Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɛndɛi—Vɛɛ Ŋ Chɔm yɛ Ndi?

Kɛndɛi—Vɛɛ Ŋ Chɔm yɛ Ndi?

NAA kpou yeema mi acheleŋnda yiyaŋ maa wanaa kɛndiaa naŋ cho ni. A koŋ kpou, i cho hau ikala le waa wana kɛndɛ o chieeŋndo hoo niŋ. Kanifuule, wanaa bɔɔbɔɔ tul “nyɛ o nyɛ cho nyɛ kɛndɛ” leyɛ. (2 Timo. 3:​3) Ma kɛɛ sawala Chɛhowalaŋ, okoŋ ma tol sawala ndapila laŋ kɔɔli. Nduyɛ, ma chua “sɔɔŋ tonyaŋ maa sɔɔŋ wɔɔŋ, ma siiŋguu sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ maa sɔɔŋ tonya.” (Aisaya 5:​20) I cho vɛlɛ ikala le waa wana kɛndɛ kanifuule, naapum mi kɔɔlima naŋ ma piiliaŋ naa tau, nduyɛ wanaa lahakiaa naa kpou cho ni. Lelaŋ, naapum miŋ yiyaŋ maa Ani, * yema naa viou niŋ Chɛhowa piɛiyo le wɔsila bɔɔbɔɔ wo. Mbo dimi aa, “I cho ikala kpoke le mi laalaŋ maa I tiuba mi simnuŋ wana kɛndɛ.”

I cho suɛi kɔl kɛndɛ le sinaa maa naa kpou tiuba miŋ wa wanaa kɛndɛ. Kɛndɛi cho o suliŋnda nyina Mɛlɛkaa mala naa miŋ nɔ laŋ tɛɛŋ. Nduyɛ, nyina Mɛlɛkaa nɔ kpaayaa mbo hiau nyɛ o nyɛ wɔɔŋ chieeŋndo vɛlɛ a wanaa balu naa wa tosal naa wo. O nɔ vɛlɛ kpaayaa mbo hiau hakila naalaŋ vɛlɛ a kɔɔlima naŋ. Ŋ yaasiaŋndɔ nyɛkɛndɛi nyɛ kɛndɛi simndo, nduyɛ miŋ pɛɛku mɛɛ naŋ chɔm suliŋndo hoo o nɛi kɛndɛ niŋ yɛ.

YƐƐ CHO YƐ KƐNDƐI?

O dimi niŋ, kɛndɛi cho waa wana kɛndɛ ni. Koŋ cho ni, waa wana kaa kɛndɛ, nduyɛ a ve wana kaa wɔɔŋ kposoŋ te. Mi wana cho wana ikɛndɔɔ wo nuuviaa nɛilaŋ lɔɔlɔɔ le acheleŋnda malaa, nduyɛ mbo tosal nda sɔɔŋ kɛndɔŋ.

Naapum a che niŋ mi waŋnda tosal wanayaŋ ndaŋ ɔɔ chaaŋaa ndaa sɔɔŋ kɛndɔŋ. Kɛ baa waŋnda haa koni nda nɔ ni ma tosal kɛndɛi? I cho tonya maa o cho teleŋndaŋ fau le naŋ wa wanaa ikɛndɛ le. Kanifuule, Baabuiyo dimi aa, “wana o wana cho o chieeŋndo hoo choo mbo wa maa ndu ndu sɔɔŋ kɛndɔŋ koni o tosa le teleŋ o teleŋ ni, o tosa yɔŋ wɔɔŋ te le.” (Ikili. 7:​20) Mi Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo dimi kpendekele aa, “I sina maa kɔl nuu hoo, ndu yɔnuŋ maa wana chieeyɛi nii tosa hei yɔŋ wɔɔŋndo ve ni, nyɛ o nyɛ kɛndɛ cho leniŋ te.” (Luomaŋ. 7:​18) Lelaŋ, i cho kpendekele maa te ŋ yeema pɛ le suliŋndo hoo chɔmndo, ŋ nɔ miŋ pɛɛku Chɛhowa o ba, wana cho puundule kɛndɛiyo.

CHƐHOWA CHO WANA KƐNDƐ

Chɛhowa kɛsi sawalaŋ le nyɛ cho o kɛndɔɔ wo. Baabuiyo dimi a ndu okɔɔ aa, “A cho wana kɛndɛ, nduyɛ sɔɔŋ kɛndɔŋ kposoŋ ŋ tosa ni. Pɛɛku ya sawala numndaŋ.” (Sam 119:​68) Ŋ yaasiaŋndɔ sɔɔŋ sala tiɔɔŋ bolle Baabuileŋ le dimi a kɛndɛi Chɛhowɛi okɔɔ wo.

