Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 45

La Hiou Lachi a Kaala Cho le Teleŋ o Teleŋndo Chɔmaŋndo

La Hiou Lachi a Kaala Cho le Teleŋ o Teleŋndo Chɔmaŋndo

“[La chɔmnaŋ kaala cho le teleŋ o teleŋndo vellaa velle, NWT.] O koŋ kɔɔli, mi wana o wana nɔ nyiɛɛye le chaŋ ndɔ.”—SƐKA. 7:​9.

CHONDII 107 Mɛlɛka Chɔm Naa Mɛɛ Naŋ Chɔm Kaalaa Yɛ

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1-2. Sabula kɛndɛla kuɛɛ naŋ nɔ yɛ, le miŋ chɔmnaŋ kaala cho le teleŋ o teleŋndo?

SABULA kɛndɛlaŋ la cho tau la naŋ nɔ le miŋ chɔmnaŋ kaala cho le teleŋ o teleŋndo vellaa velle wo. Ɔɔ sabulaŋ ndaŋ lapum? Sɔɔŋ dimiŋ muŋ o yau Pulɔwaa wo niŋndo, mala naa miŋ sɔla mulioo le nyunaa hoo: “Chɛl mi [kaala cho le teleŋ o teleŋndo, NWT] nduyɛ a sakpoyɛi ŋ hɛluŋ num te. . . . A tosa lende pɛ, nyina chaa a diola kɛndɛlaŋ ŋ sɔla teleŋ o teleŋ Mɛlɛka a ŋwaŋnda chiee o ba ni.” ‘Kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo mala wana.’ ‘Wana o wana kindi pɛ le waa wana sakpo, nduyɛ mbo chɔm kaala cho le teleŋ o teleŋndo yoomu vilɛiyo o sɔla ni.’—Pulɔ. 3:​3, 4; 11:​17; 21:​21.

2 Sɔɔŋ muŋ chɔm sabulaŋ la yaa, la naŋ nɔ miŋ chɔm acheleŋnda kaala cho le teleŋ o teleŋndo wo. O tasoo, te ŋ chɔm pɛ acheleŋnda kaala cho le teleŋ o teleŋndo, keŋ tosa miŋ wa a sɔvɛ Mɛlɛka o hɔl. O diiŋ ndɔɔ, hei tosa miŋ sɔla tɔnɔɔ tau. Acheleŋnda kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo chuu naa tɔnɔɔ suŋ suŋ. Le tamaseliiyo, mi hei tosa miŋ sɔla chaŋyaŋ kpeekpeiyoŋ. O yaa ndɔɔ, acheleŋnda kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo tosa miŋ huŋ sɔla salalaŋ o chilaŋ niŋ, mɛɛ yoomu fafɛɛŋndo cho naa yɛ. A tonya, ŋ nɔ sabula kɛndɛlaŋ tau, le sila Chɛhowaa hoo diikɔŋndo. Ndu cho ni: “[La chɔmnaŋ kaala cho le teleŋ o teleŋndo vellaa velle, NWT.] O koŋ kɔɔli, mi wana o wana nɔ nyiɛɛye le chaŋ ndɔ.”—Sɛka. 7:​9.

3. Nyunala kuɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?

3 O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho chɔ mulilaŋ le nyunalaŋ la hiɔɔlu. Laŋ la cho ni. Nɛɛ waa naŋ nɔ yɛ miŋ chɔm kaala cho le teleŋ o teleŋndo? Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o yau Lufu wo niŋ, te o hiŋ pɛ a kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo okɔɔ? Vɛɛ naŋ chɔm yɛ hau kaala cho le teleŋ o teleŋndo? Tɔnɔla kuɛɛ naŋ sɔla yɛ te ŋ chɔm pɛ acheleŋnda kaala cho le teleŋ o teleŋndo?

NƐƐ WAA NAŊ NƆ YƐ MIŊ CHƆM KAALA CHO LE TELEŊ O TELEŊNDO?

