Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 5

‘Kiliti Cho Wana Pɔnɔɔ Bolleŋ Ni’

‘Kiliti Cho Wana Pɔnɔɔ Bolleŋ Ni’

‘Kiliti cho wana pɔnɔɔ bolleŋ ni.’​—1 KƆLIŊ. 11:​3.

CHONDII 12 Chɛhowa Mɛlɛka Bɛndoo

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Sɔɔŋ kuɛɛ tosa yɛ mi piaanduaa bii laandaa ndaa biyɔɔ wɔɔŋndo?

YƐƐ o sim yɛ le waa bolle yuŋgoo? Mi puaa apum chɛl mi naamu ndaa, a kɔɔlima ndaŋ ma piiliaŋ mɛɛ nda bii laandaa ndaa a chuauwaa ndaa yɛ. Tofawɔ nyɛ Anita ndepilɛnɔ cho Yulopi wo dimi wo, mbo dimi aa: “O fondaŋ ya cho wo, waŋnda nɔ laalaŋndo maa waŋ laanduaa cho nyɛ o nyɛ le, nduyɛ maa nda nɔ ni ma wa buɛiya chiɛiniŋ.” Mi puaapilɛnɔ pum Amɛlika diolaŋ Luku dimi aa: “Mi finyaa apum pɛɛku puaa ndaa maa, a nɔ ma yaŋ waŋ laanduaa lani le kanifuule, nyɛ nda dimi wo cho o sɔvɛ le, nduyɛ maa a nɔ taasi bɔɔ le.” Kɛ o cho o nɛi waa naa choo le Chɛhowa yeema mi piaanduaa bii laandaa ndaa le. (Tuuwɔ Maki 7:​13.) Mɛɛ yɛɛ mala yɛ pɔnɔɔ le mbo wa bolle yuŋgu kɛndɛ?

2. Yɛɛ bolle yuŋgoo nɔ yɛ mbo sina, nduyɛ le yɛɛ?

2 Te pɔnɔɔ yeema pɛ mbo wa bolle yuŋgu kɛndɛ, o nɔ fɛŋ mbo sina nyɛ Chɛhowa yeema ndu mbo tosa wo. O nɔ vɛlɛ mbo sina le sabu Chɛhowa tosa kɛɛsiaa le mbo wa yuŋgu ndɔɔ chilaŋndo, a mɛɛ o tual taamasi Chɛhowa a Chiisu wo kɔɔli yɛ. Le yɛɛ o nɔ yɛ mbo sina sɔɔŋ muŋ? Kanifuule, Chɛhowa ke wanaa cho yuŋgulaŋ bolle wa kpaaya o tiŋ, nduyɛ o yeema nda ma soliŋ ndu kpeku nyɛkɛndɛi.—Luku 12:​48b.

YƐƐ O SIM YƐ LE CHILAŊ CHUAA?

3. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o Kɔliŋtiaŋ Tasoo 11:​3 niŋ a chilaŋ chuaa okɔɔ?

3 Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Tasoo 11:​3. Bolle Baabuileŋ le chɔm mɛɛ Chɛhowa kɔɔna yuŋgu ndɔɔ o choo choo niŋ a o chieeŋndo choo yɛ. Chɛhowa nɔ kpaayaa nyɛ o nyɛ fee choo ni. Kɛ o tosa kɛɛsiaa le mi waŋnda apum nɔ kpaayaa acheleŋnda choo. Le hei, wanaa o ke kpaayalaŋ ndaŋ nda cho hunɔɔ nyunaa muli o ndu lo a mɛɛ nda cho kpaaya o ke nda wo soliŋndo kpeku yɛ. (Luomaŋ. 14:​10; Ɛfi. 3:​14, 15) Chiisu Chɛhowa ke kpaayaa ni le mbo wa kunda leKilisiɔŋndo chilaŋ. Lelaŋ, o cho hunɔɔ nyunaa muli o Chɛhowa lo a mɛɛ o cho naa biyɔɔ yɛ. (1 Kɔliŋ. 15:​27) Chɛhowa ke vɛlɛ piaanduaa kpaayaa le ma wa laandaa ndaa a chuauwaa ndaa chilaŋ. Le hei, piaanduaa bɛɛ nɔ ma huŋ muli nyunaa o Chɛhowa a Chiisu lo a mɛɛ nda cho yuŋgu ndaa biyɔɔ yɛ.—1 Pitɛ 3:​7.

