Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 8

Soliŋ Nɛyɔŋndo o Kɔl le Ma Wa o Kɔl Nyulu Niŋ a Waŋnda

Soliŋ Nɛyɔŋndo o Kɔl le Ma Wa o Kɔl Nyulu Niŋ a Waŋnda

“Sɔɔŋ huŋ a kɔl nyuloo, nduyɛ mi ŋ luei chaaŋaa nyaa kpaayaa woŋ, muŋ nya dɔu kɔllo o tosaa ni.”​—LUOMAŊ. 14:​19.

CHONDII 113 Kɔl Nyulu Naŋ Nɔ Wo

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Vɛɛ nɛyɔŋndo ndoo paaliaŋ yɛ yuŋgu Choosɛ wo?

CHEKƆPU ndoo kaala puaa nduaa kpou. Kɛ, Choosɛ po ndɔ ndoo nɔ wɔsilaŋ 17 wo ndoo hiou kaala poloŋ. Le hei, yɛɛ bɛnduaa Choosɛ wa ndaa tosallɛ ndu? Ma chua nɛyɔŋndo le ndu nduyɛ ma tul ndu pɛŋ leyɛ. Choosɛ ndoo tosal bɛndaa nduaa nyɛ o nyɛ wɔɔŋ le mi ndaa nɔ nɛyɔŋ ndɔɔ le. Nduyɛ pɛŋ, ma pisi ndu o chɛleŋ niŋ ma kɔ dimul finya nda choolaŋ maa visi biyaa dii po ndɔɔ. Mi nɛyɔŋndo tosa a ve lɛ a kɔl nyulu o yuŋgu ndaa niŋ te, nduyɛ ma tosa mi finya nda tambu kɔl tau.—Chɛ. 37:​3, 4, 27-34.

2. A mɛɛ Kaleesiaŋnda 5:​19-21 dimi yɛ, le yɛɛ nɛyɔŋndo cho yɛ nyɛ kpundɛ bɛndu?

2 O Baabuiyo niŋ, nɛyɔŋndo * cho o “nyɛm wana chieeyɛi nɛi i yeema naa mi ŋ tosa woŋ” tɛɛŋ. Nduyɛ te ŋ wa pɛ kaalaŋ ndaŋ tosaa, ŋ luei niŋ o Masale Mɛlɛkaleŋ niŋ te. (Nuawɔ Kaleesiaŋnda 5:​19-21.) Nɛyɔŋndo tosa ni mi waŋnda luei lepum balaŋ o kaala wɔɔŋndaŋ ndaŋ niŋ mɛɛ niilu latandaa a kɔl tuu bɛndoo cho naa yɛ.

3. Yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?

3 Taamaselii bɛnduaa Choosɛ wa chɔm kpendekele mɛɛ nɛyɔŋndo tɛɛmbuu wanayɛi yɛ. Nduyɛ mbo tosa vɛlɛ kɔl nyulu ve lɛ kposoŋ o yuŋgoo niŋ te. I cho tonya maa naa kpou tosa niŋ mɛɛ bɛnduaa Choosɛ wa tosa yɛ le. Kɛ le mɛɛ naŋ cho wanaa lahakiaa yɛ, mi kɔlta naalaŋ la hui naa. (Chɛlui. 17:​9) Koŋ tosa lepum ni miŋ kandu nɛyɔŋndo nɔɔ o kɔl le waŋnda. Ŋ yaasiaŋndɔ taamaseliilaŋ lapum o Baabuiyo niŋ le naa malaa miŋ che sabula naŋ nɔ miŋ tosa wallo kalaŋ le nɛyɔŋndo soliŋndo o kɔl lo. Nduyɛ, ŋ cho yaasiaa nɛila naŋ soliŋ nɛyɔŋndo o kɔl miŋ wa sɔɔŋ huŋ a kɔl nyuloo woŋ tosaa wo.

YƐƐ TOSA YƐ MIŊ NƆ NƐYƆŊ WAŊNDO?

