Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Baa mɛɛ Chɛhowa Che Sakpoyɛi yɛ Num Bɛɛ Che Ndi Ni?

Baa mɛɛ Chɛhowa Che Sakpoyɛi yɛ Num Bɛɛ Che Ndi Ni?

“I cho waŋnda dimul a mɛɛ diola Mɛlɛka Yaawɛɛ laŋ la cho la bɛndu yɛ. . . . Mɛlɛka lo o lediom, nduyɛ o tosa yɔŋ wɔɔŋ te wo o cho ni.”—DITƆNƆMII 32:3, 4.

CHONDOŊ: 5, 46

1, 2. (a) Kafala yɛɛ ndaa tosallɛ Nabɔti nda puaa nduaa? (b) A suiliŋnda tiɔɔŋnda kuɛɛ okɔɔ naŋ cho yɛ isɔɔ o buŋgɛi hei niŋ?

MI PUAA dɛnɛ wɔɔŋnda a ŋiɔɔŋ a handu poo suɛi choo maa o tɛɛmbuu sawaa. Choolaŋ nda nyiinduu nda ni. Kɛ ma dimi maa, lende po koŋ tosa ni. Nduyɛ maa, o nɔ mbo sɔla piɔmndo. Yiyaŋndɔ a mɛɛ kɔltaŋ la wa wanaa kaala sandeiya wa yɛ mɛɛ nda wa chɔɔ ma wa poo hoo nda puaa nduaa vii viiyo a poutaŋ le ma vi! Hei cho bundɛi yɔŋaa le. Kɛ hei kɛsɛ kɛsɛ yɔŋnuŋ a Nabɔti ni, buɛi Chɛhowaa, o ndoo dɔu tiindaŋndo o ndu niŋndo. Nabɔti wa achal teleŋ Masaa Ehabi wa o masaleŋ choo Isɔluɛiyo.—Masaa Bɛnduaa Tasiaa 21:11-13; Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa 9:26.

2 O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho isɔɔ a nyɛ ndoo yɔŋnuŋ a Nabɔti wo. O wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ, mi bɛndu kundaa ndoo tosa biondɔŋ wɔɔŋ wɔɔŋndo o kunda leKilisiɔŋ pilɛ niŋ. Ŋ cho vɛlɛ isɔɔ a hei okɔɔ. Taamaseliila tiɔɔŋndaŋ ndaŋ la cho naa mala le chɔɔ mɛɛ tuisiŋndo a malɔɔ hakioo bɛnda le sakpoyɛi chɔɔ mɛɛ Chɛhowa che ndi yɛ.

KAFALA HIŊ A KPUNDƆƆ LAŊ

3, 4. Wana suu maa vɛɛ Nabɔti wa yɛ? Nduyɛ le yɛɛ ndoo kɛɛ yɛ kpele ndɔɔ pisioo Masaa Ehabi o ba?

3 Teleŋ Isɔluɛiyaa bɔɔbɔɔ wa taamasi wɔɔŋ Masaa Ehabi, nda Masaa Chɛsibɛɛ, laa ndɔ dɛnɛ wɔɔŋndo tolɔɔ kɔɔli wo, Nabɔti ndu wa sakpo a Chɛhowa. Ma muliŋ Baal mɛlɛka lachoowaa sooluu wo, nduyɛ ndaa nɔ lebɛɛ le Chɛhowa a sawala ndɔlaŋ te. Kɛ Nabɔti ndoo kaala chaŋyɛi wa ndu tɛɛŋ nda Chɛhowa ve mbo hiau pɛŋ yoomu ndɔɔ.