Chɛhowa cho wana kɛndɛ. Chɛhowa cho bɔɔ wana ikɛndɛ, nduyɛ fɛɛŋ bɛɛ o yiyaŋ le kiɔɔ kɛndɛi chɔmndo le. Tofawɔ nyɛ yɔŋnuŋndo mɛɛ Chɛhowa dimul Muuse aa, “I cho num keeku o hɔl, ma che naŋɔɔ ni bɛndoo kpou.” Mɛɛ Chɛhowa chɔm Muuse tɔɔmayɛi nduɛi vɛlɛ a naŋɔɔ ndɔ bɛndoo, mi Muuse tuɛi diomndaŋ ndaŋ aa, “Ya cho Mɛlɛka Yaawɛɛ ni, ya cho Mɛlɛka Yaawɛɛ ni. Ya cho Mɛlɛka nɔ nyiɛɛye, nduyɛ mi mala wanaa niaa wo ni. I cho wana dɔɔnuŋ tumbe chɔ chɔ le. Le teleŋ o teleŋ kaalaa ya I kaala wana niaa a kɔllo kpou ni, nduyɛ, mi wa sakpo a nda. Waŋnda waalaŋ o waalaŋ niŋ, nda ya I hiau lachi a kaala ni cho le teleŋ o teleŋ ndo chɔmndo ni. Nduyɛ, mi I mal nda le dɛnɛ wɔɔŋ o dɛnɛ wɔɔŋ nda tosa, a sɔɔŋ wɔɔŋ nda tosa woŋ. Kɛ, wanaa yɔŋ wɔɔŋnda nda, I mel nda le, dɛnɛ palaa ya I tusi nda choo ni.” (Ɛsɔ. 33:​19; 34:​6, 7) Hei chɔm kpendekele maa Chɛhowa cho wana kɛndɛ o nɛi o nɛi niŋ. Mi che bɛɛ Chiisu wa wana kɛndɛ teleŋ o wa o chieeŋndo choo wo, kɛ mbo dimi aa, “Wana o wana cho o kɛndɛ le mɛɛ Mɛlɛka ndu pilɛ kpe.”—Luku 18:​19.

Miŋ che kɛndɛi Chɛhowɛi kpendekele o nyɛm o toosiaa woŋ niŋ

Sɔɔŋ kɛndɔŋ kposoŋ Chɛhowa tosa ni. Nyɛ o nyɛ Chɛhowa tosa chɔm maa o cho wana kɛndɛ. Baabuiyo dimi aa, “Mɛlɛka Yaawɛɛ, a cho wana kɛndɛ naa wana o wana chua. A nɔ nyiɛɛye le nyɛ o nyɛ yoomaa ŋ toosiaa.” (Sam 145:​9) Kɛndɛi Chɛhowɛi nɔ hɛli le. Nduyɛ le mɛɛ nyiɛɛyii Chɛhowɛi nɔ hɛli le yɛ, mbo ke waŋchieeya yoomoo vɛlɛ a nyɛm nda hau ba le waa yoomu woŋ. (Walta. 14:​17) Mbo chɔm vɛlɛ maa o cho wana kɛndɛ a mɛɛ o mal naa haki yɛ. Mi wana ŋchondoo poonyiaa aa, “Oo Masanɔɔ Mɛlɛka, a cho wana kɛndɛ naa naa chua, nduyɛ le teleŋ o teleŋ a cho o bɛɛndiaŋ le naa malɔɔ le yɔŋnda naala wɔɔŋndaŋ.” (Sam 86:​5) Ŋ nɔ miŋ laalaŋ maa, ‘wanaa cho Mɛlɛka Yaawɛɛ o hɔl sakpo wa, sɔɔŋ kɛndɔŋ bɛndoŋ o tosal nda ni.’—Sam 84:​11.

‘PƐƐKU LE SUƐI CHO IKƐNDƐI YE TOSAA’

Chɛhowa toosiaa naa ni, nduyɛ ŋ tiuba miŋ wa maa ndu. Koŋ cho ni, ŋ tiuba miŋ wa wanaa kɛndɛ, nduyɛ miŋ tosa sɔɔŋ kɛndɔŋ. (Chɛ. 1:​27) Kɛ a koŋ kpou, Diom Mɛlɛkaa dimul naa aa, “la pɛɛku le suɛi cho suɛi kɛndɛi ye tosaa.” (Aisaya 1:​17) Kɛ, vɛɛ naŋ pɛɛku yɛ le kɛndɛi tosaa? Ŋ yaasiaŋndɔ nɛila yaala naŋ tosa heiyo.