4. Le yɛɛ Filitiaŋnda ndaa nɔ yɛ nɛyɔŋ Aase wo?

4 Te waŋndo nɔ pɛ nyɛm kiɔɔŋ mbo hiau naa. Nyɛm kiɔɔŋ pila Aase ndoo nɔ ni nduyɛ, mi hei tosa mi Filitiaŋnda nɔ nɛyɔŋ ndɔɔ. (Chɛ. 26:​12-14) Sooŋnda mamɛŋnda Aase ndoo tiindaŋ le waa chɔluaa nduaa mɛŋndaŋ kioo laŋ, mi Filitiaŋnda beŋul taŋ a puuloo. (Chɛ. 26:​15, 16, 27) Mɛɛ Filitiaŋnda ndaa tosal Aase yɛ, lende koni waŋnda apum nɔ hau nɛyɔŋndo le wanaa nɔ nyɛm kiɔɔŋ ma hiau nda wa ni. A nɔ ko yeemɛi le ma sɔla nyɛm waŋnda nɔ woŋ te, kɛ a yeema nda kposoŋ ma nɔ muŋ te.

5. Le yɛɛ simlachiaa lepiɛiya ndaa nɔ yɛ nɛyɔŋ Chiisu wo?

5 Te waŋnda hɛnaŋ pɛ a waŋndo mbo hiau naa. Simlachiaa lepiɛiyaa Chuuwa ndaa nɔ nɛyɔŋ Chiisu wo kanifuule, waŋnda ndaa hɛnaŋ a Chiisu mbo hiau nda. (Maa. 7:​28, 29) Mɛlɛka ndoo vem Chiisu ni nduyɛ, tonya cho a Mɛlɛka okɔɔ wo ndoo pɛɛku waŋnda ni. Mi hei bɛɛ tosa mi simlachiaa lepiɛiyaa kaŋ wa choolaŋ keiyo pɛŋgɛlaa a Chiisu okɔɔ le diola ndɔla kɛndɛlaŋ tɛɛmbuuwo. (Maki 15:​10; Chɔŋ 11:​47, 48; 12:​12, 13, 19) Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o nyɛ ndoo yɔŋnuŋ hoo Chiisu wo niŋ? Ŋ nɔ miŋ nɔ nɛyɔŋ waŋnda le mɛɛ puaapiliaa a ndepiliaa o kundaa niŋ kaala nda tau ma hiau naa yɛ le. Kɛ ŋ nɔ miŋ kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le taamasi nda kɛndɔɔ tolɔɔ kɔɔli.—1 Kɔliŋ. 11:​1; 3 Chɔŋ 11.

6. Vɛɛ Diotɛluɛfɛsi chɔm yɛ maa ndoo nɔ nɛyɔŋndo?

6 Te a ke pɛ waŋndo walta Mɛlɛkalaŋ le tosaa mbo hiau naa. O wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ, nɛyɔŋndo pila Diotɛluɛfɛsi ndoo nɔ le wanaa wa chilaŋ chuaa o kunda leKilisiɔŋndo niŋnda ni. Ndoo “hɛnaŋ mbo siiŋguu ndu pila wana bɛndu” o kunda leKilisiɔŋndo niŋ wanaa laalaŋnda tɛɛŋ. Le hei, mbo wa keiyo sɔɔŋ wɔɔŋndo dimioo a Chɔŋ, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo a wanaa cheleŋ wa chilaŋ chuaa o kundaa niŋnda. (3 Chɔŋ 9, 10) Kɛlɛŋgaa naŋ cho tosa maa Diotɛluɛfɛsi le, kɛ naapum, mi naa bɛɛ kandu nɛyɔŋndo nɔɔ le chaaŋ naa Kilisiɔŋnɔɔ. Hei yɔŋnuŋ lepum te o yɔŋ pɛ miŋ wa kɔl le ma ke naa wallo o pum le tosaa o kundaa niŋ kɛ ma ke wana cheleŋ. Mi hei tosa miŋ yiyaŋ maa naa bɛɛ suliŋ le wali nda ke ndu koŋ ndo tosaa nduyɛ ŋ chaa ndu tosa mbo hiau ndu.