4 Nuawɔ Masaa Bɛnduaa Tasiaa 21:1-3. Mi Ehabi dimul Nabɔti maa o yeema kpele ndɔɔ piondɔɔ, ɔɔ o cho ndu ke kpele hiou koŋ naŋɔɔ wo. Kɛ mi Nabɔti kɛɛ kpoŋ. Le sabu yɛɛ? Mbo tɛɛsial ndu a lebɛɛ aa, “Sako fallo, Mɛlɛka Yaawɛɛ o tuɛi bɛɛ keŋ te. Kpeloo hoo nyɛm kɛŋ yuŋgoo o cho ni. Finyaa niaa mamaa vi wa, nda mɛi kpeloo hoo ni.” Mi Nabɔti kɛɛ kpoŋ nyɛ Masaa Ehabi dimul ndu wo, kanifuule, sawa Chɛhowa ke Isɔluɛiya wo dimi maa a nɔ ma pisi nyɛm kɛŋ leyuŋgoo le fɛɛŋ a fɛɛŋ te. (Lɛvitikɔɔ 25:23; Nɔmbaa 36:7) A tonya, Nabɔti ndoo diikuŋ Chɛhowa.

5. Yɛɛ Chɛsibɛɛ ndoo tosa yɛ le mbo sɔla kpele Nabɔti wo?

5 Mɛɛ Nabɔti kɛɛ le kpele ndɔɔ pisioo, mi Masaa Ehabi nda laa ndɔ tosa sɔɔŋ wɔɔŋ wɔɔŋndoŋ. Le ma sɔla kpele koŋ, mi Masaa Chɛsibɛɛ dimul puaa a ŋiɔɔŋ le ma handu Nabɔti suɛi o tɛɛmbuu le ve choo. Fulamakɔɔlioo wa ni, ma dii Nabɔti nda puaa nduaa. Yɛɛ Chɛhowa ndoo tosa yɛ a kafala hiŋ ndaŋ a kpundɔɔ laŋ?

SANDII MƐLƐKƐI

6, 7. Vɛɛ Chɛhowa ndoo chɔm yɛ maa o kaala sandei? Nduyɛ vɛɛ hei dɛɛniaa yɛ yuŋgu Nabɔti wo kɔllo a chaŋyaŋ ndɔŋ?

6 O lepilɛ niŋ kpe, mi Chɛhowa viam Ilaacha le mbo komal Ehabi. Mi Ilaacha dimul Ehabi maa viinɔɔ a wana diyaa ŋwaŋndachiee wo o cho ni. Yamɛi yɛɛ Chɛhowa kelu yɛ? Ehabi ni, laa ndɔ ni, a puaa nduaa nɔ ma sɔla piɔmndo mɛɛ mɛɛ Nabɔti nda puaa nduaa sɔla piɔmndo yɛ.—Masaa Bɛnduaa Tasiaa 21:17-25.

7 Mi yuŋgu Nabɔti wo a chaŋyaŋ ndɔŋ bii mɔnɛi le sɔɔŋ wɔɔŋ Ehabi tosa woŋ. Kɛ mi Chɛhowa cha kafala laŋ, nduyɛ mbo siɛɛnduu sɔɔŋ chɔ chɔ. Mi hei dɛɛniaa dɔɔ nda. Kɛ, mi nyɛ yɔŋnuŋ o koŋ kɔɔli. Mi hei luei dɔɔ tiindaŋ ndaa o Chɛhowa niŋ a tuisiŋ ndaa o tɔɔndaŋndo niŋ.

Mi Chɛhowa dimul Ilaacha maa le mɛɛ Ehabi tuisiŋ toolo yɛ, o cho lɛ ndu nyɛpalaa tuisi choo le