4. Nɛɛ waa Chɛhowa chɔm yɛ kaala ndɔ cho le teleŋ o teleŋndo, nduyɛ vɛɛ naŋ tuallɛ tamasi ndɔɔ kɔɔli? (Maki 10:​29, 30)

4 A mɛɛ naŋ che o buŋgɛi naŋ hiou ve niŋ yɛ, wanaa kaala Chɛhowa nduyɛ ma wa ndu piɛiyo wa kinɛi o chɔm kaala cho le teleŋ o teleŋndo ni. (Daan. 9:​4) Lelaŋ, ‘mɛɛ naŋ cho chuauwaa Mɛlɛka kaala wa yɛ, ŋ nɔ miŋ tol tamasi ndɔɔ kɔɔli.’ (Ɛfi. 5:​1) Hei sim ni maa, ŋ nɔ miŋ chɔm puaapiliaa a ndepiliaa kaala cho le teleŋ o teleŋndo.—Nuawɔ Maki 10:​29, 30.

5-6. Chɔmndɔ tamaseliiyo le sinaa mɛɛ waŋndo chɔm lo lechoo wo yɛ.

5 I cho tonya maa le miŋ chɔm puaapiliaa a ndepiliaa naa kaala cho le teleŋ o teleŋndo, mɛɛ miŋ bii fɛŋ bila nyɛ o sim ndo. Le miŋ bii bila nyɛ kaala cho le teleŋ o teleŋndo sim ndo, mɛɛ miŋ tuu ndu a suliŋ kɛndɛ kɛndɔɔ hoo, lo lechoo wo. Ŋ tofaŋndɔ tamaseliiyo.

6 Hau, miŋ che wana tosa wallo le fondaŋ wali bɛndu bɛndoo le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ wo maa wana chɔm lo lechoo wo wo o cho ni. Mi che bɛɛ o tosa niŋ wallo o fondaŋ koŋ le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ, kɛ le pilɛ bɛɛ o chi wana nɔ fondaŋ koŋ ndo le. A koŋ kpou, mbo hɛnaŋ a kɛɛsiaala wana koŋ tosalaŋ. Mi che bɛɛ o kaala fondaŋ wali koŋ tau le, kɛ o cho a kɔl kɛndɛ le wallo tosaa o fondaŋ koŋ kanifuule, wali koŋ mala ndu ni le kaniei sɔlaa. Mbo lo wali koŋ tosaa haaa mi wɔsi o nɔ mbo mal wali koŋ ndo fuuluu.

7-8. (a) Yɛɛ nyindu yɛ waŋndo le chaaŋ ndɔ kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo? (b) Le yɛɛ naŋ cho yɛ bolii Baabuiye ipum yaasiaa o yau Lufu wo niŋ?

7 Teŋgeŋ cho lo lechoo wo a kaala cho le teleŋ o teleŋndo tɛɛŋndo, tɔlnuŋ o sabu waŋndo nɔ le ndu chɔmndo wo choo. Le yɛɛ wanaa Mɛlɛkaa chɔmnaŋ yɛ kaala cho le teleŋ o teleŋndo o sindɔɔ niŋ? Mi ndaa tosa hei o cho le mɛɛ ndaa nɔ le ndi tosaa yɛ le, kɛ le mɛɛ kɔl ndaa ndoo nyindu nda le ndi tosaa yɛ. Ŋ tofaŋndɔ tamasi Deeve wo, miŋ che mɛɛ kɔl ndɔɔ nyindu ndu le chaaŋ ndɔ Chonataŋ kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo yɛ, mi che bɛɛ finya ndɔ ndoo yeema Deeve diyɔɔ. Mɛɛ wɔsiŋ bɔɔbɔɔ hiou o piɔm Chonataŋ ndo kɔɔli, mi Deeve hiau lachi a kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo o Mɛfibosiɛɛ lo, po Chonataŋ ndo.—1 Saam. 20:​9, 14, 15; 2 Saam. 4:​4; 8:​15; 9:​1, 6, 7.

