Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUNDƐI A NDU OKƆƆ

Pɛɛku Sɔvɛ Ya Sɔla o Ichuaambɔya wo Mala Ya Ni le Chaŋyɛi Kɛndɛi Nɔɔ a Chɛhowa

Pɛɛku Sɔvɛ Ya Sɔla o Ichuaambɔya wo Mala Ya Ni le Chaŋyɛi Kɛndɛi Nɔɔ a Chɛhowa

NYUMMA pilɛ, mi puaapilɛnɔ pilɛ a ya kua le Pee Bɛndoo Niger taŋɔɔ. Mɛŋndaŋ ma wa hiouwɔɔ wolu wolu, nduyɛ toŋgii pioo hoo wa le mɛɛliiyo opilɛ. A teleŋ koŋ, chɔuwo Naŋchiiliaa wa hiouwɔɔ lachi a pɛŋgɛlaŋndo kpeekpei, nduyɛ i wa suɛi kpundɛi bɛndu le Pioo Niger taŋɔɔ. Kɛ a koŋ kpou, naŋ miŋ luei yoomula naalaŋ o kpundɔɔ niŋ, o ve bɛɛ lepilɛ le. Vɛɛ ya looku yɛ lakɔ o fondaŋ koŋ? I chɔmndɔ nya a teleŋ yaa viluŋndɔ le wo okɔɔ.

O wɔsi 1913 niŋ, mi finya nuu Chɔŋ Millsi sɔla yiŋɔɔ o Niu Yɔk niŋ, nduyɛ o wa wɔsilaŋ 25. Ŋgɔɔ Lɔɔsɛl yɔŋgu suɛi ndɛi yiŋɛi ni. Teleŋ biŋgi hiouwɔɔ okoŋ kɔɔli, mi Kɛkɛ kua o lɛŋnde Tilinidadleŋ niŋ, nduyɛ loŋ o kɔ chua Sukuunɔ Pɛɛkaa Baabui ndoo fula dialloŋ ndo o nɔɔ niŋ ni, diolaŋ aa Kɔŋstaŋ Fama. Mi Kɛkɛ ndoo mala chaŋndɔ Wuliɛm R. Bilaŋ le “Photo-Drama of Creation” chɔmndo. Nduyɛ, a lo keŋ tosaa haaa ma yɔŋ Wuliɛm R. Bilaŋ nda laa ndɔ Afilika Ba Paaleŋ le Del lo o wɔsi 1923 niŋ. Mi Kɛkɛ nda Nde hiau lachi a wali Mɛlɛkaa tosaa o lɛŋnde Tilinidadleŋ niŋ. Nduyɛ, Kɛkɛ nda Nde ndaa nɔ tiindaŋndo le kɔlaŋ o choo choo niŋ.

WANAA VELU NAA WA NDAA KAALA NAA

Wanaa velu naa wa ndaa nɔ chuauwa a ŋɔmahiɔɔlu. Nduyɛ, ma ke po nda tasoo diolaŋ aa Lutafɔɔ. Diola wana wa “Watch Tower Bible and Tract Society” chilaŋ chuaa a teleŋ koŋndo. Mɛɛ nda velu ya a Yindimiiyo 30, 1922, ma ke ya diola wana ndoo kei hɔlteŋ o “The Golden Age” (Tiondoo!) choo tuupa mbo fula wo. Ndu ndoo nɔ diolaŋ ni aa Klaton J. Woodworth. Mi wanaa velu naa wa yɔŋ naa kpou o sukuu, kɛ ma kindilal naa le kpeleŋndaŋ kɛsioo o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. Kala naa ndoo nɔ bɔɔ taasioo le Diom Mɛlɛkaa soliŋndo kpeku nyɛkɛndɛi. Kɛkɛ ndoo kaala naa bɔɔ bundɔŋ Baabuiyo chɔmndo. Mi ndoo tuuliaa ɔɔ soo naŋchaa wana Baabuiyo soo koŋ a ndu okɔɔ wo ni, nduyɛ mi keŋ ndii mala naa le yiyaŋndo a sɔɔŋ Baabuiyo dimi woŋ okɔɔ.

