Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Chɛl Mi Sawala Mɛlɛkalaŋ a Sawala Mandaalaŋ la Manda Kɔl Num Iyamaa

Chɛl Mi Sawala Mɛlɛkalaŋ a Sawala Mandaalaŋ la Manda Kɔl Num Iyamaa

“Le teleŋ o teleŋ, I cho yiyaŋndo a sawala numndaŋ okɔɔ.”—SAM 119:​99.

CHONDOŊ: 127, 88

1. Ɔɔ nyɔɔ opilɛ o tosa miŋ wa teŋgeŋ a visiaa wo?

CHƐHOWA ke waŋchieeya nyɛ teŋgeŋndo. Ndu cho kɔl iyamaa ni. Ndu cho nyɔɔ opilɛ o tosa miŋ wa teŋgeŋ a visiaa wo ni. Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa Adam nda Ifi ndaa nɔ kɔl iyamaa? Mɛɛ nda tɛɛmbuu sawa Mɛlɛkaa, ma viaŋnuŋ ndu. Kɔl nda iyamaa wa nda paaliaŋndo ni.

2. Vɛɛ kɔl naa iyamaa cho yɛ maa wana chɔm waŋndo nɛiyo wo? (Tofa fotueiyo o peeleŋ ndeŋ choo.)

2 Kɔl naa iyamaa cho ni, kɔl kalu chɔm naa nɛiyo o yoomoo niŋ le sinaa ikɛndɛi tɛɛŋ a iwɔɔŋnde wo. Wana kɔl ndɔ iyamaa sɔla pɛɛku le wo cho ko mɛɛ wana wa waŋndo nɛiyo chɔmndo wo bɛɛ sina nɛiyo le yɛ. Te o komal nɛila bandoo pɛ, o laasiaŋ. Kɛ te wana cho num nɛiyo chɔmndo wo sina pɛ nɛiyo nyɛkɛndɛi, o tiuba mbo kuɛ a num sanaa naa ŋ nɔ le kɔlaŋ nda. O nɛi pilɛ koŋ choo, te ŋ pɛɛku pɛ kɔl naa iyamaa nyɛkɛndɛi, o tiuba mbo manda naa.

3. Yɛɛ yɔŋnuŋ yɛ te kɔl naa iyamaa sɔla pɛɛkoo nyɛkɛndɛi le?

3 Te kɔl naa iyamaa sɔla pɛɛkoo nyɛkɛndɛi le, ŋ tosa bɛɛ suɛi wɔɔŋnde o sila naa le. (Timoti Tasoo 4:​1, 2) Mbo ke naa pɛɛŋ tiindaŋndo maa ‘sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ cho sɔɔŋ tonya.’ (Aisaya 5:​20) Mi Chiisu dimul tol kɔɔliaa nduaa aa, “Teleŋ fuuluu niŋ ma dii nya, kɛ nduyɛ, mi wanaa dii nyaa kaŋ nda a yiyaŋ maa te a tosa lende pɛ, mɛɛ wali Mɛlɛkaa nda cho koŋ tosaa ni.” (Chɔŋ 16:​2) Lende wanaa dii Stiiviŋ nda ndaa yiyaŋ ni. (Walta Wanaa Chiisuaa 6:​8, 12; 7:​54-60) Chɔŋ o teleŋ masindɔɔ niŋ, wanaa lepiɛiya bii niŋ sawala tɛɛmbaa dɛnɛ wɔɔŋndaŋ tosaa, mɛɛ diyɔɔ cho naa yɛ, nduyɛ ma dimi maa le Mɛlɛka nda tosa keŋ ni. Kɛ o kpeekpei niŋ, nyɛ nda tosa wo chɛlaŋ a sawala Mɛlɛkalaŋ te. (Ɛsɔdɔɔ 20:​13) A tonya, kɔl nda iyamaa ke nda nɛi chɔmaa nyɛkɛndɛi le!

