Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 18

Chɔm Kaalaa a Sakpoyɛi o Kunda leKilisiɔŋndo Niŋ

Chɔm Kaalaa a Sakpoyɛi o Kunda leKilisiɔŋndo Niŋ

“Nduyɛ te dɛnɔɔ wa chaaŋ nya palaa pɛ, la sɔɔŋguu la mala ndu. Te la tosa hei pɛ, nyɛ o nyɛ Kiliti dimul nya le tosaa, mɛɛ la tiu ba fɔ.”—KALEE. 6:​2.

CHONDII 12 Chɛhowa, Mɛlɛka Bɛndoo

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Sɔɔŋ muuŋ kuɛɛ ke yɛ naa tiindaŋndo?

CHƐHOWA MƐLƐKA kaala wanaa cho ndu piɛiyo wa. O chɔm niŋ nda kaalaa o sindɔɔ niŋ, nduyɛ o cho hiouwɔɔ lachi a nda kaalaa chɔmndo. O kaala vɛlɛ sakpoyɛi. (Sam 33:​5) Lelaŋ sɔɔŋ cho ŋmuuŋ ŋ ke naa tiindaŋndo woŋ. (1) Mi Chɛhowa tambu kɔl te a chiee wanaa nduaa biyɔɔ le. (2) O cho tosa a sabu mi sɔɔŋ kuɛ o nɛi sakpoo choo. O buŋgɛi tasei niŋ o buŋgaŋ muŋ tɛɛŋ, * miŋ pɛɛku maa Sawala Mɛlɛka ndoo ke Muuse le Isɔluɛiya laŋ laa tɔlnuŋ o kaalaa choo. Nduyɛ, mi la pɛɛku nda le ma bii wana o wana o nɛi sakpoo choo, taama taama wanaa bala fonduaa. (Ditɔnɔ. 10:​18) Mi Sawala laŋ la chɔm mɛɛ kpɛ Chɛhowa buulaŋ le wanaa cho ndu piɛiyo wa yɛ.

2. Nyunala kuɛɛ naŋ cho yɛ muli?

2 Mi Sawala Mɛlɛka ndoo ke Muuse laŋ la mɛɛlu a wɔsi 33 C.E., mɛɛ kunda leKilisiɔŋndo kilaŋ. Baa hei chɔm ni maa kilisiɔŋnda sɔla lɛ tɔnɔ o sawala tɔlnuŋ o kaalaa vɛlɛ a sakpoyɛi choo laŋ niŋ te? Pɛ pɛ bɛɛ! Mi Kilisiɔŋnda sɔla sawa sɛnɛiyo. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho fɛŋ isɔɔ a sawa koŋ okɔɔ, okoŋ, miŋ muli nyunalaŋ ndaŋ. Le yɛɛ naŋ dimi yɛ maa sawa sɛnɛiyo hoo bɛɛ tɔlnuŋ o kaalaa choo? Le yɛɛ naŋ dimi yɛ maa sawaa hoo tɔlnuŋ o sakpoyɛi choo? O sawaa hoo bɛŋgu, vɛɛ wanaa chua chilaŋnda nɔ yɛ ma bii acheleŋnda?

YƐƐ CHO YƐ “NYƐ O NYƐ KILITI” DIMI LE TOSAA?

3. A mɛɛ Kaleesiaŋnda 6:​2 dimi yɛ, yɛɛ cho yɛ “nyɛ o nyɛ Kiliti” dimi le tosaa?

3 Nuawɔ Kaleesiaŋnda 6:​2. Kilisiɔŋnda nɔ ma diikuŋ “nyɛ o nyɛ Kiliti” dimi le tosaa. Chiisu poonyiaa lasawa o yau choo le tol kɔɔliaa nduaa le, kɛ mbo ke nda silalaŋ, nɛi chɔmaa, a sawala mandaala chɔm nda nyɛ nda nɔ ma tosa wo. “Nyɛ o nyɛ Kiliti” dimi le tosaa cho sɔɔŋ ndoo pɛɛku waŋnda woŋ ni. Le miŋ bii nyɛ Kiliti dimi wo bila nyɛkɛndɛi, ŋ yaasiaŋndɔ pɛlta cho lachi laŋ.

