Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 19

Chɔm Kaalaa a Sakpoyɛi o Chuauwa Mandaa Niŋ le Ma Fafaŋ Kpuviaalaŋ

Chɔm Kaalaa a Sakpoyɛi o Chuauwa Mandaa Niŋ le Ma Fafaŋ Kpuviaalaŋ

“Num Mɛlɛka a niŋ kɔl a sɔɔŋ wɔɔŋ waŋnda tosa woŋ te. A ke wana wɔɔŋndo fondaa o chalta numndaŋ te.”—SAM 5:​4.

CHONDII 142 Ŋ Faŋaŋ o Tiindaŋ Naa Choo Le

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1-3. (a) A mɛɛ Sam 5:​4-6 dimi yɛ, vɛɛ Chɛhowa che yɛ dɛnɛ wɔɔŋndo? (b) Le yɛɛ naŋ dimi yɛ maa kpuuwaa chɛlaŋ a “nyɛ Kiliti” dimi le tosaa wo le?

CHƐHOWA MƐLAKA tul dɛnɛ wɔɔŋ kɛ kɛ leyɛ. (Nuawɔ Sam 5:​4-6.) O tul bɔɔ kpuuwaa leyɛ kanifuule, dɛnɛ wɔɔŋ bɛndoo pila o cho ni. Le taamaselii Chɛhowaa tolɔɔ kɔɔli, naa Seiyaa nduaa nɔ miŋ tul kpuuwaa leyɛ, nduyɛ pesiŋ bɛɛ ŋ chɛl mi kaa hoo wa o kunda leKilisiɔŋndo niŋ te.​—Luomaŋ. 12:​9; Hibu. 12:​15, 16.

2 Kaa kɛ kɛ cho a kpuuwaa okɔɔ cho o chɛlaŋ a “nyɛ Kiliti” dimi le tosaa wo le! (Kalee. 6:​2) Le yɛɛ naŋ dimi yɛ lende? A mɛɛ naŋ pɛɛku o buŋgɛi naŋ hiou ve niŋ yɛ, nyɛ o nyɛ Kiliti dimi le tosaa, ndu cho ni, sɔɔŋ o pɛɛku waŋnda woŋ, mɛɛ ndoo suaa yɛ vɛlɛ a nyɛ o tosa wo, tɔlnuŋ o kaalaa choo vɛlɛ a sakpoyɛi. Nduyɛ le nyɛ Kiliti dimi le tosaa wo diikɔŋndo, Kilisiɔŋnda nɔ ma bii chuaambuaa o nɛi kaalaa niŋ nduyɛ ma tosa ma wa hɛnɛkɛ. Kɛ, kaa kpuuwaa cho bɔɔ suɛi dɛnɛ wɔɔŋ bɛndu, nduyɛ o tosa mi chuaambuaa tambu kɔl, ma nɔ vɛlɛ yiyaŋ wɔɔŋndo a ndapila.

3 I cho suɛi kɔl tambɛi le sinaa maa, a kpuuwa niŋ hau chuaambuaa bɔɔbɔɔ chieeŋndo balɔɔ silɔ, nduyɛ Kilisiɔŋaa tonyaa bɛɛ, hei piiliaŋ niŋ nda. Le yɛɛ? Kanifuule, “wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda a wanaa lachoowaa” cho kuiyo tau, nduyɛ mi apum kindiŋ le kaa hoo tosaa o kunda leKilisiɔŋndo niŋ. (2 Timo. 3:​13) Le handɔɔ lechoo, waŋnda apum a handuŋ o hɔl maa a cho Chɛhowa piɛiyo wa chɛl le mi yeemɛi ndɛi i dialle nyindu nda le balaŋ lueiyo o kaa kpuuwaa niŋ. Ŋ soo nuŋ ndɔ le sabu kpuuwaa cho haki wɔɔŋ wɔɔŋndo wo. Okoŋ, miŋ yaasiaa nyɛ bɛnduaa kundaa nɔ ma tosa wo te waŋndo tosa pɛ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo, mɛɛ kpuuwaa cho naa yɛ. Ŋ cho vɛlɛ yaasiaa mɛɛ kalaŋ chuauwa manda chuauwaa ndaa yɛ. *

HAKI WƆƆŊ WƆƆŊNDO

4-5. Le yɛɛ wana nda kpuuwa wo saŋga yɛ tau?