4. Vɛɛ naŋ tosa yɛ o nɛi o nɛi niŋ le mi kɔl naa iyamaa tosa wallo nyɛkɛndɛi?

4 Lelaŋ, vɛɛ naŋ tosa yɛ o nɛi o nɛi niŋ le mi kɔl naa iyamaa tosa wallo nyɛkɛndɛi? Sawala fula o Baabuiyo niŋndaŋ la cho le “waŋnda tonya cho a Mɛlɛka okɔɔ wo pɛɛkoo. La cho le pɛɛkula lachoowalaŋ chɔɔmuuwo, nduyɛ, la cho le waŋnda miŋgioo o nɛi. La cho vɛlɛ le waŋnda pɛɛkoo mɛɛ nda wa wanaa sakpo Mɛlɛka o hɔl lɛ.” (Timoti Diiŋ Ndɔɔ 3:​16) Ŋ nɔ miŋ wa Baabuiyo pɛɛkoo lɔɔlɔɔ, miŋ yiyaŋ yiŋgoloŋ a nyɛ o dimi wo, nduyɛ miŋ dɔu ndu o wali niŋ o yoomula naalaŋ niŋ. O nɛiyo hoo choo, ŋ cho hiouwɔɔ lachi a yiyaŋndo nɔɔ maa Chɛhowa. Okoŋ, ŋ nɔla miŋ nɔ tiindaŋndo maa kɔl naa iyamaa cho naa nɛi chɔmaa kioo nyɛkɛndɛi. Ŋ yaasiaŋndɔ mɛɛ naŋ soliŋ sawala Chɛhowalaŋ a sawala mandaalaŋ kpeku le kɔl naa iyamaa pɛɛkoo yɛ.

CHƐL MI SAWALA MƐLƐKALAŊ LA PƐƐKU NUM

5, 6. Vɛɛ sawala Mɛlɛkalaŋ la mala yɛ naa?

5 Te ŋ yeema pɛ mi sawala Mɛlɛkalaŋ la mala naa, ŋ nɔ miŋ tosa sɔɔŋ mbo hiou bɛɛ diomndaŋ veeloo a laŋ okɔɔ ɔɔ sinaa nyɛ la simndo. Ŋ nɔ miŋ chɔm kaalaa a bɛɛleŋ le laŋ. Baabuiyo dimul naa aa, “La tul dɛnɛ wɔɔŋndo leyɛ, nduyɛ mi la kaala o cho tonyaa wo.” (Emɔɔsi 5:​15) Kɛ vɛɛ naŋ tosa yɛ keŋ? Ŋ nɔ miŋ che sɔɔŋ mɛɛ Chɛhowa che muŋ yɛ. Chua wɔ ndi o nɛiyo hoo choo. Yiyaŋndɔ maa a cho malɔ nyɛkɛndɛi le, nduyɛ mi wana chiɔuwaa sila num le ma de nyɛdiaa kɛndɔɔ, ma chɔɔlu dialloŋ hiiluu, nduyɛ ma tosa si-ŋgaŋnda cheleŋ o yoomu numndo niŋ. Ma tol sila ndɔɔ kɔɔli, nduyɛ mbo tosa wallo! Vɛɛ ŋ yiyaŋ yɛ a sila wana chiɔuwaa koŋ?

6 O nɛi pilɛ koŋ choo, Wana Toosiaa naa wo ke naa sawalaŋ le kuunaa fulamakɔɔlila wɔɔŋ hakioo, nduyɛ le hiouwɔɔ lachioo tosaa o yoomu naa niŋ. Le taamaseliiyo, Baabuiyo pɛɛku naa maa naŋ dimi lachoo le, kafalaŋ, viileŋ, kaala nɔɔlɛilaŋ, niilu la sɔŋgɔɔ, ɔɔ miŋ nɔ nyɛ o nyɛ le tosaa a nyinaa wɔɔŋnda le. (Nuawɔ Pulɔwaa 6:​16-19; Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 21:​8) Te ŋ sɔla pɛ fulamakɔɔlila kɛndɛlaŋ o Chɛhowa diikɔŋndo niŋ, mi kaala naŋ nɔ le ndu a sawala ndɔlaŋ ndo hindu.

