Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 13

Soliŋ Nyɛm Chɛhowa Toosiaa Woŋ Kpeku le Chuauwaa Numnda Pɛɛkoo a Ndu Okɔɔ

Soliŋ Nyɛm Chɛhowa Toosiaa Woŋ Kpeku le Chuauwaa Numnda Pɛɛkoo a Ndu Okɔɔ

“O nɛɛnɛ toosiaa yɛ nyɔɔŋ muŋ kpou?”—AISAYA 40:​26.

CHONDII 11 Nyɛm Mɛlɛka Toosiaa Woŋ Cho Ndu Saŋgalaa

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ a

1. Yeemɛi kuɛɛ kalaŋ chuauwa nɔ yɛ le chuauwaa ndaa?

 KALAŊ chuauwa, ŋ sina maa la nɔ yeemɛi le chuauwaa nyaa malaa ma pɛɛku a Chɛhowa okɔɔ, nduyɛ ma kaala ndu. Kɛ wana chi Mɛlɛka le. Mɛɛ, vɛɛ ŋ mala yɛ chuauwaa numnda ma che ndu maa wana kpeekpeiyo o cho ni, nduyɛ ma sɔɔŋguu ndu ikɛi kpɛɛluŋ?—Chemi. 4:​8.

2. Vɛɛ kalaŋ chuauwa pɛɛku yɛ chuauwaa ndaa a suliŋnda Chɛhowalaŋ okɔɔ?

2 Nɛi sɔviɔɔ o kalaŋ chuauwa mala chuauwaa ndaa le ma sɔɔŋguu Chɛhowa ikɛiyo cho nda Baabuiyo pɛɛkoo ni. (2 Timo. 3:​14-17) Kɛ Baabuiyo chɔm vɛlɛ nɛi cheleŋ o feleŋguaa pɛɛku a Chɛhowa okɔɔ wo. O yau Pulɔwaa wo niŋ, mi finyaa loonuŋ po ndɔɔ maa o puɛɛnuŋ a suliŋnda Chɛhowalaŋ te. Nduyɛ, ŋ tiuba miŋ che suliŋnda Chɛhowalaŋ o nyɛm o toosiaa woŋ niŋ. (Pulɔ. 3:​19-21) Vɛɛ kalaŋ chuauwa pɛɛku yɛ chuauwaa ndaa a suliŋnda Chɛhowalaŋ okɔɔ? O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho pɛɛku a nɛilaŋ latiŋ okɔɔ, la kalaŋ chuauwa soliŋ nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ kpeku le chuauwaa ndaa malaa ma pɛɛku a suliŋnda ndɔlaŋ okɔɔ wo.

VƐƐ Ŋ SOLIŊ YƐ NYƐM CHƐHOWA TOOSIAA WOŊ KPEKU LE CHUAUWAA NUMNDA PƐƐKOO A NDU OKƆƆ?

3. Yɛɛ kalaŋ chuauwa nɔ yɛ ma tosa le chuauwaa ndaa malaa?

3 Baabuiyo dimi maa, “te ŋ pɛɛku pɛ a mɛɛ [Mɛlɛka] toosiaa chieeŋndo yɛ, ŋ nɔla miŋ bii suliŋnda ndɔla naŋ chi le laŋ bila. Nduyɛ te ŋ mɛɛndiaŋ pɛ nyɛm [o] toosiaa woŋ, ŋ nɔla miŋ sina mɛɛ o cho yɛ.” (Luomaŋ. 1:​20) Kalaŋ chuauwa, naapum mi la tuei yeela tau te la kuɛ pɛ a chuauwaa nyaa o fondaŋnda cheleŋ. La soliŋ teleŋ koŋ kpeku le nda malaa ma sina mɛɛ nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ chiɛɛliaŋ a suliŋnda ndɔlaŋ yɛ. A hei o kɔl, ŋ tofaŋndɔ nyɛ kalaŋ chuauwa pɛɛku o tamasi Chiisu wo niŋndo.