8 Ŋ tiuba miŋ pɛɛku tau a kaala cho le teleŋ o teleŋndo okɔɔ, te ŋ yaasiaa pɛ bolii Baabuiye ipum o yau Lufu niŋ. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ wanaa yau Lufu wo soo a nda okɔɔ wa o ba, te o hiŋ pɛ a kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo? Vɛɛ naŋ duau yɛ sɔɔŋ naŋ pɛɛku o yauwo hoo niŋndoŋ o wali niŋ o kundala naalaŋ niŋ? *

YƐƐ NAŊ PƐƐKU YƐ O YAU LUFU WO NIŊ TE O HIŊ PƐ A KAALA CHO LE TELEŊ O TELEŊNDO CHƆMNDO?

9. Le yɛɛ Naomi dimi yɛ maa Mɛlɛka nɔ kpaayaa kpou wo o kpoosa ndu?

9 Ŋ tiuba miŋ veelu diomndaŋ o yau Lufu wo niŋ a Naomi, lanɔɔ po ndɔɔ Lufu, vɛlɛ a Bowaa okɔɔ. Bowaa ndoo kaala Mɛlɛka tau. Nduyɛ wanayɛi pɔnɔɔ Naomi ve o wa ni. Mɛɛ yima bɛnduaŋ ma del Isɔluɛi, mi Naomi, pɔnɔ ndɔ, a puaa nduaa ŋiɔɔŋnda kua Mowaabi. Mɛɛ nda kuɛ loŋ, mi pɔnɔ ndɔ wu, nduyɛ mi puaa nduaa chua laanduaa. Kɛ i cho suɛi imɔnɔ le sinaa maa, mi puaa nduaa kaŋ bɛɛ sɔla piɔmndo. (Lufu 1:​3-5; 2:​1) Mi sɔɔŋ palaŋ komal muŋ Naomi woŋ tosa, mbo tambu kɔl tau tau. Mɛɛ o tambu kɔl tei mbo yiyaŋ maa Chɛhowa kpoosa ndu ni. Le chɔmndo mɛɛ o wa sinaŋndo yɛ, mbo dimi aa: “Mɛlɛka Yaawɛɛ o mulul la kɔɔ.” “Mɛlɛka nɔ kpaayaa kpou wo, o ke ya kɔl tambɛi bɛndoo.” Mbo chɔɔlu vɛlɛ dimi aa: “Mɛlɛka nɔ kpaayaa kpou wo o kpoosa ya.”—Lufu 1:​13, 20, 21.

10. Yɛɛ Chɛhowa tosa yɛ mɛɛ Naomi dimi diomnda kɔl tambɛilaŋ?

10 Yɛɛ Chɛhowa tosa yɛ mɛɛ Naomi dimi diomnda kɔl tambɛilaŋ ndaŋ? O mel ndu le. O baa pilɔɔ choo, mbo tuiinuŋ ndu inyiɛɛ. Chɛhowa sina maa mi kɔl tambɛiyo tosa mi ‘wana kɔl kaloo simnuŋ diɔmndo.’ (Ikili. 7:​7) Kɛ a koŋ kpou, Naomi ndoo yeema malaa le sinaa maa Chɛhowa mel ndu le. Mala yɛɛ Chɛhowa ndoo ke yɛ ndu? (1 Saam. 2:​8) Mbo tosa a sabu mi Lufu yɔŋguŋ a kɔllo kpou le Naomi kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo. Mi Lufu dɛɛniaa kalalɛi ndɔ kɔllo, nduyɛ mbo mala ndu le mbo siŋga yiyaŋ ndɔɔ okoŋ mbo hiou lachi a Mɛlɛka piɛiyo. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o tamasi Lufu wo niŋ?

