Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

“Te A Chua Ibuŋga o Ibuŋga . . . pɛ, Peelu Buŋgɛi Keŋ”

“Te A Chua Ibuŋga o Ibuŋga . . . pɛ, Peelu Buŋgɛi Keŋ”

“Tosa nyɛ ŋ chua . . . buŋgɛi o Masanɔɔ Mɛlɛka lo wo.”MAATIU 5:33.

CHONDOŊ: 124, 51

1. (a) Yɛɛ Chɛfitaa nda Hana ndaa tosa yɛ mbo wa nyɛ pilɛ? (Tofa fotueiyo o peeleŋ ndeŋ choo.) (b) Nyunala kuɛɛ naŋ cho yɛ muli o buŋgɛi hei niŋ?

SIMLACHINƆ kɔl sikpaa Chɛfitaa wa ni, nduyɛ kuubanɔ chɔu nɔ isiooŋ te wo o wa ni. Wana tuisiaŋndo Hana wa ni, nduyɛ mbo bii pɔnɔ ndɔ a yuŋgu ndɔɔ nyɛkɛndɛi. Chɛfitaa nda Hana wa Chɛhowa piɛiyo. Kɛ ma tosa vɛlɛ nyɔɔ opum mbo wa nyɛ pilɛ. Mi Chɛfitaa nda Hana chua buŋgɛi o Chɛhowa lo. Nduyɛ a feŋaŋ o buŋgɛi nda chua ve choo le. Taamasi kɛndɛ bɛndoo pila nda cho hau le waŋpiaanduaa a waŋlaanduaa hɛli le buŋgaŋ chuaa o Chɛhowa lo wa ni. Ŋ yaasiaŋndɔ niko mulilaŋ le nyunalaŋ la yaa. Yɛɛ cho yɛ buŋgɛi chuaa? Le yɛɛ i cho suɛi lamamɔɔ le buŋgɛi chuaa o Mɛlɛka lo le? Yɛɛ taamasi Chɛfitaa nda Hana wo pɛɛku yɛ naa?

2, 3. (a) Yɛɛ cho yɛ buŋgɛi chuaa? (b) Yɛɛ Diom Mɛlɛkaa dimi yɛ a buŋgaŋ chuaa o Mɛlɛka lo okɔɔ?

2 O Baabuiyo niŋ, buŋgɛi chuaa cho ni, tioŋnɔŋndo le Mɛlɛka nyɔɔ tosallo. Le taamaseliiyo, mi waŋndo chua buŋgɛi o Chɛhowa lo maa o cho sɔɔŋ ŋpum tosa, kelaŋ lapum yɔŋgu, waltaŋ lapum tosa, ɔɔ o cho malɔɔ nyɔɔŋ ŋpum. Waŋndo pila yeema le buŋgɛi chuaa ni, nduyɛ hɛnɛkɛyɛi nduɛi o soliŋ kpeku ni. A beŋ wana le buŋgɛi chuaa le. Kɛ te waŋndo hɛli pɛ le buŋgɛi chuaa, mi Chɛhowa che maa keŋ cho suɛi lamamɔɔ le. Nduyɛ wana koŋ nɔ mbo lo o lediom nduyɛ mbo tosa nyɛ o dimi wo. O Baabuiyo niŋ, mɛɛ menaŋndo cho nyɛ sɔvɛ yɛ koni buŋgɛi chuaa cho ni. Menaŋndo cho ni, waŋndo tioŋnɔŋndo le nyɔɔ opum tosaa ɔɔ kiɔɔ tosaa. (Chɛnɛsee 14:22, 23; Hibuluiya 6:16, 17) Vɛɛ Baabuiyo chɔm yɛ mɛɛ naŋ nɔ miŋ che buŋgaŋ naŋ chua o Mɛlɛka lo woŋ nyɛ sɔvɛ yɛ?