Kɔl naa cho ko maa lɛŋnde kɛndɛ, mi kaala naala kɛndɛlaŋ la wa maa bil lapeeŋge. Kɛ nɛyɔŋndo cho ko maa bil wɔɔŋ kaya kayaŋ bil lapeeŋgoo hoo wo. Mi nɛyɔŋndo paaliaŋ kaala naala kɛndɛlaŋ mɛɛ kaalaa, nyiɛɛye, a kɛndɛi cho naa yɛ (Tofa pɛl 7)

7. Fulamakɔɔli yɛɛ nɛyɔŋndo chuu yɛ naa?

7 Nɛyɔŋndo cho ko mɛɛ bil wɔɔŋ wul o tɔlɔɔ niŋndo cho naa yɛ. Te kaa hoo chii niŋ pɛ naa luɛiyɔɔ o kɔl, o wa ikala le ndu malɔɔ. Yiyaŋnda wɔɔŋndaŋ mɛɛ paŋalaa, yoŋgaa, a kaayei cho naa yɛ, wana nɔ nɛyɔŋndo wo nɔ lɔɔlɔɔ ni. Mɛɛ bil wɔɔŋndo kaya kayaŋ naa tɔlɔɔ yɛ, lende koni nɛyɔŋndo paaliaŋ kaala naala kɛndɛlaŋ mɛɛ kaalaa, nyiɛɛye, a kɛndɛi cho naa yɛ ni. Te nɛyɔŋndo kandu dɔɔ pɛ naa luɛiyɔɔ o kɔl, ŋ nɔ miŋ kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le ndu solioo po. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le nɛyɔŋndo soliŋndo o kɔl?

KINDIŊ LE WAA WANA TUSIAŊ NDUYƐ MA NƆ KƆL HINIAA

Mɛɛ nɛyɔŋndo cho maa bil wɔɔŋ yɛ, vɛɛ naŋ soliŋ yɛ ndu o lakɔl? Nyina diandaa Mɛlɛkaa nɔla mbo mala naa miŋ soliŋ nɛyɔŋndo o kɔl nduyɛ miŋ nɔ kaa tusiaŋndo a kɔl hiniaa (Tofa pɛlta 8-9)

8. Yɛɛ mala yɛ naa le miŋ soliŋ nɛyɔŋndo o kɔl?

8 Ŋ tiuba miŋ soliŋ nɛyɔŋndo o kɔl te ŋ wa pɛ wanaa tusiaŋ nduyɛ miŋ nɔ kɔl hiniaa. Te ŋ nɔ pɛ kaalaŋ ndaŋ, ŋ cho nɛyɔŋndo soliŋ o kɔl po. Tusiŋndo mala naa ŋ chue naapila maa ŋ cho a sɔvɛ mbo hiau acheleŋnda le. Wana tusiaŋndo yiyaŋ naa maa o hiou acheleŋnda lehɔɔya le. (Kalee. 6:​3, 4) Wana nɔ kɔl hiniaa wo naŋ kɔl a nyɛ o nɔ wo nduyɛ o tuuŋgaŋ a acheleŋnda le. (1 Timo. 6:​7, 8) Te wana tusiŋ nduyɛ mbo nɔ kɔl hiniaa wo che pɛ mi dɛnɛ kɛndɔɔ komal chaaŋ ndɔ, mbo naŋ kɔl tau le ndu.

9. A mɛɛ Kaleesiaŋnda 5:​16 a Filipiaŋnda 2:​3, 4 dimi yɛ, yɛɛ nyina diandaa Mɛlɛkaa mala yɛ naa miŋ tosa?

9 Nyina diandaa Mɛlɛkaa mala naa vɛlɛ miŋ soliŋ nɛyɔŋndo o kɔl nduyɛ miŋ nɔ kaa tusiaŋndo a kɔl hiniaa. (Nuawɔ Kaleesiaŋnda 5:​16; Filipiaŋnda 2:​3, 4.) Nyina diandaa Chɛhowa mala naa miŋ mɛɛndiaŋ yiyaŋndaŋ a kaala naalaŋ. A mala Mɛlɛkaa, ŋ tiuba miŋ siŋga yiyaŋndaŋ a kaala wɔɔŋnda huŋ naa o kɔltaŋ a la kɛndɛlaŋ. (Sam 26:​2; 51:​10) Mi Muuse nda Pɔɔl chɔulaba kalaŋ le nɛyɔŋndo soliŋndo o kɔl. Ŋ pɛɛkuŋndɔ a taamaseliila ndalaŋ okɔɔ.

