Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI YAA VE

Yɛɛ Cho yɛ Sabu Mɛlɛkaa le Waŋchieeya?

Yɛɛ Cho yɛ Sabu Mɛlɛkaa le Waŋchieeya?

1. Yɛɛ cho yɛ sabu Mɛlɛkaa le waŋchieeya?

MƐLƐKA nɔ sabu sɔvɛ bɛndoo le waŋchieeya. Mbo toosiaa wana pɔnɔ a wana lanɔ tasoo, Adam nda Ifi, le ma wa achal o kpele kɛndɛ kɛndɔɔ niŋ. Ndoo yeema nda ma velu chuauwa, ma siiŋguu chieeŋndo kpou kpele hɛnɛkiɔɔ, nduyɛ ma manda visiaa.—Chɛnɛsee 1:​28; 2:​8, 9, 15; tofa Diomnda Chɔɔlaalaŋ 6.

2. (a) Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa Mɛlɛka cho sabu ndɔɔ peelu? (b) Wanaa suu maa vɛɛ Mɛlɛka yeema yɛ le waa o chieeŋndo choo, nduyɛ le vɛɛ kpɛ?

2 A laalaŋ pa maa ŋ cho wa achal o kpele hɛnɛkiɔɔ niŋ? Chɛhowa dimul naa aa, “Nyɛ ya I kɛɛsiaa le tosaa wo, mɛɛ mi tosa ndu.” (Aisaya 46:​9-11; 55:​11) A tonya, o cho tosa nyɛ o kɛɛsiaa wo, nduyɛ nyɛ o nyɛ cho ndu kuuna le. Chɛhowa dimi maa le saboo hoo o toosiaa chieeŋndo ni. O “toosiaa chieeŋndo hoo le mbo wa fondo fuu le.” (Aisaya 45:​18, NW) O yeema waŋchieeya le ma wa ba o ba fee o chieeŋndo choo. Wanaa suu maa vɛɛ Mɛlɛka yeema yɛ le waa o chieeŋndo choo, nduyɛ le vɛɛ kpɛ? Baabuiyo dimi aa, “Wanaa cho sakpo Mɛlɛka o hɔl la nda, a cho wa o lɛŋnde Mɛlɛka chua buŋgɛi leŋ niŋ le fɛɛŋ a fɛɛŋ.”Sam 37:​29; Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 21:​3, 4.

3. Te a che pɛ bahawɛilaŋ o chieeŋndo niŋ, kɔndɔfili yɛɛ bii yɛ num?

3 Kɛ hau, waŋnda cho naalaŋ nduyɛ ma wa piɔmndaŋ. O fondaŋnda bɔɔbɔɔ, mi waŋnda sɔŋga nduyɛ ma diuwaŋ. A tonya, o cho sabu Mɛlɛkaa le wa hoo le. Kɛ yɛɛ yɔŋnuŋ yɛ? Nduyɛ le yɛɛ? Baabuiyo koni tɛɛsiaa hei ni.

YAAMƆƆNƆ MƐLƐKAA

4, 5. (a) Nɛɛ soliŋ yɛ kɛuwo kpeku le suɛi o Ifi lo o kpeloo Idɛŋ niŋ? (b) Vɛɛ wana sandu wo looku yɛ simnɔŋ viinɔɔ?

4 Baabuiyo dimul naa maa Mɛlɛka nɔ yaamɔɔnɔɔ. Ndu cho “Masa Nyinaa Wɔɔŋnda a Setana ni.” Maalikɛinɔ walaŋndo o wa ni. Mi Setana soliŋ kɛuwo kpeku le suɛi o Ifi lo o kpeloo Idɛŋ niŋ. (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 12:​9; Chɛnɛsee 3:​1) Mi Setana tosa naŋ chaa kɛuwo wa suɛi ni.—Tofa Diomnda Chɔɔlaalaŋ 7.

