Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 13

La Kaaliaŋ Vellaa Velle

La Kaaliaŋ Vellaa Velle

“La kaaliaŋ vellaa velle nyɛ kɛndɛ kɛndɛi a kɔlta nyalaŋ kpou.”​—1 PITƐ 1:​22.

CHONDII 109 Kaala Chɛŋ o Kɔllo Niŋndo

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

Nyumma Chiisu mɛɛlu wa latulu a buɛiyaa nduaa waŋ, mbo dimul nda le diiŋ diiŋ maa a nɔ ma kaaliaŋ (Tofa pɛl 1-2)

1. Yɛɛ Chiisu ndoo dimullɛ buɛiyaa nduaa le tosaa? (Tofa fotueiyo o kɔɔ.)

TUUPA ma dii Chiisu, mbo dimul buɛiyaa nduaa nyumma mɛɛlaa o wa a nda latulu waŋ aa: “Mɛɛ ya I kaala nya yɛ, lende nya kaaliaŋ vellaa velle ni.” Okoŋ, mbo chɔɔlu vɛlɛ dimi aa: “Te la kaaliaŋ vellaa velle pɛ, o koŋ, wana o wana sina dɔɔ maa buɛiyaa niaa nya cho ni.”—Chɔŋ 13:​34, 35.

2. Le yɛɛ i cho yɛ suɛi sɔvɛ le miŋ kaaliaŋ vellaa velle?

2 Mi Chiisu dimi maa waŋnda cho sina wanaa kpeekpei cho buɛiyaa nduaa wa te a kaala pɛ waŋchieeya mɛɛ ndu kaala nda yɛ. Nyɛ Chiisu dimi hoo wo wa le Kilisiɔŋaa wa o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋnda nduyɛ, hau bɛɛ o cho le naa. Lelaŋ, i cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le miŋ kaaliaŋ vellaa velle o yɔŋ bɛɛ mii wa ikala le tosaa.

3. Yɛɛ buŋgɛi hei cho yɛ naa mala le sinaa?

3 Le mɛɛ naŋ cho wanaa lahakiaa yɛ, mii wa ikala le miŋ kaaliaŋ vellaa velle a kɔl naa kpou. Kɛ o wa bɛɛ lende, ŋ nɔ miŋ tol taamasi Chiisu wo kɔɔli. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho sina mɛɛ kaalaa mala naa miŋ wa o kɔl nyuloo niŋ a waŋnda yɛ. Ŋ cho vɛlɛ sina mɛɛ o mala naa miŋ mal kaa hɛliaa nduyɛ miŋ wa wanaa ikɛndɛ yɛ. Te a wa pɛ buŋgɛi hei pɛɛkoo, nyunaŋndɔ aa: ‘Yɛɛ ya pɛɛku yɛ puaapiliaa a ndepiliaa cho hiouwɔɔ lachi a waŋnda kaalaa wa o ba, mi che bɛɛ o cho suɛi bɛɛŋ te?’

TOSA MI KƆL NYULOO WA NYA TƐƐŊ NYA WAŊNDA

4. A mɛɛ Maatiu 5:​23, 24 dimi yɛ, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le mi kɔl nyuloo miiŋgu naa tɛɛŋ a chaaŋ naa laalaŋ benduŋ a naa wo?

4 Te chaaŋ naa laalaŋndo benduŋ pɛ a naa, ŋ nɔ miŋ tosa mi kɔl nyuloo miiŋgu naa tɛɛŋ. Mi Chiisu pɛɛku naa sabu i cho suɛi sɔvɛ le keŋ tosaa wo. (Nuawɔ Maatiu 5:​23, 24.) Mi Chiisu kindila ndi maa te ŋ yeema pɛ miŋ nɛŋi Mɛlɛka kɔl, mɛɛ miŋ wa o kɔl nyulu niŋ a waŋnda. Mi Chɛhowa naŋ kɔl tau te ŋ kindiŋ pɛ kpoke le waa o kɔl nyulu niŋ a puaapiliaa a ndepiliaa naa. Te ŋ bii pɛ chaaŋaa naa laalaŋnda o kɔl le mɛɛ nda benduŋ a naa yɛ nduyɛ miŋ kɛɛ le miiŋgoo o diompilɔɔ niŋ a nda, Chɛhowa chɛl piɛile naaleŋ te.—1 Chɔŋ 4:​20.

