Piɛi Chɛhowa a Kɔllo Kpou!
“Oo Mɛlɛka Yaawɛɛ, loonuŋ maa buɛi num dɔu tiindaŋ ndɔɔ kpou o num niŋ ndo ya I cho ni. A sina maa le teleŋ, o teleŋ I cho nyɛ ŋ dimul la wo tosaa a kɔl nuu kpou.”—MASAA BƐNDUAA DIIŊ NDUAA 20:
CHONDOŊ: 36, 54
1-3. Yɛɛ cho yɛ Chɛhowa piɛiyo ‘a kɔllo kpou’? Chɔmndɔ taamaseliiyo?
NAA kpou wanaa lahakiaa naŋ cho ni nduyɛ miŋ tosa biondɔŋndaŋ. Ŋ mel Chɛhowa balikaa le naa sala baŋaa kioo, nduyɛ o cho o bɛɛndiaŋ le naa malɔɔ haki. Lelaŋ, te ŋ tuisiŋ pɛ nduyɛ miŋ mulul yɔŋ wɔɔŋndo kɔɔ, ŋ nɔla miŋ nyuna ndu le malɔɔ hakioo. Ŋ nɔla miŋ nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa tuisi naa nyɛpalaa choo mbo “fuuluu a yɔŋ wɔɔŋ naa ŋ tosa wo le.” (Sam 103:
2 Le naa malaa, ŋ nɔ miŋ tuu yoomu Masaa Asa wo a o Masaa Amasiya wo. Mi masaa ŋiɔɔŋnda haa kpou tosa sɔɔŋ kɛndɔŋ, kɛ ma tosa vɛlɛ biondɔŋndaŋ kanifuule, wanaa lahakiaa nda wa ni. Kɛ Baabuiyo dimi maa mi “Asa lo o tiindaŋ ndɔ koŋ choo haaa a yoomu ndɔɔ mɛɛlulaŋ.” (Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 15:
3 Wana piɛi Chɛhowa ‘a kɔllo kpou’ wo nɔ kaala yiŋgoloŋndo le ndu, nduyɛ o yeema mbo piɛi ndu lefafɛɛŋ. Te Baabuiyo dimi pɛ aa ‘kɔllo,’ ndu sim le wana chieeyɛi nɛi ni. Ndu cho ni, mɛɛ naŋ yiyaŋ yɛ, nyɛm naŋ kaala woŋ, nyɛ naŋ yeema le tosaa a yoomu naa wo, a le sabu naŋ cho tosaa sɔɔŋ ŋpum ndo. Mi che bɛɛ naa wanaa lahakiaa naŋ cho ni, kɛ ŋ nɔla miŋ piɛi Chɛhowa a kɔl naa kpou. A beŋ naa le ndu piɛi le. Nduyɛ, o cho ko le kaa naŋ nɔ le ndu piɛiyo wo le. Ŋ cho ndu piɛiyo kanifuule, ŋ yeema kɛsɛ miŋ piɛi ndu.—Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 19:
4. Yɛɛ naŋ cho yɛ niko yaasiaa?
4 Te ŋ yaasiaa pɛ yoomu Asa wo, a masaa laalaŋaa yaa cheleŋ wa o Chuda niŋnda, ŋ sɔla sinapɛŋgoo nyɛkɛndɛi a nyɛ o sim le Chɛhowa piɛiyo a kɔllo kpou wo. Masaa kaŋ cho yɛ Chɛhosiafati, Hɛsɛkiya, a Choosaya ni. Mi che bɛɛ mi masaa hiɔɔluaa haa tosa biondɔŋndaŋ, kɛ ma nɛŋi Chɛhowa kɔllo. Mbo cha maa ma piɛi ndu a kɔl ndaa kpou. Le yɛɛ Mɛlɛka che yɛ nda lende, nduyɛ vɛɛ naŋ tuallɛ taamasi ndaa kɔɔli?
