋ Okɔɔ’ Maa Pɔɔl (Walta Kiilaa 28:​23-29)

15. Sɔɔŋ hiɔɔluŋ kuɛɛ Pɔɔl ndoo tosa yɛ mɛɛ o wa yooŋgu kɛndɔɔ dimioo?

15 Mi Chuuwa Luom “huŋ kunda bɛndoo” o Pɔɔl lo, o paale nda hɛli le bɔŋaŋndo biyɔɔ a ndu leŋ choo. Okoŋ chɔŋ idiiyo haaa ichɔllo, o wa nda ‘dimullo a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ, mbo chɔm nda sawala Mɛlɛka ke Muuse laŋ, a nyɛ wanaa suaa le Mɛlɛka wa dimi wo le halikpeŋ ma laalaŋ o Chiisu niŋ.’ (Walta. 28:​23) Ŋ tiuba miŋ pɛɛku sɔɔŋ ŋhiɔɔlu o yooŋgu kɛndɛ Pɔɔl dimi hoo wo niŋ. (1) Mbo handu kɔllo o Masale Mɛlɛkaleŋ choo. (2) Mbo kindiŋ le suɛi o Chuuwa haa lo o nɛi pilaŋ nda kɔltaŋ ndo niŋ. (3) Mbo mala nda le ma bii Diom Mɛlɛkaa bila. (4) Mbo soliŋ sala le nda yooŋgu kɛndɔɔ dimullo chɔŋ idiiyo haaa ichɔllo. Nuawɔ se tamasi kɛndɛ bɛndu! Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo? Mi Chuuwa “apum kandu sɔɔŋ o dimi woŋ laalaŋndo.” Kɛ apum laalaŋ muŋ te. Le hei mi Luku dimi maa mi sɛɛŋgiaŋndo del, okoŋ mi waŋnda “kandu fuuliaŋndo.”—Walta. 28:​24, 25a.

16-18. Le yɛɛ kɔndɔfili bii Pɔɔl a nyɛ Chuuwa Luom tosa wo le, nduyɛ yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa te waŋnda kɛɛ pɛ le naa nilaŋ yaŋɔɔ?

16 Nyɛ Chuuwa tosa wo bii Pɔɔl kɔndɔfili kposoŋ te. Kanifuule hei ndii yɔŋnuŋ ndu niŋ paandu. Nduyɛ huului Baabuiye ndii peeluŋ keŋ ni. (Walta. 13:​42-47; 18:​5, 6; 19:​8, 9) Le hei mbo dimul Chuuwa kɛɛ ndu nilaŋ yaŋɔɔ wa aa: “Mi nyina diandaa tosa mi Aisaya, wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo dimi a finyaa nyaa mamaa okɔɔ aa, ‘Kɔ o waŋnda haa lo ma dimul nda aa: “La tuɛi niŋ, kɛ la bii niŋ bila kposoŋ te. La tofa niŋ, kɛ la chi niŋ te. Waŋnda haa kinda kɔlta ndalaŋ.”’” (Walta. 28:​25b-27) Kɔlta waŋnda haa la wa la kindaa. Lelaŋ ndaa yeema yooŋgu kɛndɛ leMasaa tueiyɔɔ le. (Walta. 28:​27) Nuawɔ se suɛi wɔɔŋ bɛndu!

17 Mi Pɔɔl mɛɛlu isɔɔ maa o yɔŋ bɛɛ mi Chuuwa yeŋ ndu lani le, “wanaa cho ŋChuu le wa . . . cho ndu nilaŋ yaŋɔɔ.” (Walta. 28:​28; Sam 67:​2; Aisaya 11:​10) A tonya, Pɔɔl ndoo nɔ tiindaŋndo maa keŋ cho yɔŋnɔŋ. Kanifuule ndoo che niŋ wanaa bɔɔbɔɔ ve ŋChuu le wa nilaŋ yaŋɔɔ o yooŋgu kɛndɛ leMasaa.—Walta. 13:​48; 14:​27.

18 Maa Pɔɔl, ŋ nɔ miŋ tambu kɔl kposoŋ le mɛɛ waŋnda kɛɛ le naa nilaŋ yaŋɔɔ yɛ le. Kanifuule ŋ sina kpendekele maa waŋnda nyɛɛmbɔ koni saaluŋ niŋ nɛi yaa wana o yoomoo wo ni. (Maa. 7:​13, 14) Kɛ te wanaa nɔ yeemɛi le yoomoo sɔlaa wa chɛl pɛ le Chɛhowa piɛiyo, ŋ nɔ miŋ dɔunuŋ nyaale, nduyɛ miŋ chɛl nda a kɔlta naalaŋ kpou.—Luku 15:​7.