3 O Sawala Mɛlɛka ndoo ke Muuselaŋ niŋ, o dimi maa te wana chua buŋgɛi o Chɛhowa lo pɛ, “a nɔ ma lo o diomnde numndeŋ choo ma tosa nyɛ ŋ chua buŋgɛi yo.” (Nɔmbaa 30:2) Okoŋ kɔɔli, mi Sɔlɔmɔŋ poonyiaa aa, “Wana o wana te a chua ibuŋga o ibuŋga o Mɛlɛka lo pɛ, tosa latamala le nyɛ ŋ chua buŋgɛiyo tosaa le. Mɛlɛka ndu ndu o yeema diɔmndo le. Lelaŋ te a chua ibuŋga o ibuŋga o ndu lo pɛ, peele buŋgɛi keŋ.” (Ikilisiaatii 5:4) Mi Chiisu pɛɛku maa buŋgɛi chuaa o Mɛlɛka lo cho suɛi lamamɔɔ le. Mbo dimi aa, “La tuei vɛlɛ ma pɛɛku naa Chuuwa finyaa naa mamaa aa, ‘Buŋgɛi ŋ chua ma tiaŋnuŋ o Masanɔɔ Mɛlɛka lo ve, tɛɛmbuu buŋgɛi keŋ te. Tosa nyɛ ŋ chua koŋ buŋgɛi o Masanɔɔ Mɛlɛka lo wo.’”—Maatiu 5:33.

4. (a) Vɛɛ buŋgɛi chuaa o Mɛlɛka lo cho yɛ suɛi sɔvɛ? (b) Yɛɛ naŋ cho yɛ hunɔɔ pɛɛku a Chɛfitaa nda Hana okɔɔ?

4 I cho kpendekele maa buŋgɛi kɛ kɛ naŋ chua pɛ o Chɛhowa lo, o cho suɛi lamamɔɔ le. Mɛɛ naŋ bii buŋgaŋ naŋ chua o ndu lo woŋ yɛ piiliaŋ chaŋyɛi nɛi a ndu. Mi Deeve chɔm hei kpendekele mɛɛ o nyuna aa, “O nɛɛniaa cho yɛ a bɛndaa ma hel o pembii Mɛlɛka Yaawɛɛ ve choo? O nɛɛniaa cho yɛ a bɛndaa ma luɛi o chiɛi ndɔ [“diandaa,” NW] niŋ?” Okoŋ, mbo muli maa wanaa chue “buŋgaŋ lachoowa le wa” Chɛhowa chɛl ni. (Sam 24:3, 4) Buŋgɛi yɛɛ Chɛfitaa nda Hana ndaa chua yɛ? Baa i wa pa suɛi tɛtɛlɛ le peeloo buŋgɛi o kɛ kɛ chua ve?

MA LO O BUŊGƐI NDA CHUA O MƐLƐKA LO VE CHOO

5. Buŋgɛi yɛɛ Chɛfitaa ndoo chua yɛ? Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo?

5 Mɛɛ Chɛfitaa wa kɔlaŋ Amɔnaitiiya chiŋalaŋndo a sɔŋgɔɔ, mbo chua buŋgɛi o Chɛhowa lo. Yaamɔɔwaa wanaa Mɛlɛkaa Amɔnaitiiya wa ni. (Chɔɔchiaa 10:7-9) Mi Chɛfitaa nyɔɔlu Chɛhowa le mbo yem nda, nduyɛ mbo chua buŋgɛi aa, “Mɛlɛka, te a ke ya kpaayaa pɛ mi kɔ yom Amɔnaitiiya, mi ŋ miiŋgu nanuŋ kɛndiaa, wana tase cho fula o yalo chiɛi niŋ le ya hunɔɔ demullo wo, I cho wana koŋ sala luamaa soli o num ndo.” Mi Mɛlɛka muli piɛile Chɛfitaa leŋ, nduyɛ mbo mala ndu le chɔuwo yomɔɔ. Mɛɛ Chɛfitaa miiŋgu o ndulo chiɛiniŋ, mi chua ndɔ kaalaa fula le ndu hunɔɔ demullo. Chuale ndɔle leŋ o wa Chɛhowa ke ni. (Chɔɔchiaa 11:30-34) Yɛɛ keŋ ndii sim yɛ le chuaambɔ koŋ?

Mi Chɛfitaa nda chua ndɔɔ chɔm lo lechoo wo. Ndaa yiyaŋ pɛŋ le faŋaŋndo o buŋgɛi nda chua o Mɛlɛka lo ve choo le

6. (a) Vɛɛ i wa yɛ tɛtɛlɛ le mi Chɛfitaa nda chua ndɔɔ peele buŋgɛi o chua o Mɛlɛka lo ve? (b) Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ a buŋgaŋ chuaa okɔɔ o Ditɔnɔmii 23:21, 23 a Sam 15:4 niŋ?