7. Vɛɛ bundɔŋ Baabuiyo mala yɛ naa?

7 Ŋ nɔ fɛŋ miŋ sɔla saŋgaa le sawala Mɛlɛkalaŋ kiɔɔ diikɔŋndo malaŋ naŋ pɛɛku nyɛ cho o kɛndɔɔ wo a nyɛ cho o wɔɔŋndo wo le. Ŋ tiuba miŋ pɛɛku wanaa tosa biondɔŋndaŋ o sindɔɔ niŋnda o ba. Taamaseliila ndalaŋ la cho o Baabuiyo niŋ. Pulɔwaa 15:​31 dimi aa, “Wana o wana chɛl sila kɛndɔɔ pɛ, o nɔla mbo wa wanaa kɔl kaluaa tɛɛŋ.” Silaa hoo fula Mɛlɛka o ba nduyɛ sila sɔviɔɔ pila o cho ni! Le taamaseliiyo, mɛɛ Deeve kɛɛ Chɛhowa diikɔŋndo nduyɛ mbo tosa kaa ihini nɔɔlɛiyo nda Basiɛba, yiyaŋndɔ mɛɛ o saŋga yɛ. (Saamiɛɛ Diiŋ Ndɔɔ 12:​7-14) Te a veelu pɛ diomndaŋ a bundɛi keŋ okɔɔ, nyunaŋndɔ aa, ‘Vɛɛ Deeve ndoo nɔla yɛ mbo kpakpala bahawɛila waa naa? Yɛɛ ya wa yɛ tosa o suɛi waa naa niŋ? Te yaa sɔla pɛ tɔɔndaŋndo le kaa ihini nɔɔlɛiyo tosaa, I wa pa kaa Deevioo tolɔɔ kɔɔli ɔɔ Choosɛ?’ (Chɛnɛsee 39:​11-15) Te ŋ yiyaŋ pɛ nyɛkɛndɛi a fulamakɔɔlila hakioo, ŋ cho hiouwɔɔ lachi a ‘dɛnɛ wɔɔŋndo tullo leyɛ.’

8, 9. (a) Yɛɛ kɔl naa iyamaa mala yɛ naa le tosaa? (b) Vɛɛ kɔl naa iyamaa tosa yɛ wallo a sawala mandaala Chɛhowalaŋ?

8 Ŋ nɔ miŋ wa landaŋ a nyɛm Mɛlɛka tul leyɛ woŋ. Kɛ yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa te suɛi nɔ sawa Baabui kpeekpei le ve komal naa pɛ? Vɛɛ naŋ looku yɛ sina nyɛ Mɛlɛka yeema naa miŋ tosa wo? Te ŋ chɛl pɛ le mi Baabuiyo pɛɛku kɔl naa iyamaa, mɛɛ ŋ cho kɛɛsiaa tosa a taasi.

9 Le mɛɛ Chɛhowa kaala naa yɛ, o ke naa sawala mandaalaŋ le kɔl naa iyamaa nɛiyo chɔmndo. Mbo tɛɛsiaa aa, “Ya cho Mɛlɛka nyaa ni. Ya cho nya pɛɛkoo ni le tɔnɔla nyalaŋ. Ya cho nya nɛi nya nɔ mi la kuɛɛ choo wo chɔmndo ni.” (Aisaya 48:​17, 18, NW) Te ŋ yiyaŋ pɛ yiŋgoloŋ o sawala mandaala Baabuiyo choo nduyɛ miŋ chɛl le mi la pilaŋ naa kɔllo, ŋ nɔla miŋ tosa yɛlɛmiaalaŋ le kɔl naa iyamaa siɛɛndoo nyɛkɛndɛi. Mi hei mala naa le kɛɛsiaalaŋ tosaa a taasi.

CHƐL MI SAWALA MANDAALA MƐLƐKALAŊ LA CHƆM NUM NƐIYO

10. Yɛɛ sawa mandaa mala yɛ naa le tosaa, nduyɛ vɛɛ Chiisu ndoo soliŋ yɛ sawala mandaalaŋ kpeku o pɛɛku ndɔɔ niŋ?

10 Sawa mandaa mala naa le kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ tosaa. Sawala mandaala Chɛhowalaŋ sinaa mala naa le biyɔɔ bila mɛɛ o yiyaŋ yɛ, nduyɛ le sabu o yɔŋgu sawalaŋ lapum ndo. Mi Chiisu soliŋ sawala mandaalaŋ kpeku le buɛiyaa nduaa pɛɛkoo maa sɔɔŋ waŋndo tosa woŋ nɔ fulamakɔɔlilaŋ. Le taamaseliiyo, mbo pɛɛku maa mi kɔl tuu bɛndoo luei wana balaŋ o sɔŋgɔlaŋ niŋ, vɛlɛ mi yiyaŋnda nɔɔlɛilaŋ la luei waŋndo balaŋ o suundaa niŋ. (Maatiu 5:​21, 22, 27, 28) Te ŋ chɛl pɛ mi sawala mandaala Chɛhowalaŋ la chɔm naa nɛiyo, kɔl naa iyamaa cho pɛɛkoo sɔla nyɛkɛndɛi, nduyɛ miŋ hɛli sɔɔŋ ke Mɛlɛka bɛɛleŋ ndoŋ.—Kɔliŋtiaŋ Tasoo 10:​31.