‘Mbo Dimul Nda Yooŋgu Kɛndɔɔ a Masale Mɛlɛkaleŋ Okɔɔ’ (Walta Kiilaa 28:​30, 31)

19. Vɛɛ Pɔɔl soliŋ yɛ teleŋ ndɔɔ kpeku nyɛkɛndɛi o biyɔɔ niŋ?

19 O yau Walta Kiilaa mɛɛlulaŋ, mi Luku poonyiaa suɛi sɔvɛi ipum aa: “Le wɔsilaŋ la tiɔɔŋ Pɔɔl wa Luom o chiɛi ndoo chua mbo wa paawaa wo niŋ. Mi ndoo bii wanaa ndaa kua ndu yilɔɔ wa nyɛkɛndɛi. O wa nda yooŋgu kɛndɔɔ dimullo a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ, nduyɛ mbo wa nda pɛɛkoo a Masanɔɔ Chiisu Kiliti okɔɔ. Siooŋii ve ndu le hei tosaa le, nduyɛ wana o wana kuuna ndu le.” (Walta. 28:​30, 31) Nuawɔ se tamasi kɛndɛ bɛndu le dialuŋfulaŋ, kɛndɛi, a laalaŋndo chɔmndo!

20, 21. Nɛɛ yaa sɔla yɛ tɔnɔɔ o yooŋgu kɛndɛ Pɔɔl wa dimioo Luom ndo niŋ?

20 Onisimɔɔ wa waŋndo opilɛ o Pɔɔl ndoo bii nyɛkɛndɛiyo. Chiɔɔ o wa Koloose ni, kɛ mbo nyaanuŋ Luom. Mi Pɔɔl mala Onisimɔɔ le mbo simnuŋ Kilisiɔŋnɔɔ. Okoŋ mi Onisimɔɔ simnuŋ ‘wana wali kɛndɛ a puaapilɛnɔɔ’ le Pɔɔl. Nduyɛ pɛɛŋ, mi Pɔɔl veelu ndu aa ‘po nuu.’ (Kolo. 4:​9; Fili. 10-12) Nuawɔ se mɛɛ hei ndii dɛɛniaa Pɔɔl kɔllo yɛ! a

21 Mi wanaa cheleŋ bɛɛ sɔla tɔnɔɔ tau o tamasi kɛndɛ Pɔɔl kɛsi wo niŋ. Mbo poonyial Filipiaŋnda aa: “Nyɛ yɔŋnuŋ ya hoo wo tosa mi yooŋgu kɛndɔɔ wa hiouwɔɔ lachi a pɛŋgɛlaŋndo. Puaa chɔuwaa cho chiɛi Masaa mandaa wa, a waŋnda a tuaa kpou sina niŋ maa le sabu Kiliti wo ya cho o biyɔɔ niŋ ni. Biyɔɔ nda bii ya hoo wo, o tosa mi puaapiliaa bɔɔbɔɔ cho o wali Masanɔɔ niŋnda simul kɔl. Nduyɛ a cho hiouwɔɔ lachi a suɛi Mɛlɛkɛi dimioo, a yɔŋ isiooŋ te.”—Filipi. 1:​12-14.

22. Vɛɛ Pɔɔl soliŋ yɛ teleŋ o wa o biyɔɔ niŋ Luom ndo kpeku?

22 Mi Pɔɔl soliŋ teleŋ o wa o biyɔɔ niŋ Luom ndo kpeku le yaulaŋ poonyiaa. Ŋ saaluŋ hau yaulaŋ ndaŋ o Baabuiyo niŋ. b Mi Kilisiɔŋnda o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ sɔla tɔnɔɔ tau o yaula Pɔɔl poonyial nda laŋ niŋ. Mi naa bɛɛ sɔla tɔnɔɔ tau o yaula Pɔɔl poonyiaalaŋ niŋ, kanifuule silala o poonyiaalaŋ la cho la sɔvɛ le naa hau mɛɛ la wa la sɔvɛ a teleŋ o poonyiaa laŋ ndo yɛ.—2Timo. 3:​16, 17

23, 24. Vɛɛ Kilisiɔŋnda hau bɛɛ chɔm yɛ kaa kɛndɔɔ maa Pɔɔl o chiɛi manyumndo niŋ?

23 Yau Walta Kiilaa suu lɛ a teleŋ nda soli Pɔɔl o biyɔɔ niŋndo okɔɔ le. Kɛ mbo dimi maa wɔsilaŋ la hiɔɔlu Pɔɔl chua o biyɔɔ niŋ ni. Keŋ sim ni maa, wɔsilaŋ latiɔɔŋ o chua Sisaliaa ni, nduyɛ mbo chua latiɔɔŋ Luom. c (Walta. 23:​35; 24:​27) A koŋ kpou, mbo hiau lachi a waa a nyaale, nduyɛ mbo tosa o ndoo tiuba wo le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Hau bɛɛ, ma dɔu wanaa Chɛhowaa o chiɛi manyumndo niŋ le laalaŋ ndaa. Kɛ a koŋ kpou, ma hiou lachi a waa a kɔl kɛndɛ, vɛlɛ a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Tofawɔ tamasi puaapilɛnɔ pilɛ diolaŋ Adɔɔfɔ. Ma duau ndu o chiɛi manyumndo niŋ Speŋ le mɛɛ o waŋnuŋ yuŋyeŋ yɛ. Kɛ mi wana bɛndu pum o chiɛi manyum o wa niŋndo dimul ndu aa: “Kɔndɔfillo cho naa bɔɔ a num. Ŋ cho num bɔɔ biyɔɔ wɔɔŋndo. Kɛ mɛɛ naŋ hiau lachi a num biyɔɔ nuaa fau, lende koni ŋ hiau lachi a mamɔɔ ni muɛɛŋ, ma suaa vɛlɛ o naa lo nyɛkɛndɛi.”