11. Le yɛɛ puaapiliaa a ndepiliaa a bɔɔbɔɔ yɔŋguŋ yɛ, le chaaŋaa ndaa wa a kɔlta tambɛilaŋ nda malaa?

11 Mi kaala cho le teleŋ o teleŋndo nyindu naa, le wanaa wa a kɔlta tambɛilaŋ nda malaa. Mi puaapiliaa a ndepiliaa wa latulu a chaaŋaa ndaa laalaŋaa wa a kɔlta tambɛilaŋ nda, mɛɛ mɛɛ Lufu wa a Naomi latulu yɛ. A kaala puaapiliaa a ndepiliaa ndaa. Nduyɛ ma wa a yeemɛi kpeekpei le nda malaa a nyɛ o nyɛ nda hau pɛ ba. (Pulɔ. 12:​25; 24:​10) Hei chɛlaŋ a nyɛ kiilanɔɔ Pɔɔl dimul naa kpou le miŋ tosa wo. Mbo dimi aa: “La dɛɛniaa wanaa cho a kɔlta tambɛilaŋ nda, mi la luei wanaa vi ŋdialla yoomuaŋ, nduyɛ mi la biunuŋ wana o wana.”—1 Tɛsa. 5:​14.

Ŋ tiuba miŋ mala puaapilɛnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔ cho a kɔl tambɛiyo tau wo te ŋ yaŋ ndu pɛ nilaŋ (Tofa pɛl 12)

12. Lepum nɛi kpeekpei kuɛɛ naŋ mala yɛ puaapiliaa ɔɔ ndepiliaa cho a kɔl tambɛiyo wa?

12 Lepum, nɛi kpeekpei naŋ mala puaapiliaa a ndepiliaa cho a kɔl tambɛiyo wa cho nda nilaŋ yaŋɔɔ, vɛlɛ a nda tiindaŋndo kioo maa ŋ kaala nda ni. Chɛhowa nɔ balika melaa tau le buɛiyaa nduaa yɔŋguŋ le wanaa wa a kɔlta tambɛilaŋ nda malaa wa. (Sam 41:​1) Pulɔwaa 19:​17 dimi aa: “Wana o wana tosal wana [kɔl tambɛiyo] tonyaa pɛ, mɛɛ a cho machuaa Mɛlɛka Yaawɛɛ kuoo wuuwo. Mɛlɛka Yaawɛɛ o cho num miŋgi paawa.”

Mi che bɛɛ mi Ɔpaa mal Naomi nduyɛ mbo miiŋguŋ Mowaabi, kɛ Lufu feŋaŋ Naomi kɔɔli le. Mbo dimul Naomi aa: “Ba o ba ŋ kɔ, I cho num lakɔ kɔɔli.” (Tofa pɛl 13)

13. Teŋgeŋ yɛɛ wa yɛ Ɔpaa nda Lufu tɛɛŋ te o hiŋ pɛ a kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo? (Tofa fotueiyo o kɔɔ.)

13 Ŋ tiuba miŋ chɔɔlu biyɔɔ bila nyɛ kaala cho le teleŋ o teleŋndo sim ndo, te ŋ yiyaŋ pɛ a nyɛ yɔŋnuŋ Naomi mɛɛ pɔnɔ ndɔ a puaa nduaa sɔla piɔmndo wo okɔɔ. Mɛɛ Naomi tuei maa “Mɛlɛka Yaawɛɛ o mala waŋnda Isɔluɛi, mbo nɛŋi tɔlɔɔla ndalaŋ o chiɔɔŋ ndaŋ niŋ,” mbo kɛɛsiaa le mbo miiŋgu o ndu lo chiee. (Lufu 1:​6) Mɛɛ o wa miiŋgoo, mi laandaa puaa nduaa tual ndu kɔɔli. Kɛ mɛɛ nda wa kɔlaŋ, mi Naomi dimul nda bɛmbɔɔ le yaa maa a miiŋgu Mowaabi. Yɛɛ yɔŋnuŋ yɛ okoŋ kɔɔli? Baabuiyo dimi aa: “Mi Ɔpaa kɔmaŋ Naomi mbo choŋguŋ ndu, mbo miiŋgu chiee. Kɛ, mi Lufu ndu baambaŋ ndu.” (Lufu 1:​7-14) Mi Ɔpaa tosa nyɛ Naomi ndoo dimul nda wo. Kɛ Lufu ndu tosa le. Nduyɛ pɛŋ, mbo tosa nyɛ cheleŋ okoŋ kɔɔli. Mi che bɛɛ ndoo tiuba mbo tosa kɛɛsiaa mbo miiŋguŋ, kɛ le mɛɛ ndoo nɔ kaala cho teleŋ o teleŋndo le Naomi yɛ, mi keŋ nyindu ndu le mbo lo a ndu latulu, nduyɛ mbo mala ndu. (Lufu 1:​16, 17) Mi Lufu lo a Naomi latulu o cho le mɛɛ ndoo nɔ mbo tosa ndi yɛ le, kɛ le mɛɛ ndoo nɔ yeemɛi le ndi tosaa yɛ. Mi Lufu chɔm Naomi kaala cho le teleŋ o teleŋndo. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o tamasi ndɔɔ niŋ?