Po chua piaandoo huŋ dimul Muuse nda Chɔɔsuaa maa nyina Mɛlɛkaa tol puaa a ŋiɔɔŋ kɔɔli o dɔɔŋgɔɔ niŋ ma wa sɔɔŋ tosaa naŋ chaa wanaa suaa le Mɛlɛka wa ni. Chɔɔsuaa cho Muuse dimullo maa o viom ndu le mbo kɔ kpaa nda. Kɛ Muuse kɛɛ mbo wa ndu dimullo maa ndu naŋ kɔl le mɛɛ Chɛhowa tosa mi nyina ndɔɔ tual puaa kaŋ kɔɔli yɛ (Tofa pɛl 10)

10. Tɔɔndaŋ yɛɛ ndoo komallɛ Muuse le nɛyɔŋndo nɔɔ? (Tofa fotueiyo o kɔɔ.)

10 Muuse ndoo nɔ kpaayaa tau wanaa Mɛlɛkaa choo, kɛ o paŋala wanaa ndaa suliŋ le kpaaya waa lende nɔɔ wa le. Le taamaseliiyo, teleŋ pilɛ, mi Chɛhowa tosa mi nyina ndɔ wa Muuse kɔɔli wo tual bɛnduaa Isɔluɛiya atiŋ kɔɔli a wa isisi o tɛndii Mɛlɛkaa ikɛiya. Okoŋ kɔɔli, mbo tuɛi maa nyina Mɛlɛkaa tol bɛnduaa a ŋiɔɔŋ kɔɔli, a kue o tɛndii Mɛlɛkaa le wa, ma wa sɔɔŋ tosaa naŋ chaa wanaa suaa le Mɛlɛka wa ni. Yɛɛ Muuse ndoo tosa yɛ mɛɛ Chɔɔsuaa dimul ndu maa o viom ndu mbo kɔ kpaa nda? Muuse ndoo chue nɛyɔŋ ndaa le mɛɛ nyina Chɛhowaa tol nda kɔɔli yɛ le. Kɛ, mbo chɔm kaa tusiaŋndo nduyɛ mbo naŋ kɔl tau le mɛɛ Chɛhowa wa nda kpekoo soliŋndo yɛ. (Nɔm. 11:​24-29) Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o taamasi Muuse wo niŋ?

Vɛɛ bɛnduaa kundaa tuula yɛ Muuse le kaa tusiaŋndo nɔɔ? (Tofa pɛlta 11-12) *

11. Vɛɛ bɛnduaa kundaa tuallɛ taamasi Muuse wo kɔɔli?

11 Te bɛndu kundaa ŋ cho ni, baa a dimul num niŋ pa le ma pɛɛku waŋndo wali ŋ hɛnaŋ o kundaa niŋ tau wo? Le taamaseliiyo, naapum num tosa pɛɛku Bandu Mɛŋgɛlaa o kundaa niŋ le lɔɔ o lɔɔ ni. O yɔŋ bɛɛ ma hɛnaŋ le ndu tosaa, kɛ te a wa pɛ wana tusiaŋ maa Muuse, pɛɛkoo ŋ pɛɛku puaapilɛnɔ cheleŋ ni le mi ndu bɛɛ chaa ndu tosa maa num. A yiyaŋ naa maa a cho lɛ num wa bɛɛle bɔɔ ke o kundaa niŋ te le. Nduyɛ, ma naŋ kɔl pɛŋ le puaapilɛnɔ koŋ pɛɛkoo.