4-5. O nɛila kuɛɛ choo Chiisu ndoo pɛɛku yɛ waŋnda, nduyɛ a teleŋnda kuɛɛ o pɛɛku yɛ nda?

4 O nɛila kuɛɛ choo Chiisu ndoo pɛɛku yɛ waŋnda? O tasoo, mbo pɛɛku nda a nyɛ ndoo dimi wo. Mbo pilaŋ waŋnda kɔltaŋ kanifuule, tonya cho a Mɛlɛka okɔɔ wo o pɛɛku nda ni, nduyɛ mbo chɔm nda sabu kpeekpeiyo le yoomoo. Mbo mala nda le sinaa maa Masale Mɛlɛkaleŋ kinɛi le tuiba ni le waŋchieeya solioo o nyɛpalaa niŋ. (Luku 24:​19) Mi Chiisu pɛɛku vɛlɛ waŋnda a taamasi ndɔɔ. Mɛɛ ndoo bii yoomu ndɔɔ yɛ mala tol kɔɔliaa nduaa ni ma sina mɛɛ nda nɔ ma bii yoomula ndalaŋ yɛ.—Chɔŋ 13:​15.

5 A teleŋnda kuɛɛ Chiisu ndoo pɛɛku yɛ waŋnda? Mbo pɛɛku nda a teleŋ o wa wali pollo tosaa o chieeŋndo choo wo. (Maa. 4:​23) Mɛɛ o sɔla dɔɔ fulasɛiniŋndo, mbo pɛɛku vɛlɛ tol kɔɔliaa nduaa. Le taamaseliiyo, mbo fula buɛiyaa nduaa o hɔl mɛɛ nda wa naapilɛ, naapum ndaa hiou le 500. Nduyɛ mbo ke nda wallo le ma ‘siiŋguu waŋnda buɛiyaa’ ndɔ. (Maa. 28:​19, 20; 1 Kɔliŋ. 15:​6) Mɛɛ o cho bolle kundaa yɛ, mi Chiisu hiau lachi a buɛiyaa nduaa nɛi chɔmaa kioo mɛɛ o miiŋgu choo choo. Le taamaseliiyo, a wɔsi 96 C.E., mi Kiliti ke Chɔŋ wana o vem hɔlte ndɔ wo yooŋgu kɔl dɛɛniaa a silaa le Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda.—Kolo. 1:​18; Sɔɔŋ. 1:​1.

6-7. (a) Kuɛɛ pɛɛkula Chiisulaŋ la cho yɛ la poonyiaa? (b) Vɛɛ naŋ diikuŋ yɛ nyɛ Kiliti dimi le tosaa wo?

6 Kuɛɛ pɛɛkula Chiisulaŋ la cho yɛ la poonyiaa? Yaula Buɛiyaa Hiɔɔluaa Chiisuaa poonyiaalaŋ la nɔ konaa a sɔɔŋ bɔɔbɔɔ Chiisu dimi nduyɛ mbo tosa teleŋ o wa o chieeŋndo choo wo. Yaula maKilikiila tɔlaŋ kpou, puaa nyina Mɛlɛkaa wa kɔɔli wa poonyiaa laŋ ni. Puaa haa ndaa nɔ “yiyaŋ Kilitioo.” Lelaŋ, yaula nda poonyiaalaŋ ndaŋ la chɔɔlu naa mala le sinaa mɛɛ Chiisu yiyaŋ o sɔɔŋ choo yɛ.—1 Kɔliŋ. 2:​16.

