Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 44

Nuuviaa Chaŋyaŋ Kɛndɔŋ Tuupa Mi Mɛɛlula Chieeŋndo Hoo la Fuuluu

Nuuviaa Chaŋyaŋ Kɛndɔŋ Tuupa Mi Mɛɛlula Chieeŋndo Hoo la Fuuluu

“Chaaŋ num nya naaŋaŋndo ndu, kaalaa o kaala num le teleŋ o teleŋ ni.”—PULƆ. 17:​17, NW.

CHONDII 101 Wallo Tosaa o Diompilɔɔ Niŋ

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

Ŋ yeema niŋ bɔɔ waa a chaaŋaa naa kaalaa latulu a teleŋ “nyɛ palaa bɛndoo” (Tofa pɛl 2) *

1-2. A mɛɛ Pitɛ Tasoo 4:​7, 8 dimi yɛ, yɛɛ cho yɛ naa mala le biuwɔŋndo o teleŋ kala kalaa niŋ?

MƐƐ “palɛi mɛɛlɛi” chieeŋndo hoo hiau lachi fau, naapum lende ko sɔɔŋ palaŋ komal naa tau ni. (2 Timo. 3:​1) Le taamaseliiyo, mɛɛ nda chii yaulaŋ malɔɔ le masaa chuaa o lɛŋnde pum o Afilika niŋ, mi sɔŋgɔ bɛndoo del ndapila tɛɛŋ. Le paŋgoŋ hiouwɔɔ ŋɔmpum, puaapiliaa a ndepiliaa naa wa naa sɔŋgɔɔ hoo ndoo tuulu wa ndaa belu fɛɛsɛŋ te. Yɛɛ mala yɛ nda ma biuŋ simul kala kala koŋ? Mi apum nyaanuŋ o puaapiliaa wa naa sɔŋgɔɔ hoo ndoo fuuluu le wa lo. Mi puaapilɛnɔ pilɛ dimi aa: “A teleŋ koŋ, I wa a kɔl kɛndɛ tau kanifuule, I wa latulu a chaaŋaa niaa. Ŋ wa dɛɛniaŋndo vellaa velle.”

2 Te “nyɛ palaa bɛndoo” huŋ del pɛ, ŋ naŋ niŋ bɔɔ kɔl le waa latulu a chaaŋaa naa kaalaa. (Sɔɔŋ. 7:​14) Lelaŋ, i cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le miŋ nuuviaa chaŋyaŋ sɔviɔŋ suŋ suŋ. (Nuawɔ Pitɛ Tasoo 4:​7, 8.) Ŋ nɔla miŋ pɛɛku sɔɔŋ tau o taamasi Chɛluimaya wo niŋ. Mi chaaŋaa nduaa mala ndu le biuwɔŋndo simulta komal ndu tuupa mi Chulusɛlɛm * sɔla tambeiyo. Vɛɛ naŋ tuallɛ taamasi Chɛluimaya wo kɔɔli?

NYƐ NAŊ PƐƐKU O TAAMASI CHƐLUIMAYA WO NIŊNDO

3. (a) Sɔɔŋ kuɛɛ muŋ nɔla yɛ miŋ tosa Chɛluimaya yololɛ? (b) Yɛɛ Chɛluimaya ndoo dimullɛ Baluki wana ndɔ poonyiaa, nduyɛ yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo?

3 Le wɔsilaŋ 40 a nyɛ lechoo, Chɛluimaya wa wanaa ndaa kɛɛ le Mɛlɛka diikɔŋndo wa tɛɛŋ. Naapum wanayaŋ ndɔŋ ndaa fula o chiee pilɔɔ niŋ Anatɔti wa bɛɛ wa o waŋnda haa tɛɛŋ. (Chɛlui. 11:​21; 12:​6) Kɛ o tosa ndupila yololɛ le. Nduyɛ pɛŋ, mbo chɔm wana ndoo poonyiaa le ndu wo Baluki yiyaŋ ndɔɔ nduyɛ o cho hau o Baabuiyo niŋ le miŋ pɛɛku nyɛ leniŋ. (Chɛlui. 8:​21; 9:​1; 20:​14-18; 45:​1) Yiyaŋndɔ a teleŋ Baluki wa sɔɔŋ yɔŋnuŋ Chɛluimaya woŋ poonyiaa wo. Mi teleŋ nda wa koŋ diompilɛ wo tosa dɔɔ ma hiau lachi a kaaliaŋndo nduyɛ, bɛɛleŋ le wa nda tɛɛŋ vellaa velle.—Chɛlui. 20:​1, 2; 26:​7-11.