4 Te a kpuuwa waŋndo pɛ, mbo saŋga le teleŋ vilɛi. O cho ko ndu le saŋga le kɛ wanaa cho ndu mandaa wa, yuŋgu ndɔɔ, puaapiliaa a ndepiliaa nduaa Kilisiɔŋnda bɛɛ ma sɔla saŋgaa. Haki wɔɔŋ wɔɔŋndo pila kpuuwaa cho ni.

5 Mi wana nda kpuuwa wo saŋga tau. * Haki luei acheleŋnda nyɛ nɛiyaa nduyɛ mbo saaŋgiaa nda tau wo o cho ni. A mɛɛ naŋ cho chɔ o buŋgɛi cho lachi ve niŋ yɛ, nyɛ nɛiyaa waa lende wana kpuuwa chuaambɔɔ wo luei ndu ni. Mbo yɔŋul chuaambɔɔ o nɛila bɔɔbɔɔ niŋ. Mi hei tosa mi chuaambɔɔ wo ndu, nduyɛ o fula lɛ ŋdial te. Lelaŋ, kalaŋ chuauwa nɔ ma manda chuauwaa ndaa yɔŋi nda tosal nda dɛnɛ wɔɔŋ bɛndu waa lende. Nduyɛ wanaa nda kpuuwa niŋ o paandoo niŋnda nɔ ma sɔla kɔl dɛɛniaa vɛlɛ a malaa.—1 Tɛsa. 5:​14.

6-7. Vɛɛ kpuuwaa chuu yɛ kundaa tɔɔ wɔɔŋndo, nduyɛ vɛɛ o tɛɛmbuu yɛ sawa lelɛŋndo?

6 Mi kpuuwaa chuu kundaa tɔɔ wɔɔŋndo. Te wana cho o kunda leKilisiɔŋndo niŋndo kpuuwa pɛ chuaambɔɔ, mi keŋ chuu kundaa tɔɔ wɔɔŋndo. (Maa. 5:​16; 1 Pitɛ 2:​12) Nduyɛ, mi hei tɛɛmbuu Kilisiɔŋaa cho lo lechoo wo chɔmndo o miiliɔŋndaŋ niŋ a ‘sim kpeekpei le . . . suɛi Mɛlɛkɛi’ mandaa wa kɔltaŋ! (Chudi 3) Pesiŋ bɛɛ ŋ chɛl mi wana tosa kaa waa naa mbo kɛɛ le siŋgaŋndo, nduyɛ mbo chuu kundaa tɔɔ wɔɔŋndo wo wa naa tɛɛŋ te.

7 Mi kpuuwaa tɛɛmbuu sawa lelɛŋndo. Kilisiɔŋnda ‘nɔ ma tosa nyɛ wanaa cho nda chilaŋ nda a dimul nda le tosaa wo.’ (Luomaŋ. 13:​1) Ŋ chɔm bɛɛle naaleŋ le wanaa cho naa chilaŋ nda a mɛɛ naŋ diikuŋ sawala lelɛŋndaŋ yɛ. Te wana cho o kundaa niŋndo tosa pɛ suɛi wɔɔŋnde mɛɛ kpuuwaa cho naa yɛ, mɛɛ o tɛɛmbuu sawa lelɛŋndo. (Tuuwɔ Walta Wanaa Chiisuaa 25:​8.) Pesiŋ bɛɛ bɛnduaa kundaa nɔ di le wana tɛɛmbuu sawa lelɛŋndo wo kotaa tusioo choo le, nduyɛ pɛ pɛ bɛɛ a nɔ ma kumbu kumbuu ndu halikpeŋ masaa waa sina le le. (Luomaŋ. 13:​4) Wana tɛɛmbuu sawaa wo nɔ mbo kou yɛiyii o saŋnde.—Kalee. 6:​7.