Mi sɛmbɛ nda dɔu le naa malaa wo huŋ a fulamakɔɔlila kɛndɛlaŋ. O puaa ŋuɛɛnuaa nda velu wa tɛɛŋ, mi naa yaa kua o Sukuuwo Kiiliadi. Nduyɛ, mi yemaa naa a yaa tosa kɔɔfaleŋ o lɛŋnde Tilinidad a Tobako leŋ niŋ le wɔsila bɔɔbɔɔ. Sanaa a pɛɛku nda ke naa wo vɛlɛ a taamasi nda kɛndɔɔ, I dimi maa ma kɛsi naa “o chiɛi Mɛlɛka Yaawɛɛ wo” niŋ. Nduyɛ, kɔl dɛɛniaa nda ke naa wo mala naa ni miŋ lo “o lau chiɛi Mɛlɛka naa” niŋ.—Sam 92:​13.

O naalo chiɛiniŋ ndaa tosa kɛɛsiaa ni le wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ. Mi kɔɔfaa ndaa hiŋ loŋ, nduyɛ teleŋnda bɔɔbɔɔ, mi ndaa dɔu baltaŋ a Ŋgɔɔ Chɔɔchi Yɔŋk okɔɔ, misiɔnalueinɔ ndoo fula Kanada mbo huŋ yilɔɔ o lɛŋnde Tilinidadleŋ niŋndo. Nduyɛ, mi wanaa velu naa wa ndaa wa a kɔl kɛndɛ tau le suɛi a Ŋgɔɔ Bilaŋ nda laa ndɔ okɔɔ, wanaa ndaa tosa paandu wallo latulu a nda, kɛ ma wa niŋ wallo tosaa o Afilika niŋ Ba Paaleŋ le Del lo wa. Muŋ kpou nyindu ya ni le kandɔɔ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo mɛɛ ya fuuluu wɔsilaŋ tɔ.

WALTA YA TOSA O TASOO LAŊ

O palɛi keŋ niŋ bɛɛ, mi yaula naalaŋ laa chɔɔmuu piɛiyii lachoowɛi, nduyɛ mi laa soo tau a yulaleŋ tosaa le tɔnɔɔ sɔlaa tau, vɛlɛ a sɔɔŋ lemasaŋ okɔɔ. Le hei, o wɔsi 1936 niŋ, mi simlachiaa lepiɛiya dimul masa wa o lɛŋnde Tilinidadleŋ niŋndo le mbo kuuna yaula “Watch Tower” laŋ kpou. Miŋ viaŋ yaulaŋ latiŋ, nduyɛ miŋ hiau lachi a laŋ soliŋndo kpeku haaa mi la chuu kpou. Mi naŋ diinuŋ kunda le balɔɔ a ŋpelu, ɔɔ o nɛɛsolaŋ choo a yaula pɔmbɔlaŋ o ba, vɛlɛ a poonyiaa o pɛŋgɔŋ choo. Nduyɛ, mi waŋnda apum ndaa chɛŋ Tunapuna a mɔmbil ndoo yonda mi waŋnda tuei kpendekele wo ma hiŋ, nduyɛ mi naŋ kuɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o fondaŋnda yololɛi laŋ o Tilinidad niŋ. Hei ndii naŋ bɔɔ tosaa! Sɔɔŋ yɔŋnaŋ kɛndɔŋ muŋ kpou dɛɛniaa ya ni mi sɔla yiŋɔɔ mɛɛ ya fuuluu wɔsilaŋ 16.

A Kunda ndoo fula Tunapuna a mɔmbil ndoo yonda mi waŋnda tuei kpendekele wo

Pɛɛku kɛndɛ naŋ sɔla o yuŋgu naa niŋndo, vɛlɛ a sɔɔŋ yɔŋnaŋndoŋ muŋ dɔu ya yeemɛi o kɔl ni le simnɔŋndo misiɔnalueinɔɔ. A yeemɛi keŋ o kɔl kɛ, mi kua Aluba o wɔsi 1944 niŋ le kɔlaŋ wallo tosaa latulu naa Ŋgɔɔ Ɛdimɔŋ W. Kumiŋs. Ŋ wa bɔɔ a kɔl kɛndɛ mɛɛ naŋ sɔla ŋwaŋ tɔ le Loonuŋyaa biyɔɔ o wɔsi 1945 niŋ. Wɔsioo opilɔɔ, mi kunda tasoo kilaŋ o lɛŋnde ibuŋga le leŋ niŋ.

