1. Yɛɛ vem yɛ Keŋ le kɛɛsiaa wɔɔŋndo tosaa, nduyɛ yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo?

KEŊ ndoo nɔ mbo tosa kɛɛsiaa sɔviɔɔ? Ndoo nɔla mbo hɛli le yiyaŋnda ndɔla wɔɔŋndaŋ dɔuwɔɔ o mandaa bɛŋgu, nduyɛ hei wa ndu chuu tɔnɔla kɛndɛlaŋ tau. Te koŋ te, ndoo tosa sɔɔŋ wɔɔŋ o wa yiyaŋndo o kɔl loŋ, okoŋ mi ndoo sɔla fulamakɔɔli wɔɔŋndo. Baabuiyo dimul naa maa mi Keŋ tosa kɛɛsiaa wɔɔŋndo. Mi kɛɛsiaa ndɔɔ tosa mbo dii Ebɛl pɔmbɔ ndɔ, nduyɛ mi hei tɛɛmbuu chaŋyɛi wa ndu tɛɛŋ a Wana Toosiaa ndu wo.—Chɛnɛsee 4:3-16.

2. Le yɛɛ i cho yɛ suɛi sɔvɛ le kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ tosaa?

² Naa bɛɛ nɔ miŋ tosa chuaŋ chuaa a kɛɛsiaalaŋ o yoomoo niŋ. Kɛɛsiaalaŋ lapum, la cho kɛɛsiaala lamamɔɔ le. Kɛ lapum kindu tau le. A koŋ kpou, kɛɛsiaala bɔɔbɔɔ naŋ tosa o yoomu naa niŋndaŋ la piiliaŋ naa tau. Kɛ te ŋ tosa pɛ kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ, ŋ nɔ bahawɛila bɔɔ o yoomu naa niŋ te, nduyɛ miŋ chɔɔlu kɔl nyuloo sɔla. Kɛ te  ŋ tosa pɛ kɛɛsiaala wɔɔŋndaŋ, yoomu naa cho wa o piaa cha a bahawɛilaŋ, nduyɛ a kɔl tambɛiyo.—Pulɔwaa 14:8.

3. (a) Le kɛɛsiaalaŋ tosaa a taasi, o yɛɛ niŋ naŋ nɔ yɛ miŋ tiindaŋ? (b) Nyunala kuɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa?

³ Yɛɛ mala yɛ naa le kɛɛsiaalaŋ tosaa a taasi? Ŋ nɔ miŋ tiindaŋ o Mɛlɛka niŋ, maa o cho naa mala nduyɛ mbo ke naa taasi naŋ yeema le kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ tosaa wo. Ŋ nɔ vɛlɛ miŋ tiindaŋ Diom ndɔɔ, a sila o cho naa kioo wo. (Nuawɔ Chemisi 1:5-8.) Mɛɛ naŋ sɔɔŋguu Chɛhowa ikɛi fau, okoŋ miŋ kaala Diom ndɔɔ tau, hei cho naa mala le tiindaŋndo nɔɔ maa o sina nyɛ bɛnda le naa wo. Okoŋ, tuupa miŋ tosa kɛɛsiaalaŋ, ŋ cho fɛŋ nua o Diom ndɔɔ niŋ. Kɛ vɛɛ naŋ chɔɔlu yɛ taasi naa le kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ tosaa? Baa ŋ nɔ pa miŋ siŋga kɛɛsiaala naŋ tosalaŋ?

4. Kɛɛsiaa kuɛɛ Adam ndoo tosa yɛ, nduyɛ yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo?

⁴ Waŋnda ndaa nɔ le kɛɛsiaala sɔvɛlaŋ tosaa o yoomoo niŋ chɔŋ a boondii Mɛlɛka toosiaa wanachioo ve. Wana pɔnɔ tasoo, Adam, ndoo nɔ mbo tosa kɛɛsiaa le Chɛhowa, Wana Toosiaa ndu wo nilaŋ yaŋɔɔ, ɔɔ Ifi laa ndɔ. Mi Adam kɛɛsiaa le Ifi nilaŋ yaŋɔɔ. Ifi tosa ni mi Adam tosa kɛɛsiaa wɔɔŋ wɔɔŋndo. Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo? Mi Chɛhowa soli Adam po o kpeloo niŋ Idɛŋ, okoŋ, mbo wu. Naa kpou cho hau o nyɛpalaa niŋ le kɛɛsiaa wɔɔŋ Adam tosa wo.

5. Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ che kalaŋ naŋ nɔ le kɛɛsiaalaŋ tosaa wo?

⁵ Waŋnda apum yiyaŋ maa yoomoo wa tɛtɛlɛ te kɛɛsiaalaŋ tosaa faŋaŋ nda pɛ kuee. Kɛlɛŋgaa num bɛɛ lende ŋ yiyaŋ ni. Kɛ o bɛnda le miŋ loonuŋ maa Chɛhowa ndoo toosiaa wanachioo maa fiima hil te, koŋ cho ni, o yiyaŋ ɔɔ mbo tosa chuaŋ chua le. O ke naa Diom ndɔɔ le naa pɛɛkoo le kɛɛsiaalaŋ tosaa a taasi. Chɛhowa yeema naa miŋ tosa kɛɛsiaalaŋ, nduyɛ kalaŋ naŋ nɔ hoo wo nɔla mbo mala naa. Yiyaŋndɔ a taamaseliilaŋ ndaŋ okɔɔ.

6, 7. Kɛɛsiaa kuɛɛ Isɔluɛiya ndaa nɔ yɛ ma tosa, nduyɛ le yɛɛ kɛɛsiaa koŋ wa yɛ ikala le tosaa? (Tofa fotueiyo o peele naŋ kandu leŋ choo.)

⁶ Teleŋ nda wa o Lɛŋnde Mɛyaaleŋ niŋndo, Isɔluɛiya ndaa nɔ ma kɛɛsiaa le Chɛhowa piɛiyo ɔɔ mɛlɛkaa cheleŋ. (Nuawɔ Chɔɔsuaa 24:15.) Wana che pɛ maa kɛɛsiaa tɛtɛlɔɔ wa koŋ ni. Kɛ, chuaŋ chua ndaa nɔ ma tosa wo wa nda yoomoo chuu ɔɔ piɔmndo. A boondii Wanaa Kialaa ŋYamaa, Isɔluɛiya wa hiouwɔɔ lachi a yeemaŋ wɔɔŋndoŋ tolɔɔ kɔɔli. Ma mal Chɛhowa piɛiyo, okoŋ, ma kandu mɛlɛkaa lachoowaa sooluuwo. (Chɔɔchiaa 2:3, 11-23) Okoŋ kɔɔli, a boondii Ilaacha ndoo suaa le Mɛlɛka ve, wanaa Mɛlɛkaa ndaa nɔ ma kɛɛsiaa le Chɛhowa piɛiyo ɔɔ Baal, mɛlɛka lachoowaa. (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 18:21) Wana che pɛ  maa kɛɛsiaa tɛtɛlɔɔ wa hoo le tosaa ni, kanifuule, o bɛnda bɔɔ le Chɛhowa piɛiyo lɔɔlɔɔ. Wana nɔ taasioo wo bii kɔllo mbo sooluu piɔmndo le. Kɛ mi Isɔluɛiya bumba le kɛɛsiaa tosaa. Baabuiyo dimi maa Isɔluɛiya wa a “tɛndaŋ tɛɛŋ.” Mi Ilaacha dɛɛniaa waŋnda a taasi le ma kɛɛsiaa le Chɛhowa piɛiyo, Mɛlɛka tonyaa.

⁷ Le yɛɛ i wa yɛ ikala le mi Isɔluɛiyaa kaŋ tosa kɛɛsiaa a taasi? O tasoo, ndaa nɔ tiindaŋ o Chɛhowa niŋ te, nduyɛ ma kɛɛ le ndu nilaŋ yaŋɔɔ. Ndaa nɔ laalaŋ o Chɛhowa niŋ te, nduyɛ a chue pɛŋ teleŋndo le pɛɛkoo a Chɛhowa okɔɔ vɛlɛ a taasi ndɔɔ le. Te ndaa tosa pɛ keŋ, nyɛ ndaa pɛɛku wo wa nda mala le kɛɛsiaalaŋ tosaa a taasi. (Sam 25:12) O diiŋ ndɔɔ, mi Isɔluɛiya tual kaa lɛŋii cheleŋnde kɔɔli. Mi mialaa kaŋ hiŋ Isɔluɛiya hɔlla nduyɛ ma tosa pɛŋ kɛɛsiaalaŋ le nda. Fulamakɔɔlioo wa ni, mi Isɔluɛiya kandu mialaa kaŋ tolɔɔ kɔɔli nduyɛ ma sooluu mɛlɛkaa ndaa lachoowaa. Tuupa mi hei yɔŋnuŋ, Chɛhowa ndoo sila niŋ fɛŋ Isɔluɛiya le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ.—Ɛsɔdɔɔ 23:2.