6 Le peeloo buŋgɛi finya ndɔ chua ve, chua Chɛfitaa wo ndoo nɔ mbo kɔ piɛi Chɛhowa o wali lɔɔlɔɔ wo niŋ o tɛndiiyo niŋ. Baa Chɛfitaa ndoo yiyaŋ fɛŋ te mbo chua buŋgɛi? Sako. Kɛlɛŋgaa Chɛfitaa ndoo sina maa chua ndɔɔ cho wa wana tasoo le ndu hunɔɔ demullo ni. Kɛ ndoo sina ɔɔ sina le, i ve suɛi kpɛdɛ le mi Chɛfitaa nda chua ndɔɔ peelu buŋgɛi hei le. Mɛɛ Chɛfitaa che chua ndɔɔ, mbo dimi maa o dii ndu. Mi chua ndɔɔ “balu a chaŋndo . . . le mɛɛ o wa wuoo yufuaanɔ o vilu chua o chua mbo mɛi le yɛ.” Le sabu yɛɛ? Kanifuule, Chɛfitaa ndoo nɔ po le. Nduyɛ chuale ndɔle pilɛleŋ le cho pɔnɔ chua mi le velu ŋchuau le. Diola yuŋgu Chɛfitaa wo wa nyum. Kɛ mi Chɛfitaa nda chuale ndɔleŋ a sina maa nyɛ cho o sɔvɛ mbo hiau yiyaŋnda ndalaŋ. Mi Chɛfitaa dimi aa, “I chua buŋgɛi i kala kala o Mɛlɛka Yaawɛɛ lo. Nduyɛ I nɔla mi tɛɛmbuu buŋgɛi keŋ te!” Mi chua ndɔɔ dimi aa, “Tosa nyɛ ŋ chuel Mɛlɛka buŋgɛi maa a cho tosa a ya wo.” (Chɔɔchiaa 11:35-39) Mi Chɛfitaa nda chua ndɔɔ chɔm lo lechoo wo. Ndaa yiyaŋ pɛŋ le faŋaŋndo o buŋgɛi nda chua o Mɛlɛka lo ve choo le, ndii wa bɛɛ ikala le buŋgɛi keŋ peeloo.—Nuawɔ Ditɔnɔmii 23:21, 23; Sam 15:4.

7. (a) Buŋgɛi yɛɛ Hana ndoo chua yɛ, nduyɛ le yɛɛ? Yɛɛ ndoo yɔŋnuŋ yɛ le Hana? (b) Yɛɛ buŋgɛi Hana chua ve sim yɛ le Saamiɛɛ? (Tofa fotueiyo o peele naŋ kandu leŋ choo.)

7 Mi Hana bɛɛ chua buŋgɛi o Chɛhowa lo teleŋ yoomu ndɔɔ wa o nyɛkindilaa bɛŋgu wo. Mbo tambu kɔl le mɛɛ ndoo vilu ŋchuau le yɛ. Nduyɛ waŋnda wa ndu diomnda tɛɛmbuu ndu kɔllo laŋ dimullo nduyɛ ma chua ndu chɔdɔ le keŋ. (Saamiɛɛ Tasoo 1:4-7, 10, 16) Mbo dimul Chɛhowa nyɛ wa ndu o kɔllo nduyɛ mbo chua buŋgɛi hei, “Oo Mɛlɛka Yaawɛɛ nɔ kpaayaa kpou wo, yandii tuiinuŋ ya inyiɛɛ, ya buɛi num laandoo. Chɔ dɛnɛ ni palaa Mɛlɛka nuu ma yiyaŋ ya choo. Loonuŋ a ya Mɛlɛka. Oo Mɛlɛka nuu, te a ke ya poo pɛ, I chuel num buŋgɛi maa I cho po koŋ chua chɔ, mi yɔŋgu ndu naa num chua mbo wa le num haaa a mɛɛlula yoomu ndɔɔ, nduyɛ fɛɛŋ a fɛɛŋ bɛɛ I chɛl ma kei ndu kuusiei o lebol ma sendi ndu le.” * (Tofa tɛɛsiaa amatou.) (Saamiɛɛ Tasoo 1:11) Mi Chɛhowa muli piɛile Hana leŋ. Mɛɛ wɔsioo opilɛ hiou, mi Hana vialu poo, diolaŋ Saamiɛɛ. Mi Hana naŋ kɔl tau! Kɛ o puɛɛnuŋ a buŋgɛi o chua o Mɛlɛka lo ve le. Mɛɛ o velu wana pɔnɔɔ, mbo dimi aa, “Poo hoo ya I nyuna Mɛlɛka Yaawɛɛ diom le ndu ni.”—Saamiɛɛ Tasoo 1:20.