4. Vɛɛ Chiisu soliŋ yɛ nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ kpeku le buɛiyaa nduaa pɛɛkoo? (Luku 12:​24, 27-30)

4 Ŋ tofaŋndɔ mɛɛ Chiisu soliŋ nyɛm Mɛlɛka toosiaa woŋ kpeku le waŋnda pɛɛkoo yɛ. A teleŋ pilɛ, mbo dimul buɛiyaa nduaa le ma mɛɛndiaŋ basabasakuendiaa a bilta peeŋgelaŋ. (Nuawɔ Luku 12:​24, 27-30.) Chiisu ndoo tiuba mbo soo a visi kɛ kɛ ɔɔ tɔlɔɔ kɛ kɛ okɔɔ. Kɛ mbo suaa a youwa vɛlɛ a bilta peeŋgela kɛndɛ kɛndɛla buɛiyaa nduaa ndaa sina nyɛkɛndɛilaŋ okɔɔ. Naapum buɛiyaa nduaa wa chɔɔ basabasakuendiaa balɔɔ choo choo vɛlɛ a bilta peeŋgelaŋ o fondaŋ nda wa wo. Yiyaŋndɔ mɛɛ Chiisu wa baa yulɔɔ choo choo mbo wa suɛi naa nda chua yɛ. Yɛɛ Chiisu tosa yɛ mɛɛ o wa suɛi a nyɔɔŋ muŋ okɔɔ? Mbo pɛɛku nda suɛi sɔvɛ sɔvɛi a kɛndɛi Finya ndɔ o choo choo niŋnde okɔɔ. Ndi choo ni maa: Chɛhowa tiuba mbo ke buɛiyaa nduaa nyɛdiaa vɛlɛ a nyɛlaŋ mɛɛ mɛɛ o tosa a basabasakuendiaa vɛlɛ a bilta peeŋgelaŋ yɛ.

5. Vɛɛ kalaŋ chuauwa soliŋ yɛ nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ kpeku le chuauwaa ndaa pɛɛkoo a ndu okɔɔ?

5 Kalaŋ chuauwa, la cho pa tamasi Chiisu wo tolɔɔ kɔɔli le chuauwaa nyaa pɛɛkoo? Naapum a chɔm chua numndo nyɛ ŋ kaala tau wo o nyɛm Mɛlɛka toosiaa woŋ tɛɛŋ, mɛɛ tɔlɔɔ ɔɔ visi ŋ hɛnaŋndo cho nuaa yɛ. Te a wa pɛ keŋ tosaa, tɛɛsial ndu nyɛ naŋ pɛɛku o tɔlɔɔ koŋ ɔɔ o visi koŋ niŋ a Chɛhowa okɔɔ wo. Naapum a nyuna chua numndo le mbo chɔm num tɔlɔɔ ɔɔ visi o hɛnaŋ tau wo. Kɛlɛŋgaa o cho num nilaŋ yaŋɔɔ te a wa ndu pɛ suliŋnda naŋ pɛɛku o tɔlɔɔ koŋ ɔɔ o visi koŋ niŋ a Chɛhowa okɔɔ laŋ tɛɛsiallo.

6. Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o tamasi kalaa Kilistɔfa wo niŋ?

6 Baa kalaŋ chuauwa nɔ pa ma chua teleŋndo le yaasiaa tosaa a tɔlɔɔ ɔɔ visioo opum okɔɔ tuupa ma tɛɛsiaa nyɛ o pɛɛku naa a Chɛhowa okɔɔ wo? Sako. Chiisu tɛɛsial wanaa wa ndu nilaŋ yaŋɔɔ wa a mɛɛ basabasakuendiaa sɔla nyɛdiaa ɔɔ mɛɛ bil lapeeŋgoo hindu yɛ le. Naapum mi chua numndo tuei yeela tau te a tɛɛsial ndu pɛ vɛ vɛ a nyɛ Chɛhowa toosiaa wo okɔɔ. Kɛ loonuŋ maa, nyuna tɛtɛlɔɔ soliŋndo kpeku ɔɔ sɔɔŋ tɛtɛlɔŋ ndu dimullo tiuba mbo mala ndu mbo bii sɔɔŋ ŋ yeema ndu pɛɛkoo woŋ bila. Ŋ tofaŋndɔ nyɛ puaapilɛnɔ pilɛ diolaŋ Kilistɔfa dimi wo. Mbo dimi aa: “Mi kala naa ndoo dimul naa sɔɔŋ tɛtɛlɔŋ le naa malaa miŋ che mɛɛ nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ cho ŋ sɔvɛ yɛ. Le tamaseliiyo, te naŋ wa pɛ pemboŋ ikɛi, mi ndoo dimi aa: ‘La tofawɔ se mɛɛ pembuŋ bɛndoŋ muŋ naŋ yɛ! Baa Chɛhowa cho wana kɔndɔfili bɛndu le?’ Ɔɔ te naŋ wa pɛ pee mɛŋma ihɛllo ikɛi, mbo dimi aa: ‘Nuawɔ se mɛɛ pee mɛŋma ihɛllo nɔ kpaayaa le mulu mulɔŋndo yɛ! Baa Mɛlɛka cho wana kpaaya bɛndu le?’ Mi sɔɔŋ tɛtɛlɔŋ ndoo dimul naa woŋ muŋ pilaŋ naa kɔllo tau.”