7 Nyɛ naŋ pɛɛku wo: Pɛɛkula Chiisulaŋ la piiliaŋ nyɛ o nyɛ naŋ tosa o yoomoo niŋ. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ dɔu nyɛ o nyɛ Kiliti dimi le tosaa o wali niŋ o la naalo bɛɛ, naa walla, o sukuu, a o kunda leKilisiɔŋndo niŋ. Ŋ pɛɛku nyɛ Kiliti dimi le tosaa wo te ŋ wa pɛ diomndaŋ veeloo o yaula maKilikiilaŋ niŋ, nduyɛ miŋ yiyaŋ lechoo. Ŋ diikuŋ nyɛ Kiliti dimi le tosaa wo te ŋ dɔu pɛ sila ndɔɔ, nɛi ndɔ chɔmaa a sawala mandaala o ke naalaŋ o wali niŋ. Te ŋ tosa pɛ nyɛ Kiliti dimi wo, mɛɛ Chɛhowa naŋ cho diikɔŋndo ni, kanifuule ndu o ba pɛɛkula Chiisulaŋ la fula ni.—Chɔŋ 8:​28.

NYƐ O NYƐ KILITI DIMI LE TOSAA TƆLNUŊ O KAALAA CHOO

8. Yɛɛ cho yɛ chiiye le nyɛ o nyɛ Kiliti dimi le tosaa?

8 Chiɛi cho o taŋgulaa o chiyii kala kalɛi choo wo, tosa mi wanaa cho leniŋnda wa hɛnɛkɛ. O nɛi pilɛ koŋ choo, sawa kɛndɛ tɔlnuŋ o chiyii kala kalɛi choo wo tosa mi wanaa cho ndu dɔwɔɔ o wali niŋnda wa hɛnɛkɛ. Nyɛ o nyɛ Kiliti dimi le tosaa tɔlnuŋ o chiyii kɛndɛ kɛndɛi choo. Ndi cho kaalaa ni. Le yɛɛ naŋ dimi yɛ lende?

Te ŋ bii pɛ acheleŋnda nyɛkɛndɛi, mɛɛ “nyɛ Kiliti dimul” naa wo naŋ cho koŋ diikɔŋndo ni (Tofa pɛlta 9-14) *

9-10. Taamaseliila kuɛɛ chɔm yɛ maa kaalaa ndoo nyindu Chiisu ni le sɔɔŋ tosaa, nduyɛ vɛɛ naŋ tuallɛ taamasi ndɔɔ kɔɔli?

9 Sabu tasoo cho ni, kaalaa ndoo nyindu Chiisu ni le nyɛ o nyɛ tosaa. Nyiɛɛye nɔɔ le waŋndo tosa ni ma chɔm ndu kaalaa. Nyiɛɛyii waa lende Chiisu ndoo nɔ le waŋnda ni, nduyɛ ndi nyindu ndu ni mbo pɛɛku faŋga bɛndoo, siŋgi wanaa lanaa, ke wanaa wa a yiaŋ nda nyɛdiaa, vɛlɛ a wanaa vi wa miŋgioo yoomu. (Maa. 14:​14; 15:​32-38; Maki 6:​34; Luku 7:​11-15) Mi che bɛɛ naa teleŋndo a yoomuaŋ maa yeemaŋ ni le muŋ kpou tosaa, kɛ mbo yɔŋguŋ a kɔllo wulee le bahawɛila waŋnda solioo, nduyɛ mbo kɛsi yeemaŋ ndaŋ nyɛ tase. I hiou kpou ve, mbo yɔŋgu yoomu ndɔɔ le acheleŋnda.—Chɔŋ 15:​13.

10 Nyɛ naŋ pɛɛku wo: Ŋ tual taamasi Chiisoo kɔɔli te ŋ kɛsi pɛ yeemaŋ acheleŋnda ŋ naŋ lachi. Ŋ tuula vɛlɛ ndu te ŋ nɔ pɛ nyiɛɛye le wanaa cho o tanda naa niŋnda. Te nyiɛɛyii waa naa nyindu naa pɛ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a waŋnda pɛɛkoo, mɛɛ nyɛ Chiisu dimi wo naŋ cho koŋ diikɔŋndo ni.

11-12. (a) Yɛɛ chɔm yɛ maa Chɛhowa nɔ buulaŋ yiŋgoloŋndo le naa? (b) Vɛɛ naŋ tuula yɛ kaala Chɛhowaa?