4. Yɛɛ Chɛhowa ndoo dimullɛ Chɛluimaya le tosaa, nduyɛ vɛɛ wali o ke ndu hoo wo kindi yɛ chaŋyɛi wa Chɛluimaya tɛɛŋ nda Baluki ve?

4 Le wɔsila bɔɔbɔɔ, mi Chɛluimaya chɔm kɔl sikpaa le Isɔluɛiya dimullo a nyɛ ndoo nɔ le Chulusɛlɛm yɔŋnɔŋndo wo okɔɔ. (Chɛlui. 25:​3) Mɛɛ Chɛhowa kindiŋ haaa le waŋnda malaa ma mal yɔŋnda wɔɔŋndo, mbo dimul Chɛluimaya le mbo poonyiaa silala ndɔlaŋ o yau simbulaa choo. (Chɛlui. 36:​1-4) Naapum le paŋguŋ bɔɔbɔɔ, Chɛluimaya nda Baluki wa wallo diompilɛ le silala Chɛhowalaŋ poonyiaa. Nduyɛ, suukaŋ ndoo kindi tiindaŋ ndaa wo wa nda tɛɛŋ.

5. Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa chaŋyɛi kɛndɛi Baluki wa le Chɛluimaya ni?

5 Mɛɛ nda chii yau simbulaa hoo poonyiaa, Baluki Chɛluimaya ndoo tiindaŋ niŋ ni le waŋnda chɔmndo yooŋgu wa leniŋndo. (Chɛlui. 36:​5, 6) Mi Baluki chɔm kɔl sikpaa le diomndaŋ veeloo o yau nda poonyiaa hoo wo niŋ o teleŋ kala kala koŋ niŋ. Yiyaŋndɔ mɛɛ kɔllo wa Chɛluimaya yɛ mɛɛ Baluki kuɛ o luŋ chiɛi Mɛlɛkaa mbo veelu diomndaŋ o yauwo hoo niŋ! (Chɛlui. 36:​8-10) Mɛɛ puaa masaa o lɛŋnde Chudaleŋ niŋ tuei nyɛ Baluki tosa wo, ma dimul ndu le mbo miŋgi vɛlɛ diomndaŋ veelu choo choo nda o hɔl! (Chɛlui. 36:​14, 15) Mi puaa haa kɛɛsiaa le ma dimul Masaa Chɛhowakim nyɛ Chɛluimaya dimi wo. Kɛ ma yiyaŋ Baluki choo, okoŋ ma dimul ndu aa: “Num ni, Chɛluimaya ni, la kɔ mi la kɔ vioŋnuŋ. Nduyɛ la tosa mi wana o wana sina naa nya cho a viaŋnaŋ nda le.” (Chɛlui. 36:​16-19) Sila kɛndɔɔ pila wa koŋ ni!

6. Yɛɛ Chɛluimaya nda Baluki tosa yɛ mɛɛ simullo komal nda?

6 Mɛɛ Masaa Chɛhowakim tuei yooŋgu Chɛluimaya poonyiaa koŋ ndo, mbo tuulu kɔl okoŋ mbo luam yau simbulaa koŋ. Nduyɛ, mbo viam waŋnda le ma bii Chɛluimaya nda Baluki. Kɛ siooŋii ve Chɛluimaya kposoŋ te. Mbo chua yau simbulaa cheleŋ mbo ke Baluki. Mbo dimul Baluki yooŋgu Chɛhowa ke ndu wo okoŋ mbo miŋgi poonyiaa “yooŋgu o yooŋgu wa o poonyiaa o yau tasoo niŋ, o Masaa Chɛhowakim, masaa le Chuda o lom ndo.”—Chɛlui. 36:​26-28, 32.