7. Vɛɛ ŋ pɛɛku yɛ chuauwaa numnda le ma wa nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ mɛɛndiaŋndo, nduyɛ ma yiyaŋ a muŋ okɔɔ?

7 Mɛɛ chuauwaa numnda hindu fau, wa nda pɛɛkoo le nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ mɛɛndiaŋndo, okoŋ ma wa yiyaŋndo a nyɛ nda pɛɛku o nyɛm muŋ niŋ a suliŋnda ndɔlaŋ okɔɔ wo. A tiuba ma soo a nyɔɔ opilɛ okɔɔ o Chɛhowa toosiaa wo, okoŋ ma nyuna chua numndo aa: “Yɛɛ nyɔɔ hoo pɛɛku yɛ num a Chɛhowa okɔɔ?” Naapum kɔndɔfillo cho num biyɔɔ te a tuei pɛ muli o cho yɔŋgu wo.—Maa. 21:​16.

A TELEŊ KUƐƐ Ŋ NƆ YƐ MA SOLIŊ NYƐM CHƐHOWA TOOSIAA WOŊ KPEKU LE CHUAUWAA NUMNDA PƐƐKOO?

8. Sawa kuɛɛ Chɛhowa ndoo ke yɛ kalaŋ chuauwa o Isɔluɛi niŋ te ndaa wa pɛ ‘kɔlaŋ o nɛi’ a chuauwaa ndaa?

8 Mi Chɛhowa ke kalaŋ chuauwa o Isɔluɛi niŋ sawaa le ma pɛɛku chuauwaa ndaa a sawala ndɔlaŋ okɔɔ te ndaa wa pɛ ‘kɔlaŋ o nɛi.’ (Ditɔnɔ. 11:​19) O Isɔluɛi niŋ sindɛ, nɛilaŋ la wa tau nduyɛ mi ndaa che visiaa yɛ yiaa, youwa a bilta peeŋgelaŋ o nɛila laŋ choo. Te kalaŋ chuauwa ndaa wa pɛ kɔlaŋ a chuauwa ndaa o nɛi, ndaa tiuba ma pɛɛku chuauwaa ndaa a nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ okɔɔ. Nya kalaŋ chuauwa hau bɛɛ, la tiuba mi la pɛɛku chuauwaa nyaa a nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ okɔɔ. Ŋ tofaŋndɔ mɛɛ kalaŋ chuauwa apum tosa niŋ hei yɛ.