O tasoo, ŋ nɔ miŋ piɛi le nyina diandaa. Nyina diandaa mala Kilisiɔŋnda le ma wa wanaa kɛndɛ Mɛlɛka o hɔl. (Kalee. 5:​22) A tonya, nyina Mɛlɛkaa mala naa le miŋ kaala nyɛ cho o kɛndɔɔ wo, nduyɛ miŋ kɛɛ nyɛ cho o wɔɔŋndo wo tosaa. (Luomaŋ. 12:​9) Nduyɛ pɛɛŋ, Baabuiyo dimi maa mi Chɛhowa simul naa “kɔltaŋ pɛŋgu o pɛŋgu le walta kɛndɛlaŋ tosaa a sɔɔŋ kɛndɔŋ dimioo.”—2 Tɛsa. 2:​16, 17.

O diiŋ ndɔɔ, ŋ nɔ miŋ veelu diomndaŋ o Diom Mɛlɛkaa niŋ. Te ŋ veelu pɛ diomndaŋ o Diom Mɛlɛkaa niŋ, mi Chɛhowa pɛɛku naa le miŋ “sina mɛɛ wana wa sakpo, nduyɛ ma wa wana tosaa sɔɔŋ kɛndɛ yɛ.” Nduyɛ, mbo bɛɛndiaa naa “le wali o wali kɛndɛ tosaa.” (Pulɔ. 2:​9; 2 Timo. 3:​17) Diomndaŋ veeloo o Baabuiyo niŋ o nɛi waa naa choo, vɛlɛ a yiyaŋndo o nyɛ naŋ veelu diomndaŋ choo wo, tosa mi kɔl naa wa o piaa cha a sɔɔŋ kɛndɛŋ cho a Mɛlɛka okɔɔ woŋ, vɛlɛ a hɛnaŋ ndɔɔ. Nduyɛ, mi sɔɔŋ kɛndɔŋ muŋ mala naa tau o chilaŋ niŋ.—Luku 6:​45; Ɛfi. 5:​9.

O yaa ndɔɔ, ŋ nɔ miŋ kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le miŋ “chua kaa kɛndɛ waŋndo wa tosaa wo.” (3 Chɔŋ 11) Ŋ saaluŋ taamaseliila kɛndɛla naŋ tual kɔɔli laŋ o Baabuiyo niŋ. Nduyɛ, i cho tonya maa Chɛhowa nda Chiisu kɛsul naa taamaseliila kɛndɛ kɛndɛlaŋ ni. Kɛ, wanaa cheleŋ cho vɛlɛ a waŋnda ndaa sina le waa wanaa kɛndɛ wa. Wanaa ŋiɔɔŋaa naŋ yiyaŋ lepum okɔɔ wa cho Tabita nda Baanabaa ni. (Walta. 9:​36; 11:​22-24) A nɔla ma sɔla tɔnɔɔ o taamaseliila kɛndɛla nda kɛsi laŋ niŋ te a pɛɛku pɛ nyɛ Baabuiyo dimi a nda okɔɔ wo. Nduyɛ te a wa pɛɛkoo a nda okɔɔ pɛ, kindiŋ ma che nyɛ nda tosa le acheleŋnda malaa wo. Yiyaŋ a nyɛ ŋ tiuba ma tosa le acheleŋnda malaa o yuŋgu numndo niŋ, vɛlɛ a o kunda numndo niŋndo. Nduyɛ, kindiŋ ma sina sɔɔŋ kɛndɛŋ yɔŋnuŋ Tabita nda Baanabaa woŋ le mɛɛ nda wa wanaa ikɛndɛ o acheleŋnda lo yɛ. Num bɛɛ nɔla ma sɔla tɔnɔlaŋ tau maa nda.