7. Yɛɛ ndoo yɔŋnuŋ yɛ dɔɔ mɛɛ Chɛluimaya nda Baluki wa wallo diompilɛ?

7 Mi chaŋyɛi wa waŋnda tɛɛŋ nde chɔɔlu kalu poŋ te a biuŋ pɛ nyɛkindilaa diompilɛ. Yiyaŋndɔ a teleŋ Chɛluimaya nda Baluki wa wallo diompilɛ le yau simbulaa Masa dɛndɛ wɔɔŋndo Chɛhowakim lom ndo miŋgioo poonyiaa wo. Ŋ dimi maa mi o kɛ kɛ tofa le suliŋnda kɛndɛlaŋ chaaŋ ndɔ o ŋdial nduyɛ, mi chaŋyɛi ndɛi chɔɔlu kpɔlɔka. Vɛɛ taamasi wanaa laalaŋaa ŋiɔɔŋnda haa mala yɛ naa?

DIMUL CHAAŊ NUM NYƐ CHO NUM O KƆL LO

8. Yɛɛ kuuna yɛ naa lepum chaŋyɛi tosaa a waŋndo, nduyɛ le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ vi ŋdial te?

8 Naapum le mɛɛ waŋndo pilaŋ naa tana paandu yɛ, miŋ che ndi ikala kpoke le acheleŋnda yiyaŋ naa dimullo. (Pulɔ. 18:​19, 24) Ɔɔ lepum miŋ yiyaŋ maa ŋ nɔ teleŋ bɔɔ le chaŋyaŋ nuuviaa le. Kɛ ŋ nɔ miŋ vi ŋdial kposoŋ te. Te o yɔŋ pɛ miŋ yeema le mi puaapiliaa a ndepiliaa naa sɔɔŋguu naa ikɛi a teleŋ nyɛpalaa, mɛɛ suŋ suŋ naŋ nɔ ni miŋ tiindaŋ nda nduyɛ miŋ wa fɛɛsɛŋ le nda dimullo nyɛ cho naa o kɔl lo. Nɛi kɛndɔɔ kpeekpei cho koŋ ni le chaŋyɛi tosaa a waŋndo.—1 Pitɛ 1:​22.

9. (a) Vɛɛ Chiisu chɔm yɛ maa ndoo tiindaŋ chaaŋaa nduaa? (b) Vɛɛ chaaŋaa numnda yiyaŋnda numndaŋ dimullo mala yɛ num le mi chaŋyɛi nyɛi kendu poŋ? Chɔmndɔ taamaseliiyo.

9 Mi Chiisu chɔm maa ndoo tiindaŋ chaaŋaa nduaa a mɛɛ ndoo chɔmnda yiyaŋnda ndɔlaŋ yɛ. (Chɔŋ 15:​15) Naa bɛɛ nɔla miŋ tol taamasi ndɔɔ kɔɔli te ŋ dimul pɛ chaaŋaa naa nyɛ tosa miŋ wa a nyaale wo, buulaŋnda naalaŋ, vɛlɛ a nyɛ tɛɛmbuu naa kɔllo wo. Te chaaŋ num wa suɛi pɛ, yaŋ ndu nilaŋ nyɛkɛndɛi. Te a tosa keŋ pɛ, a cho sina maa yiyaŋnda ndɔlaŋ a kpeleŋnda ndɔlaŋ, nyɛ pilɛ la cho a la numndaŋ ni. Tofawɔ taamasi ndepilɛnɔ pilɛ diolaŋ aa Cindy, o cho niŋ wɔsilaŋ 29 wo. Mbo bii chaŋyɛi a ndepilɛnɔ kɔɔfanɔ pilɛ diolaŋ aa Mali Luisi o cho niŋ wɔsilaŋ 67 wo. Mi Cindy nda Mali Luisi kuɛ o wali pollo niŋ idii o idii o Kɔɔlumaa choo, nduyɛ ma suukaŋ o sɔɔŋ bɔɔbɔɔ choo. Mi Cindy dimi aa, “I kaala bɔɔ suukaŋndo o sɔɔŋ sɔviɔŋ choo naa chaaŋaa niaa kanifuule, hei mala ya ni mi sina nda nyɛkɛndɛi.” Chaŋyɛi cho waŋnda tɛɛŋ nde kiandu te suukaŋ kɛndɔɔ wa nda pɛ tɛɛŋ. Maa Cindy, te a nuuviaa pɛ nɛilaŋ le chaaŋaa numnda yiyaŋnda numndaŋ dimullo, mɛɛ chaŋyɛi cho nya tɛɛŋ nde cho chɔɔlu kalu poŋ.—Pulɔ. 27:​9.