5. Yɛɛ tosa yɛ ndi ikala le mi puaapilɛnɔ pilɛ miiŋgu o diompilɔɔ niŋ nda chaaŋ ndɔ?

5 Mii wa lepum ikala le miiŋgoo o kɔl nyuloo niŋ a puaapiliaa a ndepiliaa naa. Le yɛɛ? Ŋ tofaŋndɔ nyɛ yɔŋnuŋ Maki * wo. Mbo tuulu kɔl tau mɛɛ puaapilɛnɔɔ tɛɛmbuu ndu tɔɔ o kundaa niŋ. Yɛɛ ndoo tosa yɛ? Mbo dimi aa, “Mi duaunuŋ tumbe tau okoŋ, mi chiŋalaŋ ndu a sɛɛŋgiaŋndo.” Mɛɛ nyɔɔ viou tiŋ, mi Maki tambu kɔl le kaa o tosa hoo wo. Mbo kindiŋ le puaapilɛnɔ koŋ nyɔɔloo le ma miiŋgu o diompilɔɔ niŋ. Kɛ mi puaapilɛnɔɔ hoo kɛɛ. O tasela ndɔ, mi Maki dimiŋ o kɔl aa, ‘Te o yɔŋ pɛ mbo kɛɛ, le yɛɛ ya hiau yɛ vɛlɛ lachi a ndu nyɔɔloo?’ Kɛ mi buɛi ibuŋgaa dɛɛniaa Maki maa o wu ŋdial te. Yɛɛ Maki ndoo tosa yɛ?

6. (a) Vɛɛ Maki kindiŋ yɛ le ma miiŋgu o kɔl nyuloo niŋ? (b) Vɛɛ Maki dɔu yɛ nyɛ Kolosiaŋnda 3:​13, 14 dimi wo o wali niŋ?

6 Mɛɛ Maki chal mbo yiyaŋ nyɛkɛndɛi a kaa ndɔɔ okɔɔ, mbo sina maa o ve wana tusiaŋ te nduyɛ maa o chi acheleŋnda nyɛ le. Mi hei mala ndu le sinaa maa o nɔ mbo siŋga kaa ndɔɔ. (Kolo. 3:​8, 9, 12) Mbo kua vɛlɛ o puaapilɛnɔɔ hoo lo le mbo nyɔɔlu ndu mbo mal ndu haki. Mi Maki poonyial ndu vɛlɛ yaulaŋ mbo dimul ndu maa a yandii o puɛɛnuŋ a nyɛ keeku nda tɛɛŋndo, mi kɔl nyɔɔloo miiŋgu nda tɛɛŋ. Mbo tosal pɛŋ puaapilɛnɔɔ hoo kɛndɛi a nyɛ o sina maa puaapilɛnɔɔ hɛnaŋ tau wo. Kɛ mi puaapilɛnɔɔ hoo kɛɛ kpooŋ le ndu malɔɔ haki. Mi Maki hiau lachi a nyɛ Chiisu dimi wo diikɔŋndo, le puaapiliaa a ndepiliaa naa kaalaa nduyɛ miŋ mal nda haki fasɛi. (Nuawɔ Kolosiaŋnda 3:​13, 14.) Lepum miŋ kindiŋ le miiŋgoo o kɔl nyuloo niŋ a waŋndo kɛ mbo kɛɛ. Kɛ o yɔŋ bɛɛ mbo kɛɛ, kaalaa mala Kilisiɔŋaa tonyaa ni le ma mal waŋnda haki fasɛi nduyɛ ma dɔu o lepiɛi niŋ le ma miiŋgu vɛlɛ o kɔl nyuloo niŋ.—Maa. 18:​21, 22; Kalee. 6:​9.