5 Kɛ, baa Mɛlɛka ndoo toosiaa Masa Nyinaa Wɔɔŋnda ni? Sako bɛɛ! Maalikɛinɔɔ o wa o choo choo niŋ ni. Nduyɛ teleŋ Mɛlɛka wa chieeŋndo toosiaa le Adam nda Ifi wo, o siŋgaŋ mbo simnuŋ Masa Nyinaa Wɔɔŋnda ni. (Choobu 38:​4, 7) Vɛɛ i looku yɛ yɔŋnɔŋ? Ɛɛ, vɛɛnɛ wana sandu wo siŋgaŋ yɛ mbo simnuŋ viiyo? A vilu ndu vii le. Kɛ mbo yeema nyɛ cho le ndu le wo. Mbo lo yiyaŋndo a ndu okɔɔ haaa, nduyɛ mi yeemɛi nduɛi wɔɔŋnde simnuŋ ikala poŋ. Okoŋ, te o sɔla dɔɔ fondaa pɛ, o chiimbuu nyɛ koŋ. Mɛɛ o siiŋguu ndupila viinɔɔ fɔ.—Nuawɔ Chemisi 1:​13-15; tofa Diomnda Chɔɔlaalaŋ 8.

6. Vɛɛnɛ maalikɛinɔ pilɛ looku yɛ simnɔŋ yaamɔɔnɔ Mɛlɛkaa?

6 Hei ndii yɔŋnuŋ maalikɛinɔ koŋ ni. Mɛɛ Chɛhowa chii Adam nda Ifi toosiaa, mbo dimul nda le chuauwa violɔɔ nduyɛ ma “pɛ o chieeŋndo choo.” (Chɛnɛsee 1:​27, 28) Kɛlɛŋgaa mi maalikɛinɔ koŋ yiyaŋ dɔɔ aa, ‘Waŋnda haa kpou nɔ ma biilu ya kɛ o cho Chɛhowa le!’ Mɛɛ o wa yiyaŋndo a hei okɔɔ fau, lende koni o chɔɔlu yeemɛi sɔla le nyɛ Chɛhowa nɔ wo ni. Maalikɛinɔ koŋ ndoo yeema mi waŋnda kpou biilu ndu. Okoŋ, mbo dimul Ifi choolaŋ nduyɛ mbo hiŋ ndu hɔlla. (Nuawɔ Chɛnɛsee 3:​1-5.) Mɛɛ o tosa keŋ, mbo simnuŋ Setana, Masa Nyinaa Wɔɔŋnda, a yaamɔɔnɔ Mɛlɛkaa.

7. (a) Le yɛɛ Adam nda Ifi vi yɛ? (b) Le yɛɛ naŋ yuuwa yɛ miŋ vi?

7 Mi Adam nda Ifi tosal Mɛlɛka nila kalulaŋ nduyɛ ma dia komɔɔ o kuuna nda wo. (Chɛnɛsee 2:​17; 3:​6) Ma tosa hakioo o Chɛhowa lo, nduyɛ a mɛɛ Chɛhowa dimi yɛ, ma wu o teleŋ biŋgi niŋ. (Chɛnɛsee 3:​17-19) Wanaa lahakiaa chuauwaa Adam nda Ifi wa wa ni. Nduyɛ mi nda bɛɛ wu. (Nuawɔ Luomaŋnda 5:​12.) Ŋ yaasiaŋndɔ taamaseliiyo hoo le miŋ bii bila le sabu chuauwaa Adam nda Ifi wa bɛɛ simnuŋ wanaa lahakiaa wo. Yiyaŋndɔ a kowii nda luaa kpilikioŋ ndo. Te kowiiyo wa pɛ o sakɛi, kpilikioŋ bɛɛ ŋ sakɛi ŋ wa ni. Mɛɛ Adam tosal Mɛlɛka nila kalulaŋ, mbo luɛi o hakioo niŋ. Le mɛɛ naŋ cho chuauwaa Adam nda yɛ, lelaŋ naa kpou simnuŋ wanaa lahakiaa, ɔɔ a “sakɛi” maa Adam ni. Nduyɛ le mɛɛ naa kpou cho wanaa lahakiaa yɛ, lelaŋ naŋ yuuwa ni miŋ vi.—Luomaŋnda 3:​23; tofa Diomnda Chɔɔlaalaŋ 9.