LA TOSA WALLO DIOMPILƐ

Mi wanaa cho o chaŋyɛi kɛndɛi niŋnda kuɛ o wali pollo niŋ latulu (Tofa pɛl 10)

10. A mɛɛ Pulɔwaa 27:​17 dimi yɛ, yɛɛ yɔŋnuŋ yɛ te ŋ tosa pɛ wallo diompilɛ naa chaaŋaa naa laalaŋnda?

10 Mi chaŋyɛi wa Chɛluimaya nda Baluki tɛɛŋ nde kiandu mɛɛ nda tosa wallo diompilɛ. Te naa bɛɛ tosa pɛ wallo diompilɛ a chaaŋaa naa laalaŋnda, miŋ che suliŋnda ndala kɛndɛlaŋ nduyɛ miŋ chɔɔlu nda kaala tau. Miŋ yeema pɛŋ le suliŋnda ndala kɛndɛlaŋ chuaa. (Nuawɔ Pulɔwaa 27:​17.) Le taamaseliiyo, vɛɛ kɔllo wa yɛ num te la kuɛ pɛ nya chaaŋ num o wali pollo niŋ ma tuei ndu suɛi a laalaŋ ndɔɔ okɔɔ a kɔl sikpaa, ɔɔ mbo wa suɛi a kɔl ndɔɔ kpou a Chɛhowa okɔɔ ɔɔ a sabula ndɔlaŋ? Ma chɔɔlu ndu kaala tau lende le?

11-12. Chɔmndɔ taamaseliiyo a mɛɛ kɔlaŋ o wali pollo niŋ a chaaŋaa naa mala naa le chaŋyɛi nɛi kindioo yɛ?

11 Tofawɔ taamaseliilaŋ latiɔɔŋ la chɔm mɛɛ wallo diompilɛ o wali pollo niŋ tosa mi waŋnda chɔɔlu kaaliaŋ yɛ. Mi Adeliŋ, ndepilɛnɔ cho niŋ wɔsilaŋ 23 wo dimul Kandisi chaaŋ ndɔ le ma kuɛ o wali pollo niŋ o tanda nda dimi yooŋgu kɛndɛ lɔɔlɔɔ le wo niŋ. Mbo dimi aa, “Naŋ yeema bɔɔ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a dialuŋ fulaa nduyɛ miŋ naŋ tuei ndu yeela tau. Naŋ yeema vɛlɛ miŋ dɛɛniaŋ vellaa velle le mɛɛ naŋ looku miŋ tosal Chɛhowa o naŋ tiuba wo yɛ.” Vɛɛ wallo tosaa diompilɛ mala yɛ nda? Mi Adeliŋ dimi vɛlɛ aa, “Lepaa o lepaa te paaleŋ lee del pɛ, mi naŋ suukaŋ a sɔɔŋ yɔŋnuŋ naa woŋ okɔɔ. Mi naŋ soo vɛlɛ a sɔɔŋ muŋ pilaŋ naa kɔllo woŋ, nduyɛ a mɛɛ naŋ che nɛi chɔmaa Chɛhowaa o wali naa pollo niŋ yɛ. Mi naŋ tuei suukaŋ sɔviɔɔ hoo yeela nduyɛ mi hei tosa miŋ chɔɔlu naaŋaŋ.”