ASA YƆŊGUŊ A KƆLLO KPOU O CHƐHOWA LO
5. Yɛɛ Asa ndoo tosa yɛ mɛɛ o simnuŋ masaa?
5 Asa wa masa yaa ndɔɔ o Chuda niŋ ni. A boondii kaaleŋ Isɔluɛi piɔuwaŋ tɛɛŋndo o simnuŋ masa ni, boondii masaleŋ Isɔluɛi a masaleŋ Chuda wa wo. Mɛɛ Asa simnuŋ masaa le Chuda, ndoo nɔ kɔl sikpaa le piɛile lachoowaleŋ faŋaa, nduyɛ mbo kindiŋ le kaa ihini nɔɔlɛiyo faŋaa o masale ndɔleŋ bɛŋgu. Mbo pesi pesi piɔmaa waŋnda wa sooluuwo wa, nduyɛ mbo tuau wanaa wa suundaa o maaŋndo niŋnda. Mi Asa faŋa pɛŋ mama ndɔ o foofo o wa maa “kalaa masa bɛndu” wo, le mɛɛ “ndu oo nɔ piɔm nda aa tosa sɔɔŋ wɔɔŋ ndoŋ” ndo yɛ. (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 15:
Asa ndoo nɔ kɔl sikpaa le piɛile lachoowaleŋ faŋaa o masale ndɔleŋ bɛŋgu
6. Yɛɛ Asa ndoo tosa yɛ mɛɛ Itoopiaŋnda chiŋalaŋ Chuda a sɔŋgɔɔ?
6 O wɔsiŋ tɔ tase Asa chal o masaleŋ ndoŋ, chɔula ve o masaleŋ Chuda bɛŋgu le. Kɛ mi Itoopiaŋnda huŋ a puaa chɔuwa miiliɔŋndo opilɛ a nyɛm nyaanaŋ suaa naŋndoŋ kɛmɔɔ leyaa le Chuda chiŋalaŋndo a sɔŋgɔɔ. (Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 14:
7, 8. Vɛɛ ŋ tuallɛ taamasi Asa wo kɔɔli?
7 Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa ŋ cho Chɛhowa piɛiyo a kɔllo kpou? Ŋ nyunaŋndɔ aa, ‘I cho pa Chɛhowa diikɔŋ o wa bɛɛ ikala le tosaa lende? I nɔ pa kɔl sikpaa le kunda ndɔ leKilisiɔŋndo kɛsioo o diandaa?’ Yiyaŋndɔ mɛɛ kpɛ Asa ndoo yeema kɔl sikpaa le mama ndɔ faŋaa o foofo ndɔ lemasaa choo yɛ! Teleŋndaŋ lapum, a nɔ ma wa a kɔllo sikpa maa Asa. Le taamaseliiyo, te o wa yɛ mi waŋndo o yuŋgu numndo niŋ ɔɔ chaŋyɛi num nya chii baltaŋ nde tosa hakioo, kɛ mbo kɛɛ le yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo malɔɔ, nduyɛ mbo nɔ le solioo sɔlaa o kunda leKilisiɔŋndo niŋ? A cho pa kɔl sikpaa nɔ le kiɔɔ chaŋyɛi tosaa a wana koŋ? Yɛɛ kɔl numndo cho yɛ num nyindɔɔ le tosaa?
8 Maa Asa, teleŋndaŋ lapum miŋ yiyaŋ maa wana o wana kaala naa le. Kɛlɛŋgaa mi chaaŋaa numnda o sukuu ɔɔ wanaa pɛɛku numnda mam num le mɛɛ ŋ cho Chɛhowɛinɔɔ yɛ. Ɔɔ lepum, mi wanaa nya tosa baalaa wa yiyaŋ maa diɔmndo ŋ cho ni le mɛɛ ŋ mal baalaa le bɔŋaŋ ibuŋgaa biyɔɔ ɔɔ le mɛɛ ŋ kɛɛ teleŋndo chɔɔloo le wallo yɛ. O sɔɔŋ waa naa niŋ, dɔu tiindaŋndo o Chɛhowa niŋ maa Asa. Piɛi o Chɛhowa lo, nɔ kɔl sikpaa, nduyɛ ma hiou lachi a nyɛ bɛnda wo tosaa. Loonuŋ maa mi Mɛlɛka luei Asa yoomuaŋ, nduyɛ num bɛɛ o cho num yoomuaŋ luei.