A Olisi niŋ latulu, mi kandu vɛlɛ yoomoo tueiyɔɔ yeela o nɛi teŋgeŋndo choo

Teleŋ biŋgi hiouwɔɔ okoŋ kɔɔli, mi dimul Olisi Wuliɛm, wana naŋ tosa wallo latulu wo yooŋgu kɛndɔɔ o baltaŋ niŋ. Mi Olisi kindiŋ tau le chɔmndo maa nyɛ ndoo laalaŋndo wa tonya. Kɛ mɛɛ o kandu Baabuiyo pɛɛkoo, mbo cha nyɛ kpeekpei Diom Mɛlɛkaa pɛɛku wo, nduyɛ mbo sɔla yiŋɔɔ Tɛɛkpaa 5, 1947. Mɛɛ teleŋndo hiou tiŋ, miŋ kaaliaŋ vellaa velle, nduyɛ miŋ chal o nɔɔ niŋ. Okoŋ kɔɔli, mi Olisi kandu kɔɔfaleŋ a Bɛŋgufɔnɔɔ 1950. A Olisi niŋ latulu, mi kandu vɛlɛ yoomoo tueiyɔɔ yeela o nɛi teŋgeŋndo choo.

WALLO TOSAA A KƆL KƐNDƆƆ O NAŊCHIILIAA NIŊ

O wɔsi 1955 niŋ, ma veelu naa o Sukuuwo Kiiliadi. Le mi naŋ bɛɛndiaŋ le dikeŋnaŋ sɔvɛ bɛndu koŋ, mi ya a Olisi mal walta naŋ wa tosaa laŋ, miŋ pisi chiɛi naa vɛlɛ a nyɛ o nyɛ naŋ nɔ, okoŋ miŋ choŋguŋ waŋnda Aluba. A Suɛɛsɔɔ 29, 1956, miŋ chii Sukuuwo Kiiliadi. Nduyɛ, naŋ wa toŋgo 27 wo ni, okoŋ kɔɔli ma yɔŋ naa Naŋchiiliaa.