11 Sabu diiŋ ndɔɔ, Chiisu tosa ni miŋ sina mɛɛ kpɛ Chɛhowa kaala naa yɛ. Teleŋ o wa wali pollo tosaa wo, mi Chiisu chɔm mɛɛ kpɛ Chɛhowa buulaŋ le wanaa nduaa yɛ. Sɔɔŋ o pɛɛku woŋ ŋtiŋ cho ni maa, naa pilɛŋ pilɛŋnda kpou cho a sɔvɛ Finya naa cho o choo choo niŋndo o hɔl. (Maa. 10:​31) Chɛhowa cho o bɛɛndiaŋ le wana tosa hakioo, nduyɛ mbo wookuŋ okoŋ mbo miiŋgu o kundaa niŋndo demullo. (Luku 15:​7, 10) Mi Chɛhowa chɔm kɛsɛ maa o kaala naa mɛɛ o yɔŋgu Po ndɔɔ le naa baŋaa.—Chɔŋ 3:​16.

12 Nyɛ naŋ pɛɛku wo: Vɛɛ naŋ tuula yɛ kaala Chɛhowaa? (Ɛfi. 5:​1, 2) Ŋ nɔ miŋ che puaapiliaa a ndepiliaa naa kpou maa a cho a sɔvɛ, nduyɛ miŋ wa a kɔl kɛndɛ le “saa o laasiaŋ” kɛ mbo miiŋgu Chɛhowa o ibuŋndo demullo. (Sam 119:​176) Ŋ chɔm maa ŋ kaala puaapiliaa a ndepiliaa naa te ŋ yɔŋguŋ pɛ le nda malaa, taama taama teleŋ nda wa o bahawɛiyo niŋndo. (1 Chɔŋ 3:​17) Te ŋ chɔm pɛ acheleŋnda kaalaa, mɛɛ nyɛ Kiliti dimi wo naŋ cho koŋ diikɔŋndo ni.

13-14. (a) A mɛɛ Chɔŋ 13:​34, 35 dimi yɛ, sawa yɛɛ Chiisu ke yɛ tol kɔɔliaa nduaa, nduyɛ le yɛɛ o cho yɛ sawa sɛnɛi? (b) Vɛɛ naŋ diikuŋ yɛ sawa sɛnɛiyo hoo?

13 Sabu yaa ndɔɔ, mi Chiisu ke tol kɔɔliaa nduaa sawaa le ma chɔm kaala sala soliaŋndo. (Nuawɔ Chɔŋ 13:​34, 35.) Sawa sɛnɛiyo Chiisu ke tol kɔɔliaa nduaa ni kanifuule, nyɛ ndaa nɔ ma tosa wo ndoo hiou nyɛ sawa Mɛlɛka ke Muuse le Isɔluɛiya wo dimi wo. Ndu cho ni, kaalaa chaaŋaa num maa laalaŋnda mɛɛ Chiisu kaala num yɛ. Le hei tosaa, ŋ nɔ miŋ chɔm kaala sala soliaŋndo. * Ŋ nɔ miŋ kaala puaapiliaa a ndepiliaa naa mbo hiou pɛŋ mɛɛ naŋ kaala naapila yɛ. Ŋ nɔ miŋ kaala nda haaa miŋ chɛl pɛŋ le miŋ vi le nda, mɛɛ Chiisu tosa le naa yɛ.

14 Nyɛ naŋ pɛɛku wo: Vɛɛ naŋ diikuŋ yɛ sawa sɛnɛiyo hoo? Le suɛi vilɛiye miŋgioo i biŋgi, ŋ nɔ miŋ soliŋ naapila sala le puaapiliaa a ndepiliaa naa malaa. Ŋ cho a bɛɛndiaŋ o cho ko le miŋ vi le nda le, kɛ le miŋ mala nda o sɔɔŋ pɔmpɔmbɔŋ niŋ. Le taamaseliiyo, te o yɔŋ pɛ miŋ kindiŋ lɔɔlɔɔ le puaapilɛnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔ yuuwo malaa le kɔlaŋ o bɔŋaŋndo, ɔɔ miŋ kɛsi yeemaŋ naŋ ikɛi le acheleŋnda kɔllo nɛŋioo, te koŋ te, miŋ mal wali naa le kɔlaŋ malaa naa kpundɔɔ del la, mɛɛ nyɛ o nyɛ Kiliti dimi le tosaa naŋ cho koŋ diikɔŋndo ni. Sɔɔŋ muŋ tosaa mala mi wana o wana wa hɛnɛkɛ, nduyɛ mbo wa a kɔl kɛndɛ o kunda naa niŋ.