12. Vɛɛ Kilisiɔŋaa bɔɔbɔɔ cho yɛ hau chɔmndo maa a nɔ kɔl hiniaa a kaa tusiaŋndo?

12 Tofawɔ vɛlɛ siŋgaŋ komal niŋ puaapiliaa yuwɛi yaa bɔɔbɔɔ wo. Le wɔsila bɔɔbɔɔ, nda wa bɛnduaa kɔɔna sɔɔŋ le bɛnduaa kundaa wa ni. Kɛ te a fuuluu niŋ pɛ wɔsilaŋ 80, a nɔ ma ke a cheleŋ wali nda cho koŋ tosaa wo a kɔllo wulee. Buɛiyaa ibuŋgaa fuuluu niŋ wɔsilaŋ 70 wa bɛɛ nɔ ma ke acheleŋ wali nda cho tosaa wo a kɔllo wulee nduyɛ ma hiou lachi a wali cheleŋ tosaa o kɔɔnaa niŋ. O wɔsiŋ laŋga hiou woŋ bɛŋgu, a yɔŋ niŋ wanaa wa wallo o Bɛtɛɛlla a bɔɔbɔɔ chieeŋndo balɔɔ silɔ le kɔɔfaleŋ tosaa a walta cheleŋ. Puaapiliaa a ndepiliaa laalaŋnda haa nɔ nɛyɔŋ wanaa koma lo wali ndaa tosaa wa le.

13. Vɛɛ i wa yɛ tɔɔndaŋndo le mi Pɔɔl ndoo nɔ nɛyɔŋndo le ŋwaŋ 12 Chiisu vem hɔlte ndɔ wa?

13 Mi Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo kɛsi taamasi kɛndɔɔ le kɔl hiniaa nɔɔ a kaa tusiaŋndo. Pɔɔl ndoo nɔ nɛyɔŋ wana kposoŋ te. Tofawɔ nyɛ chɔm maa o wa wana tusiaŋndo. Mi che bɛɛ mbo dimi yooŋgu kɛndɛ Mɛlɛkaa kekelee, kɛ mbo dimi aa: “Wanaa Chiisu vem maa hɔlte ndɔ wa kinɛi ya hiou dɔɔnaŋ kpou. I nɔ bɛɛ mi I wa o veelaa aa, wana Chiisu vem maa hɔlte ndɔ kposoŋ te.” (1 Kɔliŋ. 15:​9, 10) Mi kiilaa 12 dimi yooŋgu kɛndɔɔ a Chiisu teleŋ o wa o chieeŋndo choo wo. Kɛ o fulasɛiniŋ Chiisu wo kɔɔli Pɔɔl ndu simnuŋ Kilisiɔŋnɔɔ ni. Mi che bɛɛ ma yulu Pɔɔl iso le waa “wana Chiisu vem maa hɔlte ndɔ le kɔlaŋ naa [wanaa] cho a Chuu le wa chua,” kɛ ndoo suliŋ le waa wana pilɛ o ŋwaŋ 12 Chiisu vem hɔlte ndɔ wa tɛɛŋ te. (Luomaŋ. 11:​13; Walta. 1:​21-26) Mi ŋwaŋ 12 haa tuɛi chaŋyɛi kpɛɛluŋnde yeela teleŋ nda wa diompilɛ a Chiisu wo. Pɔɔl ndoo paŋala nda le hei le kɛ, ndoo nɔ kɔl hiniaa le wali o wa tosaa wo.

14. Yɛɛ naŋ cho yɛ tosa te ŋ nɔ pɛ kɔl hiniaa a kaa tusiaŋndo?

14 Maa Pɔɔl, te o yɔŋ pɛ miŋ nɔ kɔl hiniaa nduyɛ miŋ tusiŋ, ŋ cho nɔ bɛɛleŋ le wanaa Chɛhowa yulu iso le chilaŋ chuaa wa. (Walta. 21:​20-26) Chɛhowa kɛɛsiaa ni le mi bɛnduaa chua chilaŋ o kunda leKilisiɔŋndo niŋ. Mi che bɛɛ wanaa lahakiaa nda cho ni, kɛ nda Chɛhowa ke naa ni le naa malaa. (Ɛfi. 4:​8, 11) Te ŋ nɔ pɛ bɛɛleŋ le wanaa nda yulu iso wa nduyɛ miŋ tusiŋ le nɛi chɔmaa nda ke naa wo tolɔɔ kɔɔli, ŋ cho sɔɔŋguu Chɛhowa ikɛi kpɛɛluŋ nduyɛ miŋ wa o kɔl nyulu niŋ a chaaŋaa naa Kilisiɔŋnda.