Mi Hana soliŋ nyɛm sɔvɛŋ o nɔ woŋ sala le halikpeŋ mbo lo o buŋgɛi o chua o Mɛlɛka lo ve choo

8. (a) I wa pa suɛi kpɛdɛ le mi Hana peele buŋgɛi o chua ve? (b) Vɛɛ Sam bolle 61 loonuŋ yɛ num a taamasi kɛndɛ Hana wo okɔɔ?

8 Mɛɛ Saamiɛɛ wa le wɔsilaŋ la yaa, mi Hana peelu buŋgɛi o chua o Chɛhowa lo ve. Mbo kua a Saamiɛɛ o Ila lo, Masa Wanaa Soliaa Lasalaa, o tɛndii Mɛlɛkaa niŋ Silɔɔ chiee, mbo dimi aa, “Fallo, a loonuŋ ya? Ya huŋ sim paale pilɛ num o hɔl nanuŋ ni, mi wa piɛileŋ naa Mɛlɛka Yaawɛɛ chua le mbo ke ya chuaa. Nduyɛ Mɛlɛka Yaawɛɛ muli piɛile nileŋ mbo ke ya poo. Po o ke ya wo cho hoo ni. Lelaŋ I hiŋ mi yɔŋgu ndu o Mɛlɛka Yaawɛɛ lo, mbo wa le Mɛlɛka Yaawɛɛ haaa a mɛɛlula yoomu ndɔɔ.” (Saamiɛɛ Tasoo 1:24-28) Chɔŋ a teleŋ koŋ, Saamiɛɛ wa o tɛndii Mɛlɛkaa niŋ. Baabuiyo dimi maa Saamiɛɛ “lo niŋ wali Mɛlɛkaa tosaa haaa mbo sul laŋunɔ.” (Saamiɛɛ Tasoo 2:21) Hana ndoo kaala bɔɔ po ndɔɔ hoo. Ndaa ve niŋ chanaŋndo lepaa o lepaa le. O ve po ndɔɔ chɔ o hindɔɔ le. Lelaŋ, o ve suɛi kpɛdɛ le mi Hana lo o buŋgɛi o chua o Mɛlɛka lo ve choo le. Kɛ mi Hana lo o lediom. Mbo soliŋ nyɛm sɔvɛŋ o nɔ woŋ sala le halikpeŋ mbo lo o buŋgɛi o chua o Mɛlɛka lo ve choo.—Saamiɛɛ Tasoo 2:1, 2; nuawɔ Sam 61:1, 5, 8.

A cho pa buŋgaŋ ŋ chua o Chɛhowa lo woŋ peeloo?

9. A yɛɛ okɔɔ naŋ cho yɛ hunɔɔ suukaŋ?

9 Ŋ sina niŋ maa i cho suɛi lamamɔɔ le buŋgɛi chuaa o Chɛhowa lo le. Mɛɛ i cho lende yɛ, la ŋ suukaŋ ndɔ niko a nyunalaŋ ndaŋ okɔɔ: Hau, buŋgaŋ kuɛɛ naŋ chua yɛ lepum? Vɛɛ kpɛ naŋ nɔ yɛ miŋ simul kɔl le buŋgaŋ muŋ peeloo?

BUŊGƐI Ŋ CHUA LE YƆŊGƆŊNDO O CHƐHOWA LO VE

Buŋgɛi le yɔŋgɔŋndo (Tofa pɛl 10)

