Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI TƆ A IHIƆƆLU VE

Yuŋgu Numndo Nɔla Mbo Wa a Nyaale

Yuŋgu Numndo Nɔla Mbo Wa a Nyaale

1 Baa o bɛnda pa mi poo nda chuaa wa o samayɛi niŋ?

CHƐHOWA MƐLƐKA kila nɔle taseleŋ ni. Baabuiyo dimul naa maa mɛɛ o toosiaa wana lanɔ tasoo, ‘mbo huŋ a ndu naa poo chua.’ Mi Adam naŋ kɔl tei mbo dimi aa, “Mi che, hoo cho niŋ paa fula o paala nilaŋ niŋ ndo ni, dialle i fula o dialluŋ nuŋ niŋ nde cho hei ni.” (Chɛnɛsee 2:​22, 23) O hei niŋ mi Chɛhowa bɔŋa nda o nɔɔ niŋ.

2. Yɛɛ Chɛhowa yeema yɛ le yuŋgulaŋ?

2 I cho suɛi imɔnɔ le sinaa maa wanaa siaama sɔla wɔ nyaale kposoŋ o yuŋgule ndaleŋ niŋ te. Kɛ a koŋ kpou, Baabuiyo nɔ sawala mandaalaŋ tau. La mala wanaa cho o yuŋgoo niŋnda kpou le ma sɔla batiuwaa. Nduyɛ ma tuei diompilɔɔ yeela.—Luku 11:​28.

NYƐ MƐLƐKA YEEMA PIAANDUAA O BA WO

3, 4. (a) Vɛɛ pɔnɔɔ nɔ yɛ mbo bii laa ndɔ? (b) Le yɛɛ i cho yɛ suɛi sɔvɛ le mi pɔnɔɔ a lanɔɔ malnaŋ haki vellaa velle?

3 Baabuiyo dimi maa pɔnɔ kɛndɔɔ nɔ mbo kaala laa ndɔ nduyɛ mbo biilu ndu. Yandii nuawɔ Ɛfisiaŋnda 5:​25-29. Pɔnɔɔ nɔ mbo bii laandɔ lɔɔlɔɔ o nɛi kaalaa niŋ. O nɔ vɛlɛ mbo manda ndu, mbo handu ndu hɔlteŋ choo, nduyɛ o nɔ mbo soliŋ diomnda wɔɔŋ o sondo ɔɔ mbo lɔɔ ndu le.

4 Kɛ yɛɛ pɔnɔɔ nɔ yɛ mbo tosa te laa ndɔ benduŋ pɛ? Baabuiyo dimul piaanduaa aa, “La kaala laandaa nyaa. Nduyɛ, la wa ŋuasu ŋuasu a nda le.” (Kolosiaŋnda 3:​19) Piaanduaa, la kɛsiŋ o kɔl maa nya bɛɛ bianduŋ. Nduyɛ te la yeema pɛ mi Mɛlɛka mal nya haki, mɛɛ nya bɛɛ nɔ mi la mal laandaa nyaa haki. (Maatiu 6:​12, 14, 15) Te pɔnɔɔ a lanɔɔ nɔ pɛ kaa malaa hakioo, hei mala nda ma sɔla nyaaloo o nɔ ndaa niŋ.

5. Le yɛɛ pɔnɔɔ nɔ yɛ mbo biilu laa ndɔ?

5 Chɛhowa yeema mi pɔnɔɔ biilu laa ndɔ. Pɔnɔɔ nɔ mbo yiyaŋ nyɛkɛndɛi a yeemaŋ laa ndɔ woŋ okɔɔ. Hei cho suɛi lamamɔɔ le. Te pɔnɔɔ bii laa ndɔ nyɛkɛndɛi le, Chɛhowa yeŋ piɛile ndɔleŋ lani le. (Pitɛ Tasoo 3:​7) Kaala waŋnda nɔ le Chɛhowa wo tosa ni ma wa wanaa sɔvɛ ndu o hɔl. Le Chɛhowa ndu, wana pɔnɔ ni, wana lanɔ ni, nyɛ pilɛ kpe nda cho ni.