9. Yɛɛ ŋ pɛɛku yɛ Punita nda Katiya o ba?

9 O chiee bɛndu pilɛ o Iŋdiaa niŋ kala chua pilɛ diolaŋ Punita cho ni. Mbo dimi aa: “Te ŋ kuɛ pɛ wanaa naa yilɔɔ o sɔndɔkɔlɔ a chuauwaa naa latulu, miŋ chua teleŋ koŋ maa dikeŋnaŋndo naŋ sɔla ni le nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ soliŋndo kpeku le chuauwaa naa pɛɛkoo a ndu okɔɔ. Mi bii bila maa, mi chuauwaa niaa pɛɛku a nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ okɔɔ tau, te naŋ faŋaŋ pɛ o chiee bɛndu naŋ wa wo niŋ, miŋ kuɛ o sɔndɔkɔlɔ.” Kalaŋ chuauwa, la kɛsiŋ o kɔl maa, mi i wa ikala le mi chuauwaa nyaa puɛɛnuŋ teleŋ nya chua o fondaŋnda waa nuaa wo. Mi ndepilɛnɔ pilɛ fulaa Mɔdova diolaŋ Katiya dimi aa: “Teleŋ ya wa o pɔmbɔ wo, mi wanaa veelu ya wa ndaa kuɛ a ya o sɔndɔkɔlɔ. Nduyɛ suŋ suŋ bɛɛ, mi loonuŋ a sɔɔŋ naŋ tosa woŋ te naŋ kuɛ pɛ loŋ. I nɔ bɔɔ balika melaa le mɛɛ wanaa niaa pɛɛku ya o ichuaambɔya le nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ mɛɛndiaŋndo, okoŋ mi yiyaŋ a nyɛ ŋ pɛɛku ya a ndu okɔɔ wo yɛ.”

O yɔŋ bɛɛ ma wa o chiee bɛndoo niŋ, a tiuba ma saaluŋ nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ le chuauwa numnda pɛɛkoo a ndu okɔɔ (Tofa pɛl 10)

10. Yɛɛ kalaŋ chuauwa nɔ yɛ ma tosa te i wa pɛ ikala nda o ba le kɔlaŋ yilɔɔ o sɔndɔkɔlɔ? (Tofa kɔfoo hoo, “ Malaa le Kalaŋ Chuauwa.”)

10 Te o wa yɛ maa a tiuba ma kuɛ yilɔɔ o sɔndɔkɔlɔ a chuauwaa numnda latulu le? Mi Amɔɔ o Iŋdiaa niŋ dimi aa: “Naa ya cho wa, mi kalaŋ chuauwa tosa wallo le hawɛila bɔɔbɔɔ. Nduyɛ kaniei pila wana pisi ni le kɔlaŋ o sɔndɔkɔltaŋ. Kɛ wana soliŋ kpele kɛndɛ kɛndɔɔ ɔɔ fondaŋnda naŋ cha landaŋ ndaŋ kpeku le nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ mɛɛndiaŋndo, okoŋ mi la suukaŋ a nyɛ ŋ pɛɛku naa a suliŋnda Chɛhowalaŋ okɔɔ wo choo.” Te o yɔŋ pɛ ma mɛɛndiaŋ nyɛkɛndɛi, a cho chɔ maa nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ cho o chiɛi numndo ikɛi, ŋ tiuba ma soliŋ kpeku le chuauwaa numnda pɛɛkoo woŋ. (Sam 104:​24) Naapum a cho chɔ youwa, tɔlɔɔlaŋ, sisiŋnda a nyɛm cheleŋ. Mi Kalina fulaa Chamani dimi aa: “Kala nuu kaala bilta peeŋgelaŋ tau. Lelaŋ teleŋ ya wa o pɔmbɔ wo, mi ndoo chɔm ya bilta peeŋgela kɛndɛ kɛndɛlaŋ teleŋ o teleŋ naŋ wa pɛ kɔlaŋ inɛ.” Kalaŋ chuauwa, la tiu vɛlɛ ba mi la soliŋ vidueilaŋ a yaula kɔɔna Chɛhowaa soli mi la suaa a nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ kpeku, le chuauwaa nyaa pɛɛkoo. A tonya, ba o ba ŋ wa, a tiuba ma mala chuauwaa numnda le ma mɛɛndiaŋ nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ. Ŋ pɛɛkuŋndɔ niko a suliŋnda Chɛhowalaŋ okɔɔ, la ŋ tiuba ma tɛɛsial chuauwaa numnda a laŋ okɔɔ wo.