4. Yɛɛ Chɛhowa nda Chiisu nɔ yɛ dioo le tosaa?

4 Le mɛɛ Chɛhowa nɔ kpaayaa nyɛ o nyɛ fee choo yɛ, o nɔ dioo le mbo kɛsul chuauwaa nduaa sawalaŋ, nduyɛ mbo tosa a sabu le ma tol taŋ kɔɔli. (Aisaya 33:​22) Nduyɛ le mɛɛ Chiisu cho kunda leKilisiɔŋndo bolleŋ yɛ, o nɔ dioo le mbo kɛsul naa sawalaŋ, nduyɛ mbo tosa a sabu le miŋ tol taŋ kɔɔli.—Kalee. 6:​2; Kolo. 1:​18-20.

5. Yɛɛ pɔnɔɔ nɔ yɛ dioo le tosaa, nduyɛ yɛɛ cho yɛ kpeleŋnda ndɔlaŋ?

5 O nɛi pilɛ koŋ choo, wanaa cho yuŋgulaŋ bolle wa nɔ ma tol taamasi Chɛhowa nda Chiisu wo kɔɔli, le ma tosa kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ le yuŋgula ndalaŋ. (Luomaŋ. 7:​2; Ɛfi. 6:​4) Kɛ a koŋ kpou, pɔnɔɔ nɔ kpeleŋndaŋ. Le taamaseliiyo, sawala o kɛsul yuŋgu ndɔɔ laŋ la nɔ mi la tɔlnuŋ o sawala mandaala Baabuiyo choo. (Pulɔ. 3:​5, 6) O nɔ vɛlɛ mbo sina maa, o nɔ mbo kɛsul wanaa cho o yuŋgu ndɔɔ niŋ te wa sawalaŋ te. (Luomaŋ. 14:​4) O yɔŋ bɛɛ mi chuauwaa nduaa sul, nduyɛ ma ve lɛ ndu o ba bɛŋgu le, a nɔ ma hiou lachi a ndu bɛɛleŋ kioo. Kɛ o cho ndu le cho nda bolleŋ te.—Maa. 19:​5.

LE YƐƐ CHƐHOWA TOSA YƐ KƐƐSIAA LE MI WAŊNDA APUM WA CHILAŊ CHUAA?

6. Le yɛɛ Chɛhowa tosa yɛ kɛɛsiaa le mi waŋndo wa chilaŋ chuaa o yuŋgoo niŋ?

6 Le mɛɛ Chɛhowa kaala yuŋgu ndɔɔ yɛ o tosa kɛɛsiaa ni le mi waŋnda apum wa chilaŋ chuaa. Ke fula ndu o ba wo hei cho ni. Te waŋndo wa pɛ chilaŋ chuaa, hei tosa mi kɔl nyuloo wa o yuŋgoo niŋ, nduyɛ sɔɔŋ ve laasi laasi le. (1 Kɔliŋ. 14:​33, 40) Te Chɛhowa ndoo tosa kɛɛsiaa hoo le, sɔɔŋ wa wa laasi laasi nduyɛ kɔl kɛndɛ ve wa o yuŋgoo niŋ te. Le taamaseliiyo, wanaa cho o yuŋgoo niŋnda ve sina wana nɔ mbo tosa kɛɛsiaa mɛɛlaa le yuŋgoo wo le. Nduyɛ, a ve vɛlɛ sina wana nɔ mbo sim kɛɛsiaa koŋ lachi le mbo tosaŋndo le.