14. (a) Yɛɛ puaapiliaa a ndepiliaa bɔɔbɔɔ tosa yɛ hau, le chaaŋaa ndaa laalaŋnda kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo? (b) A mɛɛ Hibuluiya 13:​16 dimi yɛ, sala kuɛɛ naŋ soliŋ yɛ le Mɛlɛka kɔllo nɛŋioo?

14 Sɛmbɔɔ pila yeemaŋ naa o ba ni le miŋ chɔm acheleŋnda kaala cho le teleŋ o teleŋndo. Maa o sindɔɔ niŋ, puaapiliaa a ndepiliaa naa hau bɛɛ cho chaaŋaa ndaa laalaŋnda kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo, hali a nda sina le wa bɛɛ. Le tamaseliiyo, te a tuei pɛ maa kpundɔɔ del inɛ, haupa ma nyuna le sinaa nyɛ nda nɔ ma tosa le puaapiliaa ndaa malaa wo. Nduyɛ te dɛnɛpalaa komal pɛ waŋndo o kundaa niŋ, a kiisaŋ le kɔlaŋ o wana koŋ lo, le ndu mala o yeema wo kioo le. Maa Kilisiɔŋaa wa Masidooniaa o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋnda, ma dɔu sɛmbɔɔ tau le chaaŋaa ndaa laalaŋnda malaa. Ma soliŋ sala nduyɛ ma “yɔŋgu pɛŋ mbo hiou sɔla ndaa,” le halikpeŋ ma mala puaapiliaa ndaa. (2 Kɔliŋ. 8:​3) A tonya, mi Chɛhowa naŋ kɔl tau te o che pɛ nda chaaŋaa ndaa laalaŋnda malaa!—Nuawɔ Hibuluiya 13:​16.

VƐƐ NAŊ CHƆM YƐ HAU KAALA CHO LE TELEŊ O TELEŊNDO?

15-16. Yɛɛ chɔm yɛ maa Lufu vi ŋdial te?

15 Ŋ tiuba miŋ pɛɛku sɔɔŋ kɛndɔŋ tau, te ŋ tofa pɛ mɛɛ Lufu mala Naomi yɛ. Ŋ tofaŋndɔ sɔɔŋ muŋ ŋpum.

16 Wu ŋdial te. Mɛɛ Lufu dimul Naomi maa o cho lakɔ a ndu latulu Chuda, mi Naomi kuuna ndu o tasela ndɔ. Kɛ Lufu vi ŋdial te. Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo? “Mɛɛ Naomi che maa Lufu chii kɛɛsiaŋ o kɔl ndɔɔ niŋ le ma kuɛ nda ndu, ndu bɛɛ o suu lɛ le.”—Lufu 1:​15-18.