‘Ŋ NƆLA MIŊ BII SOLIŊNDA CHƐHOWALA NAŊ CHI LE LAŊ BILA’

11. Vɛɛ kalaŋ chuauwa mala yɛ chuauwaa ndaa ma pɛɛku a kaala Chɛhowaa okɔɔ?

11 Le chuauwaa numnda malaa ma sina mɛɛ Chɛhowa nɔ kaalaa yɛ, naapum a dimul nda a mɛɛ visiaa bɔɔbɔɔ buulaŋ a chuauwaa ndaa yɛ. (Maa. 23:​37) A chɔm nda vɛlɛ a nyɛm yɛ yɛŋ Chɛhowa toosiaa miŋ wa muŋ tueiyɔɔ yeela woŋ okɔɔ. Mi Kalina naŋ laŋga soo a ndu okɔɔ wo dimi aa: “Te naŋ wa pɛ kelaa naa kala nuu, mi ndoo dimulla le mi sim kpɛ, mi mɛɛndiaŋ mɛɛ Chɛhowa toosiaa bil lapeeŋgoo opum yɛ, nduyɛ mi yiyaŋ a mɛɛ naŋɔɔ bil lapeeŋge koŋ chɔm kaala Chɛhowaa yɛ. Wɔsiŋ bɔɔbɔɔ okoŋ kɔɔli, mi yaa chua wɔ teleŋndo le bilta peeŋgela yɛ yɛlaŋ tofaa, mɛɛ la naŋ yɛ, vɛlɛ a kɔlɛi la nɔ wo. Mi hei loonuŋndɔ ya kɛ a mɛɛ Chɛhowa kaala naa yɛ okɔɔ.”

A suaa a mɛɛ Mɛlɛka toosiaa dialuŋ wanachioo o nɛi kɔndɔfili niŋ yɛ okɔɔ, le chuauwaa numnda pɛɛkoo a taasi ndɔɔ okɔɔ (Tofa pɛl 12)

12. Vɛɛ kalaŋ chuauwa mala yɛ chuauwaa ndaa ma che mɛɛ kpɛ Mɛlɛka nɔ taasioo yɛ? (Sam 139:​14) (Tofa vɛlɛ fotueiyo.)

12 Mala chuauwaa numnda ma che mɛɛ kpɛ Chɛhowa nɔ taasioo yɛ. (Luomaŋ. 11:​33) Le tamaseliiyo, naapum a dimul chua numndo a mɛɛ mɛŋndaŋ ma hiŋnuŋ yɛ okɔɔ. (Choobu 38:​36, 37) Naapum a tɛɛsial ndu vɛlɛ a mɛɛ Chɛhowa toosiaa dialuŋ wanachioo o nɛi kɔndɔfili niŋ yɛ okɔɔ. (Nuawɔ Sam 139:​14.) Ŋ tofaŋndɔ mɛɛ finya pilɛ diolaŋ Valaŋdimi tosa hei yɛ. Mbo dimi aa: “Paale pilɛ, mi po naa del a nɛisoo, nduyɛ mbo boliŋ o wuleŋ. Kɛ mɛɛ palɛi tiŋ hiou, mi pau ndɔɔ siaŋgu. Mi ya a laa nuu tɛɛsial ndu maa, Chɛhowa toosiaa dɛluaa apum o dialuŋ naŋ niŋ. Nduyɛ te ŋ yɔŋuluŋ pɛ, dɛluaa kaŋ tosa ni mi pau koŋ seŋgu. Ŋ nɔla miŋ che dɛluaa waa nuaa o nyɛm waŋndachieeya toosiaa woŋ niŋ te. Le tamaseliiyo, te mɔmbillo tambu pɛ, o nɔla mbo toosiaŋ a ba ndɔ le. Mi suɛi yɔŋnaŋnde hei mala po naa le sinaa mɛɛ kpɛ Chɛhowa nɔ taasioo yɛ.”