12 Ndepiliaa yembuaa Laila nda Maliaŋ cho o lɛŋnde Filaŋsi leŋ niŋ ni. Mi ndepiliaa haa kua yooŋgu kɛndɔɔ dimioo le lɔɔlaŋ la ŋuɛɛnu o Baŋgui niŋ, chiee bɛndoo le Cɛŋtula Afilika. Nduyɛ, waŋnda pila cho o chioo hoo niŋ ni. Mi Laila dimi aa: “Mi simultaŋ la komal naa tau naa Maliaŋ. Kɛ suukaŋ kɛndɔɔ a kaala wa naa tɛɛŋndo tosa ni mi chaŋyɛi nɛi chɔɔlu kalu poŋ. Mɛɛ ya che mɛɛ Maliaŋ chaa baltaŋ a waŋnda yɛ, kaala ndoo nɔ le wanaa naŋ komalla, a sɛmbɛ ndoo nɔ le wali pollo wo, mi chɔɔlu bɛɛleŋ nɔ tau le ndu.” O cho naa maa mɛɛ ma kuɛ fɛŋ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o lɛŋnde cheleŋ niŋ malaŋ ŋ tuɛi chaŋyɛi waa naa yeela le. Teleŋ o teleŋ te a wa pɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o tanda numndo niŋ nya puaapilɛnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔɔ, teleŋndo keŋnuŋ num koŋ ni le ma sina ndu nyɛkɛndɛi nduyɛ ma kindi chaŋyɛi numnde a ndu.

KƐSI KƆLLO O SULIŊNDA KƐNDƐLA CHAAŊ NUM NƆLAŊ CHOO NDUYƐ MA WA WANA MALAA HAKI

13. Yɛɛ yɔŋnuŋ yɛ lepum te ŋ wa pɛ wallo diompilɛ a chaaŋaa naa?

13 Te ŋ wa pɛ wallo diompilɛ a chaaŋaa naa, o cho ko suliŋnda ndala kɛndɛlaŋ te naŋ cha le kɛ miŋ che vɛlɛ biondɔŋnda ndalaŋ. Yɛɛ mala yɛ naa miŋ faŋa kɔllo o biondɔŋnda ndalaŋ choo? Tofawɔ vɛlɛ taamaselii Chɛluimaya wo. Yɛɛ mala yɛ ndu le suliŋnda kɛndɛlaŋ tofaa chaaŋaa nduaa o ŋdial a kɔllo faŋaa o biondɔŋnda ndalaŋ choo?

14. Yɛɛ Chɛluimaya ndoo pɛɛku yɛ a Chɛhowa okɔɔ, nduyɛ vɛɛ hei mala yɛ ndu?

14 Chɛluimaya poonyiaa yau Baabui nɔ diola ndɔlaŋ ndo ni. Nduyɛ, kɛlɛŋgaa ndu koni poonyiaa vɛlɛ yau Masaa Bɛnduaa Tasiaa a Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa o Baabuiyo niŋ ni. Mi wali Chɛhowa ndoo ke ndu hoo wo mala ndu dɔɔ le sinaa mɛɛ Chɛhowa chɔm wanaa lahakiaa nyiɛɛye yɛ. Le taamaseliiyo, mbo sina maa mɛɛ Masaa Ehabi mulul yɔŋndɔ wɔɔŋndo kɔɔ, Chɛhowa chɛllɛ ma dii yuŋgu ndɔɔ kpou teleŋ o wa yoomu wo le. (1 Masaa. 21:​27-29) Mi Chɛluimaya sina vɛlɛ maa sɔɔŋ wɔɔŋ Manaasɛ ndoo tosal Chɛhowa woŋ muŋ hiou a ŋ Ehabi tosa woŋ. Kɛ a koŋ kpou, mi Chɛhowa mal Manaasɛ haki fasɛi mɛɛ o mulul yɔŋndɔ wɔɔŋndo kɔɔ. (2 Masaa. 21:​16, 17; 2 Kolo. 33:​10-13) Mi taamaseliilaŋ ndaŋ la mala dɔɔ Chɛluimaya le taamasi Mɛlɛkaa tolɔɔ kɔɔli le biuwɔŋndo vɛlɛ a nyiɛɛye chɔmndo o chaaŋaa nduaa lo.—Sam 103:​8, 9.

15. Vɛɛ Chɛluimaya tollɛ taamasi Chɛhowaa kɔɔli le Baluki biuwɔŋndo a teleŋ o faŋa kɔllo o wali ndɔɔ choo wo?

15 Tofawɔ mɛɛ Chɛluimaya ndoo mala Baluki a teleŋ o faŋa kɔllo nyɛɛmbɔ o wali o wa tosaa wo choo yɛ. Chɛluimaya keleŋa yiyaŋ naa maa Baluki ve lɛ siŋgaŋ te le. Kɛ mbo mala Baluki a mɛɛ o chua teleŋ ndɔɔ mbo dimul ndu yooŋgu Mɛlɛkaa yɛ, nduyɛ o viŋ ndu nyɛ o nyɛ le. (Chɛlui. 45:​1-5) Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o taamaseliiyo hoo niŋ?