Te o yɔŋ pɛ mi isɔɔ keeku naa tɛɛŋ a waŋndo, ŋ nɔ miŋ nuuviaa nɛilaŋ le miiŋgoo o diompilɔɔ niŋ a ndu (Tofa pɛlta 7-8) *

7. (a) Yɛɛ Chiisu dimullɛ naa le miŋ tosa? (b) Simul kala kala kuɛɛ ndoo komallɛ ndepilɛnɔ pilɛ?

7 Mi Chiisu dimul naa le miŋ bii waŋnda mɛɛ naŋ yeema nda ma bii naa yɛ. Mbo chɔɔlu dimi maa o cho ko wanaa kaala naa wa le naŋ nɔ miŋ kaala le. (Luku 6:​31-33) Mi che bɛɛ i yɔŋnuŋ ko o kunda leKilisiɔŋndo niŋ te, kɛ te o wa yɛ mi waŋndo o kundaa niŋ yiilul num hɔlla nduyɛ mbo kɛɛ le num yilɔɔ? I waa lende yɔŋnuŋ Laula ni. Mbo dimi aa: “Mi ndepilɛnɔ pilɛ yiilul la hɔlla kɛ I sina le sabu koŋ te. Mi hei tɛɛmbuu ya kɔl nduyɛ yaa kɔ bɛɛ o bɔŋaŋndaŋ nyɔɔ ndoo hɛnaŋ ya le.” O tasela ndɔ, mi Laula dimiŋ o kɔl aa: ‘I tosal ndu suɛi wɔɔŋ te. Nduyɛ pɛŋ, waŋnda o kundaa niŋ bɛɛ cho dimioo maa lende o cho kaa ni.’

8. Yɛɛ Laula tosa yɛ le waa o kɔl nyuloo niŋ nduyɛ, yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o nyɛ yɔŋnuŋ ndu hoo wo niŋ?

8 Mi Laula nuuviaa nɛilaŋ le miiŋgoo o kɔl nyuloo niŋ a ndepilɛnɔɔ hoo. Mbo piɛi o Chɛhowa lo nduyɛ mbo kɛɛsiaa maa o cho lakɔ isɔɔ o ndu lo. Ma suukaŋ a bahawɛi kalaa okɔɔ, ma demulaŋ, nduyɛ ma miiŋgu o diompilɔɔ niŋ. Mi nyɛ o nyɛ kandu kɔlaŋ nyɛkɛndɛi. Mi Laula dimi aa: “Mɛɛ nyɔɔ viou tiŋ, mi ndepilɛnɔɔ hoo tosalla vɛlɛ kaa pilɔɔ hoo. Mi tambu vɛlɛ kɔl tau.” O tasela ndɔ, mi Laula yiyaŋ maa nyɛ tosa kinɛi mbo naŋ kɔllo cho ni, mɛɛ mi ndepilɛnɔɔ hoo siŋga kaa hoo. Kɛ o pɔmpɔmbɔ, mi Laula sina maa nyɛ sɔvɛ o nɔ mbo tosa wo cho hiouwɔɔ lachi a ndu kaalaa ni nduyɛ mbo mal ndu haki fasɛi. (Ɛfi. 4:​32–5:​2) Mi Laula loonuŋ maa kaala Kilisiɔŋnɔ tonyaa nɔ wo tosa ni o “manda suɛi nɛiyaŋ o kɔl te.” Nduyɛ, o ve “wana kiisaŋ a chaaŋ ndɔ le. O isɔɔ o isɔɔ niŋ tiindaŋndo o nɔ ni maa dɛnɛ kɛndɛ cho fula leniŋ. Nduyɛ, wana biuwɔŋndo o cho o isɔɔ o isɔɔ niŋ ni.” (1 Kɔliŋ. 13:​5, 7) Laula ve lɛ buulaŋ a bahawɛiyo hoo okɔɔ le. Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi chaŋyɛi ndɛi kpɔlɔka nyɛkɛndɛi. Te a hiou pɛ lachi a nɛilaŋ nuuviaa le mi kɔl nyuloo wa num tɛɛŋ nya puaapiliaa a ndepiliaa numnda, nduyɛ ma hiou lachi a nda kaalaa, “Mɛlɛka o kaala naa mbo ke naa kɔl nyuloo wo” cho wa a num latulu.—2 Kɔliŋ. 13:​11.