8. Yɛɛ Setana ndoo yeema yɛ mi Adam nda Ifi laalaŋ?

8 Teleŋ Setana nyindu Adam nda Ifi le Mɛlɛka nila kalulaŋ tosallo wo, o kandu Chɛhowa nila kalulaŋ tosallo ni. Ndoo yeema mi Adam nda Ifi laalaŋ maa wana lachoowaa, a masa wɔɔŋ yeema ikɛndɛ le nda le wo Chɛhowa cho ni. Dimioo Setana wa ni maa waŋchieeya heu ba le mi Mɛlɛka dimul nda nyɛ nda nɔ ma tosa wo le. Nduyɛ maa Adam nda Ifi nɔ ma kɛɛsiaa a ba nda nyɛ cho o kɛndɔɔ a o wɔɔŋndo wo. Lelaŋ, yɛɛ Chɛhowa ndoo nɔ yɛ mbo tosa? Ndoo nɔla mbo diu wanaa nila kaluaa kaŋ nduyɛ mi nila kalulaŋ laa mɛɛlu. Kɛ keŋ wa pa chɔm maa wana lachoowaa Setana cho ni? Sako, i ve chɔm te.

9. Le yɛɛ Chɛhowa diu wanaa nila kaluaa haa o foofo koŋ choo le?

9 Lelaŋ, Chɛhowa diu wanaa nila kaluaa haa o foofo koŋ choo le. Kɛ mbo ke waŋchieeya teleŋndo le ma chɔm ndapila nɛiyo. Hei wa chɔm kpendekele maa wana lachoowaa Setana cho ni. Nduyɛ maa Chɛhowa sina nyɛ cho o kɛndɔɔ le waŋchieeya wo ni. Ŋ cho chɔɔlu pɛɛku a keŋ okɔɔ Buŋgɛi 11 niŋ. Kɛ vɛɛ ŋ yiyaŋ yɛ a kɛɛsiaa Adam nda Ifi tosa wo? Ndaa nɔ pa dioo le Setana laalaŋndo nduyɛ ma tosal Mɛlɛka nila kalulaŋ? Nyɛ o nyɛ Adam nda Ifi ndaa nɔ, Chɛhowa ke nda ni. Mbo ke nda yoomu walaŋndo, fonda kɛndɔɔ le waa achal, a wali nda wa tueiyɔɔ yeela wo. Kɛ kani bɛɛ Setana tosal nda nyɛ o nyɛ kɛndɛ le. Te num oo wa pɛ loŋ, yɛɛ ŋ wa yɛ tosa?

10. Kɛɛsiaa sɔvɛ kuɛɛ wana o wana nɔ yɛ mbo tosa?

10 Hau, wana o wana nɔ mbo tosa kɛɛsiaa waa lende. Nduyɛ o kɛɛsiaa koŋ choo yoomu naa sɛɛŋuŋ ni. Ŋ nɔla miŋ diikuŋ Chɛhowa maa Masa naa nduyɛ miŋ siiŋguu Setana wana lachoowaa. Ɔɔ ŋ nɔla miŋ kɛɛsiaa le Setana siiŋgoo masa naa. (Sam 73:​28; nuawɔ Pulɔwaa 27:​11.) Waŋnda nyɛɛmbɔ koni cho Mɛlɛka diikɔŋndo o chieeŋndo hoo niŋ ni. Nduyɛ, o cho pɛŋ Mɛlɛka le cho masaa le chieeŋndo hoo le. Kɛ te o ve Mɛlɛka le, nɛɛnɛ?

NƐƐ CHO YƐ MASAA LE CHIEEŊNDO HOO?

Te ndoo ve aa Setana le nɔ masɛi chieeŋnde kpede le, ndoo nɔla pa mbo ke Chiisu ndi?

11, 12. (a) Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o tɔɔndaŋ Setana chuu Chiisu wo niŋ? (b) Bolii Baabui kuɛɛ chɔm yɛ maa Setana cho masaa le chieeŋndo hoo ni?