6. Yɛɛ o sim yɛ le mi pɔnɔɔ a lanɔɔ wa “waŋndo o pilɛ kpe”?

6 Mi Chiisu tɛɛsiaa maa pɔnɔɔ a lanɔɔ “cho niŋ machuaa waŋndo o pilɛ kpe.” (Maatiu 19:​6) A nɔ ma chɔm sandei ndapila tɛɛŋ le teleŋ o teleŋ. (Pulɔwaa 5:​15-21; Hibuluiya 13:​4) Pɔnɔɔ a lanɔɔ nɔ ma kɛyaŋ chiɛiniŋ o fondo fuu wo choo le. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 7:​3-5) Pɔnɔɔ nɔ mbo loonuŋ maa “wana o wana cho mbo tul dialuŋ ndɔŋ ndu pilaŋ leyɛ le. O koŋ kɔɔli, nyɛ o tosal dialuŋ ndɔŋ ndo ndu cho ni, nyɛ diaa muŋ kioo, a mandaa muŋ nyɛ kɛndɛ kɛndɛi.” Lelaŋ, o nɔ mbo kaala laa ndɔ, nduyɛ mbo bii ndu nyɛkɛndɛi. O hiou kpou wo, lanɔɔ yeema mi pɔnɔ ndɔ bii ndu maa pelte sɔɔ nduyɛ mbo kaala ndu.—Ɛfisiaŋnda 5:​29.

NYƐ MƐLƐKA YEEMA LAANDUAA O BA WO

7. Le yɛɛ yuŋguleŋ le yeema yɛ wana lebollo?

7 Yuŋgu kɛ kɛ yeema wana lebollo, wana yɔŋgu nɛi chɔmaa le halikpeŋ mi wana o wana tosa nyɛ cho ndu kuee le tosaa wo. Baabuiyo dimi o Kɔliŋtiaŋ Tasoo 11:​3 niŋ aa, “Kiliti cho wana pɔnɔɔ bolleŋ ni. Nduyɛ, wana lanɔɔ ndu ndu wana cho ndu bolleŋ ndo cho pɔnɔ ndɔ ni. Nduyɛ, Kiliti wana cho ndu bolleŋ ndo cho Mɛlɛka ni.”

8. Vɛɛ lanɔɔ chɔm yɛ bɛɛle yiŋgoloŋndeŋ le pɔnɔ ndɔ?

8 Piaanduaa bɛɛ ma benduŋ. Kɛ te wana lanɔɔ chɛl pɛ kɛɛsiaala pɔnɔ ndɔlaŋ nduyɛ mbo toolu ndu a kɔllo wulee, mi yuŋgoo kpede sɔla tɔnɔɔ. (Pitɛ Tasoo 3:​1-6) Baabuiyo dimi aa, “Wana lanɔ o wana lanɔ, a nɔ ma ke pɔnɔ num bɛɛleŋ.” (Ɛfisiaŋnda 5:​33) Kɛ te o wa yɛ mi pɔnɔɔ a lanɔɔ nɔ laalaŋnda pilɛ le? A koŋ kpou, lanɔɔ nɔ mbo nɔ bɛɛle yiŋgoloŋ ndeŋ le ndu. Baabuiyo dimi aa, “Nya waŋ laanduaa bɛɛ, la nɔ mi la tuei piaanduaa nyaa diom. Te la tuei nda diom pɛ, a yɔŋ bɛɛ mi a pum ve wanaa laalaŋ te, kɛ o wa bɛɛ kaa nya kɛndɔɔ o tosa mi piaanduaa nyaa kaŋ a simnuŋ wanaa laalaŋ, mi la dimul nda bɛɛ nyɛ o nyɛ a Kiliti okɔɔ le. Hei cho yɔnɔŋ kani fuule, a cho chɔ mɛɛ kpɛ nya ke nda bɛɛleŋ yɛ, a mɛɛ kaala nyalaŋ la cho sakpo yɛ.” (Pitɛ Tasoo 3:​1, 2) Te lanɔɔ dɔu pɛ sawala mandaa Baabuiyo o wali niŋ, naapum mi pɔnɔ ndɔ che maa laalaŋnda ndɔlaŋ la cho la sɔvɛ nduyɛ mbo ke laŋ bɛɛleŋ.

9. (a) Yɛɛ lanɔɔ nɔ yɛ mbo tosa te o chɛl kɛɛsiaa pɔnɔ ndɔ wo le? (b) Sila yɛɛ cho yɛ le laanduaa o Taitɔɔ 2:​4, 5 niŋ?

9 Yɛɛ lanɔɔ nɔ yɛ mbo tosa te o chɛl kɛɛsiaa pɔnɔ ndɔ wo le? O nɔ mbo chɔm yiyaŋ ndɔɔ o nɛi lebɛɛ niŋ. Le taamaseliiyo, mi Selua dimi suɛi ndii hɛnaŋ Ebilaham te ve, kɛ mi Chɛhowa dimul ndu aa, “Nyɛ o nyɛ Selua dimul num pɛ, a tosa.” (Chɛnɛsee 21:​9-12) Te pɔnɔɔ tosa pɛ kɛɛsiaa tɛɛmbuu sawa Baabuiyo le wo, lanɔɔ nɔ mbo toolu ndu. (Walta Wanaa Chiisuaa 5:​29; Ɛfisiaŋnda 5:​24) Lanɔ kɛndɔɔ manda yuŋgu ndɔɔ. (Nuawɔ Taitɔɔ 2:​4, 5.) Te pɔnɔ ndɔ a chuauwaa nduaa che pɛ mɛɛ o cho wallo tau le nda yɛ, ma kaala ndu nduyɛ ma chɔɔlu ndu bɛɛleŋ ke.—Pulɔwaa 31:​10, 28.