TOSA “SƆƆŊ HUŊ A KƆL NYULOO” WOŊ

15. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa?

15 Naa nɛyɔŋndo wa pɛ, kɔl nyulu ve loŋ kposoŋ te. Ŋ nɔ miŋ soliŋ nɛyɔŋndo o lakɔl po nduyɛ miŋ fafaŋ nyɛ tosa mi waŋnda nɔ nɛyɔŋ naa wo. Mɛɛ miŋ tosa hei malaŋ naŋ diikuŋ sila Chɛhowa ke naa hoo wo. Ndu cho ni, “sɔɔŋ huŋ a kɔl nyuloo, nduyɛ mi ŋ luei chaaŋaa nyaa kpaayaa woŋ, muŋ nya dɔu kɔllo o tosaa ni.” (Luomaŋ. 14:​19) Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le waŋnda malaa ma soliŋ nɛyɔŋndo o lakɔl, nduyɛ vɛɛ naŋ hiau yɛ lachi a sɔɔŋ huŋ a kɔl nyuloo woŋ tosaa?

16. Vɛɛ naŋ mala yɛ waŋnda le ma soliŋ nɛyɔŋndo o kɔl?

16 Mi kaa naa a nyɛ naŋ dimi wo piiliaŋ waŋnda tau. Chieeŋndo yeema naa miŋ ‘kelu yoŋgaa’ a nyɛm naŋ nɔ woŋ. (1 Chɔŋ 2:​16) Kaa hoo huŋ a nɛyɔŋndo ni. Te ŋ yeema pɛ mi waŋnda nɔ nɛyɔŋ naa le, o bɛnda kposoŋ miŋ wa keiyo saŋgalaŋndo a nyɛm naŋ nɔ woŋ ɔɔ ŋ naŋ tuu le piondɔɔ woŋ te. Nɛi cheleŋ naŋ tosa vɛlɛ waŋnda nɔ nɛyɔŋ naa le wo cho kiɔɔ saŋgalaŋndo a walta Mɛlɛkala naŋ tosa o kundaa niŋndaŋ ni. Te ŋ wa pɛ keiyo saŋgalaŋndo a laŋ okɔɔ, koŋ tosa mi puaapiliaa a ndepiliaa nɔ nɛyɔŋ naa. Kɛ te o yɔŋ pɛ miŋ nɔ yeemɛi o puaapiliaa a ndepiliaa naa niŋ nduyɛ miŋ tofa le sɔɔŋ kɛndɛŋ nda tosa woŋ, ŋ nɔla miŋ mala nda ma nɔ kɔl hiniaa nduyɛ miŋ wa a kɔl nyulu o kunda leKilisiɔŋndo niŋ.

17. Yɛɛ bɛnduaa Choosɛ wa ndaa tiu yɛ ba le tosaa, nduyɛ le yɛɛ?

17 Ŋ nɔla miŋ soliŋ nɛyɔŋndo o kɔl po. Tofawɔ vɛlɛ taamasi bɛnduaa Choosɛ wa. Mɛɛ wɔsila bɔɔbɔɔ hiou o yɔŋ wɔɔŋ nda tosal pɔmbɔ nda wo kɔɔli, ma komal ndu Ichipi. Tuupa mi Choosɛ chɔɔmuŋ bɛndaa nduaa, o tofa nda fɛŋ le sinaa te a siŋgaŋ. Le hei, mbo kɛɛsiaa le ma de nyɛdiaa diompilɛ. Mɛɛ nda wa ndu dioo, mbo ke Bɛŋchamiŋ o wa lum ndaa wo tau mbo hiau a tuaa. (Chɛ. 43:​33, 34) Kɛ, kona kɛ kɛ cho o Baabuiyo niŋ o chɔm maa mi bɛndaa nduaa chua nɛyɔŋ Bɛŋchamiŋ ndo le. Kɛ ma chɔm maa a buulaŋ le pɔmbɔ nda a Chekɔpu finya nda. (Chɛ. 44:​30-34) Le mɛɛ bɛnduaa Choosɛ wa chɔulaba kalaŋ ma soliŋ nɛyɔŋndo o lakɔl lɛ, ma tiu vɛlɛ ba le hunɔɔ a kɔl nyuloo o yuŋgu ndaa niŋ. (Chɛ. 45:​4, 15) Lende koni, te o yɔŋ pɛ miŋ soliŋ nɛyɔŋndo o kɔl, mɛɛ kɔl nyuloo cho wa o yuŋgu naa a o kunda leKilisiɔŋndo niŋ.