10. Buŋgɛi sɔvɛ sɔvɛ kuɛɛ Kilisiɔŋnɔɔ chua yɛ? Yɛɛ hei sim yɛ?

10 Buŋgɛi sɔvɛ sɔvɛ Kilisiɔŋnɔɔ chua ve cho le yoomu ndɔɔ yɔŋgoo o Chɛhowa lo ni. O piɛileŋ niŋ, mi waŋndo chua buŋgɛi ndupilɛ kpe maa mɛɛ mɛɛ la wa, o cho yoomu ndɔɔ soliŋ kpeku le Mɛlɛka piɛiyo lefafɛɛŋ. Chiisu dimi maa ŋ nɔ miŋ ‘tosa hɛnaŋ kɔl naa le’, ndu cho ni, ŋ chuel Chɛhowa buŋgɛi le ndu kɛsioo wana tase, kɛ o cho naapila le. (Maatiu 16:24) Chɔŋ a paale leŋ mbo kuɛ kɛ, “Masanɔɔ Mɛlɛka nɔ naa ni.” (Luomaŋnda 14:8) Ŋ nɔ miŋ chua buŋgɛi naŋ chua le yɔŋgɔŋndo ve nyɛ sɔvɛ. Yeemɛi nɛi cho mɛɛ wana ŋchondoo dimi yɛ. Mbo dimi aa, “O yɛɛnɛ ya I cho yɛ Mɛlɛka Yaawɛɛ ke, le sɔɔŋ kɛndɛŋ o tosal la muŋ kinɛi yoŋ? Te wanaa nduaa a chuuŋgiaŋ pɛ kpou, I cho buŋgɛi ya I chuel ndu ve peelu nda o hɔl.”—Sam 116:12, 14.

11. Yɛɛ yɔŋnuŋ yɛ o paale ŋ yiŋ ndeŋ choo?

11 Baa a yɔŋguŋ niŋ pa o Chɛhowa lo ma sɔla yiŋɔɔ o mɛŋndaŋ niŋ le chɔmndo maa a yɔŋguŋ? Te a tosa lende pɛ, mɛɛ keŋ bɛnda bɔɔ! A loonuŋ mɛɛ puaapilɛnɔ wa suɛi yiŋɛi yɔŋgoo wo nyuna maa te a yɔŋguŋ pɛ o Chɛhowa lo, nduyɛ, maa te a bii pɛ bila maa “yɔŋgɔŋ numndo ma sɔla yiŋɔɔ chɔm maa a simnuŋ Sei Chɛhowaa”? Mɛɛ ŋ muli aa ei, mi wanaa wa loŋ nda sina maa a yɔŋgu yoomu numndo o Mɛlɛka lo, nduyɛ maa a suiliŋ le ma yiŋ le wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ tosaa le Chɛhowa. Ma nɛŋi dɔɔ Chɛhowa kɔllo tau!

12. (a) Nyunala kuɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ nyunaŋ? (b) Suiliŋnda kuɛɛ Pitɛ dɛɛniaa yɛ naa le sɔlaa?

12 Ma chua buŋgɛi o Chɛhowa lo maa a cho yoomu numndo soliŋ kpeku le ndu piɛiyo, nduyɛ maa a cho kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le sawala ndɔlaŋ tolɔɔ kɔɔli. Okoŋ, ma sɔla yiŋɔɔ. Kɛ yiŋɔɔ cho lamɛɛlu le. Mɛɛ teleŋndo hiau fau, naa kpou nɔ miŋ hiou lachi a naapila yaasiaa. Ŋ nyunaŋ aa, ‘Chɔŋ a teleŋ ya sɔla yiŋɔɔ wo, vɛɛ chaŋyɛi nii a Chɛhowa hiou yɛ lachi? Baa I cho wɔ pa ndu piɛiyo a kɔl nuu kpou? (Kolosiaŋnda 3:23) Mi piɛi pa lɔɔlɔɔ? Mi veelu pa diomndaŋ o Baabuiyo niŋ lepaa o lepaa? Mi kuɛ pa lɔɔlɔɔ o bɔŋaŋnda leKilisiɔŋndaŋ? I cho pa wali pollo tosaa daandi daandi? Baa dialuŋ fulaŋ ya nɔ woŋ cho pa tolɔɔ tooloo le waltaŋ ndaŋ?’ Mi Pitɛ, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo sila naa maa te ŋ chiee le, piɛile naaleŋ le cho simnɔŋ fondo fuu o Chɛhowa lo. Ŋ nɔla miŋ kpakpala hei te o wa pɛ miŋ dɔu yoomuaŋ le chɔɔloo tiindaŋndo nɔɔ, miŋ sina nyɛ Mɛlɛka hɛnaŋ naa miŋ tosa wo, miŋ sim yi o tiindaŋ naŋ nɔ o Mɛlɛka niŋndo choo, nduyɛ miŋ wa yoomu maa wanaa cho le Mɛlɛka.—Nuawɔ Pitɛ Diiŋ Ndɔɔ 1:5-8.