WA WANA HƐLIAA LE

9. A mɛɛ Walta Wanaa Chiisuaa 10:​34, 35 dimi yɛ, le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ wa wanaa hɛliaa le?

9 Chɛhowa hɛli ŋwaŋnda chiee le. (Nuawɔ Walta Wanaa Chiisuaa 10:​34, 35.) Te ŋ ve wanaa hɛliaa ŋwaŋnda chiee le, mɛɛ ŋ chɔm maa chuauwaa nduaa naŋ cho ni. Te ŋ diikuŋ pɛ sawa dimi maa ŋ kaala chaaŋ naa wanachioo mɛɛ naŋ kaala naapila yɛ wo pɛ, mɛɛ ŋ cho wa o kɔl nyuloo niŋ a puaapiliaa a ndepiliaa naa.—Luomaŋ. 12:​9, 10; Chemi. 2:​8, 9.

10-11. Yɛɛ mala yɛ ndepilɛnɔ pilɛ mbo soliŋ yiyaŋ wɔɔŋ ndoo nɔ wo o kɔl?

10 I cho suɛi bɛɛŋ le mi waŋnda apum mal kaa hɛliaa le. Le taamaseliiyo, tofawɔ nyɛ yɔŋnuŋ ndepilɛnɔ pilɛ diolaŋ aa Lufu wo. Teleŋ o wa chuaambɔ wo, mi waŋndo opum tosal ndu dɛnɛ wɔɔŋndo. Nduyɛ, o lɛŋnde cheleŋ niŋ wana koŋ ndoo fula ni. Vɛɛ hei paaliaŋ yɛ ndu? Mbo dimi aa: “Mi lɛŋnde leŋ le kuisiŋ ya o kɔl. Mi yiyaŋ maa wana o wana fula loŋ, kaa pilɔɔ kpe nda nɔ ni, hali puaapiliaa a ndepiliaa bɛɛ.” Yɛɛ mala yɛ ndu le yiyaŋ wɔɔŋndo hoo soliŋndo o kɔl?

11 Mi Lufu sina maa o nɔ mbo tosa wallo kalaŋ le yiyaŋ wɔɔŋndo hoo soliŋndo o kɔl. Mbo nua o “Yau iWɔsioo” niŋ le sinaa a lɛŋnde leŋ okɔɔ. Nduyɛ, mbo cha konalaŋ a sɔɔŋ yɔŋnaŋ puaapiliaa a ndepiliaa cho loŋ nda. Mbo dimi aa: “Mi kindiŋ le yiyaŋ kɛndɔɔ nɔɔ a wanaa cho o lɛŋnde leŋ niŋnda okɔɔ. Mi kandu sinaa maa puaapiliaa a ndepiliaa cho loŋ nda kaala bɔɔ Chɛhowa. Mi sina niko maa nda bɛɛ cho o puaapiliaa naa cho chieeŋndo balɔɔ silɔ wa tɛɛŋ.” Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi Lufu sina maa o nɔ mbo chɔm kɛsɛ maa o kaala nda. Mbo dimi aa: “Teleŋ o teleŋ ya komal pɛ puaapiliaa a ndepiliaa fula o lɛŋnde leŋ niŋnda, mi kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le chaŋyɛi tosaa a nda. Mi soo o nda lo nduyɛ mi kindiŋ le nda sinaa nyɛkɛndɛi.” Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo? Mbo dimi aa: “Mɛɛ teleŋndo hiou tiŋ, mi soliŋ yiyaŋ wɔɔŋndo hoo o kɔl.”