8. Vɛɛ Chɛhowa che yɛ yɔŋnda wɔɔŋnda nda tosal waŋchieeya laŋ?

8 I hiou kpou ve, mi Mɛlɛka sɔla tɔɔ wɔɔŋndo. (Sam 51:​4) Te waŋndo tosal pɛ chaaŋ ndɔ wanachioo yɔŋ wɔɔŋndo, mɛɛ Chɛhowa o tosal yɔŋ wɔɔŋndo ni. Tofawɔ taamaseliiyo o Sawa Mɛlɛka ndoo ke Muuse le Isɔluɛiya wo niŋ. Mi sawaa dimi maa te waŋndo chiimbuu pɛ ɔɔ mbo de nyɛ pilaa a le diɔɔmu, mɛɛ Chɛhowa wana koŋ tosal “yɔŋ wɔɔŋndo” ni. (Lɛvi. 6:​2-4) Lelaŋ, te waŋndo o kundaa niŋ kpuuwa pɛ chuaambɔɔ, nduyɛ mi chuaambɔ koŋ fula lɛ ŋdial te, mɛɛ Mɛlɛka wana koŋ tosal yɔŋ wɔɔŋndo ni. Te Sei Chɛhowaa kpuuwa pɛ waŋndo, mi keŋ chuu diola Chɛhowalaŋ tɔɔ wɔɔŋndo. Le saboo hoo kpuuwaa cho haki wɔɔŋ wɔɔŋ bɛndu Mɛlɛka o hɔl ni, nduyɛ ŋ nɔ miŋ tosa ndu le.

9. Silala kuɛɛ kɔɔna Chɛhowaa yɔŋgu yɛ fulaa o Baabuiyo niŋ a kpuuwaa okɔɔ, nduyɛ le yɛɛ?

9 O wɔsila hiou laŋ niŋ, kɔɔna Chɛhowaa toosiaa niŋ yaula nɔ sila Baabuiyo leniŋ a kpuuwaa okɔɔ laŋ tau. Le taamaseliiyo, buŋgaŋ fula o Bandu Mɛŋgɛlaa vɛlɛ a “Tiondoo!” niŋndoŋ, soo niŋ tau a mɛɛ wanaa nda kpuuwa o paandoo niŋnda chɔulaba kɔl tambɛi ndaa yɛ. Okoŋ, miŋ chɔm mɛɛ acheleŋnda mala le nda dɛɛniaa yɛ. Nduyɛ miŋ chɔm vɛlɛ mɛɛ kalaŋ chuauwa nɔ ma manda chuauwaa ndaa yɛ. Bɛnduaa sɔla niŋ pɛɛkoo tau o Baabuiyo niŋ a nyɛ nda nɔ ma tosa wo te waŋndo o kundaa niŋ kpuuwa pɛ. Nduyɛ, kɔɔnaa cho hiouwɔɔ lachi a bɛnduaa nɛi chɔmaa sɛnɛiyo kioo mɛɛ nda nɔ ma bii sɔɔŋ waa naa yɛ. Le yɛɛ? Le tosaa a sabu maa mɛɛ naŋ bii sɔɔŋ waa naa yɛ cho o chɛlaŋ a nyɛ Kiliti dimi le tosaa wo.

NYƐ BƐNDUAA NƆ MA TOSA WO TE WAŊNDO TOSA PƐ HAKI WƆƆŊ WƆƆŊNDO

10-12. (a) Te waŋndo tosa pɛ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo mi bɛnduaa chal o suɛi keŋ choo, yɛɛ nda nɔ yɛ ma kɛsiŋ o kɔl, nduyɛ yɛɛ nɔ yɛ mbo wa yeemɛi ndɛi? (b) A mɛɛ Chemisi 5:​14, 15 dimi yɛ, yɛɛ bɛnduaa kindiŋ yɛ le tosaa?