NYƐ O NYƐ KILITI DIMI LE TOSAA TƆLNUŊ O SAKPOYƐI CHOO

15-17. (a) Vɛɛ kaa Chiisoo ndoo chɔm yɛ maa o wa wana sakpo? (b) Vɛɛ naŋ tuallɛ taamasi Chiisoo kɔɔli?

15 Te Baabuiyo soo pɛ a “Sakpoyɛi” okɔɔ, nyɛ kpeekpei o simndo cho ni, tosaa nyɛ cho o kɛndɛ Mɛlɛka o hɔl lo, nduyɛ ŋ hɛli wana o wana le. Le yɛɛ naŋ dimi yɛ maa nyɛ o nyɛ Kiliti dimi le tosaa tɔlnuŋ o sakpoyɛi choo?

Mi Chiisu bii waŋlaanduaa biyɔɔ lebiɔɔ, hali a ndaa che bɛɛ maa a cho a sɔvɛ le wa (Tofa pɛl 16) *

16 Le sabu tasoo sinaa, ŋ yaasiaŋndɔ miŋ che mɛɛ kaa Chiisoo chɔm maa o wa wana sakpo yɛ. O palɛi nduɛi niŋ, sim lachiaa lepiɛiyaa Chuuwa ndaa tul bɔɔ wana ve ŋChuu le wa leyɛ. Hali Chuuwaa bala fonduaa bɛɛ ndaa nɔ lebɛɛ kposoŋ le nda le kɛlɛŋgaa niŋ te waŋlaanduaa. Kɛ Chiisu ve lende le. Ndoo hɛli le, nduyɛ mi ndoo bii wana o wana nyɛkɛndɛi. Mɛɛ wanaa ve ŋChuu le wa dɔu laalaŋndo o ndu niŋ, mbo chɛl ma tual ndu kɔɔli. (Maa. 8:​5-10, 13) Chiisu hɛli wanaa ndoo komal o yooŋgu kɛndɔɔ dimioo niŋnda le, o wa wana sulaa ɔɔ wana tambɛi. (Maa. 11:​5; Luku 19:​2, 9) Paale pilɛ bɛɛ o bii waŋlaanduaa biyɔɔ wɔɔŋ te kɛlɛŋgaa niŋ te mbo che nda chɔdɔ. Kɛ mbo bii waŋlaanduaa biyɔɔ lebiɔɔ, hali a ndaa che bɛɛ maa a cho a sɔvɛ le wa.—Luku 7:​37-39, 44-50.

17 Nyɛ naŋ pɛɛku wo: Ŋ tual taamasi Chiisoo kɔɔli te ŋ bii pɛ wana o wana kpeŋkpeŋ, nduyɛ miŋ dimul wana o wana yaŋ naa pɛ nilaŋ yooŋgu kɛndɔɔ, o yɔŋ bɛɛ miŋ nɔ kɔɔlima ɔɔ laalaŋnda pilɛ le. Waŋpiaanduaa kilisiɔŋnda tual taamasi Chiisoo kɔɔli te a bii pɛ waŋlaanduaa biyɔɔ lebiɔɔ. Te ŋ tosa sɔɔŋ waa naa pɛ, mɛɛ nyɛ o nyɛ Kiliti dimi le tosaa naŋ cho koŋ diikɔŋndo ni.

18-19. Yɛɛ Chiisu ndoo pɛɛku yɛ waŋnda a sakpoyɛi okɔɔ, nduyɛ yɛɛ hei pɛɛku yɛ naa?