Te o wa pɛ miŋ “kaala chaaŋaa [naa] wanaa laalaŋnda” a kɔl naa kpou, koŋ tosa ŋ hɛli nda le (Tofa pɛlta 12-13) *

12. Bahawɛi kuɛɛ Sela ndoo nɔ yɛ?

12 Mi waŋnda apum nɔ kaa hɛliaa kɛ a sina le. Le taamaseliiyo, Sela ndoo yiyaŋ maa o nɔ kaa hɛliaa le kanifuule, ndoo chue waŋnda a sɔvɛ le kaale ndaleŋ, nyɛsɔlaa nda nɔ wo, ɔɔ kalaŋ nda nɔ o kɔɔna Chɛhowaa niŋndo le. Kɛ mbo mɛɛlu dimi aa: “Mi kandu chɔɔ maa I nɔ kaa hɛliaa.” O nɛi kuɛɛ choo? O yuŋgu dɛnɛ sinaa bɛndoo niŋ Sela fula ni nduyɛ, wanaa sinaa dɛniaa koni ndoo holnuŋ ni. Mbo dimul pɛŋ chaaŋ ndɔ paale pilɛ aa: “Puaapiliaa a ndepiliaa sina yauwo tau wa koni ya nɔ makoo ni.” Sela ndoo nɔ mbo siŋga kaa hoo. Kɛ yɛɛ mala yɛ ndu le ndu siŋgaa?

13. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o taamasi Sela wo niŋ?

13 Buɛi ibuŋgaa mala Sela ni le kaa ndɔɔ siŋgaa. Mi Sela dimi aa: “Mbo chandu ya le mɛɛ ya cho Chɛhowa piɛiyo o laalaŋndo choo yɛ. Nduyɛ, mbo mel la balikaa le mulila kɛndɛla ya yɔŋgu o bɔŋaŋndo laŋ a sina pɛŋgu ya nɔ a Baabuiyo okɔɔ wo. Kɛ mbo dimulla vɛlɛ maa mɛɛ naŋ hiau lachi a kɔl kaloo sɔlaa fau, lende koni naŋ nɔ ni miŋ kindiŋ le suliŋnda Mɛlɛkalaŋ nɔɔ mɛɛ tusiŋndo a nyiɛɛye cho naa yɛ. Nduyɛ maa ŋ nɔ vɛlɛ miŋ sina naa kpeleŋ naa mɛɛlu wa.” Mi Sela duau nyɛ buɛi ibuŋgaa dimul ndu hoo wo o wali niŋ. Mbo dimi aa: “Mi sina niko kɛsɛ maa nyɛ cho o sɔvɛ wo cho kaalaa nɔɔ le puaapiliaa ni a nda biyɔɔ nyɛkɛndɛi.” Mbo kandu niko puaapiliaa a ndepiliaa nduaa chɔɔ a sɔvɛ. Mbo hiau lachi a dimioo aa: “Mi kindiŋ le sinaa suliŋnda tosa nda wanaa sɔvɛ Chɛhowa o hɔllo.” Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o hei niŋ? Fɛŋ bɛɛ dɛnɛ naa sinaa nɔ mbo tosa miŋ chua waŋnda chɔdɔ le! Te o wa pɛ miŋ “kaala chaaŋaa [naa] wanaa laalaŋnda” a kɔl naa kpou, koŋ tosa ŋ hɛli nda le.—1 Pitɛ 2:​17.

WA WANA IKƐNDƐ

14. A mɛɛ Hibuluiya 13:​16 dimi yɛ, vɛɛ kɔllo wa yɛ Chɛhowa te ŋ tosal pɛ waŋnda kɛndɛi?

14 Mi Chɛhowa naŋ kɔl tau te ŋ tosal pɛ waŋnda kɛndɛi. (Nuawɔ Hibuluiya 13:​16.) Lelaŋ, o yeema naa miŋ wa wanaa ikɛndɛ taama taama te ŋ mala pɛ wanaa cho o bahawɛiyo niŋnda. (Chemi. 1:​27; 2:​14-17) Baabuiyo dimul naa pɛŋ maa naŋ wa “lɔɔ lɔɔ a kɔlta chɛlaa le mialla yiyaa o la [naa] lo chiɛi niŋ.” (Luomaŋ. 12:​13) Te ŋ tosal pɛ waŋnda kɛndɛi, mɛɛ ŋ chɔm kɛsɛ maa ŋ kaala nda, ŋ buulaŋ le nda, nduyɛ maa ŋ yeema nda ma wa chaaŋaa naa. Mi Chɛhowa naŋ kɔl tau a naa o yɔŋ bɛɛ aa kollo ɔɔ mɛŋndaŋ naŋ ke waŋndo ni ɔɔ kɔlaŋ ndu yilɔɔ. (1 Pitɛ 4:​8-10) Lepum, mi bahawɛila naalaŋ la tosa ndi ikala le kɛndɛi tosaa.