Ŋ nɔ vɛlɛ miŋ yiyaŋ a taamaseliila waŋnda o palɛi nɛi niŋ a cho sɔɔŋ kɛndɔŋ tosaa wa. Le taamaseliiyo, yiyaŋndɔ a bɛnduaa kundaa cho wallo kekelee o kundaa niŋ, nduyɛ ma ‘kaala sɔɔŋ kɛndɔŋ tosaa wa.’ Yiyaŋndɔ vɛlɛ a ndepiliaa naa cho taamasi kɛndɔɔ kɛsioo o nyɛ nda dimi wo, vɛlɛ a nyɛ nda tosa wo niŋndo. Mi ndepiliaa haa “pɛɛku . . . nyɛ bɛnda le tosaa wo.” (Tai. 1:​8; 2:​3) Mi ndepilɛnɔ pilɛ diolaŋ Losiliŋ dimi aa, “Mi chaŋ nuu dɔu yoomuaŋ tau le acheleŋnda malaa o kundaa niŋ vɛlɛ a nda kɔl dɛɛniaa kioo. Mbo yiyaŋ a bahawɛila ndalaŋ okɔɔ, nduyɛ teleŋnda bɔɔbɔɔ, mbo tosal nda kɛndɛi taaniŋnde le chɔmndo maa o cho yiyaŋndo a nda. I yiyaŋ maa, o cho bɔɔ wana kɛndɛ.”

Chɛhowa dɛɛniaa wanaa nduaa maa a ‘kindi o nɛi o nɛi niŋ le . . . sɔɔŋ tonyaŋ tosaa.’ (Emɔɔ. 5:​14) Hei tosaa mala naa ko le sawala ndɔlaŋ kaalaa le, kɛ i kindi yeemɛi nɛi le sɔɔŋ o dimi maa ŋ cho ŋ kɛndɛ woŋ tosaa.

Ŋ nɔ miŋ kindiŋ le waa wanaa ikɛndɛ, nduyɛ miŋ tosa sɔɔŋ kɛndɔŋ

Le waa wanaa ikɛndɛ, ŋ nɔ fɛŋ miŋ wa acheleŋnda nyɛm baa kalaŋ kioo ɔɔ sɔɔŋ bɛndoŋ tosallo le. Le taamaseliiyo, a laalaŋ pa maa kpɛsɔɔ opilɛ ɔɔ latiɔɔŋ koni wana suu pɔuwo le nyɔɔ toosiaa wo soliŋ kpeku ni? Sako bɛɛ. Naapum, mbo soliŋ kpɛsɛla pɔmbɔla cheleŋ kpeku le nyɛ koŋ toosiaa nyɛkɛndɛi. O nɛi pilɛ koŋ choo, te ŋ wa pɛ sɔɔŋ taaniŋndoŋ tosaa le acheleŋnda malaa, keŋ cho chɔm kɛsɛ maa ŋ cho wanaa ikɛndɛ.

Baabuiyo dɛɛniaa naa maa naŋ wa a “bɛɛndiaŋ” le o kɛndɔɔ tosaa. (2 Timo. 2:​21; Tai. 3:​1) Te ŋ handu pɛ kɔllo o sɔɔŋ cho acheleŋnda yɔŋnɔŋndo woŋ choo, naapum ŋ cho nɛilaŋ chɔ le tosaa nyɛ nɛŋi nda kɔllo wo, nduyɛ miŋ tosa “nyɛ wa malaa le nda, . . . le ma sɔla dialluŋ kalaŋ o tiindaŋ nda nɔ o Mɛlɛka niŋndo.” (Luomaŋ. 15:​2) Naapum, ŋ tosa hei te ŋ ke nda pɛ nyɛ naŋ nɔ wo o tiŋ. (Pulɔ. 3:​27) Naapum, ŋ veelu waŋndo o naalo bɛɛ le nyɛdiaa dioo latulu ɔɔ le balta kɔl dɛɛniaalaŋ dɔwɔɔ. Te ŋ sina pɛ maa waŋndo cho a naa, naapum ŋ poonyial ndu yauwo, ŋ kua miŋ kɔ yil ndu, ɔɔ ŋ veelu ndu o foŋndo choo. A tonya, ŋ nɔla miŋ nuuviaa nɛilaŋ tau le ‘diomnda mala waŋnda laŋ dimioo. Le miŋ soo diomnda ke waŋnda kpaayaa, nduyɛ mi la mala nda o nyɛ nda palaa niŋndo. . . . Nduyɛ wanaa tuɛi nyɛ naŋ cho dimi wo wa, nɔla ma sɔla malaa o diomnda laŋ niŋ.’—Ɛfi. 4:​29.