8. Taamaselii sɔvɛ kuɛɛ Isɔluɛiya pɛɛku yɛ naa?

⁸ Taamaselii Isɔluɛiya pɛɛku naa maa te ŋ yeema pɛ le kɛɛsiaalaŋ tosaa a taasi, ŋ nɔ miŋ soliŋ Diom Mɛlɛkaa kpeku. Kaleesiaŋnda 6:5 loonuŋ naa maa wana o wana cho nyunaa muli le nyɛ ŋ kɛɛsiaa le tosaa wo. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ dimul waŋndo le mbo tosa kɛɛsiaa le naa le. Kɛ, wana o wana nɔ mbo pɛɛku nyɛ Mɛlɛka dimi maa o bɛnda wo nduyɛ miŋ hɛli le ndu tosaa.

9. Le yɛɛ i cho yɛ suɛi kpundɛ le mi waŋnda tosa kɛɛsiaalaŋ le naa?

⁹ Yɛɛ chɔm yɛ maa ŋ cho wanaa cheleŋnda dioo kioo le ma tosa kɛɛsiaalaŋ le naa? Te ŋ chɛl pɛ ma nyindu naa le kɛɛsiaa wɔɔŋndo tosaa. (Pulɔwaa 1:10, 15) Hei cho suɛi kpundɛ. Kalaŋ naa i cho ni le kɔl iyama naa Baabuiyo tolɔɔ kɔɔli. Te ŋ chɛl pɛ le mi wanaa cheleŋnda tosa kɛɛsiaalaŋ le naa, mɛɛ ŋ kɛɛsiaa le nda tolɔɔ kɔɔli. Keŋ yaa naa o kpundɔɔ niŋ.

10. Sila yɛɛ Pɔɔl ndoo ke Kaleesiaŋnda?

¹⁰ Mi kiilanɔɔ Pɔɔl sila Kaleesiaŋnda maa a nɔ ma chɛl le mi wanaa cheleŋnda kɛɛsiaa le nda le. (Nuawɔ Kaleesiaŋnda 4:17.) Puaapiliaa apum o Kaleesiaa niŋ wa kindiŋndo le ma tosa kɛɛsiaalaŋ le acheleŋnda o kundaa niŋ. Yɛɛ ndaa tuu yɛ? Le dɛnɛ nda kɛndɔɔ suee nda wa kindiŋndo ni. Ndaa yeema mi puaapiliaa tol wanaa Chiisu vem hɔlte ndɔ wa kɔɔli le, kɛ le ma tol nda kɔɔli. Ndaa tuisiŋ te, nduyɛ a chɔm lebɛɛ le di puaapiliaa ndaa nɔ le ma kɛɛsiaa a ba nda wo le.