A yuŋgoo o Bɛtɛɛl o Lagos niŋ, Naŋchiiliaa, o wɔsi 1957 niŋ

Mɛɛ Olisi yiyaŋ a teleŋ hiou wo okɔɔ, mbo dimi aa, “Nyina Chɛhowaa mala waŋndo mbo tosa yɛlɛmiaalaŋ a kpɔkɔsila komal ndu o wali le misiɔnalueiyo niŋndo. Pɔnɔ nuu ndoo yeema le waa misiɔnalueinɔɔ. Kɛ yaa nɔ yeemɛi keŋ kposoŋ te. Yaa yeema le chiɛiyo nɔɔ, okoŋ mi velu chuauwa. Kɛ mi siŋga yiyaŋ nuu mɛɛ ya che mɛɛ kpɛ wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ cho choŋ choŋ yɛ. Nduyɛ mɛɛ naŋ chii Sukuuwo Kiiliadi, I wa niŋ o bɛɛndiaŋ nyɛkɛndɛi le wali le misiɔnalueiyo tosaa. Mɛɛ naŋ wa luɛiyɔɔ o dɛndɛ mamɛŋndo hoo niŋ Queen Mary, le kɔlaŋ o lɛŋnde nda yɔŋ naa leŋ niŋ, mi puaapilɛnɔ wa wallo latulu nda Ŋgɔɔ Nɔɔ wo diolaŋ aa Worth Thornton, huŋ choŋguŋ naa aa, ‘Mɛɛ la fuuluu kɛndɛ!’ Okoŋ, mbo dimul naa maa o Bɛtɛɛl naŋ cho lakɔ wa wallo ni. Mi tambu kɔllo pɛ. Kɛ mɛɛ naŋ fuuluu, haupa mi tosa yɛlɛmiaalaŋ. Mi kaala Bɛtɛɛl tau, nduyɛ yaa nɔ walta yɛ yɛlaŋ le tosaa. O yaa hɛnaŋ tau wo wa wallo le mialla chaa hunɔɔ wo dimullo ni. I kaala bɔɔ waŋnda, nduyɛ wali ya wa koŋ tosaa wo ndoo mala ya ni le suukaŋndo a puaapiliaa bɔɔbɔɔ o Naŋchiiliaa niŋ. Te a bɔɔbɔɔ ndaa fuuluu pɛ o Bɛtɛɛl, ndaa wa a nɔɔlɛi, a saŋgɛi, a kolɔɔ biyaa vɛlɛ a yiaŋ. Ndii wa bɔɔ suɛi kɛndɛ bɛndu le nda nyɛdiaa kioo vɛlɛ a nda fonda pɛŋgiaa chɔmndo. Muŋ kpou, wallo ya wa tosaa ni le Chɛhowa, nduyɛ mi ndii chuu ya kɔl hiniaa vɛlɛ a kɔl kɛndɔɔ.” A tonya, wali o wali naŋ wa tosaa wa naa malaa le chaŋyɛi nɛi kindioo a Chɛhowa.

O chuuŋgiaŋ naa leyuŋgu pilɛ choo o Tilinidad niŋ o wɔsi 1961 niŋ, mi Ŋgɔɔ Bilaŋ chɔm sɔɔŋ yɔŋnaŋ kɛndɛŋ o sɔla o Afilika niŋndoŋ. Okoŋ, mi suaa a mɛɛ wallo wa hiouwɔɔ lachi a tosaŋndo o Naŋchiiliaa niŋ yɛ. Mi Ŋgɔɔ Bilaŋ handu ya baa choo o nɛi kaala niŋ, mbo dimul finya nuu aa, “Chɔɔni, a nɔla ma kuɛ Afilika le, kɛ mi Woodworth nɔla!” Mi Kɛkɛ muli aa, “Hiou lachi a wallo Worth! Hiou lachi a wallo!” Mi kɔl dɛɛniaa ya sɔla wanaa ndaa viou niŋ kaŋ Mɛlɛka piɛiyo a dialluŋ fulaa wa o ba wo, kindi yeemɛi nii le hiouwɔɔ lachi a wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ tosaa kekelee.

Mi Wuliɛm “Bible” Bilaŋ nda laandɔ, Antonia, ke naa kɔl dɛɛniaa tau

O wɔsi 1962 niŋ, mi sɔla dikeŋnaŋndo le kɔlaŋ vɛlɛ pɛɛkoo sɔlaa o Sukuuwo Kiiliadi le toŋgo 37, nduyɛ sukuu koŋ wa le paŋgoŋ tɔ. Mi Ŋgɔɔ Wiliflɛdi Koochi, o wa lɛuve Naŋchiiliaa chilaŋndo kua o sukuu koŋ le toŋgo 38. Nduyɛ mɛɛ o chii, ma yɔŋ ndu Iŋgilaŋ. Okoŋ, mi sɔla kalaŋndo le chilaŋ chuaa o lɛuve Naŋchiiliaa. Nduyɛ, mi kandu taamasi Ŋgɔɔ Bilaŋndo tolɔɔ kɔɔli le kelaa tau o lɛŋnde Naŋchiliaaleŋ niŋ. Nduyɛ, mi keŋ tosa mi sina fondaŋnda bɔɔbɔɔ o Naŋchiliaa niŋ, vɛlɛ mi chɔɔlu puaapiliaa kaala tau. Mi che bɛɛ ndaa nɔ nyɛm bɔɔbɔɔ wanaa cho o lɛŋii sulɛi niŋnde nɔ woŋ te, kɛ nyaale ndaa vɛlɛ a kɔl hiniaa ndaa ndoo chɔm kpendekele maa, o cho nyɛsɔlaa ɔɔ nyɛm kiɔɔŋ te ke wana yoomu sɔviɔɔ le. Mi che bɛɛ ndaa nɔ tau le, kɛ i wa bɔɔ suɛi kɛndɛ bɛndu le nda chɔɔ a diandaa, vɛlɛ a toosiaŋ nyɛkɛndɛi o bɔŋaŋndaŋ. Te ndaa wa hunɔɔ pɛ o bɔŋaŋnda bɛndaŋ, mi a bɔɔbɔɔ ndaa pɛ cha o mɔmbilta bɛndaŋ niŋ vɛlɛ a o bolekachasilaŋ * niŋ (mɔmbilta nda toosiaa o Naŋchiiliaa niŋndo). Lepum, mi mɔmbiltaŋ ndaŋ laa nɔ poonyiaa lechoo. Mɔmbil pilɛ ndoo nɔ poonyiaa aa, “Tue tueoo pei kpɛɛnɛi ni.”

