Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

A “Sina” Nyɛ Ndaa Poonyiaa o Yau Simbulaa Ndoo Ŋuɛ Wo Niŋ

A “Sina” Nyɛ Ndaa Poonyiaa o Yau Simbulaa Ndoo Ŋuɛ Wo Niŋ

O wɔsi 1970 niŋ nda saaluŋ yau ŋualɛi wana ndoo nɔla ma veelu diomndaŋ leniŋ te wo o chioo Ein Gedi ni. Maasii nda handu yauwo hoo choo wo chɔm maa buŋgɛi cho o yau Lɛvitikɔɔ wo niŋ mii nɔ diola Mɛlɛkalaŋ nde cho o yau simbulaa hoo niŋ

O wɔsi 1970 niŋ, mi wanaa tuau nyɔɔŋ lɛŋ nda saaluŋ yau simbulaa ŋualɛiyo o sɔndɔkɔlɔɔ pum diolaŋ aa, Ein Gedi o lɛŋnde Isɔluɛi leŋ niŋ. O Pee Nyɛ Yoomaa Cho Leniŋ Te Wo ikɛi sɔndɔkɔlɔɔ hoo cho ni. O wɔsiŋ 600 niŋ nda tɛɛmbuu sɔndɔkɔlɔɔ hoo ni, nduyɛ ma luam chiɛi Chuuwa ndaa piɛi Mɛlɛka wo. Mɛɛ nda wa fondaŋ chiɛiyo hoo wa isisi wo touwɔɔ, ma saaluŋ yauwo hoo. Yauwo hoo ndoo ŋuɛ bɔɔ, lelaŋ wana ndoo nɔla ma timbi ndu mbo kɛɛ sɛɛsiaŋ ɔɔ ma veelu diomndaŋ leniŋ te. Kɛ, kɛɛsɔla nyɛm mapuuluŋ cho niŋ ndoŋ te. Mɛɛ nda handu yauwo hoo o maasii suu nda simi ma che o dialuŋ wanachioo niŋndo choo, ma sina nyɛ ndaa poonyiaa leniŋndo. Nduyɛ a mala kɔmpitɛiyo, wana nɔla ma veelu diomndaŋ leniŋ.

Yɛɛ ndaa poonyiaa yɛ o yauwo hoo niŋ? Yau Baabuiyo o cho ni. Nyɛ nda saaluŋ leniŋndo chɔm sɔɔŋ pɔmbɔŋ ŋtiŋ o bolle tasele yau Lɛvitikɔɔ wo niŋ. Nduyɛ sɔɔŋ pɔmbɔŋ muŋ nɔ diola Mɛlɛkalaŋ o Hibuluiye niŋ. Diolaŋ ndaŋ, a Tɛtɛlaklametiŋ nda poonyiaalaŋ ni, ndu cho ni, chomulta hiɔɔlula sim le diola Mɛlɛkalaŋ ndo. Wana che pɛ aa, o wɔsiŋ 50 a 400 C. E. tɛɛŋ, nda poonyiaa yauwo hoo ni. Te o wa lende pɛ, mɛɛ yauwo hoo fɛŋ nda poonyiaa a yau nda saaluŋ o Pee Nyɛ Yoomaa Cho Leniŋ Te Wo. (Qumran) Nduyɛ, o paandu mbo hiau yau kɛ kɛ nda saaluŋ niŋ. Mi po pilɛ diolaŋ aa Gil Zohar poonyiaa o yau lakona Chuuwa niŋ diolaŋ The Jerusalem Post aa, “Tuupa ma saaluŋ yauwo Ein Gedi, wɔsilaŋ 1,000 la cho yau nda saaluŋ o Pee Nyɛ Yoomaa Cho Leniŋ Te Wo tɛɛŋ, a yau ndaa kɛsi o chioo Aleppo wo ni. A poonyiaa yau nda saaluŋ o Pee Nyɛ Yoomaa Cho Leniŋ Te Wo, a teleŋ nda taŋgul maaŋ diiŋ ndɔɔ Chulusalɛm o wɔsi 100 C. E. niŋndo, nduyɛ wɔsilaŋ 2,000 o chii niŋ ni. Kɛ, a wɔsi 930 C. E. nda poonyiaa yau ndaa kɛsi Aleppo chiee wo ni.” A mɛɛ wanaa sinaa dɛniaa bɛnduaa dimi yɛ, yau nda saaluŋ Ein Gedi wo chɔm kpendekele maa Baabui maHibului wanaa pɛɛkaa Chuuwa miŋgi poonyiaa wo, “cho tonya, mi che bɛɛ o chua niŋ wɔsioŋ o waalaŋ niŋ. Nduyɛ maa wanaa miŋgi ndu kaŋ poonyiaa wa siŋga yooŋgu cho o Baabuiyo niŋndo le.”