11. Vɛɛ naŋ mala yɛ acheleŋnda te a wa pɛ kɛɛsiaalaŋ tosaa?

¹¹ Naa kpou pɛɛku nyɛ o taamaselii  kɛndɛ kiilanɔɔ Pɔɔllo niŋ. Ndoo sina maa puaapiliaa nduaa ndaa nɔ dioo le ma tosa kɛɛsiaalaŋ a ba nda, nduyɛ mbo chɔm bɛɛleŋ le di nda koŋ. (Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 1:24.) Hau bɛɛ, bɛnduaa kundaa tiuba ma tol taamaseliiyo hoo kɔɔli te a wa pɛ silaa yɔŋgoo a nyɛ wana pila nɔ ma kɛɛsiaa wo okɔɔ. A cho a kɔl kɛndɛ le puaapiliaa a ndepiliaa ndaa chɔmndo sɔɔŋ cho o Baabuiyo niŋndoŋ. Kɛ a koŋ fau, bɛnduaa kundaa cho yekeŋ le ma ke Kilisiɔŋnɔ kɛ kɛ dioo le kɛɛsiaa tosaa a ba ndɔ. Kanifuule, ndapila cho nɔ fulamakɔɔlioo ni. Nuawɔ taamaselii sɔviɔɔ hoo. Miŋ mala acheleŋnda le ma bii bila sila cho o Baabuiyo niŋ a bahawɛi ndaa okɔɔ wo. Kɛ a koŋ fau, puaapiliaa a ndepiliaa naa nɔ dioo a kalaŋndo le tosaa kɛɛsiaalaŋ a ba nda. Te a tosa kɛɛsiaa a ba nda pɛ a taasi, a cho tɔnɔɔ sɔla. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ yiyaŋ maa ŋ nɔ kpaayaa le puaapiliaa a ndepiliaa naa kɛɛsiallo nyɛ nda nɔ ma tosa wo le.

12, 13. Le yɛɛ i cho yɛ suɛi kpundɛ le kɛɛsiaa tosaa a teleŋ naŋ tuulu kɔl ɔɔ tambu kɔllo?

¹² Hau, mi wanaa bɔɔbɔɔ tol kɔlta ndalaŋ kɔɔli te a wa pɛ kɛɛsiaalaŋ tosaa. Kɛ, mi keŋ hiŋ a kpundɔɔ. Baabuiyo sila naa maa ŋ nɔ miŋ tol kɔlta hakilaŋ a yiyaŋnda naalaŋ kɔɔli le kɛɛsiaa tosaa le. (Pulɔwaa 28:26) Ŋ nɔ miŋ tiindaŋ kɔlta naalaŋ te kanifuule, “kɔl wana chioo o hui wana o hiou nyɛ o nyɛ, nduyɛ o cho nyɛ dɛnɛ wɔɔŋ bɛndu.” (Chɛluimaya 17:9) Taamaseliilaŋ la cho o Baabuiyo niŋ tau la chɔm kpundɛla wa le kɔlta naala hakilaŋ tiindaŋndo wo. (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 11:9-10; Chɛluimaya 3:17; 13:10) Lelaŋ, yɛɛnɛ yɔŋnuŋ yɛ te ŋ tol kɔlta naalaŋ kɔɔli pɛ le kɛɛsiaalaŋ tosaa?

¹³ Chɛhowa dimul naa maa ŋ nɔ miŋ kalaa ndu a kɔl naa kpou nduyɛ miŋ kaala chaaŋ naa wanachioo mɛɛ naŋ kaala  naapila yɛ. (Maatiu 22:37-39) Kɛ ŋ nɔ miŋ wa yekeŋ. O pɛl naŋ hiou wo niŋ, mi bolii Baabuiye chɔm maa i cho suɛi kpundɛ le miŋ chɛl yiyaŋnda naalaŋ a kaala naalaŋ le mi la nɔ naa kpaayaa choo. Le taamaseliiyo, i wa suɛi kala le mi wana tuulu kɔllo tosa kɛɛsiaa kɛndɔɔ. (Pulɔwaa 14:17; 29:22) I wa vɛlɛ suɛi kala le mi wana kɔl tambɛiyo tosa chuaŋ chuaa a taasi. (Nɔmbaa 32:6-12; Pulɔwaa 24:10) Ŋ nɔ miŋ chɛl sawa Mɛlɛkaa le mbo manda yiyaŋnda naalaŋ. (Luomaŋnda 7:25) Te ŋ wa pɛ kɛɛsiaala sɔvɛlaŋ tosaa, ŋ chɛl mi yiyaŋnda naalaŋ la chɔm naa nyɛ naŋ nɔ le tosaa wo le.

14. Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa o bɛnda miŋ siŋga kɛɛsiaalaŋ lapum?