9. Vɛɛ naŋ nɛŋi yɛ Chɛhowa kɔl te ŋ wa pɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo?
9 Asa ndoo yiyaŋ ko a ndupila okɔɔ le. Kɛ mbo dɛɛniaa waŋnda le “ma tosa nyɛ hini Mɛlɛka Yaawɛɛ . . . kɔllo wo.” Naa bɛɛ cho waŋnda malaa le Chɛhowa piɛiyo. Mbo sina te ŋ wa pɛ suɛi o wanaa cheleŋnda lo a ndu okɔɔ. Kɔllo pila o naŋ ni, te o wa pɛ mi kaala naŋ nɔ le ndu wo nyindu naa le keŋ tosaa, nduyɛ le mɛɛ naŋ buulaŋ le waŋnda a chilaŋ ndalaŋ yɛ!
MI CHƐHOSIAFATI TOSA NYƐ BƐNDA CHƐHOWA O HƆLLO
10, 11. Vɛɛ naŋ tuallɛ taamasi Chɛhosiafati wo kɔɔli?
10 Po Asa wo, Chɛhosiafati wa ni. Mbo tual “kaa Asa, finya ndɔ o wa choo wo” kɔɔli. (Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 20:
Mi Chɛhosiafati dɛɛniaa waŋnda le ma hiou lachi a Chɛhowa piɛiyo
11 Hau, Chɛhowa yeema waŋnda o chieeŋndo choo le ma pɛɛku a ndu okɔɔ. Nduyɛ naa kpou nɔla miŋ yɔŋgu malaa le wallo hoo tosaa. Baa kpeleŋ numndo i cho ni le wallo hoo tosaa ipaŋgu o ipaŋgu? Baa a yeema pa le waŋnda Baabuiyo pɛɛkoo le halikpeŋ mi nda bɛɛ kandu Chɛhowa piɛiyo? A cho pa piɛileŋ a hei okɔɔ? Te a kindiŋ pɛ, Chɛhowa nɔla mbo mala num le ma kandu pɛɛku Baabuiyo tosaa a waŋndo. Baa a nɔ pa yeemɛi le waŋndo pɛɛkoo teleŋ ŋ nɔ le pɛŋgioo wo? Nduyɛ mɛɛ Chɛhosiafati ndoo kindiŋ le waŋnda malaa ma miiŋgu vɛlɛ Chɛhowa piɛiyo yɛ, naa bɛɛ kindiŋ le wanaa vi ŋdial o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda malaa. Nduyɛ, bɛnduaa kundaa kɛɛsiaa le kɔlaŋ o wanaa sɔla solioo wa lo o tanda ndaa niŋ le nda malaa. Kɛlɛŋgaa waŋnda haa mal niŋ haki nda wa tosaa wo.
12, 13. (a) Mɛɛ siooŋnde bii Chɛhosiafati, yɛɛ ndoo tosa yɛ? (b) Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tol taamasi Chɛhosiafati wo kɔɔli?
12 Maa Asa finya ndɔ, mi Chɛhosiafati duau tiindaŋ ndɔɔ o Chɛhowa niŋ a boondii puaa chɔuwaa kaakuu wa huŋ chiŋalaŋ Chuda le sɔŋgɔɔ wo. (Nuawɔ Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 20:
13 Maa Chɛhosiafati, teleŋndaŋ lapum, ŋ sina nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa a bahawɛiyo opum okɔɔ wo le. Naapum mi siooŋnde bii naa. (Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 4:
MI HƐSƐKIYA HIAU LACHI A TOSAA O KƐNDƆƆ
14, 15. Vɛɛ Hɛsɛkiya ndoo dɔu yɛ tiindaŋ ndɔɔ kpou o Mɛlɛka niŋ?