10 Te waŋndo tosa pɛ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo mi bɛnduaa chal o suɛi keŋ choo, a nɔ ma kɛsiŋ o kɔl maa nyɛ Kiliti dimi le tosaa wo cho biyɔɔ wana koŋ nyɛkɛndɛi ni, a tosaa nyɛ cho sakpo Mɛlɛka o hɔl lo. Lelaŋ, a nɔ sɔɔŋ tau ŋ nda nɔ ma yiyaŋ lechoo nyɛkɛndɛiyoŋ te a tuei pɛ maa waŋndo tosa haki wɔɔŋ wɔɔŋndo. Bɛnduaa kundaa nɔ kalaŋndo ni le ma tosa nyɛ o nyɛ nda tiuba yɔŋi diola Mɛlɛkalaŋ la sɔla tɔɔ wɔɔŋndo. (Lɛvi. 22:​31, 32; Maa. 6:​9) Nduyɛ a nɔ vɛlɛ buulaŋ yiŋgoloŋndo le hiouwɔɔ lachi puaapiliaa a ndepiliaa ndaa o Mɛlɛka piɛiyo niŋ o kunda leKilisiɔŋndo niŋ, nduyɛ a nɔ yeemɛi le wana nda tosal yɔŋ wɔɔŋndo wo malaa.

11 Le handɔɔ lechoo, te o kundaa niŋ wana tosa yɔŋ wɔɔŋndo wo cho ni, bɛnduaa nɔ yeemɛi le ma kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le wana koŋ malaa mbo miiŋgu vɛlɛ Chɛhowa piɛiyo te a tiuba pɛ. (Nuawɔ Chemisi 5:​14, 15.) Kilisiɔŋnɔ yeemɛi wɔɔŋnde hiŋ o kɔl mbo tosa hakioo wo, a naa o cho o Mɛlɛka piɛiyo niŋ ni. Koŋ cho ni maa o nɔ lɛ chaŋyɛi kɛndɛ nda Chɛhowa tɛɛŋ kposoŋ te. * O dimi niŋ, wanaa chiɔuwaa bɛnduaa kundaa cho o Mɛlɛka piɛiyo niŋ ni. Ma kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le ‘wana naa koŋ, [ndu cho ni, wana tosa koŋ yɔŋ wɔɔŋndo wo] siŋgioo.’ Sila Baabui nda ke wana koŋ ndo nɔla mbo mala ndu le mbo miiŋgu vɛlɛ o chaŋyɛi nduɛi niŋ nda Mɛlɛka, kɛ hei yɔŋnuŋ kinɛi te o mulul pɛ yɔŋndɔ wɔɔŋndo kɔɔ.—Walta. 3:​19; 2 Kɔliŋ. 2:​5-10.

12 I cho kpendekele maa, kalaŋ lusulɛiyo pila bɛnduaa kundaa nɔ ni. A nɔ buulaŋ yiŋgoloŋndo le kunda wanaa laalaŋaa Mɛlɛka chua chɔ mbo ke nda wo. (1 Pitɛ 5:​1-3) A yeema puaapiliaa a ndepiliaa ndaa ma wa hɛnɛkɛ o kunda leKilisiɔŋndo niŋ. Le sabu koŋ, te a tuei dɔɔ pɛ maa waŋndo tosa haki wɔɔŋ wɔɔŋndo, mɛɛ kpuuwaa cho naa yɛ, pesiŋ bɛɛ a tosa tamala le. Yɛɛ nda tosa yɛ? Ŋ yaasiaŋndɔ nyunala cho o  pɛlta 13,  15, vɛlɛ a  17 kandɔŋndo laŋ.

13-14. Baa mi bɛnduaa kundaa chɛl pa le kɔlaŋ a suɛi o lemasa te waŋndo tɛɛmbuu pɛ sawala lelɛŋndaŋ mɛɛ kpuuwaa cho naa yɛ? Tɛɛsiaawɔ.