17. Yɛɛ mala yɛ naa ŋ vi ŋdial le puaapiliaa a ndepiliaa naa malaa le?

17 Nyɛ naŋ pɛɛku wo: Kaa biuwaŋndo yeemaŋ ni, le wanaa cho a kɔlta tambɛilaŋ nda malaa. Ŋ nɔ miŋ vi ŋdial te. Naapum mi ndepilɛnɔ cho o bahawɛiyo niŋndo kɛɛ mala naa o tasela ndɔ. * Ŋ nɔ miŋ chɔm ndepilɛnɔ koŋ kaala cho le teleŋ o teleŋndo, nduyɛ miŋ tosa o naŋ tiuba wo le waa a ndu latulu le miŋ mala ndu. (Kalee. 6:​2) Naapum o mɛɛlulaŋ kpɔŋ, o cho mala naa vɛlɛ a kɔl dɛɛniaa naŋ ke ndu wo chɛlɔɔ.

18. Yɛɛ ndoo tiu yɛ ba mbo tɛɛmbuu Lufu kɔllo?

18 Tambu kɔl te. Mɛɛ Naomi nda Lufu fuuluu Bɛtilɛhɛm, mbo komal wanayaŋ ndɔŋ okoŋ mbo dimul nda aa: “Boondii ya I wa malɔɔ nanuŋ nde, I wa a balaŋ la piaa. Kɛ, Mɛlɛka Yaawɛɛ o miŋgi ya nanuŋ bala fondo.” (Lufu 1:​21) Yiyaŋndɔ mɛɛ Lufu ndoo sinaŋ yɛ, mɛɛ o tuei Naomi diomndaŋ ndaŋ dimioo. Mi Lufu tosa nyɛ o nyɛ ndoo tiuba le Naomi malaa. Mbo chaŋ a ndu latulu, mbo dɛɛniaa ndu, nduyɛ ma kua o tiŋ vilɛi koŋ niŋ nda ndu latulu le palɛi i yaa. Kɛ a koŋ kpou, mi Naomi dimi aa: “Mɛlɛka Yaawɛɛ o miŋgi ya nanuŋ bala fondo.” A diomndaŋ ndaŋ, Naomi chɔm naa maa Lufu wa ndu mala le, mi che bɛɛ o wa ndu isisi ikɛi. Naapum mi hei tɛɛmbuu Lufu kɔllo tau. Kɛ a koŋ kpou, o mel Naomi le.

19. Yɛɛ mala yɛ naa miŋ hiou lachi a wana cho o kɔl tambɛiyo niŋndo holnɔŋndo?

19 Nyɛ naŋ pɛɛku wo: Hau, naapum mi ndepilɛnɔ wa a kɔl tambɛiyo wo, dimul naa diomnda tɛɛmbuu naa kɔllo laŋ mi che bɛɛ miŋ wa sɛmbɔɔ dɔwɔɔ tau le ndu malaa. Kɛ, ŋ nɔ miŋ handu kɔllo o diomnda o dimul naa laŋ choo le. Ŋ nɔ miŋ hiou lachi a ndu holnɔŋndo, nduyɛ miŋ nyuna Chɛhowa le mbo mala naa miŋ nuuviaa nɛilaŋ le ndu kɔllo dɛɛniaa.—Pulɔ. 17:​17.

Vɛɛ bɛnduaa kundaa hau tuallɛ tamasi Bowaa wo kɔɔli? (Tofa pɛl 20-21)