13. Yɛɛ Kilisiɔŋnɔ yɔŋguŋ nduyɛ mbo sɔla yiŋɔɔ wo nɔ yɛ mbo sina?

13 Te ŋ chii niŋ pɛ buŋgɛi chua o Chɛhowa lo, ŋ nɔla lɛ miŋ soli balaŋ o buŋgɛi keŋ niŋ te. Te waŋndo saŋga pɛ a Chɛhowa piɛiyo, ɔɔ le waa yoomu maa Kilisiɔŋnɔ, o nɔ mbo dimi maa ndoo yɔŋguŋ kpeekpei o Mɛlɛka lo le, nduyɛ maa yiŋɔɔ ndɔɔ ve nyɛ kpeekpei le le. * (Tofa tɛɛsiaa amatou.) Te wana yɔŋguŋ o Chɛhowa lo wo tosa pɛ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo, haki ndɔɔ tɛɛmbuu Chɛhowa kɔl a kundaa. (Luomaŋnda 14:12) Mi Chiisu dimi a waŋnda apum okɔɔ aa, “Kaala nya aa nɔ o tasela ndɔɔ wo, la nɔ le kaala koŋ o kɔl te.” Ŋ yeema kposoŋ miŋ vel waŋnda haa le. Kɛ, ŋ yeema ndu mbo dimi a naa okɔɔ aa, “Nyɛ o nyɛ nya cho tosaa I sina. I sina mɛɛ kpɛ nya kaala yɛ. I sina mɛɛ kpɛ nya dɔu tiindaŋndo o ya niŋ yɛ. Nduyɛ, I sina mɛɛ kpɛ nya cho waŋnda malaa yɛ, a mɛɛ nya cho nyɛ palaa biuwɔŋndo yɛ. I sina maa wali kɛndɛ nya cho tosaa pɛŋgoo hoo wo o hiou bɛɛ mɛɛ nya wa tosaa o tasela ndɔɔ yɛ.” (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 2:4, 19) Ŋ yeema miŋ nɛŋi Chɛhowa kɔl a mɛɛ naŋ tosa nyɛ o nyɛ le buŋgɛi naŋ yɔŋguŋ o Chɛhowa lo ve peeloo yɛ.

BUŊGƐI Ŋ CHUA LE NƆƆ VE

Buŋgɛi le nɔɔ (Tofa pɛl 14)

14. Buŋgɛi diiŋ ndɔ kuɛɛ waŋndo chua yɛ mii wa i sɔvɛ? Le yɛɛ?

14 Buŋgɛi sɔvɛ diiŋ nduɛi bɛndu waŋndo chua ve cho buŋgɛi nɔɔ ni. Mɛlɛka kila nɔɔ ni. Chɛhowa che buŋgɛi waŋndo chua le nɔɔ ve maa suɛi sɔvɛ sɔvɛi pila i cho ni. Te poo nda chua cho challe o nɔɔ niŋndo chua pɛ buŋgaŋ, mɛɛ yiiyo nda cho koŋ kpemaa Chɛhowa o hɔl a wanaa cho loŋ nda ni. Ma chua buŋgɛi lɔɔlɔɔ maa a cho kaaliaŋ, ma biyaŋ nyɛkɛndɛi, ma keŋnaŋ bɛɛleŋ, nduyɛ maa a cho hei tosa tei a boondii nda cho wa diompilɛ o chieeŋndo choo wo, a mɛɛ Mɛlɛka kɛɛsiaa nɔɔ le waa yɛ. O cho diomndaŋ ndaŋ kpeekpei le apum soliŋ o sondo le. Kɛ a koŋ kpou, nda bɛɛ chua buŋgɛi Mɛlɛka o hɔl. Te a chua buŋgaŋ muŋ pɛ, a simnuŋ pɔnɔɔ a lanɔɔ. Wanaa cho o nɔɔ niŋnda nɔ ma lo diompilɛ tei a piɔmndo. (Chɛnɛsee 2:24; Kɔliŋtiaŋ Tasoo 7:39) Mi Chiisu dimi aa, “Te Mɛlɛka o mɔɔsa wana lanɔɔ nda wana pɔnɔɔ o nɔɔ niŋ naa pilɛ pɛ, mɛɛ wana chioo num piɔu nda tɛɛŋ te.” Wanaa cho challe o nɔɔ niŋnda nɔ ma yiyaŋ maa te nɔ ndaa vaala lɔɔlɔɔ pɛ, mɛɛ a nɔ ma kɛyaŋ te.—Maki 10:9.