“Yaa yiya paandu wana le. Kɛ mɛɛ ya siŋga kaa hoo mi sɔla nyaaloo tau” (Tofa pɛl 16) *

15-16. (a) Le yɛɛ apum kiisaŋ yɛ lepum le kɛndɛi tosaa? (b) Yɛɛ mala yɛ Iditi le kɛndɛi tosaa?

15 Lepum, mi bahawɛila naalaŋ la tosa miŋ kiisaŋ le kɛndɛi tosaa. Tofawɔ taamasi Iditi, ndepilɛnɔ vii pɔnɔɔ wo. Tuupa mbo simnuŋ Sei Chɛhowaa, ndoo yeema mi waŋnda holnuŋ ndu tau le. Le hei, ndoo yiya wana le kanifuule, ndoo yiyaŋ maa wanaa cheleŋ nɔ ni ma tosa keŋ.

16 Mɛɛ Iditi simnuŋ Sei Chɛhowaa, mbo siŋga yiyaŋ ndɔɔ. Mbo nuuviaa nɛilaŋ le kɛndɛi tosaa. Mbo dimi aa: “Mɛɛ nda wa Toŋgo naa leMasaa taŋgullo, mi bɛndu kundaa dimulla maa a yeema ya mi yiya pɔnɔɔ a lanɔ pilɛ le lɔɔlaŋ latiɔɔŋ. Pɔnɔɔ a lanɔɔ hoo wa hunɔɔ le malaa a taŋgullo hoo. Mi yiyaŋ a chua wa Saluɛfati mi pɔnɔ ndɔ wu wo okɔɔ nduyɛ, a mɛɛ Chɛhowa ndoo dɔu ndu sala yɛ.” (1 Masaa. 17:​12-16) Mi Iditi chɛl le pɔnɔɔ a lanɔɔ hoo yiyaa. Baa ndoo sɔla pa tɔnɔɔ? Mbo dimi aa: “Paŋgoŋ ŋ muuŋ nda chii ya o bɛŋgu choo ni. Teleŋ naŋ wa koŋ naa ndaa latulu wo, mi chaŋyɛi kpɛɛluŋnde luɛi naa tɛɛŋ.” Iditi sɔla niŋ vɛlɛ chaŋyaŋ tau o kunda ndɔɔ niŋ. Kɔɔfanɔɔ o cho niŋ ni nduyɛ, mbo naŋ kɔl tau le kɔlaŋ a chaaŋaa nduaa nda kua o wali pollo niŋnda o ndu lo bɛɛ le nyɛdiaa dioo. Mbo dimi vɛlɛ aa: “Mi naŋ kɔl tau le waŋnda kɛndɛi tosallo! Kɛ wana dimi isɔɔ a tonya, tɔnɔla ya sɔla laŋ la hiou poloŋ.”—Hibu. 13:​1, 2.

17. Yɛɛ Luku nda laa ndɔ dimi yɛ a kɛndɛi nda wa tosaa ve okɔɔ?

17 O yɔŋ bɛɛ miŋ wa niŋ waŋnda kɛndɛi tosallo, ŋ nɔ miŋ nuuviaa nɛilaŋ le miŋ chɔɔlu ndi tosa. Le taamaseliiyo, kɛndɛi pila Luku nda laa ndɔ nɔ ni. Mi ndaa veelu wanaa velu nda wa, wanayaŋ ndaŋ, chaaŋaa ndaa kpɛɛluŋ nda, a buɛi ibuŋgaa nda laa ndɔ o nda lo bɛɛ. Kɛ mi Luku dimi aa: “Miŋ cha maa wanaa naŋ kaala wa koni naŋ veelu lɔɔlɔɔ o naa lo bɛɛ ni.” Yɛɛ mala yɛ nda le wanaa cheleŋ kɛndɛi tosallo?