Tonya kpeekpei keŋ cho ni! Sɛmbɛ wana o wana duau wo cho bɔɔ o sɔvɛ, nduyɛ mi Olisi a ya bɛɛ duau sɛmbɔɔ o naa o Naŋchiiliaa niŋ. A wɔsi 1974, o fula o Amɛlika kɔɔli, Naŋchiiliaa wa lɛŋnde taseleŋ ni le mi wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa fuuluu 100,000. Wallo wa hiouwɔɔ lachi kpeekpei!

Mi che bɛɛ wanaa bɔɔbɔɔ wa hunɔɔ o tonyaa niŋ, kɛ chɔuwo o Naŋchiiliaa niŋ wa hiouwɔɔ lachi kpeekpei chɔŋ a wɔsi 1967 tei 1970. Le paŋguŋ bɔɔbɔɔ, puaapiliaa naa wa ba chɔuwo wa o Pee bɛndoo Niger leeloo wa, ve lɛ nyɛ o nyɛ sɔla lɛuve o ba le. Le hei, kalaŋ naa i wa ni le miŋ yoo nda yaulaŋ vɛlɛ a nda nɛila chɔmaalaŋ kioo. A mɛɛ ya dimi o kandɔŋndo yɛ, sanaa a piɛileŋ vɛlɛ a tiindaŋndo o Chɛhowa niŋ, mi naŋ taŋ pee koŋ teleŋnda bɔɔbɔɔ.

I loonuŋndɔ kɛ mɛɛ naŋ luei yoomula naalaŋ o kpundɔɔ niŋ le pee bɛndu koŋ taŋɔɔ, keelaŋ sovɛiyaa ndaa keleŋa wana wuu wa tɛɛŋ, wanaa lanaa wa, vɛlɛ a kpundɛla cheleŋ yɛ. I wa ikala le sovɛiyaa kaŋ keelaŋ tɛɛŋ, kɛ keelaŋ kunda chɔuwo opilɔɔ tɛɛŋ ndoo hiou wa suɛi kpundɛ bɛndu. Teleŋ pilɛ, mi taŋ Pee Bɛndoo Niger a nyumndaŋ o dɛndɛ mamɛŋndo niŋ chɔŋ Asaba kɔ Onitsha le kɔlaŋ puaapiliaa wa chilaŋ chuaa o chiee bɛndoo Enugu niŋnda kɔl dɛɛniaa kioo. Okoŋ kɔɔli, mi kua vɛlɛ Aba le bɛnduaa yoomuaŋ lueiyo, nduyɛ a teleŋ koŋ, ndaa chɛl mi wana ndoo mɛndul yiŋnde chɛnɛwɛileŋ a nyumndaŋ te yɔŋi yaamɔɔwaa ndaa chɔ nda. O Port Harcourt niŋ, miŋ keleŋa pɛɛŋ bɔŋaŋndo kinda a piɛileŋ mɛɛ sovɛiyaa wa le masaa wa huŋ luɛi o chioo niŋ wolo wolo.