11 Chiisu ndoo sina wana cho masaa kpeekpei le chieeŋndo hoo wo. O teleŋ pum niŋ, mi Setana ‘chɔm ndu lɛŋnde o chieeŋndo choo a sultaŋ . . . kpou.’ Okoŋ, mi Setana chuel Chiisu buŋgɛi aa, “Te a baŋ wulaŋ ma sooluu ya pɛ, muŋ kpou I ke num.” (Maatiu 4:​8, 9; Luku 4:​5, 6) Nyunaŋndɔ aa, ‘Te ndoo ve aa Setana le nɔ masɛi chieeŋnde kpede le, ndoo nɔla pa mbo ke Chiisu ndi?’ Sako. O ba Setanaa bɛŋgu masɛi hei kpou cho ni.

12 Mi kɔndɔfillo bii num dɔɔ ma nyuna aa, ‘Vɛɛ Setana looku yɛ mbo wa masaa le chieeŋndo? Baa o cho Chɛhowa le cho Mɛlɛka Kpaaya Kpou Kpou Wo o toosiaa chieeŋndo wo le?’ (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 4:​11) A tonya, ndu ni. Kɛ mi Chiisu dimi kpendekele maa Setana cho “masaa le chieeŋndo hoo ni.” (Chɔŋ 12:​31; 14:​30; 16:​11) Mi kiilanɔɔ Pɔɔl veelu Setana, Masa Nyinaa Wɔɔŋnda maa ndu cho “mɛlɛka le chieeŋ yɔŋ wɔɔŋndo hoo” ni. (Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 4:​3, 4) Nduyɛ mi kiilanɔɔ Chɔŋ poonyiaa maa “chieeŋndo hoo kpede o cho Masa Nyinaa Wɔɔŋnda o ba bɛŋgu.”—Chɔŋ Tasoo 5:​19.

VƐƐ MASƐI SETANA VE CHO YƐ HUNƆƆ FAŊAŊ?

13. Le yɛɛ naŋ yeema yɛ chieeŋ sɛnɛiyo?

13 Chieeŋndo hoo cho hiouwɔɔ lachi a wɔuleŋ. Ŋ cho chɔulaŋ, kafalaŋ, a sondo yeelɛiyo chɔɔ. Nduyɛ niilu latandaa cho naa o balaa silɔ. Mɛɛ mɛɛ waŋchieeya kindiŋ, a nɔla bahawɛilaŋ ndaŋ kpou faŋa le. Kɛ Mɛlɛka cho suŋ chɔu Amakɛdɔŋndo soliŋ kpeku le chieeŋ dɛnɛ wɔɔŋndo hoo tɛɛmboo. Te keŋ yɔŋnuŋ pɛ, chieeŋndo hoo cho miiŋgu nyɛkɛndɛi. Nduyɛ wanaa cho sakpo wa wa niŋ lechoo ni.—Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 16:​14-16; tofa Diomnda Chɔɔlaalaŋ 10.

14. Nɛɛ Mɛlɛka hɛli yɛ le mbo wa Masaa le Masale Ndɔleŋ? Yɛɛ Baabuiyo ndoo dimi yɛ a Chiisu okɔɔ?

14 Mi Chɛhowa hɛli Chiisu Kiliti le mbo wa Masaa o masale Ndɔleŋ choo o choo choo niŋ. Mi Baabuiyo dimi le wɔsilaŋ o waalaŋ niŋ maa Chiisu cho wa “Masa kɔl nyuloo.” Nduyɛ maa masale ndɔleŋ le nɔ niŋ lamɛɛlu le. (Aisaya 9:​6, 7) Mi Chiisu dimul tol kɔɔliaa nduaa le ma piɛi le masaleŋ ndeŋ. Mbo dimi aa, “Masale numndeŋ le huŋ. Hɛnaŋ numndo tosaŋ o chieeŋndo choo mɛɛ o cho tosaŋndo o choo choo niŋ yɛ.” (Maatiu 6:​10, NW) O Buŋgɛi 8 niŋ, ŋ cho pɛɛku mɛɛ Masale Mɛlɛkaleŋ le cho miiŋgu o foofo masɛi chieeŋnde hei yɛ. (Nuawɔ Daaniɛɛ 2:​44.) Okoŋ, Masale Mɛlɛkaleŋ le cho chieeŋndo hoo tosa kpele hɛnɛkiɔɔ.—Tofa Diomnda Chɔɔlaalaŋ 11.