7. A mɛɛ Ɛfisiaŋnda 5:​25, 28 dimi yɛ, vɛɛ Chɛhowa yeema yɛ mi piaanduaa bii laandaa ndaa?

7 Te o yɔŋ pɛ maa kɛɛsiaa Chɛhowa tosa le mi piaanduaa wa chilaŋ chuaa o yuŋgula ndalaŋ niŋndo cho kɛɛsiaa kɛndɛ, mɛɛ le yɛɛ laanduaa bɔɔbɔɔ ŋɔɔchiaŋ yɛ maa piaandaa ndaa chiee nda biyɔɔ le? Kanifuule, piaanduaa bɔɔbɔɔ kɛɛ sawala Chɛhowa kɛsi a yuŋguleŋ okɔɔ laŋ tolɔɔ kɔɔli, ma wa nyɛ naamula ndalaŋ la dimi wo tosaa. Mi piaanduaa apum bii laandaa ndaa biyɔɔ wɔɔŋndo le halikpeŋ ma peelu yeemaŋ ndaŋ. Le taamaseliiyo, mi pɔnɔɔ baŋnuŋ o suɛi pum choo le halikpeŋ mi laa ndɔ ke ndu bɛɛleŋ, ɔɔ le acheleŋnda chɔmndo maa wana pɔnɔɔ o cho ni. Mbo yiyaŋ maa laa ndɔ nɔ mbo nɔ siooŋnde le ndu, vɛlɛ mbo kaala ndu. Nduyɛ te laa ndɔ nɔ niŋ pɛ siooŋnde le ndu, nyɛ o nyɛ o dimi pɛ, ndu lo lechoo ni. * Yiyaŋ waa naa tosa waŋ laanduaa sɔla bɛɛle nda nɔ ma sɔla leŋ te. Nduyɛ puaa nɔ yiyaŋ waa naa wa cho hɛnaŋ Chɛhowaa tosa le.—Nuawɔ Ɛfisiaŋnda 5:​25, 28.

YƐƐ MALA YƐ PƆNƆƆ LE MBO WA BOLLE YUŊGU KƐNDƐ?

8. Yɛɛ pɔnɔɔ nɔ yɛ mbo tosa le mbo wa bolle yuŋgu kɛndɛ?

8 Pɔnɔɔ tiuba mbo wa bolle yuŋgu kɛndɛ te o tol pɛ taamasi Chɛhowa nda Chiisu wo kɔɔli, le kpaaya ndɔɔ soliŋndo kpeku o nɛi kɛndɔɔ choo. Ŋ yaasiaŋndɔ suliŋndaŋ la tiɔɔŋ la Chɛhowa nda Chiisu nɔ laŋ, nduyɛ miŋ che mɛɛ wanaa cho yuŋgulaŋ bolle wa duau laŋ o wali niŋ, le laandaa ndaa a chuauwaa ndaa biyɔɔ nyɛkɛndɛi yɛ.

9. Vɛɛ Chɛhowa chɔm yɛ maa o cho wana tusiaŋ?

9 Tusiŋndo. Mi che bɛɛ Chɛhowa nɔ taasioo mbo hiau wana o wana, kɛ mbo yaŋ buɛiyaa nduaa nilaŋ. (Chɛ. 18:​23, 24, 32) Mbo chɛl nda ma chɔm ndu yiyaŋ ndaa o sɔɔŋ o kɛɛsiaa le tosaa woŋ choo. (1 Masaa. 22:​19-22) Mi che bɛɛ wana walaŋndo Chɛhowa cho ni, kɛ o cho naa kɔl le miŋ tosa sɔɔŋ o nɛi walaŋndo choo le. Mi che bɛɛ ŋ cho walaŋ te, kɛ mbo mala naa miŋ sɔla batiuwaa o ndu piɛiyo niŋ. (Sam 113:​6, 7; Sam 27:​9; Hibu. 13:​6) Mi Masaa Deeve dimi kpendekele maa le mɛɛ Chɛhowa cho wana tusiaŋ, nduyɛ mbo mala ndu yɛ o sɔla batiuwaa o nyɛ o nyɛ niŋ ni.—2 Saam. 22:​36.