14 Masa wa vɛlɛ “sakpo Mɛlɛka Yaawɛɛ o hɔl” lo wa Hɛsɛkiya ni. Mi che bɛɛ finya ndɔ wa piɔmnda sooluuwo, okoŋ mbo kɛsi taamasi wɔɔŋndo, o tul ndu kɔɔli le. Mi Hɛsɛkiya tɛɛmbuu “fondaŋnda lasooluula waŋnda nda aa taŋgul le mɛlɛkaa ndaa yɛ yiaa sooluuwo laŋ. . . . O koŋ kɔɔli, nyɛla nda simi a poutaŋ maa masuŋgbu ma sooluu laŋ maa mɛlɛkaa nda laŋ, mbo pesi pesi laŋ kpou. . . . O koŋ kɔɔli, kɛu Muuse ndu oo tuula sindɛ a bulɔŋsiiye, mbo heelu ndu o pollo niŋ ndo, mbo pesi pesi kɛu tuulaa koŋ kpou.” Le mɛɛ Isɔluɛiya wa kɛu koŋ sooluuwo yɛ o tɛɛmbuu ndu ni. Mi Hɛsɛkiya yɔŋguŋ a kɔl ndɔɔ kpou o Chɛhowa lo. “Nyɛ o nyɛ sawala Mɛlɛka ke Muuse laŋ la dimi le tosaa, o pilɛ o mɛi ndu mbo kɛɛ ndu tosa le.”—Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa 18:
Aisaya 37:
16, 17. Vɛɛ ŋ tuallɛ taamasi Hɛsɛkiya wo kɔɔli?
16 Okoŋ kɔɔli, mi Hɛsɛkiya naa nduyɛ o wa tendu piɔm. A boondii kalɛi keŋ, mbo nyɔɔlu Chɛhowa le mbo loonuŋ tiindaŋ o dɔu o ndu niŋndo nduyɛ mbo mala ndu. (Nuawɔ Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa 20:
17 O nɛi kuɛɛ choo naŋ tuallɛ vɛlɛ taamasi Hɛsɛkiya wo kɔɔli? Kɛlɛŋgaa nyɛ sim chaŋyɛi nɛi lachi a Chɛhowa ɔɔ mbo wa teleŋ naa chuaa le ndu piɛiyo. Le taamaseliiyo, wanaa bɔɔbɔɔ cho hau waŋnda chuaa maa mɛlɛkaa nda. Ma ke wanaa nɔ tɔɔ bɛndoo wa bɛɛleŋ tau a wanaa cheleŋaa nda sina le wa bɛɛ. Wanaa bɔɔbɔɔ cho teleŋ ndaa soliŋndo kpeku le nuaa a waŋnda haa okɔɔ a fotueila ndalaŋ. Ɔɔ teleŋnda bɔɔbɔɔ, ma soliŋ nyɛm suukaŋndoŋ kpeku tau tau le suukaŋndo a waŋnda haa o Intanɛtiiyo choo. A tonya, miŋ soliŋ nyɔɔŋ muŋ kpeku le suukaŋndo a yuŋgu naa ɔɔ chaŋyaŋ naŋ chii baltaŋ ndoŋ. Kɛ te ŋ soliŋ muŋ pɛ kpeku le wanaa naŋ sina le wa chaŋyɛi biyɔɔ, o tɛɛmbuu teleŋ naa tau. Te wanaa bɔɔbɔɔ dimi pɛ maa a hɛnaŋ a fotueilaŋ a yooŋgula naŋ handu o Intanɛtiiyo choo laŋ, lepum, miŋ pɛɛluŋ tau. Ɔɔ, te ŋ sina pɛ maa waŋnda apum pɛŋgi nyɛm naŋ handu o Intanɛtiiyo choo woŋ nuaa, miŋ tuulu kɔl. Ŋ pɛɛku nyɛ o taamaseliila Pɔɔl, Akuila, a Pilisila laŋ niŋ. A yiyaŋ pa maa a wa teleŋ ndaa soliŋndo kpeku lepaa o lepaa le nuuviaa nyɛ o nyɛ taaniŋ waŋnda ndaa tosa, taama taama wanaa ve Chɛhowa piɛi le wa? Baabuiyo dimi maa mi Pɔɔl “chua teleŋ ndɔɔ kpede, a balɔɔ suɛi Mɛlɛkɛi dimioo.” Nduyɛ mi Pilisila nda Akuila soliŋ teleŋ ndaa kpeku le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo nduyɛ ma chɔɔlu tɛɛsiaa “nyɛ kɛndɛi a nɛi Chiisu chɔm waŋnda le waa lechoo wo okɔɔ.” (Walta Wanaa Chiisuaa 18:
MI CHOOSAYA DIIKUŊ SAWALA CHƐHOWALAŊ
18, 19. Vɛɛ naŋ looku yɛ wa maa Choosaya?