8. Yɛɛ Ehabi tosa yɛ mɛɛ o tuei yooŋgu Chɛhowaa, nduyɛ yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo?

8 Mɛɛ Ehabi tuei nyɛ Chɛhowa kɛɛsiaa le ndu tosallo wo, “mbo sɛɛsiaŋ nyɛlaŋ lekɔɔ, mbo chua nyɛla labɛkilaŋ mbo woonuŋ, a laŋ ndu oo lɔl ni, a laŋ ndu oo niilu ni. Mɛɛ waŋndo wana ndɔɔ o wu nuaa mbo wa balɔɔ a mɔnɛi bɛnduei yɛ, lende ndu oo balu ni. Nduyɛ o koŋ kɔɔli mbo bii sumndo, ndu oo di nyɛdiaa le.” Mi Ehabi tuisiŋ toolo. Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo? Mi Chɛhowa dimul Ilaacha aa, “Le tusiŋ o tusiŋ toolo o ya lo wo, dɛnɛ palaa ya ii kɛɛsiaa le chiɛi ndɔɔ tusioo choo wo, I tusi niŋ ndu nda choo a teleŋ o cho hoo yoomu wo le. Boondii po ndɔɔ o cho hunɔɔ wa masaa ve, boondii keŋ ya I cho chiɛi Masaa Ehabi wo nyɛ palaa ya I kɛɛsiaa le ndu tusioo choo wo tusi choo ni.” (Masaa Bɛnduaa Tasiaa 21:27-29; Masaa Bɛnduaa Diiŋ Nduaa 10:10, 11, 17) Chɛhowa tofa kɔl wana chioo ni. O sina kpeekpei mɛɛ naŋ cho o kɔllo niŋ yɛ. Mbo tuinuŋ Ehabi inyiɛɛ.—Pulɔwaa 17:3.

TUISIŊNDO MANDA NAA

9. Le yɛɛ tuisiŋndo ndoo manda yɛ yuŋgu Nabɔti wo a chaaŋaa nduaa?

9 Mɛɛ yuŋgu Nabɔti wo a chaaŋaa nduaa tuei maa mɛɛ mi Ehabi vi malaŋ nyɛpalaa huŋ yuŋgu ndɔɔ choo, mi keŋ luei dɔɔ tiindaŋ yuŋgu ndɔɔ nɔ o Mɛlɛka niŋndo o tɔɔndaŋndo bɛŋgu. Kɛ tuisiŋndo ndoo nɔ mbo mala nda le tiindaŋ ndaa mandaa. Le yɛɛ? Te ndaa tuisiŋ pɛ, a wa hiouwɔɔ lachi a Chɛhowa piɛiyo a tiindaŋndo maa Chɛhowa tosa lakafa le. (Nuawɔ Ditɔnɔmii 32:3, 4.) O chilaŋ niŋ, yuŋgu Nabɔti wo cho tɔnɔɔ sɔla ma che wanaa nda kaala wa, te a sɔla pɛ fulasɛiniŋndo. Sandii kpeekpeiye cho wa le Nabɔti a puaa nduaa. (Choobu 14:14, 15; Chɔŋ 5:28, 29) Wana tuisiŋndo sina maa “wana o wana nyɛ o nyɛ ŋ cho tosaa, o wa o sɔɔ sɔɔ niŋ, o wa ikɛndɛ, o wa iwɔɔŋ, Mɛlɛka cho num hunɔɔ yamɛi kilul le ndu.” (Ikilisiaatii 12:14) Chɛhowa yaasiaa sɔɔŋ, naa kɔl naa kue pɛŋ te wa. Lelaŋ, tuisiŋndo mala naa, ŋ feŋaŋ o tiindaŋ naŋ nɔ o Chɛhowa niŋndo choo le.

Tuisiŋndo mala naa, ŋ feŋaŋ o tiindaŋ naŋ nɔ o Chɛhowa niŋndo choo le

10, 11. (a) Sɔɔŋ kuɛɛ luei yɛ sandii nɛi o tɔɔndaŋndo niŋ? (b) O nɛila kuɛɛ choo tuisiŋndo manda yɛ naa?