10. Vɛɛ Chiisu chɔm yɛ maa o cho wana tusiaŋ?

10 Ŋ tofaŋndɔ vɛlɛ taamasi Chiisu wo. Mi che bɛɛ Masanɔɔ a Wana Pɛɛkaa o wa le buɛiyaa nduaa ni, kɛ mbo pulu nda peloŋ. Le yɛɛ Chɛhowa chɛllɛ ma poonyiaa bundɛi hei o Baabuiyo niŋ? Le mi wanaa cho yuŋgulaŋ bolle wa a wanaa cheleŋ pɛɛku o taamasi Chiisu wo niŋ. Mi Chiisu pila dimi aa: “Taamasioo ya I chɔm nya hoo ni. La tosa mɛɛ ya I tosa a nya yɛ.” (Chɔŋ 13:​12-17) I cho tonya maa Chiisu ndoo nɔ kpaayaa, kɛ o soliŋ kpaaya ndɔɔ kpeku le mi acheleŋnda saaŋgial ndu le. Mi ndoo tosa pɛŋ walta taaniŋndaŋ le acheleŋnda.—Maa. 20:​28.

Wana cho yuŋgoo bolleŋndo chɔm maa o tusiŋ nduyɛ maa o kaala yuŋgu ndɔɔ, te o wa pɛ walta taaniŋndaŋ tosaa chiɛiniŋ a nda malaa o Mɛlɛka piɛiyo niŋ (Tofa pɛl 11, 13)

11. Yɛɛ wana cho yuŋgoo bolleŋndo pɛɛku yɛ o taamasi Chɛhowa nda Chiisu wo niŋ, te o hiŋ pɛ a tusiŋndo chɔmndo okɔɔ?

11 Nyɛ naŋ pɛɛku wo. Wana cho yuŋgoo bolleŋndo chɔm o nɛila bɔɔbɔɔ niŋ maa o cho wana tusiaŋ. Le taamaseliiyo, wana waa ndoo ve laa ndɔ a chuauwaa nduaa kɔl le ma tosa sɔɔŋ o nɛi walaŋndo choo le. Mbo yaŋ nda nilaŋ o yɔŋ bɛɛ mi nyɛ nda dimi wo ve nyɛ pilɛ a yiyaŋ ndɔɔ le. Mi Male cho Amɛlika wo dimi aa: “Lepum, ŋ nɔ yiyaŋ pilɛ o suɛi pum choo naa pɔnɔ nuu le. Kɛ pɔnɔ nuu nɔ bɛɛleŋ tau le ya kanifuule, tuupa mbo tosa kɛɛsiaa kɛ kɛ, mɛɛ mbo nyuna ya fɛŋ le mbo sina yiyaŋ nuu. Te I chɔm ndu pɛ yiyaŋ nuu, o yiyaŋ lechoo yiŋgoloŋ, okoŋ o tosa niko kɛɛsiaa mɛɛlaa.” Le handɔɔ lechoo, mi pɔnɔ tusiaŋndo tosa waltaŋ chiɛiniŋ, o yɔŋ bɛɛ mi wanaa balu nda wa yiyaŋ maa walta waŋ laanduaa la cho laŋ ni. Lepum mi hei wa simullo. Le yɛɛ? Mi ndepilɛnɔ pilɛ diola Luechɛl dimi aa: “Naa ya fula wa, te pɔnɔɔ mala pɛ laa ndɔ hɛŋgɛilaŋ tuei ɔɔ chiɛiyo dindi, mi wanaa balu nda wa a wanayaŋ ndɔŋ yiyaŋ maa o cho wana pɔnɔ le. Ma yiyaŋ maa laa ndɔ hiou ndu. Nduyɛ ma dimi pɛŋ maa, o cho chɛlɔɔ mi laa ndɔ wa ndu yolaŋ o lebol.” Te wanaa bɔɔbɔɔ o fondaŋ ŋ cho wo nɔ pɛ yiyaŋ waa naa, loonuŋ maa mi Chiisu pulu buɛiyaa nduaa peloŋ, mi che bɛɛ wali chiaa ndaa tosa wo wa koŋ ni. Wana cho bolle yuŋgu kɛndɔɔ wo tosa sɔɔŋ le mi acheleŋnda che maa o nɔ kpaayaa ɔɔ maa o cho wana sɔvɛ le. Kɛ mbo tosa sɔɔŋ le halikpeŋ mi laa ndɔ a chuauwaa nduaa wa a kɔl kɛndɛ. O faŋaŋndɔ o tusiŋndo kɔɔli, suliŋ cheleŋ kuɛɛ tosa yɛ mi pɔnɔɔ wa bolle yuŋgu kɛndɛ?