 13 Baa mi bɛnduaa kundaa chɛl pa le kɔlaŋ a suɛi o lemasa te waŋndo tɛɛmbuu pɛ sawala lelɛŋndaŋ mɛɛ kpuuwaa cho naa yɛ? Ei, ma chɛl. O lɛŋii sawala waa naa cho niŋnde, bɛnduaa nɔ ma chɛl le kɔlaŋ a suɛi keŋ o lemasa. (Luomaŋ. 13:​1) Sawala waa naa la tɛɛmbuu sawa Mɛlɛkaa le. (Walta. 5:​28, 29) Lelaŋ, te bɛnduaa tuei pɛ maa waŋndo tosa haki waa naa, a nɔ ma keleŋa lɛuve nyuna le nɛi chɔmaa a mɛɛ nda diikuŋ sawala lelɛŋndaŋ yɛ.

14 Mi bɛnduaa dimul wana nda kpuuwa wo, wanaa velu ndu wa, vɛlɛ a wanaa cheleŋ sina a suɛi keŋ okɔɔ wa maa te a yeema pɛ, a kua a ndi o lemasa. Kɛ te o wa yɛ maa waŋndo o kunda leKilisiɔŋndo niŋ kpuuwa waŋndo ni, nduyɛ mi waŋnda kpou o tanda koŋ niŋ tuei a ndi okɔɔ? Baa Kilisiɔŋnɔ kuɛ a suɛi keŋ o lemasa wo nɔ pa mbo yiyaŋ maa o chuu diola Mɛlɛkalaŋ tɔɔ wɔɔŋndo? Sako bɛɛ. Wana kpuuwa waŋndo wo chuu diola Mɛlɛkalaŋ tɔɔ wɔɔŋndo ni.

15-16. (a) A mɛɛ Timoti Tasoo 5:​19 dimi yɛ, le yɛɛ seiya yeemaŋ yɛ a ŋiɔɔŋ tuupa mi bɛnduaa kelu yamɛi? (b) Yɛɛ bɛnduaa tosa yɛ te a tuei pɛ maa waŋndo o kundaa niŋ kpuuwa waŋndo?

 15 Tuupa mi bɛnduaa kelu yamɛi o kundaa niŋ, le yɛɛ seiya yeemaŋ yɛ a ŋiɔɔŋ? Seiya haa yeemaŋ kanifuule, lende Baabuiyo dimi ni. Te waŋndo viinuŋ pɛ yɔŋ wɔɔŋ o tosa wo, seiya a ŋiɔɔŋ yeemaŋ ni le tonyaa sinaa leniŋ walaŋ. Te hei yɔŋnuŋ pɛ, mɛɛ bɛnduaa tiuba ma kelu yamɛi. (Ditɔnɔ. 19:​15; Maa. 18:​16; nuawɔ Timoti Tasoo 5:​19.) Baa hei chɔm ni maa te waŋndo kpuuwa pɛ waŋndo, mɛɛ mi seiya wa fɛŋ a ŋiɔɔŋ malaŋ nda kua a suɛi keŋ o lemasa? Sako bɛɛ. Te waŋndo tɛɛmbuu pɛ sawa lelɛŋndo, seiyaa ŋiɔɔŋ yeemaŋ le kɔlaŋ a suɛi keŋ o lemasa le.