CHIEEŊ SƐNƐIYO CHO NIŊ KPƐƐLUŊ!

15. Yɛɛ cho yɛ “chieeŋ sɛnɛiyo”?

15 Baabuiyo dimi aa, “Mɛlɛka chuel naa buŋgɛi le naa hala sɛnɛiyo kioo a chieeŋ sɛnɛiyo.” Nduyɛ “loŋ ndu ndu, nyɛ o nyɛ fee kɔlaŋ o nɛi sakpo. Buŋgɛi naa ŋ cho Mɛlɛka chumndo le tosaa ve, ndi cho hei ni.” (Pitɛ Diiŋ Ndɔɔ 3:​13; Aisaya 65:​17) Te Baabuiyo wa pɛ suɛi a “chieeŋndo” okɔɔ teleŋndaŋ lapum, a waŋchieeyaa cho o chieeŋndo choo wa okɔɔ o wa suɛi ni. (Chɛnɛsee 11:​1) Lelaŋ, ‘chieeŋ sɛnɛi’ cho sakpo wo sim le waŋchieeyaa diikuŋ Mɛlɛka wa kpou nduyɛ mi Mɛlɛka duau nda sala wa.

16. Ke sɔvɛ bɛndu kuɛɛ Mɛlɛka ke yɛ niŋ wanaa cho wa achal o chieeŋ sɛnɛi ndɔɔ niŋnda? Nduyɛ yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le ndu sɔlaa?

16 Chiisu chua buŋgɛi maa wanaa cho wa o chieeŋ sɛnɛi Mɛlɛkaa niŋnda cho sɔla yoomu “nɔ lamɛɛlu le wo.” (Maki 10:​30) Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le ke waa naa sɔlaa? Yandii nuawɔ Chɔŋ 3:​16 a 17:​3 le mulioo saalɔŋndo. Ŋ yaasiaŋndɔ niko nyɛ Baabuiyo dimi a yoomu cho wa o Kpele Hɛnɛkiɔɔ niŋ o lɛŋndeŋ choo wo.

17, 18. Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa kɔl nyuloo cho wa ba o ba fee o chieeŋndo choo, nduyɛ maa kpundɛ komallɛ niŋ naa le?

17 Dɛnɛ wɔɔŋndo, chɔulaŋ, sawa tɛɛmbaa, a niilu latandaa ve lɛ niŋ te. Wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda opilɛ bɛɛ cho lo o chieeŋndo choo le. (Sam 37:​10, 11) Mɛlɛka cho tosa mi “chɔulaŋ la chuu ba o ba fee o chieeŋndo choo.” (Sam 46:​9; Aisaya 2:​4) Chieeŋndo cho piɔ cha a wanaa kaala Mɛlɛka nduyɛ ma diikuŋ ndu wa. Kɔl nyuloo cho wa lefafɛɛŋ.—Sam 72:​7.

18 Kpundɛ komallɛ niŋ wanaa Chɛhowaa le. O sindɔɔ niŋ, te Isɔluɛiya ndaa diikuŋ pɛ Mɛlɛka, kpundɛ ndoo komal nda le kanifuule, Mɛlɛka wa nda mandaa. (Lɛvitikɔɔ 25:​18, 19) O Kpele Hɛnɛkiɔɔ niŋ, ŋ cho nɔ isiooŋ le nyɛ o nyɛ ɔɔ wana o wana le. Kpundɛ kɛ kɛ komallɛ niŋ naa le!—Nuawɔ Aisaya 32:​18; Makal 4:​4.

19. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ tiindaŋndo maa nyɛdiaa cho wa o hɔbɛi o chieeŋ sɛnɛi Mɛlɛkaa niŋ?