18 Sabu diiŋ ndɔɔ cho nyɛ Chiisu pɛɛku waŋnda a sakpoyɛi okɔɔ wo ni. Mbo pɛɛku tol kɔɔliaa nduaa sawala mandaalaŋ le nda malaa ma bii acheleŋnda nyɛkɛndɛi. Le taamaseliiyo, yiyaŋndɔ a sawa sɔviɔɔ hoo o bolle Baabuileŋ niŋ. (Maa. 7:​12) Wana o wana yeema ma bii ndu biyɔɔ kɛndɔɔ. Lelaŋ, naa bɛɛ nɔ miŋ bii acheleŋnda nyɛkɛndɛi. Te ŋ bii pɛ acheleŋnda biyɔɔ kɛndɔɔ, nda bɛɛ cho dialloŋ fula le naa biyɔɔ nyɛkɛndɛi. Kɛ te o yɔŋ yɛ maa a tosal naa niŋ kafalaŋ o paandoo niŋ? Mi Chiisu pɛɛku vɛlɛ tol kɔɔliaa nduaa le ma nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa cho “wanaa nduaa o hɛli ma wa ndu piɛiyo i dii a i chɔl le nda malaa wa, . . . di ndaa” ke. (Luku 18:​6, 7) Mɛɛ ŋ dimi maa mi Chiisu mɛi lediom maa, Mɛlɛka naa sakpoo sina simulta cho naa komallo o palɛi mɛɛlɛi hei niŋndaŋ kpede. Lelaŋ o cho naa di naa ke a teleŋ bɛnda ndu o hɔl lo.—2 Tɛsa. 1:​6.

19 Nyɛ naŋ pɛɛku wo: Te ŋ tol pɛ sawala mandaala Chiisu ndoo pɛɛku waŋnda laŋ kɔɔli, ŋ cho wa acheleŋnda biyɔɔ nyɛkɛndɛi. Nduyɛ, te o yɔŋ pɛ maa a tosal niŋ naa kafalaŋ o chieeŋ Setanaa hoo niŋ, sinaa maa Chɛhowa cho naa di naa ke dɛɛniaa naa kɔllo.

VƐƐ WANAA CHO CHILAŊ CHUAA WA NƆ YƐ MA BII ACHELEŊNDA?

20-21. (a) Vɛɛ wanaa cho chilaŋ chuaa wa nɔ yɛ ma bii acheleŋnda? (b) Vɛɛ pɔnɔɔ chɔm yɛ kaala sala soliaŋndo, nduyɛ vɛɛ finyaa nɔ yɛ mbo bii chuauwaa nduaa?

20 Le diikɔŋndo nyɛ o nyɛ Kiliti dimi le tosaa, vɛɛ wanaa cho chilaŋ chuaa wa nɔ yɛ ma bii acheleŋnda? Le mɛɛ kaalaa cho chiiye le nyɛ o nyɛ Kiliti dimi le tosaa wo yɛ, wanaa cho chilaŋ chuaa wa nɔ ma ke wanaa cho nda o ba bɛŋgu wa bɛɛleŋ, nduyɛ ma bii nda nyɛkɛndɛi. A nɔ ma kɛsiŋ o kɔl maa kaalaa yeemaŋ ni le tosaa nyɛ Kiliti dimi wo.