Maa Chɛhowa, ŋ nɔ miŋ kindiŋ le wana o wana kɛndɛi tosallo. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ hɛli wana o wana le. Nɛila sɔvɛlaŋ opilɛ o naŋ bii waŋnda nyɛkɛndɛi maa Chɛhowa wo, cho nda kpou yooŋgu kɛndɛ leMasaa dimullo ni. Nduyɛ a mɛɛ Chiisu ke naa sawaa yɛ, ŋ nɔ miŋ kindiŋ le waŋnda kɛndɛi tosallo o yɔŋ bɛɛ wanaa tul naa leyɛ wa. (Luku 6:​27) Kposoŋ bɛɛ i cho suɛi wɔɔŋ le acheleŋnda kɛndɛi vɛlɛ a nda sɔɔŋ kɛndɔŋ tosallo le. Kanifuule, “sawa o sawa kuuna wana muŋ ndoo tosaa le.” (Kalee. 5:​22, 23) Te ŋ wa pɛ wanaa ikɛndɛ o yɔŋ bɛɛ mi waŋnda wa naa biyɔɔ wɔɔŋndo ɔɔ miŋ nɔ bahawɛilaŋ, naapum koŋ tosa mi acheleŋnda hiŋ o tonyaa niŋ nduyɛ ma saŋgala Mɛlɛka.—1 Pitɛ 3:​16, 17.

MIŊ SƆLA TƆNƆƆ TE Ŋ TOSA PƐ KƐNDƐI

“Wana tonyaa ndu, dɛnɛ kɛndɔɔ o sɔla le tonya ndɔɔ ni.” (Pulɔ. 14:​14) Ɔɔ dɛnɛla kɛndɛlaŋ ndaŋ latiŋ? Te ŋ wa pɛ wanaa ikɛndɛ o acheleŋnda lo, mi nda bɛɛ bii naa o nɛi kɛndɛ niŋ. (Pulɔ. 14:​22) O yɔŋ bɛɛ mi acheleŋnda chiee naa biyɔɔ le, ŋ nɔ miŋ hiou lachi a nda sɔɔŋ kɛndɔŋ tosallo. Nduyɛ fulamakɔɔlioo cho wa ni, a cho kaa ndaa siŋga, okoŋ ma bii naa biyɔɔ kɛndɔɔ.—Luomaŋ. 12:​20.

Te ŋ wa pɛ sɔɔŋ kɛndɔŋ tosaa, nduyɛ miŋ pɛŋgi sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ tosaa, mi naapila bɛɛ sɔla tɔnɔɔ tau. Puaapiliaa a ndepiliaa naa bɔɔbɔɔ dimi maa hei yɔŋnuŋ niŋ nda. Tofawɔ suɛi yɔŋnaŋii Naŋsi ve. Mbo dimi aa, “Teleŋ ya wa o pɔmbɔ wo, I ve wana biinuŋ bila le. I wa o kaala nɔɔlɛilaŋ niŋ, nduyɛ yaa nɔ lebɛɛ kposoŋ te. Kɛ mɛɛ ya pɛɛku a nyɛ Chɛhowa dimi maa o cho o kɛndɛ wo okɔɔ nduyɛ mi diikuŋ ndu, mi kandu kɔl kɛndɔɔ sɔlaa. Suŋ suŋ niŋ, I nɔ niŋ bɔɔ bɛɛleŋ le yapila.”

Sabu sɔvɛ sɔvɛ naŋ nɔ miŋ nɔ kɛndɛiyo cho ni, keŋ tosaa tosa mi Chɛhowa wa a kɔl kɛndɛ. O yɔŋ bɛɛ mi wanaa bɔɔbɔɔ ve nyɛ naŋ cho tosaa wo chɔ le, Chɛhowa cho chɔɔ nyɛ naŋ cho tosaa wo. Mi Chɛhowa sina teleŋ o teleŋ naŋ tosa pɛ sɔɔŋ kɛndɔŋ, ɔɔ miŋ nɔ yiyaŋnda kɛndɛlaŋ. (Ɛfi. 6:​7, 8) Vɛɛ o fanda yɛ naa? Baabuiyo dimi aa, “Wana tonyaa, le teleŋ o teleŋ, chɔɔ Mɛlɛka Yaawɛɛ o cha ndu nyina ni.” (Pulɔ. 12:​2) Lelaŋ, maa ŋ hiounuŋ lachi a kɛndɛi chɔmndo fɔ! Chɛhowa mɛi lediom aa, “Wana o wana tosa kɛndɛi, Mɛlɛka cho tosa ma sɔla naŋɔɔ ndɔɔ, a bɛɛleŋ, a kɔl nyuloo.”—Luomaŋ. 2:​10.

^ pɛl. 2 Diolaŋ lapum la siŋgaŋ