Mi Kilisiɔŋnɔ nɔ kaasoŋyɛi o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo chɔm bɛɛleŋ le kɔlta iyamala acheleŋnda (Tofa pɛlta 11, 12)

11. Vɛɛ kɔl iyama waŋndo wa yɛ teŋgeŋ a o wana cheleŋndo?

11 O yɔŋ bɛɛ mi Kilisiɔŋnda soliŋ Baabuiyo kpeku le kɔlta ndala iyamalaŋ pɛɛkoo, ma nɔ yiyaŋnda teŋgeŋndaŋ o sɔɔŋ pum choo. Kɛɛsiaa tosaa le muɛiyaŋ kolɔɔ cho taamaseliiyo opilɛ le hei ni. Baabuiyo dimul naa maa muɛiyaŋ kolɔɔ cho suɛi wɔɔŋ te. Kɛ o sila naa maa naŋ hiu muɛiyaŋ kolɔɔ mi ma bii naa le. (Pulɔwaa 20:​1; Timoti Tasoo 3:​8) Baa keŋ sim ni maa, te Kilisiɔŋnɔɔ hiu muɛiyaŋ kolɔɔ le, te o wa pɛ kɛɛsiaa tosaa, o nɔ lɛ mbo yiyaŋ a nyɛ o nyɛ cheleŋ te? Sako. O yɔŋ bɛɛ mi kɔl ndɔ iyamaa chɛl ndu le muɛiyaŋ kolɔɔ, o nɔ mbo yiyaŋ a kɔlta iyamala acheleŋnda.

12. Vɛɛ diomnda cho o Luomaŋnda 14:​21 niŋndo mala yɛ naa le kɔlta iyamala acheleŋnda bɛɛleŋ kioo?

12 Mi Pɔɔl chɔm maa naŋ nɔ miŋ chɔm bɛɛleŋ le kɔlta iyamala acheleŋnda. Mbo dimi aa, “O bɛnda le tosaa wo cho ni, la dia ŋvisi le, la kol mamuɛi le, kɛlɛŋgaa nyɛ o nyɛ tosa mi chaŋ nya laalaŋndo tosa yɔŋ wɔɔŋndo [“tambu kɔl,” NW] la tosa le.” (Luomaŋnda 14:​21) Lelaŋ, mi che bɛɛ ŋ nɔ dioo le muɛiyaŋ kolɔɔ, kɛ o bɛnda miŋ mal di naa koŋ te ŋ sina pɛ maa mi muɛiyaŋ kolɔɔ ma paaliaŋ kɔl iy-ama Kilisiɔŋnɔ cheleŋ. Naapum mi muɛiyaŋ kolɔɔ luɛi puaapilɛnɔɔ o koowaŋ niŋ tuupa mbo sina tonyaa, nduyɛ mbo tosa kɛɛsiaa maa o kol lɛ mamuɛi kposoŋ te. Ŋ yeema miŋ tosa nyɛ o nyɛ miŋgi ndu vɛlɛ o kaa ndɔ paandoo niŋ te. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 6:​9, 10) Te puaapilɛnɔ waa lende hiŋ naa yilɔɔ pɛ, ŋ nɔ pa miŋ kindiŋ le ndu muɛiyaŋ kioo, te o yɔŋ pɛ mbo kɛɛ maŋ? Sako bɛɛ!

A nɔ pa yeemɛi le ma soliŋ sala le acheleŋnda malaa?

13. Vɛɛ Timoti ndoo ke yɛ kɔlta iyamala acheleŋnda bɛɛleŋ le nda malaa ma chɛl yooŋgu kɛndɔɔ?

13 Boondii Timoti wa chua piaandu ve, mbo chɛl le mbo sɔla hivi chiɛi kɔɔlioo mi che bɛɛ hei wa nyɛ nɛiya bɛndu. Ndoo sina maa hivi chiɛi kɔɔlioo wa nyɛ sɔvɛ le Chuwaa o wa kɔlaŋ yooŋgu kɛndɔɔ dimullo wa. Maa Pɔɔl, Timoti ndoo yeema mbo pilaŋ wana o wana tana le. (Walta Wanaa Chiisuaa 16:​3; Kɔliŋtiaŋ Tasoo 9:​19-23) Num bɛɛ nɔ pa yeemɛi le ma soliŋ sala le acheleŋnda malaa?