Bɔŋaŋnda naŋ bii laŋ ndaŋ la wa bɔɔ la sɔvɛ kanifuule, mi laa ke puaapiliaa naa tiindaŋndo maa Chɛhowa buulaŋ a nda, nduyɛ mi laa sila nda le loo yuŋyeŋ vɛlɛ ma wa diompilɛ. Nduyɛ mi puaapiliaa o Naŋchiiliaa niŋ biunuŋ nyɛkindilaa a teleŋ chɔu koŋ. Ma chɔm kaala kpeekpeiyo, o ve ko le wanaa nda wa kaale pilɛleŋ nda le, nduyɛ ma chɔm vɛlɛ diompilɛ leKilisiɔŋndo. Nuawɔ se dikeŋnaŋ bɛndu le waa a nda latulu a teleŋ nyɛkindilaa koŋ!

O wɔsi 1969 niŋ, Ŋgɔɔ Miltoŋ G. Hɛŋsɛl wa Bɔŋaŋ Bɛndu biinuŋ Yankee Stadium, Niu Yɔk wo chilaŋ ni. Suɛi lebol Bɔŋaŋ Bɛndu koŋ wa ni, “Kɔl Nyuloo o Chieeŋndo Choo.” Ya wa wana ndɔ malaa ni, nduyɛ mi pɛɛku ndu sɔɔŋ tau o ba. Mi sɔla pɛɛkoo hoo a teleŋndo kinɛi kanifuule, o wɔsi 1970 niŋ, miŋ bii Bɔŋaŋ Bɛndoo o Lagos niŋ, Naŋchiiliaa. Ndoo nɔ suɛi lebolle aa, “Wanaa Kaa Kɛndiaa.” Nduyɛ, a teleŋ koŋ kinɛi chɔuwo ndoo chuu ni. I dimi maa a mala Chɛhowaa kinɛi naŋ sɔla batiuwaa ni le bɔŋaŋ koŋ biyɔɔ. O wa bɔɔ bɔŋaŋ bɛndu kanifuule, mbo biinuŋ o sɔɔŋ maŋgalaŋ 17 niŋ. Nduyɛ wanaa wa o bɔŋaŋ koŋnda wa 121,128. Mi Ŋgɔɔ Nɔɔ, Ŋgɔɔ Hɛŋsɛl, vɛlɛ a wanaa cheleŋaa fula o Amɛlika a Iŋgilaŋ niŋnda, paawa le dɛndɛla choolaŋ ma huŋ o bɔŋaŋndo hoo, nduyɛ ma cha faŋga bɛndu sɔla yiŋɔɔ wo. Wanaa sɛnɛiyaa yiŋ paaleleŋ nda wa 3,775. Nduyɛ, faŋga bɛndu sɔla yiŋɔɔ paaleleŋ ndo, chɔŋ a paale Pɛŋtikɔɔsileŋ, waŋnda ndaa yiŋndɔ lende le. Malaa le sɔɔŋ kɔɔnaa le bɔŋaŋ bɛndu koŋ wa teleŋ kpɔndi kpɔndioo o yoomu nuu niŋ ni. Hiouwɔɔ lachi wa yɔŋnɔŋndo o wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa niŋnda wa bɔɔ suɛi kɔndɔfili bɛndu!

Waŋnda 121,128 hiŋ o Bɔŋaŋ Bɛndoo hoo ni, “Wanaa Kaa Kɛndiaa” nduyɛ mbo biinuŋ o sɔɔŋ maŋgalaŋ 17 niŋ. Ma bii ndu o suɛi maŋgalɛi hei niŋ diolaŋ aa Ibo

O wɔsila 30 ya chii o Naŋchiiliaa niŋndaŋ, lepum mi yaa tosa buɛile kelaa choo leŋ, vɛlɛ a kelaa lɛuwoŋ yilɔɔ Afilika Ba Paaleŋ le Del lo. Nduyɛ mi yaa tuei walta laŋ yeela tau. Mi misiɔnalueiya ndaa chɔm balika melaa le chɔɔ mɛɛ nda wa kɔl dɛniaa sɔlaa a pilɛŋ pilɛŋnda yɛ. I wa bɔɔ suɛi kɛndɛ bɛndu le nda chɔmndo maa ŋ puɛɛnuŋ a nda le! Wallo hoo tosaa pɛɛku ya maa, puaapiliaa a ndepiliaa naa yeema miŋ chɔm yeemɛi kpeekpeiye o nda niŋ, le ma piɛi Chɛhowa, nduyɛ ma hiou lachi a kɔɔna ndɔɔ tosaa o kala poŋ vɛlɛ mbo nɔ diompilɔɔ.