20. Yɛɛ luei yɛ Lufu yoomuaŋ o vi ŋdial te?

20 Ke ndu kɔl dɛɛniaa a teleŋ o yeema ndu wo kinɛi. Mi che bɛɛ mi Lufu hiau lachi a Naomi kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo, kɛ ndu bɛɛ ndoo yeema kɔl dɛɛniaa. Mi Chɛhowa soliŋ Bowaa kpeku le ndu kɔl dɛɛniaa kioo. Mi Bowaa dimul Lufu aa: “Mbɔ maa Mɛlɛka Yaawɛɛ o tosal num dɛnɛ kɛndɛ bɛndoo le nyɛ ŋ tosa wo fɔ. Mɛlɛka Yaawɛɛ, Mɛlɛka Isɔluɛiya o ŋ hiŋ naa ndu chua le num mandaa wo o miŋgul num kɛndɛi ŋ tosal kalalɛi num nde fɔ.” Mi diomnda kɔl dɛɛniaalaŋ ndaŋ la pilaŋ Lufu kɔllo tau. Okoŋ mbo dimul Bowaa aa: “A tosalla dɛnɛ kɛndɛ bɛndoo fallo. Diomnda ŋ soo naa ya chua laŋ, la nyɔɔlu ya kɔllo.” (Lufu 2:​12, 13) Mi kɔl dɛɛniaa Bowaa ke hoo Lufu a teleŋndo kinɛiyo, luei ndu yoomuaŋ o vi ŋdial te.

21. A mɛɛ Aisaya 32:​1, 2 tɛɛsiaa yɛ, yɛɛ bɛnduaa kundaa buulaŋ a puaapiliaa vɛlɛ a ndepiliaa ndaa wa nɔ yɛ ma tosa?

21 Nyɛ naŋ pɛɛku wo: Lepum mi wanaa chɔm acheleŋnda kaala cho le teleŋ o teleŋndo wa bɛɛ yeema kɔl dɛɛniaa tau. Mi Bowaa chandu Lufu tau, mɛɛ o che kɛndɛi o wa Naomi tosallo ve. Hau bɛɛ, mi bɛnduaa kundaa chandu puaapiliaa a ndepiliaa o kundaa niŋ, te a che pɛ mɛɛ nda cho acheleŋnda malaa yɛ. Mi kɔl dɛɛniaa nda yɔŋgu a teleŋndo kinɛiyo, vɛlɛ a chandɔɔla ndalaŋ la luei puaapiliaa a ndepiliaa haa yoomuaŋ le ma hiou lachi a nyɛ nda cho tosaa wo tosaa.—Nuawɔ Aisaya 32:​1, 2.

TƆNƆLA KUƐƐ NAŊ SƆLA YƐ, TE Ŋ CHƆM PƐ ACHELEŊNDA KAALA CHO LE TELEŊ O TELEŊNDO?

22-23. Yɛɛ tosa yɛ Naomi ve lɛ a kɔl tambɛi tau le? (Sam 136:​23, 26)

22 Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi Bowaa ke Lufu nda Naomi nyɛdiaa. (Lufu 2:​14-18) Yɛɛ Naomi tosa yɛ mɛɛ Bowaa tosal nda kɛndɛi? Mbo dimi aa: “Buŋgɛi Mɛlɛka Yaawɛɛ o chuel wanaa cho yoomu wa a wanaa vi wa ve, peeloo o peelu ndi lɔɔ lɔɔ ni. Mbɔ maa Mɛlɛka Yaawɛɛ o dɔu Bowaa sala fɔ.” (Lufu 2:​20a) A teleŋndo hoo, Naomi ve lɛ a kɔl tambɛi tau le. O kandɔŋndo mbo chaŋ a kɔl tambɛiyo aa: “Mɛlɛka Yaawɛɛ . . . o kpoosa ya.” Kɛ suŋ suŋ niŋ, mbo dimi a kɔl kɛndɛ aa: “Mɛlɛka Yaawɛɛ, o kɛɛ wanaa [nduaa] . . . kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo le.” Le yɛɛ Naomi ve lɛ a kɔl tambɛi tau le?