‘HIOU LACHI A SƆƆŊ ŊKAASOŊNDOŊ PƐIYO’

14, 15. (a) Vɛɛ naŋ looku yɛ kaasoŋyɛi sɔla? (b) Vɛɛ Kilisiɔŋaa nɔ kaasoŋyɛi ya bii yɛ acheleŋnda?

14 Naa kpou nɔ miŋ “lo sɔɔŋ taseŋ nda pɛɛku wanaa sɛnɛiya woŋ” tosaa le, kɛ ŋ nɔ miŋ ‘hiou lachi a sɔɔŋ ŋkaasoŋndoŋ pɛiyo a Kiliti okɔɔ.’ (Hibuluiya 6:​1) Ŋ nɔla miŋ sɔla kaasoŋyɛi leKilisiɔŋnde le mɛɛ naŋ viou niŋ o tonyaa niŋ yɛ le. Sɛmbɔɔ yeemaŋ le hei tosaa ni. Ŋ nɔ miŋ hiou lachi a hindɔɔ o kɔl kalu naa niŋ le sɔɔŋ biyɔɔ bila. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ veelu diomnda o Baabuiyo niŋ lepaa o lepaa. (Sam 1:​1-3) Te a wa pɛ diomndaŋ veeloo o Baabuiyo niŋ lepaa o lepaa, a cho sawalaŋ, a sawala mandaala Chɛhowalaŋ biyɔɔ bila nyɛkɛndɛi.

15 Sawa kuɛɛ hiou yɛ wa o sɔvɛ le Kilisiɔŋnda? Ndu cho sawa kaalaa ni. Mi Chiisu dimul buɛiyaa nduaa aa, “Te la kaaliaŋ vellaa velle pɛ, o koŋ, wana o wana sina dɔɔ maa buɛiyaa niaa nya cho ni.” (Chɔŋ 13:​35) Kaalaa cho “nyɛ sawa Mɛlɛkaa dimi wo” ni, nduyɛ ndu cho vɛlɛ ‘nyɛ sawala Mɛlɛkalaŋ la dimi wo chuaa kpou ni.’ (Chemisi 2:​8; Luomaŋnda 13:​10) I bii naa kɔndɔfili le sinaa maa kaalaa cho nyɛ sɔvɛ bɛndu le. Kanifuule Baabuiyo dimi aa, “wana kaalaa Mɛlɛka cho ni.” (Chɔŋ Tasoo 4:​8, NW) Le Mɛlɛka ndu ndu, kaalaa hiou mɛɛ ŋ sinaŋ yɛ. Mbo chɔm kaala ndɔɔ a sɔɔŋ o tosa woŋ. Mi Chɔŋ poonyiaa aa, “Nɛi Mɛlɛka chɔm naa kaala o kaala naa wo wo, ndu cho hoo ni. Mbo viam Po ndɔ pilɔɔ kpe o chieeŋndo niŋ le mi ŋ sɔla yoomu kpeekpeiyo a ndu.” (Chɔŋ Tasoo 4:​9) Te ŋ chɔm pɛ kaalaa le Chɛhowa, Chiisu, puaapiliaa naa, a wanaa cheleŋnda, mɛɛ ŋ chɔm maa Kilisiɔŋaa nɔ kaasoŋyɛi ya naŋ cho ni.—Maatiu 22:​37-39.

Te ŋ yiyaŋ pɛ a sawala mandaala Baabuiyo, mi kɔl naa iyamaa simnuŋ nyɛ naŋ tiindaŋ le naa nɛi chɔmaa kioo wo (Tofa pɛl 16)

16. Mɛɛ naŋ hiau lachi a kaasoŋyɛi leKilisiɔŋnde sɔlaa fau, le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ hiou lachi a sawala mandaalaŋ chuaa nyɛ sɔvɛ?