21 O yuŋgoo niŋ. Pɔnɔɔ nɔ mbo kaala laandɔ “mɛɛ Kiliti kaala kunda wanaa laalaŋnda” yɛ. (Ɛfi. 5:​25, 28, 29) Pɔnɔɔ nɔ mbo tol taamasi kaala sala soliaŋ Kiliti wo kɔɔli, mbo kɛsi bahawɛila ɔɔ yeemaŋ laandɔ woŋ ŋ ndɔŋ lachi. Mi hei kendu puaa pum o ba, naapum le mɛɛ nda mandaŋ naa nda chɔm kaala waa naa le wa yɛ. Mii wa ikala kpoke nda o ba le siŋgaŋndaŋ tosaa, kɛ o wa bɛɛ lende, mɛɛ ma tosa laŋ malaŋ nda tuiba le diikɔŋndo nyɛ Kiliti dimi le tosaa wo. Te pɔnɔɔ chɔm pɛ kaala sala soliaŋndo, mi laandɔ ke ndu bɛɛleŋ tau. Te finyaa nɔ pɛ kaala kpeekpeiyo le chuauwaa nduaa, fɛŋ bɛɛ o bii nda biyɔɔ wɔɔŋ te, kɛlɛŋgaa niŋ te mbo soliŋ diomnde wɔɔŋndeŋ o sondo a nda. (Ɛfi. 4:​31) Nduyɛ kaala o chɔm nda wo, vɛlɛ a chandɔɔla o chandu nda laŋ, la tosa ma naŋ kɔl nduyɛ ma wa hɛnɛkɛ. Hei tosa mi chuauwaa nduaa kaala ndu, nduyɛ ma tiindaŋ ndu.

22. A mɛɛ Pitɛ Tasoo 5:​1-3 dimi yɛ, nɛɛnɛ nɔ yɛ “kunda wanaa laalaŋnda,” nduyɛ vɛɛ bɛnduaa kundaa nɔ yɛ maa bii ndu?

22 O kunda leKilisiɔŋndo niŋ. Bɛnduaa kundaa nɔ ma kɛsiŋ o kɔl maa o cho nda le nɔ “saa” nda cho mandaa wa le. (Chɔŋ 10:​16; nuawɔ Pitɛ Tasoo 5:​1-3.) Dimioo hoo “kunda wanaa laalaŋnda,” “mɛɛ Mɛlɛka hɛnaŋ yɛ,” a “wanaa Mɛlɛka ke nya” wa, loonuŋ bɛnduaa kundaa maa Chɛhowa nɔ kunda wanaa laalaŋnda ni. Nduyɛ, o yeema mi bɛnduaa kundaa chaa ndu biyɔɔ. (1 Tɛsa. 2:​7, 8) Mi Chɛhowa hini kɔl a bɛnduaa kundaa chaa kunda wanaa laalaŋnda biyɔɔ wa. Mi puaapiliaa a ndepiliaa bɛɛ kaala nda tau, nduyɛ ma ke nda bɛɛleŋ.

23-24. (a) Yɛɛ bɛnduaa kundaa nɔ yɛ ma tosa te waŋndo tosa pɛ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo? (b) Nduyɛ, yɛɛ nda nɔ yɛ ma kɛsiŋ o kɔl te a chal pɛ o suɛi nduɛi choo?

23 Yɛɛ bɛnduaa kundaa nɔ yɛ ma tosa te waŋndo tosa pɛ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo? Nyɛ nda nɔ ma tosa hau wo cho teŋgeŋ a nyɛ wanaa kialaa ŋyamaa a bɛnduaa ndaa tosa o sawa Mɛlɛka ndoo ke Muuse le Isɔluɛiya wo bɛŋgu wo. O Sawa koŋ bɛŋgu, o cho ko sɔɔŋ Mɛlɛkaŋ te wanaa ndaa yulu iso wa ndaa toosiaa le, kɛ sɔɔŋ lemasaŋ bɛɛ. Hau, nyɛ Kiliti dimi wo naŋ nɔ ni miŋ tosa. Lelaŋ, te waŋndo tosa pɛ suɛi wɔɔŋnde, kumbui cho a Mɛlɛka okɔɔ ve kinɛi bɛnduaa kundaa nɔ makoo ni. A sina maa masaa waa Mɛlɛka ke kalaŋndo ni le sɔɔŋ lemasaŋ toosiaa. Nda nɔ vɛlɛ dioo ni le wanaa tɛɛmbuu sawa lelɛŋndo wa tɔŋndo biyɔɔ o ba, ɔɔ le nda dɔwɔɔ o chiɛi manyumndo niŋ.—Luomaŋ. 13:​1-4.