¹⁴ Ŋ nɔ miŋ tosa kɛɛsiaalaŋ a taasi. Kɛ, wana nɔ taasioo wo sina maa teleŋndaŋ lapum, o nɔ mbo mɛɛndaŋ kɛɛsiaa o tosa o paandoo niŋndo, naapum mbo siŋga ndu. Chɛhowa Mɛlɛka kɛsul naa taamaselii kɛndɛ kɛndɔɔ. Nuawɔ nyɛ ndoo tosa le waŋnda Ninivɛɛ o boondii Chona ve niŋndo. ‘Mɛɛ Mɛlɛka che nyɛ waŋnda Ninivɛɛ a tosa wo, mbo sina maa a tonya kpeekpei a mal yɔŋnda ndala wɔɔŋndaŋ ma muliŋ. O koŋ, mbo maŋgala kɔl ndɔɔ o tusi lɛ nda dɛnɛ palaa choo mɛɛ ndu oo dimi yɛ le.’ (Chona 3:10) Mɛɛ Chɛhowa che maa waŋnda Ninivɛɛ a siŋgaŋ nduyɛ ma pɛŋgi yɔŋ wɔɔŋndo tosaa, mbo siŋga kɛɛsiaa ndɔɔ. Hei chɔm maa o nɔ sinapɛŋgoo, o tuisiŋ, nduyɛ o nɔ nyiɛɛye. Chɛhowa tosa kɛɛsiaa o yiyaŋ fɛŋ te le, o yɔŋ bɛɛ mbo dɔunuŋ tumbe. Waŋchieeya cho lende le.

15. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ siŋga kɛɛsiaa lepum?

¹⁵ Teleŋndaŋ lapum, o bɛnda miŋ chal miŋ yiyaŋ vɛlɛ o kɛɛsiaa naŋ tosa wo choo, mɛɛ teleŋ sɔɔŋ siŋgaŋndo cho naa yɛ. Loonuŋ maa mi Chɛhowa siŋga kɛɛsiaala ndɔlaŋ teleŋndaŋ lapum. (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 21:20-22, 27-29; Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa 20:1-5) Teleŋ naŋ nɔ vɛlɛ miŋ siŋga kɛɛsiaa naa wo cho ni, te o wa pɛ miŋ sɔla yooŋgula sɛnɛilaŋ. Yiyaŋndɔ a taamasi Masaa Deeve wo. Mɛɛ nda dounuŋ Deeve kona lachoowaa a Mɛfibosiɛɛ, po mama Sɔɔ wo okɔɔ, mbo bii dimullo, okoŋ mbo tosa kɛɛsiaa wɔɔŋndo. Okoŋ kɔɔli, mɛɛ Deeve tuei sɔɔŋ tonyaŋ a Mɛfibosiɛɛ okɔɔ, mbo siŋga yiyaŋ ndɔɔ. (Saamiɛɛ Diiŋ Ndɔɔ 19:24-29) Teleŋndaŋ lapum, i wa suɛi taasi le mi naa bɛɛ tosa lende.

16. (a) Sɔɔŋ kuɛɛ mala yɛ naa te ŋ wa pɛ kɛɛsiaalaŋ tosaa? (b) Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ miiŋgu o kɛɛsiaala naŋ chii niŋ tosalaŋ choo, nduyɛ vɛɛ naŋ tosa yɛ keŋ?

¹⁶ Baabuiyo dimi maa te ŋ wa pɛ kɛɛsiaala sɔvɛlaŋ tosaa, ŋ nɔ miŋ lau le. (Pulɔwaa 21:5) Tuupa miŋ tosa kɛɛsiaa, ŋ nɔ miŋ chua teleŋndo le yiyaŋndo o sɔɔŋ tonyaŋ choo kpou. (Tɛsaloniaŋ Tasoo 5:21) Tuupa mi wana cho  yuŋguleŋ bolleŋ ndo kɛɛsiaa nyɛ nda nɔ le tosaa wo, a nɔ ma chua teleŋndo le Diom Mɛlɛkaa yaasiaa a yaula naala leKilisiɔŋndaŋ. O bɛnda vɛlɛ ma yaŋ wanaa nda cho o yuŋgoo niŋnda nilaŋ. Loonuŋ maa mi Mɛlɛka dimul Ebilaham le mbo yaŋ laa ndɔ nilaŋ. (Chɛnɛsee 21:9-12) Bɛnduaa kundaa bɛɛ nɔ ma chua teleŋndo le yaasiaa tosaa. Te yooŋgu sɛnɛiyo chɔm pɛ maa a nɔ ma siŋga kɛɛsiaala nda tosa niŋ paandu laŋ, siooŋii nɔ mii bii nda maa acheleŋnda cho nda kɛɛ bɛɛleŋ ke le. Bɛnduaa tuisiŋ nduyɛ ma sina kpeleŋ ndaa wa nɔ ma wa a bɛɛndiaŋ le yiyaŋ ndaa a kɛɛsiaala ndalaŋ siŋgaa te hei yeemaŋ pɛ. Nduyɛ o bɛnda mi naa kpou tol taamasi ndaa kɔɔli. Hei mala mi kundaa nɔ diompilɔɔ a kɔl nyuloo.—Walta Wanaa Chiisuaa 6:1-4.