24 O teleŋ biŋgi bɛŋgu, ma duau laalaŋndo tau o Adɔɔfɔ niŋ. Le hei, ndaa kinda dio lumui ndɔɔ o chiɛi manyumndo niŋ te. Nduyɛ pɛŋ, mi sovɛiya ndaa kuɛ ndu yilɔɔ, okoŋ ma dimul ndu le mbo pɛɛku nda Baabuiyo. O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, mi wanaa mɛŋgɛlaa opilɛ ndoo kuɛ o lumui Adɔɔfɔ wo niŋ le diomndaŋ veeloo o Baabuiyo niŋ, okoŋ mi Adɔɔfɔ sim mɛŋgɛlaa le ndu. O hei niŋ, mi wana wa o biiyɔ niŋndo miiŋgu wana mɛŋgɛlaa “mɛŋgɛlaa.” Maa tamaseliila kɛndɛla waa nuaa la nyindu naa le miŋ hiou lachi a suɛi Mɛlɛkɛi dimioo o simulta kɛ kɛ bɛŋgu, ŋ yɔŋ isiooŋ te!

25, 26. Huului kuɛɛ Pɔɔl ndoo che yɛ mi i peeluŋ o wɔsioŋ 30 bɛŋgu, nduyɛ vɛɛ keŋ cho yɛ hau yɔŋnɔŋndo?

25 Mi Pɔɔl, kiilanɔ Chiisoo ndoo dimul wanaa ndaa huŋ ndu yilɔɔ wa ‘yooŋgu kɛndɔɔ a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ.’ Suɛi sɔvɛ hei yau Walta Kiilaa mɛɛlu isɔɔ okɔɔ ni! O suɛi lebolii tasei niŋ, miŋ pɛɛku a wali Chiisu ndoo ke buɛiyaa nduaa wo okɔɔ. Mbo dimul nda aa: “La cho kpaayaa sɔla te nyina diandaa tol nya choo pɛ. Nduyɛ la cho seileŋ timbi a ya okɔɔ o Chulusalɛm niŋ, Chudiaa a Sameeliaa, a ba o ba fee o chieeŋndo choo.” (Walta. 1:​8) Wɔsilaŋ 30 la hiou ni chɔŋ a teleŋ koŋ mbo huŋ bii a teleŋ mɛɛlaa Pɔɔl wa hoo o chiɛi manyumndo niŋndo. A tonya, “yooŋgu kɛndɔɔ hoo ndoo dimiŋ niŋ ba o ba fee o chieeŋndo choo.” d (Kolo. 1:​23) Nuawɔ se seile kɛndɛle hei timbi a kpaaya nyina Mɛlɛkaa nɔ okɔɔ wo!—Sɛka. 4:​6.

26 Hau bɛɛ, nyina Mɛlɛkaa luei niŋ Kilisiɔŋaa pɔyaŋaa lo o lɛŋndeŋ choo wa, vɛlɛ a saa cheleŋnda yoomuaŋ le ma hiou lachi a “waŋnda tɛɛsiallo a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ” o lɛŋnde hiouwɔɔ 240 niŋ! (Chɔŋ 10:​16; Walta. 28:​23) Baa a cho pa tosaa o ŋ tiuba wo o wallo hoo niŋ?

a Pɔɔl ndoo yeema mi Onisimɔɔ ndoo wa ndu ikɛi. Kɛ o wa sawa maLuomaŋndo tɛɛmbuu. Kanifuule chɛ Filimɔŋ ndo Onisimɔɔ wa ni. Mɛɛ te ndoo tosa pɛ keŋ, di Filimɔŋ ndoo nɔ Onisimɔɔ choo wo o wa wa koŋ niɔu niɔuwo ni. Lelaŋ mi Pɔɔl miŋgi Onisimɔɔ pila o Filimɔŋ lo. Kɛ mbo ke ndu yauwo le mbo yoo Filimɔŋ. Mi Pɔɔl dɛɛniaa Filimɔŋ o yau koŋ niŋ le mbo bii Onisimɔɔ maa puaapilɛnɔ.—Fili. 13-19.