10 Te a bii bila kɛɛsiaa bɛnduaa tosa wo le, te koŋ te, ma chɛl te, yɛɛ ŋ cho yɛ tosa? Le taamaseliiyo, te o yɔŋ pɛ mi wali nda ke num o Chɛhowa piɛiyo niŋndo hɛluŋ num, ɔɔ wana ŋ kaala wo, yɛɛ ŋ cho yɛ tosa? Te o yɔŋ pɛ mi wana nya cho o nɔɔ niŋndo, po numndo, chua numndo, ɔɔ chaaŋ num nya chii baltaŋ ndo sɔla solioo o kundaa niŋ, nduyɛ a chɛl yamɛi bɛnduaa kelu keŋnde le, yɛɛ ŋ cho yɛ tosa? Te o yɔŋ pɛ ma laalaŋ maa bɛnduaa ndaa nɔ kuee ma tuiinuŋ wana tosa hakioo wo inyiɛɛ le, yɛɛ ŋ cho yɛ tosa? Mi sɔɔŋ muŋ dɔu tiindaŋ naŋ nɔ o Chɛhowa niŋndo o tɔɔndaŋndo bɛŋgu, nduyɛ a mɛɛ o kɔɔna kundaa hau yɛ. Vɛɛ tuisiŋndo manda yɛ num te o yɔŋ pɛ mi sɔɔŋ muŋ ipilɛ luei num o tɔɔndaŋndo bɛŋgu? Ŋ yaasiaŋndɔ nɛilaŋ latiɔɔŋ.

Te bɛnduaa yonda pɛ kɛɛsiaa ŋ chɛl te wo, yɛɛ ŋ cho yɛ tosa? (Tofa pɛlta 10, 11)

11 O tasoo, te ŋ tuisiŋ pɛ, ŋ cho chɛlɔɔ maa ŋ sina tonyaa kpou a suɛi yɔŋnuŋnde okɔɔ le. Nduyɛ o wa bɛɛ miŋ yiyaŋ maa ŋ sina nyɛ o nyɛ a suɛi yɔŋnuŋnde okɔɔ, Chɛhowa ndupilɛ kpe sina nyɛ cho waŋndo o kɔllo ni. (Saamiɛɛ Tasoo 16:7) Te ŋ loonuŋ pɛ hei, ŋ cho tuisiŋ le sinaa maa ŋ nɔ naa naŋ fuulaŋ ba le wa, nduyɛ maa ŋ nɔ miŋ tosa hiouwɔɔ lachioo o yiyaŋ naa niŋ. O diiŋ ndɔɔ, te o yɔŋ pɛ miŋ chiikuu kafalaŋ ɔɔ ma tosal naalaŋ, tuisiŋndo mala naa le miŋ diikuŋ, miŋ wa wanaa biuwaŋ, nduyɛ miŋ chum le mi Chɛhowa siɛɛnduu sɔɔŋ. Baabuiyo dimi aa, “Wana ke hoo Mɛlɛka bɛɛleŋ ndo, ndu hiau niŋ wa o fondaŋ kɛndɛ.” Baabuiyo dimi vɛlɛ aa, “Wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda nyɛ o nyɛ ve niŋ o kɛndɛ a nda le. A cho lo o lepilɛ niŋ kpe.” (Ikilisiaatii 8:12, 13) Te ŋ wa pɛ wanaa tuisiaŋ, ŋ cho tɔnɔɔ sɔla, nduyɛ wanaa suɛi keŋ pilaŋ nda bɛɛ cho tɔnɔɔ sɔla.—Nuawɔ Pitɛ Tasoo 5:5.

SUƐI SONDO YEELƐIYE O KUNDAA NIŊ

12. Bundɛi kuɛɛ naŋ cho yɛ hunɔɔ yaasiaa, nduyɛ le sabu yɛɛ?

12 Mi suɛi ipum yɔŋnuŋ Kilisiɔŋaa tasiaa o Siiliaa Aŋtiɔɔ niŋ. Mi suɛi hei luei tuisiŋ ndaa vɛlɛ a kaa nda malaa hakioo o tɔɔndaŋndo niŋ. Ŋ yaasiaŋndɔ bundɛi keŋ nduyɛ miŋ soliŋ ndi kpeku le kaa naa mɛɛndaŋndo a malɔɔ hakioo okɔɔ. I cho naa mala le sinaa sabu Chɛhowa soliŋ wanaa lahakiaa kpeku, kɛ o feŋaŋ o sawala ndɔlaŋ choo le wo.