16 Te bɛnduaa tuei pɛ maa waŋndo o kundaa niŋ kpuuwa waŋndo, a nɔ ma keleŋa lɛuve nyuna le nɛi chɔmaa a mɛɛ nda diikuŋ sawala lelɛŋndaŋ yɛ. Te a chii a kumbui lemasɛi pɛ, a muliŋ niko o nɛi Mɛlɛkaa choo. Te wana kpuuwa koŋ waŋndo wo viinuŋ pɛ, bɛnduaa kundaa veelu seiya a sina a suɛi keŋ okɔɔ wa. Te wanaa ŋiɔɔŋ sɔlaŋ pɛ, nda cho ni, wana nɔ suɛiyo, vɛlɛ a wana cheleŋ o sina suɛi hei nyɛkɛndɛiyo, a i cheleŋ o tosa niŋ o paandoo niŋnde. Te a chii seileŋ timbi pɛ, dialii kialaa iyamaa chal niko o suɛi nduɛi choo. * Te wana isɔɔ sɔla sei kposoŋ te, koŋ chɔm naa maa choolaŋ te o nyiinduu ndu le. O yɔŋ bɛɛ mi seiyaa ŋiɔɔŋ ve le, mi bɛnduaa kɛsiŋ o kɔl maa haki wɔɔŋ wɔɔŋndo tosaŋ ni, o luei acheleŋnda nyɛ nɛiyaa wo. Bɛnduaa nɔ ma hiou lachi a wana nda tosal koŋ yɔŋ wɔɔŋ waa lende wo kɔl dɛɛniaa kioo. Le handɔɔ lechoo, bɛnduaa nɔ ma kɛsi niko wana koŋ hɔlteŋ choo yɔŋi o tosal vɛlɛ wana cheleŋ o kundaa niŋ.—Walta. 20:​28.

17-18. Tɛɛsiaawɔ nyɛ dialii kialaa iyamaa nɔ mii tosa wo.

 17 Yɛɛ dialii kialaa iyamaa nɔ yɛ mii tosa? Dimioo hoo “yamɛi kiolɔɔ” sim naa maa bɛnduaa kundaa le kɛɛsiaa nyɛ masaa waa nɔ ma tosa a wana koŋ ndo le. Bɛnduaa kundaa nɔ ma kuuna masaa waa tosaa nyɛ sawa nda lelɛŋndo dimi wo le. Te waŋndo tɛɛmbuu pɛ sawa lelɛŋndo, masaa waa dimi sɔɔŋ waa lende ni, o cho bɛnduaa kundaa le. (Luomaŋ. 13:​2-4; Tai. 3:​1) O kunda leKilisiɔŋndo niŋ kinɛi bɛnduaa kundaa kialu yamɛi ni te o bɛnda pɛ le mi wana koŋ lo o kundaa niŋ.

18 Te dialii kialaa iyamaa chal pɛ o suɛi waŋndo choo, kumbui Mɛlɛkɛi kinɛi nda nɔ makoo ni. Nɛi chɔmaa Baabuiyo nda tual kɔɔli ni le sinaa te wana koŋ mulul yɔŋndɔ wɔɔŋndo kɔɔ. Te o mulul yɔŋndɔ wɔɔŋndo kɔɔ le, o nɔ mbo sɔla solioo, nduyɛ ma yonda ndu o kundaa niŋ. (1 Kɔliŋ. 5:​11-13) Te o mulul pɛ yɔŋndɔ wɔɔŋndo kɔɔ, naapum o lo o kundaa niŋ o sɔla solioo le. Kɛ o wa bɛɛ lende, bɛnduaa cho ndu dimul maa naapum fɛŋ bɛɛ o sɔla lɛ dikeŋnaŋ kɛ kɛ o kundaa niŋ te. Kɛ le chuaambuaa mandaa ma wa hɛnɛkɛ, bɛnduaa nɔ ma sila kalaŋ chuauwa maa a puɛɛnuŋ a ndu le te chuaambuaa wa ndu pɛ ikɛi. Te bɛnduaa kundaa wa pɛ hei tosaa, a nɔ ma keeliaa wana nda tosal yɔŋ wɔɔŋndo wo tɔɔ le.