Vɛɛ Selua cho yɛ taamasi kɛndɛ le laanduaa?

10. Yɛɛ Baabuiyo dimi yɛ a piɔuwaŋndo vɛlɛ a kɛyaŋndo okɔɔ?

10 Lepum, mi pɔnɔɔ a lanɔɔ kɛɛsiaa luku luku le piɔuwaŋndo ɔɔ ma kɛyaŋ. Kɛ, Baabuiyo dimi aa, “Wana lanɔɔ a nɔ ma kɛɛ pɔnɔ num te.” Nduyɛ, “wana pɔnɔɔ num bɛɛ a nɔ ma kɛɛ laa num te.” (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 7:​10, 11) Mi sɔɔŋ kala kalaŋ pum tosa mi pɔnɔɔ a lanɔɔ kɛɛsiaa le piɔuwaŋndo. Kɛ, kɛɛsiaa waa naa cho nyɛ lamamɔɔ le. Kɛ kɛyaŋndo yɛ? Baabuiyo chɔm maa sabu kpeekpei huŋ a kɛyaŋndo wo cho ni, te pɔnɔɔ ɔɔ lanɔɔ tosa pɛ hiniei a wana cheleŋ.—Maatiu 19:​9.

NYƐ MƐLƐKA YEEMA KALAŊ CHUAUWA O BA WO?

Chiisu cho taamasi kɛndɛ le wana o wana o yuŋgoo niŋ

11. Yɛɛ chuauwa yeema yɛ mbo hiau nyɛ o nyɛ cheleŋ?

11 Kalaŋ chuauwa, la nɔ teleŋndo tau a chuauwaa nyaa. Chuauwaa nyaa yeema nya. I hiou kpou ve, a yeema mi la pɛɛku nda a Chɛhowa okɔɔ.—Ditɔnɔmii 6:​4-9.

12. Yɛɛ kalaŋ chuauwa nɔ yɛ ma tosa le chuauwaa ndaa mandaa?

12 Chieeŋ Setanaa cho hiouwɔɔ lachi a wɔuleŋ, nduyɛ waŋnda apum yeema le chuauwaa naa tɛɛmbuuwo. Lepum pɛŋ hiniei tosaa a nda. Mi kalaŋ chuauwa apum che ndi ikala kpoke le suɛi a sɔɔŋ waa naa okɔɔ. Kɛ a nɔ ma sila chuauwaa ndaa a wanaa suu waa naa okɔɔ, nduyɛ ma pɛɛku nda a mɛɛ nda looku ma kpakpala nda yɛ. Kalaŋ chuauwa, la nɔ mi la manda chuauwaa nyaa. *Pitɛ Tasoo 5:​8.

13. Vɛɛ kalaŋ chuauwa nɔ yɛ ma pɛɛku chuauwaa ndaa?

13 Kalaŋ chuauwa nɔ kalaŋndo le chuauwaa ndaa pɛɛkoo a mɛɛ nda nɔ ma tosa sɔɔŋ yɛ. Vɛɛ nya nɔ yɛ mi la pɛɛku chuauwaa nyaa? Chuauwaa nyaa yeema pɛɛkoo. Kɛ lɔɔlɔɔ bɛɛ la wa ŋuasu ŋuasu o nda silaa niŋ te. (Chɛluimaya 30:​11) Lelaŋ, fɛɛŋ bɛɛ la sila chuauwaa nyaa teleŋ kɔltaŋ la wa nya la tuu wo le. Diomnda nyalaŋ la nɔ mi la wa “mɛɛ nda lɔwa nuaa waŋndo a muɛi faŋnde” yɛ le nda kɔllo tɛɛmboo le. (Pulɔwaa 12:​18) La pɛɛku chuauwaa nyaa ma sina le sabu nda nɔ ma diikuŋ ndo.—Ɛfisiaŋnda 6:​4; Hibuluiya 12:​9-11; tofa Diomnda Chɔɔlaalaŋ 30.