23 O mɛɛlulaŋ kpɔŋ, mi Naomi kandu chɔɔ maa Chɛhowa mel ndu le. Mi Chɛhowa soliŋ Lufu kpeku le ndu mala ndoo yeema wo kioo, teleŋ nda buli tiŋ vilɛiyo le miiŋgoo Chuda wo. (Lufu 1:​16) Mi Naomi bii vɛlɛ bila maa Chɛhowa wa Bowaa soliŋndo kpeku ni, le ndu a Lufu malaa. (Lufu 2:​19, 20b) Naapum mi Naomi dimiŋ o kɔl niŋ aa: ‘Suŋ suŋ ya cho niŋ biyɔɔ bila ni maa Chɛhowa mel la le. O cho a ya latulu kani mi sɔɔŋ palaŋ komalla.’ (Nuawɔ Sam 136:​23, 26.) A tonya, i cho kpendekele maa mi Naomi chɔm balika melaa, le mɛɛ Lufu nda Bowaa vi ŋdial le ndu malaa le yɛ. Lufu nda Bowaa wa a kɔl kɛndɛ tau le mɛɛ nda mala Naomi mbo wa a kɔl kɛndɛ, nduyɛ ma luei ndu yoomuaŋ le mbo hiou lachi a Chɛhowa piɛiyo yɛ.

24. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ hiou lachi a chaaŋaa naa laalaŋnda kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo?

24 Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o yau Lufu wo niŋ te o hiŋ pɛ a kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo okɔɔ? Te ŋ nɔ pɛ kaala cho le teleŋ o teleŋndo, keŋ mala naa ŋ keleŋa dialloŋ wu le puaapiliaa a ndepiliaa naa cho o kɔl tambɛiyo niŋnda malaa le. Hei nyindu naa vɛlɛ le miŋ soliŋ sala, le halikpeŋ miŋ mala nda. Bɛnduaa nɔ ma ke wanaa chɔm acheleŋnda kaala cho le teleŋ o teleŋndo wa kɔl dɛɛniaa a teleŋndo kinɛi. Te ŋ che pɛ mi wanaa wa a kɔl tambɛiyo wa miiŋgu vɛlɛ waa a kɔl kɛndɛ, nduyɛ ma nɔ yoomuaŋ le hiouwɔɔ lachi a Chɛhowa piɛiyo, mi keŋ tosa mi naa bɛɛ wa a kɔl kɛndɛ tau. (Walta. 20:​35) Mɛɛ ɔɔ sabu kpeekpei naŋ nɔ le miŋ hiou lachi a acheleŋnda kaala cho le teleŋ o teleŋndo chɔmndo wo? Ndu cho ni maa, ŋ yeema miŋ tol tamasi Chɛhowaa kɔɔli, nduyɛ miŋ nɛŋi ndu kɔllo kanifuule, ‘le teleŋ o teleŋ kaalaa o kaala wanaa nduaa a kɔllo kpou ni.’—Ɛsɔ. 34:​6; Sam 33:​22.

CHONDII 130 Ŋ Waŋnuŋ Wanaa Malaa Haki

^ pɛl. 5 Chɛhowa yeema naa miŋ chɔm puaapiliaa a ndepiliaa naa o kundaa niŋ kaala cho le teleŋ o teleŋndo. Te ŋ yeema pɛ miŋ chɔɔlu sina mɛɛ naŋ chɔm kaala cho le teleŋ o teleŋndo yɛ, mɛɛ miŋ pɛɛku a mɛɛ buɛiyaa Chɛhowaa o sindɔɔ niŋ ndaa chɔm suliŋndo hoo yɛ. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho yaasiaa a tamaseliila waŋnda haa okɔɔ, Lufu, Naomi, a Bowaa, nduyɛ miŋ che nyɛ naŋ pɛɛku leniŋndo.

^ pɛl. 8 Le ma sɔla tɔnɔɔ tau o buŋgɛi hei niŋ, ŋ dɛɛniaa num le ma veelu diomndaŋ o Lufu 1 a 2 niŋ.

^ pɛl. 17 Le mɛɛ naŋ cho tamasi Naomi wo yaasiaa yɛ, naŋ cho suɛi a ndepiliaa cho o bahawɛiyo niŋnda okɔɔ ni. Kɛ, sɔɔŋ kulloŋ o buŋgɛi hei niŋ cho vɛlɛ le puaapiliaa.