MƐƐ Ŋ MANDA CHUAUWAA NUMNDA YƐ

Kalaŋ chuauwa manda chuauwaa ndaa yɔŋi nda kpuuwa nda. A tosa hei te a pɛɛku nda pɛ nyɛ nda nɔ ma sina a hiniei okɔɔ wo a mɛɛ wɔsila ndalaŋ la cho yɛ. Lelaŋ, kalaŋ chuauwa nɔ ma soliŋ nyɛm kɔɔna Chɛhowaa cho toosiaa woŋ kpeku le nda pɛɛkoo. (Tofa pɛlta 19-22)

19-22. Yɛɛ kalaŋ chuauwa nɔ yɛ ma tosa le chuauwaa ndaa mandaa? (Tofa fotueiyo o kɔɔ.)

19 Nɛɛ kpeekpei nɔ yɛ kalaŋndo le chuaambuaa mandaa yɔŋi kpundɔɔ komal nda? Kalaŋ chuauwa. * Ke sɔviɔɔ pila chuauwaa numnda cho ni, nduyɛ “nyɛm kɛŋ Mɛlɛka Yaawɛɛ o ke wana woŋ kpeekpei nda cho ni.” (Sam 127:​3) Kalaŋ nyaa i cho ni le chuauwaa nyaa mandaa. Yɛɛ kalaŋ chuauwa tosa yɛ le chuauwaa ndaa mandaa yɔŋi nda kpuuwa nda?

20 O tasoo, a nɔ ma sina nɛila nda kei le chuaambuaa kpuuwaa laŋ. Kindiŋ ma sina wanaa nɔ kaa waa naa o fondaŋ ŋ cho ichali wo, nduyɛ ma sina nɛila nda kei le hei tosaa wo. A nɔ ma wa yekeŋ te a chiikuu nda pɛ inɛ. (Pulɔ. 22:​3; 24:​3) Loonuŋ maa teleŋnda bɔɔbɔɔ, wanaa chuaambuaa sina nyɛkɛndɛi nduyɛ ma holnuŋnda, kpuuwa nda ni.

21 O diiŋ ndɔɔ, suukaŋ kɛndɔɔ wa num tɛɛŋ nya chuauwaa numnda. (Ditɔnɔ. 6:​6, 7) Koŋ cho ni, a nɔ ma wa wana yaŋaa lani kɛndɛ. (Chemi. 1:​19) Loonuŋ maa mi siooŋnde wa chuaambuaa le kɔlaŋ dimioo te waŋndo kpuuwa nda pɛ. Mi siooŋnde wa nda maa a dimi bɛɛ, a cho nda laalaŋ te, ɔɔ naapum mi wana kpuuwa nda koŋ ndo kɔŋgɔlaŋ nda maa a dimi le. Te a chiikuu pɛ maa suɛi wɔɔŋnde yɔŋnuŋ a chuauwaa numnda, chua teleŋ numndo ma nyuuniaa nda nyɛkɛndɛi nduyɛ ma yaŋ nilaŋ o mulila nda laŋ.

22 O yaandɔɔ, pɛɛku chuauwaa numnda. Chɔmnda nyɛ nda nɔ ma sina a hinei okɔɔ wo a mɛɛ wɔsila ndalaŋ la cho yɛ. Pɛɛku nda le ma sina nyɛ nda nɔ ma tosa ɔɔ dimi wo te waŋndo pilaŋ nda pɛ naa o nɔ mbo pilaŋ nda le wa. Soliŋ yaula kɔɔna Chɛhowaa toosiaa niŋndaŋ kpeku le chuauwaa numnda pɛɛkoo. Tofa kɔfoo hoo, “ Pɛɛku Numpila Vɛlɛ a Chuauwaa Numnda.”

23. Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ che kpuuwaa, nduyɛ nyuna kuɛɛ naŋ cho yɛ muli o buŋgɛi cho lachi ve niŋ?

23 Naa Seiyaa Chɛhowaa, ŋ che bɔɔ kpuuwaa haki wɔɔŋ wɔɔŋ nduyɛ dɛnɛ wɔɔŋ bɛndoo pila o cho ni. Le tosaa nyɛ Kiliti dimi wo, ŋ nɔ miŋ kumbu kumbuu wana kpuuwa waŋndo o kundaa niŋndo mbo kɛɛ silaa sɔla le. Kɛ, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le wanaa nda kpuuwa niŋ nda malaa? Buŋgɛi cho lachi ve cho nyunaa hoo muli.