12. Yɛɛ kaalaa nyindu yɛ Chɛhowa nda Chiisu le tosaa?

12 Kaalaa. Kaalaa nyindu Chɛhowa ni le nyɛ o nyɛ fee tosaa. (1 Chɔŋ 4:​7, 8) O chɔm maa o kaala naa sanaa a naa Diom ndɔɔ Baabuiyo kioo, nduyɛ mbo tosa miŋ wa o kɔɔna ndɔɔ niŋ. O chɔm vɛlɛ maa o buulaŋ le naa sanaa a naa tiindaŋndo kioo maa o kaala naa. Kɛ baa mi Chɛhowa ke naa pa nyɛm naŋ hauba woŋ? Ei. Baabuiyo dimi maa, “nyɛ o nyɛ cho nyɛ kɛndɛ kioo o ke naa muŋ tau tau ni le miŋ naŋ kɔl.” (1 Timo. 6:​17) Te ŋ benduŋ pɛ, mbo miŋgi naa o nɛi nduyɛ o pɛŋgi naa kaala ndɔɔ chɔmndo le. Le mɛɛ o kaala naa yɛ o tosa kɛɛsiaa ni, le mi Po ndɔɔ huŋ wu le naa. Nduyɛ Chiisu bɛɛ, le mɛɛ o kaala naa tau yɛ o yɔŋgu yoomu ndɔɔ le naa ni. (Chɔŋ 3:​16; 15:​13) Nyɛ o nyɛ kuuna Chɛhowa nda Chiisu wanaa chɔm nda lo lechoo wo wa kaalaa le.—Chɔŋ 13:​1; Luomaŋ. 8:​35, 38, 39.

13. Le yɛɛ i cho yɛ suɛi sɔvɛ le mi wana cho yuŋgoo bolleŋndo chɔm yuŋgu ndɔɔ kaalaa? (Tofa vɛlɛ kɔfoo hoo, “ Yɛɛ Wana Chua Lanɔɔ Sɛnɛiyo Nɔ yɛ Mbo Tosa le mi Laa Ndɔ Ke Ndu Bɛɛleŋ?”)

13 Nyɛ naŋ pɛɛku wo. Kaalaa nɔ ni mbo nyindu wana cho yuŋgoo bolleŋndo le nyɛ o nyɛ fee tosaa. Le yɛɛ keŋ cho yɛ isɔvɛ? Mi Chɔŋ wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo dimi aa: “Te waŋndo kaala chaaŋ ndɔ [ɔɔ wana nda cho o yuŋgoo niŋndo] . . . o o cho chɔɔ wo le, o nɔla mbo kaala Mɛlɛka o chi wɔ le wo le.” (1 Chɔŋ 4:​11, 20) Te pɔnɔɔ kaala pɛ yuŋgu ndɔɔ, nduyɛ mbo yeema taamasi Chɛhowa nda Chiisu wo tolɔɔ kɔɔli, keŋ cho tosa mbo mala wanaa cho o yuŋgu ndɔɔ niŋnda o Chɛhowa piɛiyo niŋ, nduyɛ mbo ke nda nyɛm nda hauba woŋ. Hei tosa mi wana o wana fee wa hɛnɛkɛ. (1 Timo. 5:​8) Mbo pɛɛku chuauwaa nduaa, nduyɛ mbo sila nda. Teleŋ o teleŋ, kɛɛsiaala ke Chɛhowa bɛɛleŋ nduyɛ mi yuŋgu ndɔɔ sɔla tɔnɔɔ leniŋ ndaŋ o tosa ni. Ŋ yaasiaŋndɔ sɔɔŋ wana cho yuŋgoo bolleŋndo nɔ mbo tosa woŋ, okoŋ miŋ che mɛɛ o tual taamasi Chɛhowa nda Chiisu wo kɔɔli yɛ.