13. Vɛɛ kalaŋ chuauwa mala yɛ chuauwaa ndaa le ma che mɛɛ kpɛ Mɛlɛka nɔ kpaayaa yɛ? (Aisaya 40:​26)

13 O Baabuiyo niŋ, mi Chɛhowa dimul naa le miŋ “heelu hɔlla choo choo,” okoŋ miŋ che mɛɛ kpaaya ndɔɔ cho looŋ malaa le miŋ wa o fondaŋnda ndalaŋ yɛ. (Nuawɔ Aisaya 40:​26.) A dɛɛniaa chuauwaa numnda le ma heelu hɔlla choo choo, okoŋ ma yiyaŋ a nyɛm nda cha woŋ okɔɔ. Mi ndepilɛnɔ pilɛ fulaa Taiwaŋ dimi aa: “A teleŋ pilɛ, mi kala nuu kua a ya o sɔndɔkɔlɔ, nduyɛ naŋ tiuba miŋ che looŋ o halaa niŋ ichɔl kanifuule, nyɛ wawoŋ waŋnda mɛndul ichɔl o chieeŋ bɛndoŋ niŋndoŋ ve loŋ te. A boondii keŋ, I wa buulaŋndo te I lo niŋ pɛ o laalaŋ nuu choo kanifuule, chaaŋaa niaa naŋ wa o toŋgo pilɔɔ niŋnda wa kindiŋndo le tosaa mi kɛɛ Chɛhowa diikɔŋndo. Mi kala nuu dɛɛniaa ya le mi yiyaŋ a kpaaya Chɛhowa soliŋ kpeku le looŋ kpou toosiaa wo okɔɔ. Nduyɛ, mbo mala ya vɛlɛ mi cha maa Chɛhowa tiuba mbo soliŋ kpaaya koŋ kpeku le ya malaa mi biunuŋ tɔɔndaŋ kɛ kɛ komalla. Mɛɛ ya mɛɛndiaŋ nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ o fondaŋ koŋ, mi keŋ mala ya le ndu sinaa nyɛkɛndɛi, nduyɛ mi kɛɛsiaŋ o kɔl le ndu piɛiyo.”

14. Vɛɛ kalaŋ chuauwa soliŋ yɛ nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ kpeku le chuauwaa ndaa malaa ma che maa Mɛlɛka kɔl kɛndɔɔ naŋ cho piɛiyo?

14 Mi nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ chɔm maa Mɛlɛka kɔl kɛndɔɔ o cho ni. Wanaa sinaa dɛniaa bɔɔbɔɔ laalaŋ maa, mi visiaa, youwa a suuwaa bɔɔbɔɔ pisul. (Choobu 40:​20) A che niŋ pa chuauwaa numnda mamɔɔ mɛɛ nda che chɔloo pisultaŋ? Naapum chuauwaa numnda che niŋ tuŋaa chuauwa a nyayiaa pisultaŋ diompilɛ. Teleŋ o teleŋ ŋ che pɛ mi chuauwaa numnda mɛɛndiaŋ nyɛm Mɛlɛka toosiaa woŋ ma mam, loonuŋ nda maa Mɛlɛka kɔl kɛndɔɔ naŋ cho piɛiyo ni.—1 Timo. 1:​11.

TUEI NYƐM CHƐHOWA TOOSIAA WOŊ YEELA A YUŊGU NUMNDO LATULU

Chuauwaa numnda tiuba ma wa fɛɛsɛŋ le suɛi a yiyaŋnda ndalaŋ okɔɔ, te la wa pɛ nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ tueiyɔɔ yeela diompilɛ (Tofa pɛl 15)

15. Yɛɛ mala yɛ kalaŋ chuauwa le ma sina yiyaŋnda chuauwaa ndaa? (Pulɔwaa 20:​5) (Tofa vɛlɛ fotueiyo.)

15 Teleŋndaŋ lapum, mi kalaŋ chuauwa che ndi ikala le chuauwaa ndaa malaa ma soo a bahawɛila ndalaŋ okɔɔ. Te bahawɛiyo hoo ŋ nɔ ni, mɛɛ naapum ma kindiŋ le yiyaŋnda chuauwaa numnda sinaa. (Nuawɔ Pulɔwaa 20:​5.) Mi kalaŋ chuauwa apum che ndi tɛtɛlɛ le hei tosaa te a wa pɛ nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ mɛɛndiaŋndo a chuauwaa ndaa latulu. Le yɛɛ? Saboo opilɛ cho ni maa, a teleŋ koŋ, kɔl ndaa kpou wa o nyɛ nda wa pɛɛkoo wo cho. Mi finya pilɛ o Taiwaŋ niŋ diolaŋ Masahiko chɔm vɛlɛ sabu cheleŋ. Mbo dimi aa: “Teleŋ o teleŋ naŋ kuɛ pɛ kelaa a chuauwaa naa o pemboŋ tɛɛŋ ɔɔ o mɛŋma ihɛllaŋ ikɛi, ma wa fɛɛsɛŋ le suɛi o naa lo a yiyaŋnda ndalaŋ okɔɔ.” Mi Katiya naŋ soo suŋ a ndu okɔɔ wo dimi aa: “Te naŋ mal pɛ sukuuwo, mi kala nuu ndoo kuɛ a ya o kpele kɛndɛ kɛndɔɔ niŋ. Nduyɛ te naŋ kuɛ loŋ pɛ, mi yaa wa fɛɛsɛŋ le ndu dimullo nyɛ yɔŋnuŋ ya o sukuu wo ɔɔ nyɛ ya wa buulaŋndo a ndu okɔɔ wo.”