NYƐ MƐLƐKA YEEMA CHUAUWA O BA WO

14, 15. Le yɛɛ chuauwa nɔ yɛ ma diikuŋ wanaa velu nda wa?

14 Chiisu wa lɔɔlɔɔ Finya ndɔ diikɔŋndo, mi che bɛɛ lepum i ve suɛi bɛɛŋ le ndu le. (Luku 22:​42; Chɔŋ 8:​28, 29) Chɛhowa yeema vɛlɛ mi chuauwa diikuŋ wanaa velu nda wa.—Ɛfisiaŋnda 6:​1-3.

15 Chuauwa, mi che bɛɛ mi la yiyaŋ maa i cho ikala le wanaa velu nya wa diikɔŋndo, kɛ la loonuŋ maa te la diikuŋ pɛ, Chɛhowa a wanaa velu nya wa cho naŋɔɔ kɔl a nya. *Pulɔwaa 1:​8; 6:​20; 23:​22-25.

Yɛɛ mala yɛ feleŋguaa le ma dɔu tiindaŋndo o Mɛlɛka niŋ te a tɔɔndaŋ nda pɛ le suɛi wɔɔŋnde tosaa?

16. (a) Vɛɛ Setana tɔɔndaŋ yɛ feleŋguaa le suɛi wɔɔŋnde tosaa? (b) Le yɛɛ i cho yɛ suɛi sɔvɛ le hɛlioo chaŋyaŋ kaala Chɛhowa woŋ?

16 Nyina Wɔɔŋndo nɔla mbo soliŋ chaaŋaa numnda kpeku, a feleŋguaa cheleŋ le num tɔɔndaŋndo ma tosa suɛi wɔɔŋnde. O sina maa i kendu le ma biunuŋ kindila koŋ. Le taamaseliiyo, chua Chekɔpu wo Daina, ndoo nɔ chaŋyaŋ kaala Chɛhowa le woŋ. Mi hei chuu ndu kpundɛ bɛndoo a yuŋgu ndɔɔ. (Chɛnɛsee 34:​1, 2) Te chaaŋaa numnda kaala Chɛhowa le, ma kindiŋ le num tɔɔndaŋndo halikpeŋ ma tosa nyɛ Chɛhowa yeema le wo. Hei chuu num kɔl tambɛiyo, yuŋgu numndo, a Mɛlɛka. (Pulɔwaa 17:​21, 25) Lelaŋ, i cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le ma nuuviaa chaŋyaŋ kaala Chɛhowa woŋ.—Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:​33.

YUŊGU NUMNDO NƆLA MBO WA A NYAALE

17. Kalaŋ kuɛɛ wana o wana o yuŋgoo niŋ nɔ yɛ?

17 Te waŋnda o yuŋguleŋ niŋ a tol silala Mɛlɛkalaŋ kɔɔli pɛ, ma kpakpala kpundɛlaŋ a bahawɛila bɔɔbɔɔ. Lelaŋ, te pɔnɔɔ ŋ cho ni, kaala laa num nduyɛ ma bii ndu o nɛi kaalaa choo. Te lanɔɔ ŋ cho ni, nɔ bɛɛleŋ le pɔnɔ num, nduyɛ ma tusiŋ o ndu lo. Tol taamasi wana lanɔ nda tɛɛsiaa o Pulɔwaa 31:​10-31 niŋndo kɔɔli. Te kala chuaa ŋ cho ni, pɛɛku chuauwaa num nda le ma kaala Mɛlɛka. (Pulɔwaa 22:​6) Te finyaa ŋ cho ni, manda yuŋgu numndo “o nɛi kɛndɔɔ choo.” (Timoti Tasoo 3:​4, 5; 5:​8) Nya chuauwa, la diikuŋ wanaa velu nyaa wa. (Kolosiaŋnda 3:​20) La loonuŋ maa wana o wana o yuŋgoo niŋ tosa biondɔŋndaŋ. Lelaŋ, la tusiŋ nduyɛ mi la malnaŋ lahaki. A tonya, Baabuiyo nɔ sawala mandaala Chɛhowalaŋ le wana o wana o yuŋgoo niŋ.

^ pɛl. 12 La chɔɔlu silalaŋ sɔla a mɛɛ nya manda chuauwaa nyaa yɛ o buŋgɛi 32 niŋ o yauwo hoo niŋ, Learn From the Great Teacher. Seiyaa Chɛhowaa soli ndu ni.

^ pɛl. 15 Chuaambɔɔ nɔ mbo diikuŋ wanaa velu ndu wa le, te o wa pɛ ma dimul ndu le tosaa suɛi ipum i chɛlaŋ a sawa Mɛlɛkaa le ve.—Walta Wanaa Chiisuaa 5:​29.