YƐƐ WANA CHO YUŊGOO BOLLEŊNDO NƆ YƐ MBO TOSA?

14. Vɛɛ wana cho yuŋgoo bolleŋndo mala yɛ yuŋgu ndɔɔ o Mɛlɛka piɛiyo niŋ?

14 O nɔ mbo mala yuŋgu ndɔɔ o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. Mi Chiisu chɔm maa o wa taamasi Finya ndɔ wo tolɔɔ kɔɔli, sanaa a buɛiyaa nduaa malaa le ma wa a kala o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. (Maa. 5:​3, 6; Maki 6:​34) O nɛi pilɛ koŋ choo, nyɛ hiou wa o sɔvɛ le wana cho yuŋgoo bolleŋndo, cho yuŋgu ndɔɔ malaa o Mɛlɛka piɛiyo niŋ ni. (Ditɔnɔ. 6:​6-9) O tosa hei sanaa a yuŋgu ndɔɔ malaa le ma wa Diom Mɛlɛkaa pɛɛkoo, kɔlaŋ o bɔŋaŋndaŋ, yooŋgu kɛndɔɔ dimioo, a nda malaa le ma nɔ chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a Mɛlɛka.

15. Vɛɛ wana cho yuŋgoo bolleŋndo chɔm yɛ maa o buulaŋ le wanaa cho o yuŋgu ndɔɔ niŋnda?

15 O nɔ mbo tosa mi wana o wana o yuŋgu ndɔɔ niŋ wa hɛnɛkɛ. Mi Chɛhowa dimi waŋnda o hɔl kpendekele maa o kaala Chiisu. (Maa. 3:​17) Mi Chiisu bɛɛ chɔm kaala waa naa le buɛiyaa nduaa o nyɛ ndoo tosa wo niŋ, a nyɛ ndoo dimi wo. Nduyɛ, mi buɛiyaa nduaa bɛɛ chɔm maa a kaala ndu. (Chɔŋ 15:​9, 12, 13; 21:​16) Wana cho yuŋgoo bolleŋndo chɔm maa o kaala laa ndɔ a chuauwaa nduaa sanaa a nyɛ o tosa wo. O tosa vɛlɛ hei te o wa pɛ Baabuiyo pɛɛkoo a nda latulu. O nɔ mbo wa nda dimullo maa o kaala nda, nduyɛ maa a cho a sɔvɛ le ndu. O nɔ vɛlɛ mbo chandu nda acheleŋnda o hɔl.—Pulɔ. 31:​28, 29.

Le mi wana cho yuŋgoo bolleŋndo nɛŋi Chɛhowa kɔl, o nɔ mbo ke yuŋgu ndɔɔ nyɛm nda hauba woŋ (Tofa pɛl 16)