15. Le yɛɛ Kilisiɔŋnda nɔ yɛ ma che nɔɔ, mɛɛ waŋnda o chieeŋndo niŋ che ndu yɛ le?

15 A tonya, wanaa lahakiaa naŋ cho ni, lende koni nɔlaŋ kpou la nɔ bahawɛilaŋ ni. Lelaŋ Baabuiyo dimul naa ni maa wana o wana cho o nɔɔ, “mi sɔɔŋ palaŋ komal” ndu teleŋ ndaŋ lapum. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 7:28) O chieeŋndo niŋ hau, wanaa bɔɔbɔɔ chue nɔɔ nyɛ sɔvɛ le. Ma yiyaŋ maa te sɔɔŋ bɛnda le, a nɔ ma kɛyaŋ. Kɛ o cho lende le waŋpiaanduaa a waŋlaanduaa Kilisiɔŋnda che nɔɔ le. A sina maa Mɛlɛka o hɔl nda chua buŋgɛi ni. Te a faŋaŋ o buŋgɛi keŋ choo pɛ, i cho simnɔŋ maa choolaŋ nda dimul Mɛlɛka ni, nduyɛ Mɛlɛka tul wanaa lachoowaa leyɛ. (Lɛvitikɔɔ 19:12; Pulɔwaa 6:16-19) Kilisiɔŋaa cho o nɔɔ niŋnda nɔ ma loonuŋ a diomnda Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo poonyiaa laŋ ndaŋ, “Te o wa pɛ, ma nɔ niŋ lanɔɔ mɛɛ kindiŋ le ndu kɛɛ le.” (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 7:27) O cho fuu le Pɔɔl dimi lende le. Ndoo sina maa Chɛhowa bɛɛ tul kɛyaŋ lakafaa leyɛ.—Malakai 2:13-16.

16. Yɛɛ Baabuiyo dimi yɛ a kɛyaŋndo vɛlɛ a piɔuwaŋndo okɔɔ?

16 Mi Chiisu chɔm saboo opilɛ kpe, o Diom Mɛlɛkaa toolu kɛyaŋndo wo. Ndu cho ni, te wanaa chal o nɔɔ niŋnda opilɔɔ kɔ suunda pɛ a wana cheleŋ, nduyɛ mi wana suunda le wo o kɛɛ le wana suunda koŋndo malɔɔ haki. (Maatiu 19:9; Hibuluiya 13:4) Kɛ piɔuwaŋndo nya wana nya cho o nɔɔ niŋndo yɛ? Baabuiyo tɛɛsiaa vɛlɛ hei nyɛkɛndɛi. (Nuawɔ Maatiu 19:6.) Sabu kɛ kɛ cho o Diom Mɛlɛkaa niŋ le piɔuwaŋndo le. Kɛ, teleŋndaŋ lapum, mi Kilisiɔŋnɔɔ yiyaŋ maa o bɛnda ma piɔuwaŋ nda wana nda chal o nɔɔ niŋndo. Le taamaseliiyo, mi apum keluŋ yamɛi o kɔl maa chaŋyɛi ndɛi a Chɛhowa cho wa o kpundɛ bɛndoo niŋ te a wa pɛ diompilɛ a wana soliŋ diomndaŋ wɔɔŋndaŋ o sondo, nduyɛ a wana simul pɛɛkula Mɛlɛkalaŋ ndo. * (Tofa Tɛɛsiaa amatou.)