18. Vɛɛ Luku nda laa ndɔ siŋga yɛ kaa ndaa le kɛndɛi tosaa?

18 Mi Luku nda laa ndɔ siŋga kaa ndaa mɛɛ nda yiyaŋ a nyɛ Chiisu dimi wo okɔɔ aa: “Te o wa pɛ maa wanaa kaala num nda maa nda ko ŋ kaala ni, mɛɛ Mɛlɛka paawa num le koŋ te.” (Maa. 5:​45-47) Mi hei mala nda le sinaa maa a nɔ ma tol taamasi Chɛhowaa kɔɔli le wana o wana kɛndɛi tosallo. Okoŋ, ma kɛɛsiaa niko le ma kandu puaapiliaa a ndepiliaa ndaa veelu paandu le wa veeloo o nda lo bɛɛ. Mi Luku dimi aa: “Mi naa kpou naŋ kɔl le waa diompilɛ naa ndaa. Mi hei tosa miŋ chɔɔlu kaaliaŋ vellaa velle nduyɛ miŋ sɔɔŋguu Chɛhowa ikɛi kpɛɛluŋ.”

19. Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa buɛiyaa Chiisuaa naŋ cho ni, nduyɛ yɛɛ ŋ kɛɛsiaŋ yɛ o kɔl le tosaa?

19 Ŋ pɛɛku o buŋgɛi hei niŋ maa ŋ nɔ miŋ kaaliaŋ vellaa velle a kɔllo kpou. Hei mala naa ni miŋ wa o kɔl nyulu niŋ, ŋ nɔ kaa hɛliaa le, nduyɛ miŋ wa wanaa ikɛndɛ. Ŋ nɔ miŋ soliŋ yiyaŋ wɔɔŋ kɛ kɛ fee o kɔl nduyɛ, miŋ kaala puaapiliaa a ndepiliaa naa a kɔllo kpou. Te ŋ tosa lende pɛ, ŋ cho wa a kɔl kɛndɛ nduyɛ, miŋ chɔm maa buɛiyaa Chiisuaa kpeekpei naŋ cho ni.—Chɔŋ 13:​17, 35.

CHONDII 88 Tosa Mi Sina Nɛila Numndaŋ

^ pɛl. 5 Mi Chiisu dimi maa kaalaa cho tosa ni mi waŋnda sina Kilisiɔŋaa tonyaa. Kaala naŋ nɔ le puaapiliaa a ndepiliaa naa wo tosa miŋ wa o kɔl nyulu niŋ a nda, ŋ nɔ kaa hɛliaa le, nduyɛ miŋ wa wanaa ikɛndɛ. Hei ve lepum suɛi bɛɛŋ te. Buŋgɛi hei cho naa mala miŋ che nɛila naŋ hiau lachi a kaaliaŋndo vellaa velle a kɔllo kpou wo.

^ pɛl. 5 Diolaŋ lapum o buŋgɛi hei niŋ la siŋgaŋ.

^ pɛl. 57 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Ndepilɛnɔɔ cho kindiŋndo le mi kɔl nyuloo miiŋgu nda tɛɛŋ nda ndepilɛnɔ cheleŋ. O tasela ndɔ, o sɔla batiuwaa le, kɛ o vi ŋdial te mbo hiau lachi a kindiŋndo. Le mɛɛ o hiou lachi a ndepilɛnɔ koŋ kaalaa yɛ, mi kɔl nyuloo miiŋgu nda vɛlɛ tɛɛŋ.

^ pɛl. 59 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Puaapilɛnɔ yuwɛiyo sɔla wana nda duau labali o Toŋgo leMasaa le mbo wa kɔŋndaŋ.

^ pɛl. 61 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Ndepilɛnɔ ndoo nɔ kiisaŋndo le mialla yiyaa wo siŋga yiyaŋ ndɔɔ, nduyɛ mi hei mala ndu mbo chɔɔlu nyaaloo sɔla.