13, 14. Walta kuɛɛ ndaa ke yɛ Pitɛ, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo le tosaa? Nduyɛ vɛɛ ndoo chɔm yɛ maa o nɔ kɔl sikpaa?

13 Kilisiɔŋaa bɔɔbɔɔ o sindɔɔ niŋ ndaa sina Pitɛ, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo walaŋ. Nduyɛ, bɛndoo o wa ni. Chaaŋ o Chiisu o wa ni, nduyɛ mbo ke ndu walta sɔvɛlaŋ. (Maatiu 16:19) Le taamaseliiyo, o wɔsi 36 niŋ, ma viam Pitɛ le mbo dimul Kɔniiliɔɔ a wana o wana wa o ndulo chiɛiniŋ yooŋgu kɛndɔɔ. Le yɛɛ hei wa yɛ teŋgeŋ? Kanifuule, Kɔniiliɔɔ ve Chuunɔ le, nduyɛ ndoo sɔla hivi chiɛi kɔɔli le. Mɛɛ Kɔniiliɔɔ a wanaa wa o ndulo chiɛiniŋnda sɔla nyina diandaa, mi Pitɛ sina maa a nɔ ma sɔla yiŋɔɔ maa ŋKilisiɔŋ. Mbo dimi aa, “Waŋnda haa sɔla Nyina [“diandaa,” NW] mɛɛ naa ŋ sɔla yɛ. Wana o wana a nɔla lɛ ma kuuna nda pulɔɔ Mɛlɛkaa sɔlaa a mɛŋndaŋ?”—Walta Wanaa Chiisuaa 10:47.

14 O wɔsi 49 niŋ, mi wanaa Chiisu vem hɔlte ndɔ wa, a bɛnduaa o Chulusɛlɛm niŋ bɔɔŋiaŋ le ma kɛɛsiaa te Kilisiɔŋaa cho ŋChuu le wa nɔ pɛ ma sɔla hivi chiɛi kɔɔlioo. O bɔŋaŋ koŋ, mi Pitɛ loonuŋ puaapiliaa a kɔl sikpaa maa mbo cha mi wanaa cho ŋChuu le wa, sɔla nyina diandaa. Nyɛ Pitɛ che hoo wo mala dialii kuumbaŋ choo ve ni le kɛɛsiaa tosaa. (Walta Wanaa Chiisuaa 15:28, 29, 15:6-11, 13, 14; NW) Mi Chuuwa a Kilisiɔŋaa ve ŋChuu le wa naŋ kɔl tau le mɛɛ Pitɛ sɔla kɔl sikpaa mbo tɛɛsiaa nyɛ yɔŋnuŋ hoo wo yɛ. I wa tɛtɛlɛ le mi Kilisiɔŋaa tasiaa kaŋ dɔu tiindaŋ ndaa o po ndoo nɔ hoo tiindaŋndo, a kaasoŋyɛi o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo!—Hibuluiya 13:7.