18 Mi Masaa Choosaya diikuŋ vɛlɛ sawala Chɛhowalaŋ a “kɔl ndɔɔ . . . kpou.” Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 34:
Choosaya ndoo nɔ yeemɛi le Chɛhowa kɔllo nɛŋioo nduyɛ mbo tosa siŋgaŋndaŋ chɔ chɔ
19 Te feleŋgɔnɔɔ ŋ cho ni, a nɔla ma tol taamasi Choosaya wo kɔɔli le Chɛhowa chɔɔloo sinaa nyɛkɛndɛi. Wana che pɛ maa mi Choosaya pɛɛku Masaa Manaase finya ndɔ mama o ba, o ndoo mal yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo wo, maa Chɛhowa nɔ yeemɛi le waŋndo malɔɔ haki. Num bɛɛ pɛɛku kaasoŋnda o ba o yuŋgu numndo niŋ a o kunda leKilisiɔŋndo niŋ. A nɔla ma dimul num sɔɔŋ kɛndɛŋ bɔɔbɔɔ Chɛhowa tosal nda woŋ. Loonuŋ vɛlɛ nyɛ Choosaya ndoo tosa teleŋ o pɛɛku Diom Mɛlɛkaa wo. Ndoo nɔ yeemɛi le Chɛhowa kɔllo nɛŋioo nduyɛ mbo tosa siŋgaŋndaŋ chɔ chɔ. Te a wa pɛ diomndaŋ veeloo o Baabuiyo niŋ, kɛlɛŋgaa num bɛɛ cho chɔɔlu kɔl sikpaa nɔ le Chɛhowa diikɔŋndo. Fulamakɔɔlioo cho ni, chaŋyɛi numnde nya ndu cho chɔɔlu ikalu nduyɛ a cho chɔɔlu nyaaloo sɔla. Okoŋ, a cho yeema le waŋnda dimullo a Chɛhowa okɔɔ. (Nuawɔ Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 34:
PIƐI CHƐHOWA A KƆLLO KPOU!
20, 21. (a) Yɛɛ masaa naŋ soo haa a nda okɔɔ wa kpou tosa yɛ mbo wa nyɛ pilɛ? (b) A yɛɛ okɔɔ naŋ cho yɛ isɔɔ o buŋgɛi cho lachi ve niŋ?
20 Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ masaa hiɔɔluaa haa o Chuda niŋ o ba a piɛi Chɛhowa a kɔl ndaa kpou wa? Puaa haa ndaa nɔ kɔl sikpaa le Chɛhowa kɔllo nɛŋioo nduyɛ le ndu piɛiyo tei a yoomu ndaa mɛɛlulaŋ. Ma tiindaŋ Chɛhowa teleŋ yaamɔɔwaa kpaayaa bɛnduaa huŋ del nda choo a sɔŋgɔɔ wo. I hiou kpou ve cho ni, ma piɛi Chɛhowa kanifuule ndaa kaala ndu.
21 Mi che bɛɛ wanaa lahakiaa masaa hiɔɔluaa haa wa ni nduyɛ ma tosa biondɔŋndaŋ, kɛ mi Chɛhowa hini kɔl a nda. Mbo cha nyɛ wa nda o lakɔllo, nduyɛ mbo sina maa a kaala ndu kɛsɛ. Wanaa lahakiaa naa bɛɛ ŋ cho ni nduyɛ miŋ tosa biondɔŋndaŋ. Kɛ Chɛhowa cho naŋɔɔ kɔl a naa te o che pɛ maa ŋ cho ndu piɛiyo a kɔl naa kpou. O buŋgɛi cho lachi ve niŋ, ŋ cho isɔɔ a nyɛ naŋ nɔ miŋ pɛɛku o biondɔŋnda masaa haa tosalaŋ niŋ.