19 Nyɛdiaa lepɛŋ ve lɛ niŋ te. “Nyɛdiaa wa niŋ o hɔbɛi o chieeŋndo choo. O wa niŋ o piaa cha o pemboŋ choo mbo wa talaa.” (Sam 72:​16, NW) Chɛhowa “Mɛlɛka naa, cho naa salaa dɔuwɔɔ.” Nduyɛ “nyɛdiaa cho wa wulɔɔ o lɛŋndeŋ choo a ba ndɔ.”—Sam 67:​6, NW.

20. Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa chieeŋndo cho simnɔŋ kpele hɛnɛkiɔɔ?

20 Chieeŋndo kpede cho simnɔŋ kpele hɛnɛkiɔɔ. Waŋchieeya cho nɔ chiɛila kɛndɛlaŋ a kpelelaŋ. (Nuawɔ Aisaya 65:​21-24; Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 11:​18.) Chieeŋndo kpede cho simnɔŋ o kɛndɛ mɛɛ kpeloo wa o Idɛŋ niŋ yɛ. Chɛhowa cho naa wa lɔɔlɔɔ kioo nyɛ o nyɛ naŋ hau ba. Baabuiyo dimi a ndu okɔɔ aa, “Ma tosa mi [“nyaa yoomaa kpou,” NW] hini kɔl.”—Sam 145:​16.

21. Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa kɔl nyuloo cho wa waŋchieeya a visiaa tɛɛŋ?

21 Kɔl nyuloo cho wa visiaa a waŋchieeya tɛɛŋ. Visiaa yɔŋul lɛ niŋ waŋchieeya le. Chuaambuaa nɔ lɛ niŋ isiooŋ le visiaa yɔŋul naa hau wa le.—Nuawɔ Aisaya 11:​6-9; 65:​25.

22. Yɛɛ Chiisu cho yɛ tosa le wanaa cho a naalaŋ nda?

22 Wana o wana nee lɛ niŋ te. Teleŋ Chiisu wa o lɛŋndeŋ choo wo, mbo siŋgi wanaa bɔɔbɔɔ. (Maatiu 9:​35; Maki 1:​40-42; Chɔŋ 5:​5-9) Kɛ maa Masaa le Masale Mɛlɛkaleŋ, Chiisu cho wana o wana siŋgi. Wana o wana dimi lɛ niŋ maa, “nyɛ waa nuaa o cho ndu nɛi le.”—Aisaya 33:​24; 35:​5, 6.

23. Yɛɛ Mɛlɛka cho yɛ tosa le wanaa vi wa?

23 Waŋvilɛiya cho vɛlɛ miiŋgu yoomu. Mɛlɛka chua buŋgɛi maa o cho wanaa vi o miiliɔŋndaŋ niŋnda soli o sɛilaŋ niŋ. “Wana o wana vi, a cho vɛlɛ miiŋgu yoomu, wana kɛndɛ ni, wana wɔɔŋ ni.”—Nuawɔ Chɔŋ 5:​28, 29, NW; Walta Wanaa Chiisuaa 24:​15.

24. Vɛɛ ŋ yiyaŋ yɛ le waa achal o Kpele Hɛnɛkiɔɔ niŋ?

24 Naa kpou tosa chuaŋ chuaa. Ŋ hɛli le pɛɛkoo a Chɛhowa okɔɔ nduyɛ tosa nyɛ o yeema naa miŋ tosa wo, ɔɔ ŋ kɛɛ ndu miŋ tosa nyɛ naŋ yeema wo. Te ŋ hɛli pɛ le Chɛhowa piɛiyo, ŋ cho nɔ chila sɔvɛ sɔvɛlaŋ. Mi Chiisu chuel po wa ndu wuoo ikɛiyo buŋgɛi aa, “A cho wa a ya latulu o Kpele Hɛnɛkiɔɔ niŋ.” (Luku 23:​43, NW) Ŋ chɔɔluŋ pɛɛku a Chiisu Kiliti okɔɔ nduyɛ a mɛɛ o cho peelu buŋgaŋ sɔvɛ sɔvɛŋ Mɛlɛka chuel naa woŋ yɛ.