15. Biondɔŋ kuɛɛ Pitɛ ndoo tosa yɛ teleŋ o wa Siiliaa Aŋtiɔɔ wo? (Tofa fotueiyo o peele naŋ kandu laŋ choo.)

15 Mɛɛ nda chii dɔɔ bɔŋaŋ koŋ biyɔɔ Chulusɛlɛm, mi Pitɛ kua Siiliaa Aŋtiɔɔ. Teleŋ o wa loŋndo, o wa a puaapiliaa ve ŋChuu le wa latulu. Ŋ cha kpendekele mɛɛ kpɛ ndaa yeema pɛɛkoo Pitɛ o ba a sɔɔŋ bɔɔbɔɔ o sina woŋ yɛ. Kɛ, mɛɛ Pitɛ kelu nyɛdiaa dioo a nda, mi kaamaa bii nda nduyɛ mi suɛi pala nda. Mi Kilisiɔŋaa Chuuwaa cheleŋ tual kaa Pitɛ wo kɔɔli. Mi Baanabaa bɛɛ tosa nyɛ pilɛ koŋ kpe. Le sabu yɛɛ bɛndu Kilisiɔŋnɔ ndoo nɔ hoo kaasoŋyɛi o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo tosa yɛ biondɔŋ wɔɔŋ waa naa, o ndoo huŋ a piɔuwaŋndo o kundaa niŋndo? I hiou kpou ve, vɛɛ biondɔŋ Pitɛ tosa wo mala yɛ naa, te o wa pɛ mi bɛndu kundaa dimul naa diomndaŋ ɔɔ mbo tosa sɔɔŋ pala naa woŋ?

Yɛɛ Kilisiɔŋaa ve ŋChuu le wa, a Pitɛ ndoo pilaŋ tana wa tosa yɛ a kafala nda tosal nda laŋ?

16. Vɛɛ ndaa miŋgi yɛ Pitɛ o nɛi, nduyɛ nyunala yɛɛ fula yɛ?

16 Nuawɔ Kaleesiaŋnda 2:11-14. Siooŋii wanachioo bii Pitɛ ni. (Pulɔwaa 29:25) Pitɛ ndoo sina mɛɛ Chɛhowa ndoo yiyaŋ a wanaa cho ŋChuu le wa yɛ. Kɛ a koŋ kpou, Pitɛ ndoo nɔ sioonde maa te Kilisiɔŋaa Chuwaa chɛŋ Chulusɛlɛm ma sɔla hivi chiɛi kɔɔlioo wa che ndu pɛ holiaŋndo tosaa a wanaa cho ŋChuu le wa, a cho nɔ yiyaŋ kɛndɛ a ndu le. Mi Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo dimul Pitɛ maa wana sondo yeelɛiyo o cho ni. Le yɛɛ? Kanifuule, mi Pɔɔl ndoo tuɛi Pitɛ suɛi le wanaa cho ŋChuu le wa o bɔŋaŋ nda bii Chulusɛlɛm o wɔsi 49 niŋndo. (Walta Wanaa Chiisuaa 15:12; Kaleesiaŋnda 2:13) Yɛɛ Kilisiɔŋaa ve ŋChuu le wa tosa yɛ, a Pitɛ ndoo pilaŋ tana wa? Baa a wa pa chɛlɔɔ le mi hei paaliaŋ nda? Baa walta nda ke Pitɛ laŋ la cho ndu hiɔlɔŋ le biondɔŋ o tosa hoo wo?

WA WANA MALAA HAKI

17. Tɔnɔ yɛɛ Pitɛ ndoo sɔla yɛ o malɔɔ haki Chɛhowaa niŋ?

17 Pitɛ ndoo tuisiŋ, nduyɛ mbo chɛl mi Pɔɔl miŋgi ndu o nɛi. Diom Mɛlɛkaa suu maa mi walta nda ke Pitɛ laŋ opilɛ bɛɛ hialuŋ ndu le. Okoŋ kɔɔli, mi Mɛlɛkaa viam ndu pɛŋ le yaulaŋ latiɔɔŋ poonyiaa. Yaulaŋ ndaŋ la cho o Baabuiyo niŋ. O yau diiŋndɔ o poonyiaa wo niŋ, mbo dimi maa Pɔɔl “chaaŋ naa kaalaa.” (Pitɛ Diiŋ Ndɔɔ 3:15) Mi biondɔŋ Pitɛ tosa wo ndoo tɛɛmbuu dɔɔ Kilisiɔŋaa ve ŋChuu le wa kɔllo tau. Kɛ, mi Chiisu, wana cho kunda leKilisiɔŋndo bolleŋndo, hiau lachi a Pitɛ soliŋndo kpeku. (Ɛfisiaŋnda 1:22) Mi puaapiliaa a ndepiliaa o kundaa niŋ sɔla niko fondaa le taamasi Chiisu nda Finya ndɔ kɛsi wo tolɔɔ kɔɔli, le Pitɛ malɔɔ haki. O kpeekpei niŋ, wana o wana chɛl le mi biondɔŋ Pitɛ wo hoo paaliaŋ ndu le.