Mi wanaa cho o chaŋyɛi kɛndɛi niŋnda ma malnaŋ lahaki fasɛi (Tofa pɛl 16)

16. A mɛɛ Pulɔwaa 17:​9 dimi yɛ, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le mi chaŋyɛi nɛi hiou lachi?

16 O kpeekpei niŋ, ŋ nɔ miŋ yiyaŋ naa maa puaapiliaa a ndepiliaa naa tosa biondɔŋ a naa kposoŋ te le. Lelaŋ, te o yɔŋ pɛ miŋ wa niŋ o chaŋyɛi niŋ a waŋndo, ŋ nɔ miŋ tosa wallo kalaŋ le miŋ lo o chaŋyɛi nɛi niŋ. Te o yɔŋ pɛ mi chaaŋaa naa tosa biondɔŋndo, ŋ chɔm nda kaalaa miŋ ke nda sila yeemaŋndo o Diom Mɛlɛkaa niŋ. (Sam 141:​5) Te o yɔŋ pɛ ma pilaŋ naa tana, ŋ nɔ miŋ mal nda haki. Nduyɛ te ŋ mal pɛ nda haki le suɛi nda tosal naa ve, o bɛnda lɛ miŋ buusiaa vɛlɛ suɛi keŋ lɔɔ cheleŋ te. (Nuawɔ Pulɔwaa 17:​9.) O teleŋ kala kalaa hoo niŋ, o cho bɔɔ suɛi kɛndɛ le miŋ tofa le sɔɔŋ kɛndɔŋ puaapiliaa a ndepiliaa naa o ŋdial mbo hiau kɔllo kɛsioo o biondɔŋnda ndalaŋ choo! Te ŋ tosa lende pɛ, chaŋyɛi nɛi naa ndaa cho chɔɔlu kalu poŋ. Nduyɛ suŋ suŋ naŋ nɔ ni miŋ tosa hei kanifuule, ŋ yeema niŋ bɔɔ waa a chaaŋaa naa diompilɛ a teleŋ nyɛpalaa bɛndoo.

CHƆM CHAAŊ NUM KAALA LO LECHOO WO

17. Vɛɛ Chɛluimaya ndoo mala yɛ chaaŋaa nduaa a teleŋ nyɛpalaa?

17 Mi wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo Chɛluimaya mala chaaŋaa nduaa a teleŋ nyɛpalaa. Le taamaseliiyo, mi siooŋnde bii Ɛbɛdimɛlɛki, wana bɛndu soli ndu o sooŋ looli ndaa wou ndu niŋ le ndu diyɔɔ wo maa puaa masaa cho ndu nyɛpalaa tusi choo. Mɛɛ Chɛluimaya sina a ndi okɔɔ, o chelnuŋ mbo yiyaŋ maa sɔɔŋ cho wa ŋ kɛndɛ le chaaŋ ndɔ le. Mi che bɛɛ Chɛluimaya wa o biyɔɔ niŋ, kɛ mbo tosa nyɛ o tiuba wo le Ɛbɛdimɛlɛki chaaŋ ndɔ kɔl dɛɛniaa kioo a nyɛ Chɛhowa dimi le tosaa wo.—Chɛlui. 38:​7-13; 39:​15-18.

Mi wanaa cho o chaŋyɛi kɛndɛi niŋnda ma mala puaapiliaa a ndepiliaa ndaa cho o bahawɛiyo niŋnda (Tofa pɛl 18)

18. A mɛɛ Pulɔwaa 17:​17 dimi yɛ, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa te chaaŋ naa wa pɛ o nyɛpalaa niŋ?