Mala Chɛhowaa kinɛi tosa ni miŋ sɔla batiuwaa le bahawɛila chɔuwo vɛlɛ a kɛndiaa lepɛŋndo biuwɔŋndo. Ŋ wa sala Chɛhowaa chɔɔ teleŋ o teleŋ. Mi Olisi dimi aa,

“Teleŋnda bɔɔbɔɔ, naa ŋiɔɔŋ fau mi naa ihueiyo ndoo bii naa. Paale pilɛ, Worth ve o ndu pila niŋ kposoŋ te, okoŋ ma kua a ndu o fonda chiɔuwaa pilɛ niŋ Lagos. Ma dimulla pɛɛŋ maa naapum o cho wu, kɛ o vi le, nduyɛ mi naŋ kɔl tau. Mɛɛ o miiŋgu o ndu pila niŋ, mbo suaa o wana chiɔuwaa wa ndu hɔlteŋ choo wo lo a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ. Okoŋ kɔɔli, mi naa Worth kua le wana chiɔuwaa koŋ, Fallo Nwambiwe yilɔɔ le ndu malaa mbo chɔɔlu yeemɛi nɔ o Baabuiyo niŋ. Mbo chua tonyaa, nduyɛ mbo simnuŋ bɛndu kundaa o Aba niŋ. Ya bɛɛ mi sɔla batiuwaa le wanaa bɔɔbɔɔ malaa le simnuŋndo buɛiyaa Chɛhowaa, hali Musiliŋaa ndaa kaala piɛile ndaleŋ kaala bɛndoo wa bɛɛ. Nduyɛ, ŋ wa bɔɔ a kɔl kɛndɛ le waŋnda Naŋchiiliaa sinaa, naamu ndaa vɛlɛ a suɛi ndɛi maŋgalɛi.”

Nyɛ cheleŋ naŋ pɛɛku vɛlɛ wo cho hoo ni. Maa le mi naŋ sɔla batiuwaa o wali naŋ wa tosaa o Naŋchiiliaa niŋndo, naŋ nɔ miŋ naŋ kaala puaapiliaa a ndepiliaa naa, mɛɛ mɛɛ naamu ndaa ndoo wa teŋgeŋ a o naa.

WALTA SƐNƐILA CHELEŊ

Mɛɛ naŋ tosa wallo o Bɛtɛɛl o Naŋchiiliaa niŋ le teleŋ tiŋ, ma yɔŋ naa misiɔnalueileŋ o wɔsi 1987 niŋ o lɛŋnde ibuŋgaleŋ St. Lucia, Kaliibiaŋ niŋ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Ŋ wa bɔɔ a kɔl kɛndɛ le wali koŋ tosaa. Kɛ miŋ sɔla vɛlɛ simulta cheleŋ. O Afilika niŋ, mi wana pɔnɔɔ dɔu laanduaa tau fuloo. Kɛ o St. Lucia niŋ, mi wana pɔnɔɔ chua wana lanɔɔ le nɔɔ, o dou ndu fulu le. Nduyɛ hei wa bahawɛiyo ni. A koŋ kpou, mi kpaaya Diom Mɛlɛkaa mala pɛɛkula Baabuila naalaŋ ma tosa siŋgaŋnda yeemaŋ ndaŋ.