16. Te yuŋgulaŋ la wa pɛ pisultaŋ diompilɛ, vɛɛ la soliŋ yɛ nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ kpeku?

16 Te yuŋgulaŋ la wa pɛ nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ tueiyɔɔ yeela, keŋ mala nda ma wa pisultaŋ diompilɛ, nduyɛ mi kaala cho nda tɛɛŋndo chɔɔlu kalu poŋ. Baabuiyo dimi maa, “teleŋndo cho le mamɔɔ . . . nduyɛ teleŋndo cho le yolaŋ.” (Ikili. 3:​1, 4) Chɛhowa toosiaa fondaŋnda kɛndɛ kɛndɛla naŋ tiuba miŋ pisul, nduyɛ mi tuei yoomoo yeela laŋ. Mi yuŋgula bɔɔbɔɔ wa a kɔl kɛndɛ le kɔlaŋ o sɔndɔkɔltaŋ, o pemboŋ choo a o pee mɛŋma ihɛllo ikɛi. Chuaambuaa apum kaala nyaanɔŋndo a pisultaŋ o pee mɛŋma ihɛllo ikɛi. Apum kaala visiaa mɛɛndiaŋndo a saanaa o pee pɔmbɔɔ ɔɔ o pee mɛŋma ihɛllo niŋ. A tonya, fondaŋnda kɛndɛlaŋ la cho tau la naŋ tuɛi nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ yeela wo.

17. Le yɛɛ kalaŋ chuauwa nɔ yɛ ma mala chuauwaa ndaa le ma tuei nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ yeela?

17 O chieeŋ sɛnɛi Mɛlɛkaa niŋ, kalaŋ chuauwa a chuauwaa ndaa tuɛi niŋ nyɛm Mɛlɛka toosiaa woŋ yeela mbo hiou maa paandu. A teleŋ koŋ, ŋ nɔ niŋ isiooŋ le visiaa ɔɔ mi nda bɛɛ nɔ isiooŋ le naa le. (Aisaya 11:​6-9) Ŋ cho nɔ teleŋndo tau le nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ tueiyɔɔ yeela. (Sam 22:​26) Kɛ kalaŋ chuauwa, la chum haaa mi teleŋ koŋ fuuluu malaŋ nya mala chuauwaa nyaa ma tuei nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ yeela le. Te la wa pɛ nyɔɔŋ muŋ soliŋndo kpeku le chuauwaa nyaa pɛɛkoo a ndu okɔɔ, naapum a cho diomnda Masaa Deeve dimilaŋ ndaŋ chɛlɔɔ. Mbo dimi aa: “Wana o wana cho mbo tosa walta kɔndɔfiltaŋ opilɛ bɛɛ [maa num te].”—Sam 86:​8.

CHONDII 134 Chuauwa, Nyɛm Kɛŋ Chɛŋ o Mɛlɛka Lo Woŋ

a Mi puaapiliaa a ndepiliaa bɔɔbɔɔ ndaa chua teleŋndo, le nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ mɛɛndiaŋndo a yuŋgula ndalaŋ, nduyɛ mi ndaa tuei ndi yeela tau. A puɛɛnuŋndɔ mɛɛ wanaa veelu nda wa ndaa soliŋ teleŋnda laŋ kpeku le nda pɛɛkoo a suliŋnda Chɛhowalaŋ yɛ le. Te a nɔ pɛ chuauwa, vɛɛ ŋ soliŋ yɛ nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ kpeku le nda pɛɛkoo a suliŋnda ndɔlaŋ okɔɔ? Ŋ cho muli nyunaa hoo sɔla o buŋgɛi hei niŋ.