24 Te waŋndo tosa pɛ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo, yɛɛ bɛnduaa kundaa nɔ yɛ ma tosa? Diom Mɛlɛkaa nda soliŋ kpeku ni le suɛi keŋ yaasiaa nyɛkɛndɛi, nduyɛ ma kelu yamɛi. A nɔ ma kɛsiŋ o kɔl maa kaalaa cho chiiye le nyɛ Kiliti dimi le tosaa wo ni. Kaalaa nyindu bɛnduaa kundaa ni ma nuuviaa nɛilaŋ le wana nda tosal suɛi wɔɔŋnde o kundaa niŋndo malaa. Te o wa pɛ mi waŋndo tosa yɔŋ wɔɔŋndo, kaalaa nyindu bɛnduaa kundaa ni le sinaa te wana koŋ mal pɛ yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo. Nduyɛ, te a nɔla ma mala ndu mbo hiou lachi a Mɛlɛka piɛiyo.

25. Yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi cho lachi ve niŋ?

25 Ŋ cho bɔɔ a kɔl kɛndɛ le tosaa nyɛ Kiliti dimi wo! Te ŋ kindiŋ pɛ kpoke le hiouwɔɔ lachi a diikɔŋndo nyɛ Kiliti dimi wo, kaalaa cho wa o kundaa niŋ nduyɛ mi wana o wana wanuŋ hɛnɛkɛ. Kɛ o wa bɛɛ lende, chieeŋ naŋ cho niŋndo cho o piaa cha a “wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda” nduyɛ a cho hiouwɔɔ lachi ‘a dɛnɛla wɔɔŋndaŋ tosaa mbo hiau maa paandu.’ (2 Timo. 3:​13) Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ wa yekeŋ. Te o yɔŋ pɛ mi waŋndo kpuuwa chuaambɔɔ, vɛɛ wanaa cho o kunda leKilisiɔŋndo niŋnda tuula yɛ Mɛlɛka le waa sakpo? Buŋgɛi cho lachi ve cho nyunaa hoo muli?

CHONDII 15 Mel Po Tase Chɛhowaa Balikaa!

^ pɛl. 5 Buŋgɛi hei a ŋmuuŋ cho lachi woŋ cho yaasiaa sabu naŋ nɔ miŋ laalaŋ kɛsɛ maa Chɛhowa cho Mɛlɛka kaalaa wo nduyɛ maa o hɛnaŋ a sakpoyɛi. O yeema ma bii wanaa nduaa o nɛi sakpoo choo, nduyɛ o cho wanaa nda tosal niŋ kafalaŋ o chieeŋ dɛnɛ wɔɔŋndo hoo niŋnda kɔl dɛɛniaa kioo.

^ pɛl. 1 Tofa buŋgɛi hei, “Kaalaa a Sakpoyɛi o Isɔluɛi Niŋ Sindɛ” o Bandu Mɛŋgɛlaa le Doŋdoŋndo 2019.

^ pɛl. 13 TƐƐSIAA LE DIOMNDO: Kaala sala soliaŋndo tosa miŋ hivi bahawɛila ɔɔ yeemaŋ acheleŋnda ŋ naŋ lachi. Ŋ wa a bɛɛndiaŋ lɔɔlɔɔ le wanaa bahawɛiya malaa o yɔŋ bɛɛ mi hei tosa miŋ koŋnuŋ laba kɔ kɔ.

^ pɛl. 61 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Chiisu komal a cho kɔlaŋ pole pilɛle wɛɛŋ vii pɔnɔɔ wo kumbɔɔ. Mi nyiɛɛye bii Chiisu le ndu, okoŋ mbo miŋgi po ndɔɔ yoomu.

^ pɛl. 63 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Chiisu cho nyɛdiaa dioo o Falisiinɔɔ lo chiɛɛniŋ diolaŋ aa Saimɔŋ. Mi chuaa, naapum wana tiamaa o wa ni, pulu Chiisu peloŋ a mɛmɛma nduaŋ nduyɛ mbo wɔɔsuu muŋ fo a yiiŋii nduɛi, okoŋ mbo suu ndu siɛndiiyaŋ o peloŋ. Mi nyɛ chuaa hoo tosa wo tɛɛmbuu Saimɔŋ kɔl, kɛ mi Chiisu suaa le ndu.