16. Yɛɛ cheleŋ wana cho yuŋgoo bolleŋndo nɔ yɛ mbo tosa, nduyɛ vɛɛ o wa yɛ kpeŋkpeŋ?

16 O nɔ mbo ke yuŋgu ndɔɔ nyɛm nda hauba woŋ. Mi Isɔluɛiya ndaa kɛɛ Chɛhowa diikɔŋndo, nduyɛ mi ndoo ke nda silaa. Kɛ a koŋ kpou, mi ndoo ke nda nyɛm ndaa hauba woŋ. (Ditɔnɔ. 2:​7; 29:​5) Naa bɛɛ hau mi Chɛhowa ke naa nyɛm naŋ hauba woŋ. (Maa. 6:​31-33; 7:​11) Chiisu bɛɛ mi ndoo ke wanaa ndaa balu ndu kɔɔli wa nyɛdiaa. (Maa. 14:​17-20) Nduyɛ mi ndoo siŋgi vɛlɛ wanaa lanaa wa. (Maa. 4:​24) Le mi wana cho yuŋgoo bolleŋndo nɛŋi Chɛhowa kɔl, o nɔ mbo ke yuŋgu ndɔɔ nyɛm nda hauba woŋ. Kɛ a koŋ kpou, o nɔ mbo wa kpeŋkpeŋ. O nɔ mbo hiu kɔllo handɔɔ o wali ndɔɔ choo, okoŋ mbo puɛɛŋ le yuŋgu ndɔɔ malaa o Mɛlɛka piɛiyo niŋ te. Nduyɛ o nɔ mbo buulaŋ a yeemaŋ wanaa cho o yuŋgu ndɔɔ niŋnda.

17. Taamasi yɛɛ Chɛhowa nda Chiisu kɛsul lɛ naa te o hiŋ pɛ a pɛɛkoo vɛlɛ a silaa okɔɔ?

17 O nɔ mbo pɛɛku wanaa cho o yuŋgu ndɔɔ niŋnda. Mi Chɛhowa pɛɛku naa nduyɛ mbo sila naa kanifuule, o kaala naa. (Hibu. 12:​7-9) Mi Chiisu tual taamasi Finya ndɔ wo kɔɔli, le buɛiyaa nduaa pɛɛkoo o nɛi kaalaa niŋ. (Chɔŋ 15:​14, 15) Hau bɛɛ, mi Chiisu ke naa silaa o nɛi kaalaa niŋ. (Maa. 20:​24-28) O sina maa wanaa lahakiaa naŋ cho ni, nduyɛ maa miŋ tosa biondɔŋndaŋ.—Maa. 26:​41.

18. Yɛɛ wana cho yuŋgoo bolleŋndo nɔ yɛ mbo loonuŋ?

18 Wana cho yuŋgoo bolleŋndo tual taamasi Chɛhowa nda Chiisu wo kɔɔli, te o loonuŋ pɛ maa wanaa cho o yuŋgu ndɔɔ niŋnda cho walaŋ te. O nɔ mbo “wa ŋuasu ŋuasu” a laa ndɔ vɛlɛ a chuauwaa nduaa le. (Kolo. 3:​19) Kɛ o nɔ mbo dɔu sawa mandaa cho o Kaleesiaŋnda 6:​1 niŋndo o wali niŋ, le halikpeŋ mbo chaa suɛi o nda lo. Nduyɛ o nɔ vɛlɛ mbo loonuŋ maa, ndu bɛɛ mbo tosa biondɔŋndaŋ. Maa Chiisu, o nɔ mbo sina maa nɛi kɛndɔɔ le acheleŋnda pɛɛkoo, cho nda taamasi kɛndɔɔ kɛsullo ni.—1 Pitɛ 2:​21.

19-20. Te o hiŋ pɛ a kɛɛsiaalaŋ tosaa okɔɔ, vɛɛ wana cho yuŋgoo bolleŋndo tuallɛ taamasi Chɛhowa nda Chiisu wo kɔɔli?

19 O nɔ mbo tosa kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ le yuŋgu ndɔɔ. Mi Chɛhowa tosa kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ le acheleŋnda. Le taamaseliiyo, mbo toosiaa waŋchieeya a nyaa yoomaa cheleŋ, o cho le tɔnɔ ndɔ le, kɛ le miŋ tuei yoomoo yeela. Wana o wana beŋ ndu le Po ndɔɔ yɔŋndo o chieeŋndo choo le mbo huŋ wu le hakila naalaŋ te. Le tɔnɔ naa o tosa keŋ ni. Mi Chiisu bɛɛ tosa kɛɛsiaala chuu acheleŋnda tɔnɔɔ laŋ. (Luomaŋ. 15:​3) Le taamaseliiyo, mbo soliŋ teleŋ ndɔ pɛŋgiaa kpeku, le faŋga bɛndu kuɛ ndu kɔɔli wo pɛɛkoo.—Maki 6:​31-34.