18. A mɛɛ Chemisi 3:​17, 18 dimi yɛ, yɛɛ cho yɛ yɔŋnɔŋ te ŋ tosa pɛ sɔɔŋ huŋ a kɔl nyuloo woŋ?

18 Chɛhowa yeema naa miŋ soliŋ nɛyɔŋndo o lakɔl po, nduyɛ miŋ wa sɔɔŋ huŋ a kɔl nyuloo woŋ tosaa. Ŋ nɔ miŋ tosa wallo kalaŋ le sɔɔŋ sala tiɔɔŋndoŋ muŋ tosaa. A mɛɛ naŋ pɛɛku o buŋgɛi hei niŋ yɛ, mi nɛyɔŋndo hiŋ naa lepum o lakɔl le waŋnda. (Chemi. 4:​5) Nduyɛ wanaa nɔ nɛyɔŋ waŋnda wa cho naa a balaa silɔ. Kɛ te o yɔŋ pɛ miŋ nɔ kaa tusiaŋndo, kɔl hiniaa, a balika melaa, ŋ nɔla miŋ nɔ nɛyɔŋ wana o wana le. Ŋ nɔla pɛŋ miŋ hiŋ a kɔl nyuloo nduyɛ miŋ mala waŋnda le suliŋnda kɛndɛlaŋ nɔɔ.​—Nuawɔ Chemisi 3:​17, 18.

CHONDII 130 Ŋ Waŋnuŋ Wanaa Malaa Haki

^ pɛl. 5 Kɔɔna kɔl nyuloo kɔɔna Chɛhowaa cho ni. Kɛ te ŋ nɔ pɛ nɛyɔŋndo le waŋnda, ŋ nɔla miŋ sɔla kɔl nyuloo hoo le. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho yaasiaa nyɛ tosa miŋ nɔ nɛyɔŋ waŋndo wo. Ŋ cho vɛlɛ yaasiaa mɛɛ naŋ chɔulaba kaa wɔɔŋndo hoo nduyɛ miŋ wa sɔɔŋ huŋ a kɔl nyuloo woŋ tosaa yɛ.

^ pɛl. 2 TƐƐSIAA LE DIOMNDO: A mɛɛ Baabuiyo tɛɛsiaa yɛ, nɛyɔŋndo tosa ko waŋndo mbo nɔ yeemɛi le nyɛ waŋnda nɔ wo le, kɛ o yeema nda kposoŋ ma nɔ nyɛ nda nɔ koŋ ndo le.

^ pɛl. 61 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Bɛnduaa kundaa chal o bɔŋaŋndo choo ma dimul bɛndu kunda yuwɛi tosa pɛɛku Bandu Mɛŋgɛlaa o kundaa niŋndo maa o pɛɛku bɛndu kunda feleŋgɔnɔɔ le mbo wa niŋ ndu tosaa. Mi che bɛɛ bɛndu kunda yuwɛiyo hoo hɛnaŋ le pɛɛku Bandu Mɛŋgɛlaa tosaa, kɛ mbo chɛl kɛɛsiaa bɛnduaa kundaa tosa hoo wo a kɔl ndɔɔ kpou. Nduyɛ, mbo chɔm bɛndu kunda nda dimul ndu maa o pɛɛku wo nɛila o tosa pɛɛku Bandu Mɛŋgɛlaa nyɛ kɛndɛilaŋ okoŋ, mbo wa ndu chandɔɔ.