18. A teleŋ kuɛɛ naŋ chɔm yɛ maa ŋ cho sakpoyɛi Chɛhowɛi tuulaa?

18 O kunda leKilisiɔŋndo niŋ sindɛ, wanaa lahakiaa bɛndu kɛ kɛ wa ni. Hau bɛɛ, wanaa lahakiaa bɛnduaa o kunda leKilisiɔŋndo niŋ kpou cho ni. Baabuiyo dimi aa, “Naa kpou mi ŋ tosa biondɔŋndaŋ tau.” (Chemisi 3:2) Hei kindu sina le. Kɛ yɛɛ naŋ cho yɛ tosa te puaapilɛnɔɔ benduŋ pɛ a naa? Ŋ cho pa sakpoyɛi Chɛhowɛi chɔ mɛɛ o che ndi yɛ? Le taamaseliiyo, vɛɛ naŋ cho yɛ tosa te bɛndu kundaa dimi pɛ suɛi chɔm hɛliaŋndo ve? Te bɛndu kundaa pilaŋ num pɛ tana ɔɔ mbo dimul num suɛi tɛɛmbuu num kɔllo ve, baa a cho chɛlɔɔ le mi hei paaliaŋ num? Tuupa ma kelu yamɛi chɔ chɔ maa puaapilɛnɔ koŋ nɔ mbo wa bɛndu le, a cho pa biuwɔŋ ma chum Chiisu, wana cho kunda leKilisiɔŋndo bolleŋndo? Tuupa ma handu kɔllo o biondɔŋ koŋ choo, a cho pa yiyaŋ a wɔsiŋ bɔɔbɔɔ puaapilɛnɔ koŋ piɛi Mɛlɛka a tiindaŋndo wo? Te puaapilɛnɔ tosal num hakioo wo wa wɔ pɛ bɛndu kundaa ɔɔ ma chɔɔlu ndu waltaŋ ke le tosaa, a cho pa wa a kɔl kɛndɛ le ndu? Te a nɔ pɛ kaa malaa hakioo, mɛɛ a cho chɔm maa a cho sakpoyɛi chɔɔ mɛɛ Chɛhowɛi che ndi yɛ.—Nuawɔ Maatiu 6:14, 15.

19. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ keluŋ yamɛi o kɔl le tosaa?

19 Le mɛɛ naŋ kaala sakpoyɛi yɛ, ŋ cho kpeekpei lehɔl o nɛi le paale Chɛhowa cho kafala Setanalaŋ a chieeŋ ndɔ dɛnɛ wɔɔŋndo wɔɔsuu fiou wo. (Aisaya 65:17) Haaa mi teleŋ koŋ fuuluu, te waŋndo tosal naa pɛ kafalaŋ, tuisiŋndo mala naa miŋ chɛl maa ŋ sina tonyaa kpou a suɛi yɔŋnuŋnde okɔɔ le. Nduyɛ ŋ malnuŋ wanaa benduŋ a naa wa haki fasɛi. Te ŋ tosa pɛ lende, mɛɛ ŋ cho taamasi Chɛhowa tolɔɔ kɔɔli le sakpoyɛi chɔɔ mɛɛ o che ndi yɛ.