17. Yɛɛ mala yɛ naa miŋ sɔla batiuwaa o kɛɛsiaala naŋ tosalaŋ niŋ?

¹⁷ Kɛɛsiaalaŋ lapum, la cho kɛɛsiaala lamamɔɔ le, kɛ lapum kindu tau le. Le taamaseliiyo, kɛɛsiaa te ŋ nɔ pɛ le nɔɔ chuaa ɔɔ wana naŋ nɔ miŋ chua o nɔɔ niŋndo cho kɛɛsiaa lamamɔɔ le. Kɛɛsiaa sɔvɛ cheleŋ cho teleŋ naŋ nɔ miŋ kandu wali lɔɔlɔɔ Mɛlɛkaa wo ni. Tuupa miŋ tosa kɛɛsiaala sɔvɛlaŋ ndaŋ, ŋ nɔ miŋ yiyaŋ fɛŋ lechoo nyɛkɛndɛi nduyɛ miŋ piɛi le mala Chɛhowaa. Mi hei chua teleŋndo tau. Kɛ te ŋ yeema pɛ le kɛɛsiaa tosaa a taasi, ŋ nɔ miŋ tiindaŋ o Chɛhowa niŋ, miŋ yaŋ nilaŋ o sila ndɔɔ, nduyɛ miŋ tol nɛi chɔmaa ndɔɔ kɔɔli. (Pulɔwaa 1:5) Chɛhowa ke naa sila sɔvɛ sɔviɔɔ o Diom ndɔɔ niŋ. Lelaŋ, i cho suɛi sɔvɛ le yaasiaa tosaa nduyɛ miŋ piɛi le nɛi chɔmaa Chɛhowaa. Mbo ke naa suiliŋnda naŋ yeema laŋ le kɛɛsiaala chɛlaŋ a hɛnaŋ ndɔɔ laŋ tosaa. Tuupa miŋ tosa kɛɛsiaala sɔvɛlaŋ, ŋ nɔ miŋ nyunaŋ lɔɔlɔɔ aa, ‘Baa kɛɛsiaa hoo cho pa chɔm maa I kaala Chɛhowa? Baa o cho pa yuŋgu nuu nyaaloo a kɔl nyuloo chuu? Nduyɛ o cho pa chɔm maa I cho wana biuwaŋ a wana ikɛndɛ?’

18. Le yɛɛ Chɛhowa yeema yɛ naa miŋ tosa kɛɛsiaalaŋ a ba naa?

¹⁸ Chɛhowa beŋ naa le ndu kaalaa a le ndu piɛiyo le. Kɛ, o ke naa hɛnɛkɛyɛi le chuaŋ chua koŋ tosaa. Chɛhowa nɔ bɛɛleŋ le kalaŋ naa, a di naŋ nɔ le chuaŋ chuaa tosaa le ndu piɛiyo wo. (Chɔɔsuaa 24:15; Ikilisiaatii 5:4) Kɛ o yeema naa le miŋ soliŋ Diom ndɔɔ kpeku le tosaa nyɛ naŋ kɛɛsiaa wo. Te ŋ nɔ pɛ tiindaŋndo o nɛi chɔmaa Chɛhowaa niŋ, nduyɛ, miŋ tosa nyɛ sawala mandaala ndɔlaŋ la dimul naa wo, ŋ nɔla miŋ tosa kɛɛsiaalaŋ a taasi. Nduyɛ ŋ cho chɔm maa ŋ sim o nɛiyo opilɛ choo sakpo.—Chemisi 1:5-8; 4:8.