18 Hau, simulta yɛ yɛlaŋ la cho puaapiliaa a ndepiliaa naa komallo. Le taamaseliiyo, mi kpundɛla yɔŋnuŋ ndaŋ la piiliaŋ a bɔɔbɔɔ ɔɔ mi sɔɔŋ wɔɔŋ waŋnda tosa woŋ saaŋgiaa nda. Te keŋ yɔŋnuŋ pɛ, mi naapum nda dimul puaapiliaa a ndepiliaa haa le ma huŋ wa a naa latulu. Mi acheleŋnda mala nda a nyɛsɔlaa. Kɛ naa kpou nɔla miŋ nyuna Chɛhowa o piɛileŋ niŋ le mbo mala puaapiliaa a ndepiliaa naa. Naapum te ŋ sina pɛ maa puaapilɛnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔɔ tambu kɔl, ŋ sina nyɛ kpeekpei naŋ dimul ndu ɔɔ tosal ndu wo le. Kɛ naa kpou nɔla miŋ mala puaapiliaa naa. Le taamaseliiyo, ŋ nɔ miŋ tofa teleŋndo le waa a chaaŋaa naa latulu. Ŋ nɔ miŋ yaŋ nilaŋ nyɛkɛndɛi te chaaŋaa naa wa pɛ suɛi o naa lo. Nduyɛ ŋ nɔla miŋ chɔm nda bolle Baabuile dɛɛniaa naa kɔllo leŋ. (Aisaya 50:​4) Kɛ nyɛ cho o sɔvɛ mbo hiau muŋ kpou wo cho waa latulu a chaaŋaa numnda a teleŋ nda yeema malaa wo ni.—Nuawɔ Pulɔwaa 17:​17, NW.

19. Vɛɛ chaŋyaŋ kɛndɔŋ nuuviaa suŋ suŋ mala yɛ niŋ naa o chilaŋ niŋ?

19 Suŋ suŋ naŋ nɔ ni miŋ nuuviaa chaŋyaŋ kɛndɔŋ puaapiliaa a ndepiliaa naa tɛɛŋ nduyɛ miŋ lo o chaŋyɛi nɛi niŋ. Le yɛɛ naŋ dimi yɛ lende? Kanifuule, yaamɔɔwaa naa cho wa kindiŋndo le naa piɔuwo a yooŋgu lachoowa nda cho wa dimioo a naa okɔɔ wo. A cho wa hei tosaa le halikpeŋ ŋ nɔ lɛ tiindaŋ o puaapiliaa a ndepiliaa naa niŋ te. Kɛ fafala fondoo fuu koni nda cho wa ni kanifuule, a nɔla niŋ ma tɛɛmbuu kaala cho naa tɛɛŋndo le. A nɔla nyɛ o nyɛ tosa le chaŋyɛi cho naa tɛɛŋ nde tɛɛmbuuwo le. Nduyɛ pɛŋ, o cho ko o chieeŋ dɛnɛ wɔɔŋndo hoo niŋ te chaŋyɛi hei cho wa le, kɛ lefafɛɛŋ!

CHONDII 24 La Hel o Pembii Chɛhowɛi Choo

^ pɛl. 5 Mɛɛ naŋ cho niŋ sɔɔŋguu wo kpɛɛluŋ o mɛɛlula chieeŋndo hoo ikɛi yɛ, naa kpou nɔ miŋ kindi chaŋyɛi nɛi a puaapiliaa vɛlɛ a ndepiliaa naa. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho nyɛ pɛɛku o taamasi Chɛluimaya wo niŋ. Ŋ cho vɛlɛ yaasiaa mɛɛ chaŋyaŋ kɛndɔŋ mala naa o teleŋnda kalalaŋ bɛŋgu yɛ.

^ pɛl. 2 Sɔɔŋ cho o yau Chɛluimaya wo niŋndoŋ cho o lepula chɛ chɛ le.

^ pɛl. 57 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Fotueiyo hoo cho chɔmndo nyɛ yɔŋnuŋ niŋ dɔɔ o chilaŋ niŋ a teleŋ “nyɛ palaa bɛndoo” wo. Puaapiliaa a ndepiliaa bɔɔbɔɔ kuɛ o chiɛi puaapilɛnɔɔ ma viaŋnuŋ o kaa. A cho kɔltaŋ dɛɛniaŋndo o teleŋ kala kala koŋ niŋ. Puaapiliaa a ndepiliaa kaŋ cho vɛlɛ haa ni. A tosa fɛŋ mi chaŋyɛi ndɛi kiandu poŋ tuupa mi nyɛpalaa bɛndoo kanduŋ.