16 Mɛɛ naŋ hiau lachi a kaasoŋyɛi leKilisiɔŋnde sɔlaa fau, lende koni naŋ hiau lachi a sawala mandaalaŋ chɔɔ nyɛ sɔvɛ ni. Le sɔɔŋ teŋgeŋndoŋ ŋpum sawalaŋ la cho ni, kɛ sawa mandaa ndu cho le sɔɔŋ siaama. Le taamaseliiyo, chuaambɔ pɔmbɔɔ bii bila kpundɛ cho le chaŋyɛi tosaa a wanaa wɔɔŋnda wo le. Lelaŋ, mɛɛ mi wanaa velu ndu wa dou ndu sawalaŋ le ndu mandaa. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:​33) Kɛ te chuaambɔ koŋ wa pɛ hindɔɔ, mbo pɛɛku le yiyaŋndo o sawala mandaala Baabuiyo choo. Mi sawala mandaalaŋ ndaŋ la mala ndu le chaŋyaŋ kɛndɔŋ hɛlioo. (Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Tasoo 13:​11; 14:​20.) Mɛɛ naŋ hiau lachi fau a yiyaŋndo o sawala mandaala Baabuiyo choo yɛ, lende koni naŋ hiau lachi a kɔl naa iyamaa tiindaŋndo ni. Miŋ bii bila nyɛkɛndɛi nyɛ Mɛlɛka yeema naa miŋ tosa o suɛi kɛ kɛ niŋndo.

17. Le yɛɛ naŋ dimi yɛ maa ŋ nɔ nyɛ o nyɛ naŋ hau ba le kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ tosaa?

17 Ŋ nɔ nyɛ o nyɛ naŋ yeema le kɛɛsiaa tosaa le Chɛhowa kɔllo nɛŋioo. Miŋ saaluŋ sawalaŋ a sawala mandaala mala naa miŋ ‘bɛɛndiaŋ le wali o wali kɛndɛ tosaa’ wo. (Timoti Diiŋ Ndɔɔ 3:​16, 17) Sawala mandaala Baabuiyo mala naa le yiyaŋndo mɛɛ Chɛhowa yiyaŋ yɛ. Kɛ sɛmbɔɔ yeemaŋ le laŋ saalɔŋndo. (Ɛfisiaŋnda 5:​17) Le naa malaa, ŋ nɔ Watch Tower Publications Index, Yau Yaasiaa Ŋsɔɔ le Seiyaa Chɛhowaa, Watchtower Library, Naa Bandu Mɛŋgɛlaa kɛsi Youlaŋ O INTANƐTIIYO CHOO WA, a JW Library app. Te ŋ soliŋ pɛ nyɔɔŋ muŋ kpeku, ŋ cho tɔnɔɔ sɔla o pɛɛku naa ipilayaa a pɛɛku leyu-ŋgoo niŋ.

KƆL IYAMAA SƆLA PƐƐKU BAABUIYO WO HUŊ A SALALAŊ

18. Yɛɛ yɔŋnuŋ yɛ te ŋ dɔu pɛ sawalaŋ a sawala mandaala Chɛhowalaŋ o wali niŋ?

18 Te ŋ dɔu pɛ sawala mandaalaŋ a sawala Chɛhowalaŋ o wali niŋ, mi yoomu naa sɔla hiouwɔɔ lachioo tau. Sam 119:​97-100 dimi aa, “I kaala sawala numndaŋ bɔɔ Mɛlɛka. Le teleŋ o teleŋ, I cho yiyaŋndo a laŋ okɔɔ. Sawala numndaŋ la tosa, mi nɔ taasioo mi hiau yaamɔɔwaa niaa. Kani fondole, le teleŋ o teleŋ la cho ya o ba. I nɔ sina pɛŋgoo, I hiou bɛɛ wanaa cho ya pɛɛkoo wa. Kani fondole, le teleŋ o teleŋ, I cho yiyaŋndo a sawala numndaŋ okɔɔ. I nɔ kɔl kaloo I hiou waŋ bɛnduaa, Kani fondole, le mɛɛ ya I cho nyɛ sawala numndaŋ la dimi wo tosaa yɛ.” Te ŋ chua pɛ teleŋndo le yiyaŋndo yiŋgoloŋ a sawalaŋ vɛlɛ a sawala mandaala Mɛlɛkalaŋ okɔɔ, ŋ nɔla miŋ tosa hiouwɔɔ lachioo le sɔɔŋ chɔɔloo tosaa a taasi vɛlɛ a sinapɛŋgoo. Nduyɛ te ŋ soliŋ pɛ sawalaŋ a sawala mandaala Mɛlɛkalaŋ kpeku le kɔl naa iyamaa pɛɛkoo, “ŋ cho fuuluu o iboondu mi ŋ simnuŋ kɛsɛ kɛsɛ maa Kiliti.”—Ɛfisiaŋnda 4:​13.