CHONDII 103 Wanaa Mandaa Lasaa Mɛlɛka Ke Naa Wa

^ pɛl. 5 Buŋgɛi hei cho yaasiaa mɛɛ naa kpou manda chuaambuaa yɛ yɔŋi nda kpuuwa nda. Ŋ cho pɛɛku mɛɛ bɛnduaa manda kundaa vɛlɛ a mɛɛ kalaŋ chuauwa manda chuauwaa ndaa yɛ.

^ pɛl. 3 TƐƐSIAA LE DIOMNDAŊ: Te kaasoŋnɔɔ bii pɛ chuaambɔɔ le hiniei tosaa a ndu le yeemɛi nduɛi peeloo, mɛɛ kpuuwaa cho koŋ ni. Naapum mbo hini a ndu, ɔɔ mbo soliŋ sondo ndɔɔ kpeku le hei tosaa, sooŋ nda sɔɔŋiaa o labɛŋgu niŋ, mɛɛyaŋ nda piiliaŋndo, yɔŋndaŋ nda lɔɔ vɛlɛ a kaala nɔɔlɛila cheleŋ tosaa. Te kaasoŋnɔɔ tosal pɛ chuaambɔɔ o kɛ kɛ o kaalaŋ ndaŋ tɛɛŋ, mɛɛ kpuuwaa cho vɛlɛ koŋ ni. Mi che bɛɛ teleŋnda bɔɔbɔɔ chuaambuaa laanduaa nda kpuuwa ni, kɛ ma kpuuwa vɛlɛ puaambuaa bɔɔbɔɔ. Nduyɛ, mi che bɛɛ teleŋnda bɔɔbɔɔ puaa tosa kaa hoo ni, kɛ mi waŋlaanduaa apum bɛɛ kpuuwa chuaambuaa.

^ pɛl. 5 TƐƐSIAA LE DIOMNDO: O buŋgɛi hei niŋ vɛlɛ a i cho lachi ve, dimioo hoo, “wana nda kpuuwa wo” cho suɛi a wana nda kpuuwa o ichuaambɔya wo. Ŋ soliŋ diomndaŋ ndaŋ kpeku le chɔmndo kpendekele maa chuaambɔɔ nda tosal dɛnɛ wɔɔŋndo ni, nduyɛ maa wana nɔ ma bii ndu tɔɔyaŋ te.

^ pɛl. 11 Te waŋndo tosa pɛ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo naapum le dialuŋ ndɔŋ vilɛiyoŋ o Mɛlɛka piɛiyo niŋ, koŋ chɔm naa maa a nɔ ma mal ndu le. Ndupila kpeekpei nɔ kalaŋndo ni le yɔŋ wɔɔŋ o tosa wo. Nduyɛ o nɔ mbo dɔunuŋ kona o Chɛhowa lo le yɔŋndɔ wɔɔŋndo.—Luomaŋ. 14:​12.

^ pɛl. 16 O cho chuaambɔ nda kpuuwa wo le nɔ mbo kɔ sim kɔɔsɔɔ a wana kpuuwa ndu wo le. Wanaa velu ndu wa ɔɔ wana cheleŋ nda tiindaŋndo nɔla mbo kuɛ o bɛnduaa lo a wana kpuuwa ndu koŋ ndo yɔŋi o tosal ndu dɛnɛ wɔɔŋ cheleŋ.

^ pɛl. 19 Silaa hoo cho ko le kalaŋ chuauwa le, kɛ o cho vɛlɛ le wanaa nda ke chuauwaa pilaa mandaa wa ɔɔ wanaa cheleŋ nda mel chuaambuaa le ma wa nda hɔlteŋ kɔɔli wa.