O wɔsila 68 naŋ chii o nɔ naa niŋ ndaŋ fau, yaa kaala bɔɔ Olisi

Le mɛɛ naŋ wa hiouwɔɔ lachi a yuuwɛi yɛ, mi Dialii Kuumbaŋ Choo Ve chɔm naa kaalaa okoŋ, ma hivi naa o fondaŋnda leboltaŋ Bulukiliŋ, Niu Yɔk, o Amɛlika niŋ o wɔsi 2005 niŋ. Lepaa o lepaa, mi mel lɔ Chɛhowa balikaa le Olisi. O sɔla piɔmndo o wɔsi 2015 niŋ, nduyɛ I nɔla pɛɛŋ mi soo a piɔm ndɔɔ okɔɔ le. O wa bɔɔ chaŋ ni kɛndɛ kɛndɛ, nduyɛ ndoo kaala ya bɔɔ. Ŋ chii wɔsilaŋ 68 o nɔ naa niŋ, nduyɛ yaa kaala ndu bɔɔ. Miŋ saaluŋ maa nyɛ tosa mi wana wa a kɔl kɛndɛ o nɔɔ niŋ vɛlɛ a o kundaa niŋndo cho ni, bɛɛleŋ chɔmndo le wana cho bolleŋndo, malnaŋndo haki fasɛi, tusiŋndo chɔmndo, nduyɛ a kaala nyina Mɛlɛkaa mala naa le sɔlaa laŋ chɔmndo.

Te sɔɔŋ kɔl tambɛiyoŋ ɔɔ nyɛkindilaa ndoo komal naa pɛ, o Chɛhowa lo naŋ muliŋ ni le naa malaa miŋ hiou lachi a ndu piɛiyo. Nduyɛ mɛɛ naŋ wa hiouwɔɔ lachi a yɛlɛmiaalaŋ tosaa fau yɛ, miŋ cha maa sɔɔŋ wa bɛndaa teleŋ o teleŋ, nduyɛ maa o chilaŋ niŋ ŋ hiau niŋ bɛnda!—Aisaya 60:​17; 2 Kɔliŋ. 13:​11.

O Tilinidad a Tobago niŋ, mi Chɛhowa duau wali wanaa velu naa wa, vɛlɛ a o wanaa cheleŋnda tosa wo sala tau. A mɛɛ konaa o teleŋ biŋgi hiou wo niŋndo chɔmndo yɛ, waŋnda 9,892 cho niŋ o piɛile tonyaleŋ niŋ loŋ ni. Nduyɛ o Aluba niŋ, wanaa bɔɔbɔɔ cho wallo kekelee le kunda ya wa niŋndo yoomuaŋ lueiyo. Lɛŋnde ibuŋga le leŋ le nɔ niŋ kundalaŋ 14. Nduyɛ o Naŋchiiliaa niŋ, wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa chɔɔlu handɔŋ lechoo tau tau. A cho niŋ waŋnda 381,398. Nduyɛ, o lɛŋnde ibuŋgaleŋ St. Lucia niŋ, waŋnda 783 cho Masale Chɛhowaleŋ tooloo ni.

I hiou niŋ wɔsilaŋ 90. Sam 92:​14 dimi a wanaa cho a kɛsiaa o chiɛi Chɛhowaa niŋnda okɔɔ aa, “A cho machuaa mɛɛ yɔmnde i wa nuaa, a yɔŋ bɛɛ mi i wa niŋ i paandu paandu i wa wɔ komɔɔ kɛ, nduyɛ mi i wa wɔ puiyo tɛɛ tɛɛ yɛ.” I cho bɔɔ a kɔl kɛndɛ le mɛɛ ya soliŋ yoomu nuu kpeku o wali Chɛhowaa tosaa niŋ yɛ. Pɛɛku sɔvɛ ya sɔla o ichuaambɔya wo dɛɛniaa ya kɔllo ni le Chɛhowa piɛiyo a kɔllo kpou. O kaala ndɔ lo lechoo wo niŋ, mi Chɛhowa chɛlla le mi wa “puiyo tɛɛ tɛɛ o lau chiɛi Mɛlɛka” nuu niŋ.—Sam 92:​13.

^ pɛl. 18 Tofa “Tiondoo!” Fuoo 8, 1972, pei 24-26.