20 Wana cho yuŋgoo bolleŋndo nɔ mbo sina maa, i cho suɛi bɛɛŋ bɛɛŋ le kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ tosaa le yuŋgu ndɔɔ le. Lelaŋ, o nɔ mbo chua ndi isɔvɛ. O nɔ mbo tosa kɛɛsiaalaŋ le kɛɛsiaalaŋ leŋ te. * (Pulɔ. 2:​6, 7) O nɔ mbo tol nɛi chɔmaa Chɛhowaa kɔɔli le kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ tosaa. Te o tosa lende pɛ, o cho ko ndu le cho tɔnɔɔ sɔla le, kɛ acheleŋnda bɛɛ.—Filipi. 2:​4.

21. Yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi cho lachi ve niŋ?

21 Chɛhowa ke wanaa cho yuŋgulaŋ bolle wa wali kala kalaa le tosaa, nduyɛ o yeema nda ma tosa ndu nyɛkɛndɛi. Te pɔnɔɔ kindiŋ pɛ le taamasi Chɛhowa nda Chiisu wo tolɔɔ kɔɔli, keŋ cho ndu mala mbo simnuŋ bolle yuŋgu kɛndɛ. Te lanɔɔ bɛɛ tosa pɛ nyɛ o nɔ mbo tosa o yuŋgoo niŋndo, hei tosa mi kɔl kɛndɔɔ wa o yuŋgoo niŋ. Vɛɛ lanɔɔ nɔ yɛ mbo che kɛɛsiaa Chɛhowa tosa, le mi pɔnɔɔ chua chilaŋ o yuŋgoo niŋndo? Nduyɛ simulta yɛɛ komallɛ ndu? Ŋ cho nyunalaŋ ndaŋ muli o buŋgɛi cho lachi ve niŋ.

CHONDII 16 Saŋgala Chɛhowa le Po Ndɔ o Pɔya Wo

^ pɛl. 5 Te wana pɔnɔɔ chua pɛ lanɔɔ, mɛɛ o simnuŋ bolle yuŋgoo. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho yaasiaa nyɛ o sim le waa bolle yuŋgoo wo, le sabu Chɛhowa ke wana pɔnɔɔ di koŋ ndo, a nyɛ wanaa cho yuŋgulaŋ bolle wa pɛɛku o taamasi Chɛhowa a Chiisu wo niŋndo. O buŋgɛi cho lachi ve niŋ, ŋ cho yaasiaa nyɛ pɔnɔɔ a lanɔɔ pɛɛku o taamasi Chiisu wo niŋndo. Nduyɛ, ŋ cho vɛlɛ yaasiaa nyɛ nda pɛɛku o taamasila wanaa cheleŋ o Baabuiyo niŋndo. O buŋgɛi yaa nduɛi niŋ, ŋ cho yaasiaa mɛɛ puaapiliaa soliŋ kpaaya nda nɔ o kundaa niŋndo kpeku yɛ.

^ pɛl. 7 O vidueilaŋ a o yaula bɔɔbɔɔ niŋ, mi waŋnda chɔm maa i cho suɛi wɔɔŋ le laanduaa biyɔɔ wɔɔŋndo le, mɛɛ nda lɔɔ cho naa yɛ. Nduyɛ o naamulaŋ lapum niŋ, mi waŋnda yiyaŋ maa i cho suɛi wɔɔŋ le laanduaa biyɔɔ ŋuasu ŋuasu le.

^ pɛl. 20 Le chɔɔloo sinaa mɛɛ naŋ tosa kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ yɛ, tofa buŋgɛi hei “Tosa Kɛɛsiaala Nɛŋi Mɛlɛka Kɔllo Laŋ,” o Bandu Mɛŋgɛlaa niŋ Nyaakuɛiyo 15, 2011, pei 13-17.