17. Yɛɛ pɔnɔɔ a lanɔ Kilisiɔŋnɔɔ nɔ yɛ ma tosa le mi nɔle ndaleŋ le viou?

17 Te pɔnɔɔ a lanɔɔ kuɛ pɛ o bɛnduaa kundaa lo le silaa a mɛɛ nda nɔ ma tosa hiouwɔɔ lachioo o nɔ ndaa niŋ yɛ, bɛnduaa nyuna nda te a tofa niŋ pɛ vidueiyo hoo Yɛɛ Cho yɛ Kaala Kpeekpeiyo? nduyɛ te a pɛɛku niŋ pɛ buluchiɔɔ hoo Yuŋgu Numndo Nɔla Mbo Wa a Nyaale. Nyɔɔŋ muŋ kindila sawala mandaa Baabui mala nɔɔ mbo wa o kala poŋ ndo. Mi pɔnɔ a lanɔ pilɛ dimi aa, “Chɔŋ a teleŋ naŋ kandu buluchiɔɔ hoo pɛɛkoo wo, ŋ cho a kɔl kɛndɛ o nɔ naa niŋ mbo hiau maa paandu.” Mi ndepilɛnɔ cho niŋ o nɔɔ le wɔsilaŋ 22 ndo yiyaŋ maa nɔ ndɔɔ wa le hunɔɔ puusiaŋndo. Okoŋ, mbo tofa vidueiyo. Mbo dimi aa, “Ŋ wa a yiŋaa. Kɛ mɛɛ naŋ wa yiyaŋndo o kɔltaŋ niŋ yɛ wa teŋgeŋ. A teleŋndo kinɛi vidueiyo hoo hiŋ ni! Ŋ cho niŋ tosaa nyɛkɛndɛi maa pɔnɔɔ a lanɔ.” A tonya, te pɔnɔɔ a lanɔɔ tol pɛ sawala mandaala Chɛhowalaŋ kɔɔli o nɔ ndaa niŋ, nɔle ndaleŋ le cho nyaaloo sɔla nduyɛ mi le simnuŋ le kala poŋ.

BUŊGƐI WANAA CHO O WALI LƆƆLƆƆ TEŊGEŊ MƐLƐKAA NIŊNDA CHUA VE

18, 19. (a) Yɛɛ kalaŋ chuauwaa Kilisiɔŋaa bɔɔbɔɔ tosa yɛ? (b) Yɛɛ naŋ dimi yɛ a wanaa cho o wali lɔɔlɔɔ teŋgeŋ Mɛlɛkaa niŋnda?

18 O kandɔŋndo, miŋ suaa a buŋgaŋ Chɛfitaa nda Hana chua woŋ. Le buŋgaŋ nda chua muŋndoŋ, mi chua Chɛfitaa wo a po Hana wo soliŋ yoomula ndalaŋ kpeku le Chɛhowa piɛiyo o nɛila teŋgeŋndaŋ choo. Hau, kalaŋ chuauwaa Kilisiɔŋaa bɔɔbɔɔ dɛɛniaa niŋ chuauwaa ndaa le luɛiyɔɔ o wali lɔɔlɔɔ Mɛlɛkaa niŋ, nduyɛ le ma soliŋ yoomula ndalaŋ kpeku le Mɛlɛkaa piɛiyo. Nduyɛ naa kpou nɔla miŋ dɛɛniaa feleŋguaa haa le hiouwɔɔ lachi a wali Mɛlɛkaa tosaa.—Chɔɔchiaa 11:40; Sam 148:12, 13.

Buŋgɛi le wali lɔɔlɔɔ teŋgeŋ Mɛlɛkaa (Tofa pɛl 19)

19 Hau, Puaapiliaa a Ndepiliaa Seiyaa Chɛhowaa Cho o Wali Lɔɔlɔɔ Teŋgeŋ Mɛlɛkaa Niŋ o Chieeŋndo Choo Kpou Wa cho le 67,000. Apum cho wallo o Bɛtɛɛl, apum o wali taŋgulaa niŋ, apum buɛile ibuŋgaleŋ tosaa. Acheleŋnda cho wallo kalaŋ le waŋnda keiyo pɛɛkoo, apum cho kɔɔfaa teŋgeŋnda, apum misiɔnalueiya, apum wanaa tosa wallo o Toŋgola Bɔŋaŋnda Bɛndaŋ nda, apum cho wallo tosaa o fondaŋnda sukuula pɛɛkaa Baabuilaŋ. O waŋnda haa tɛɛŋ, o kɛ kɛ chua “Buŋgɛi le Diikɔŋndo a Yoomu Tɛtɛlɔɔ.” O buŋgɛi nda chua ve niŋ, ma dimi maa wali o wali nda ke nda pɛ o Chɛhowa piɛiyo niŋ, a cho ndu tosa kekelee. Maa a cho yoomu ndaa biyɔɔ tɛtɛlɛ. Nduyɛ maa, a cho wali cheleŋ tosa le chieeŋndo le, mɛɛ ma ke nda dioo le keŋ tosaa. O cho waŋnda le cho teŋgeŋ te, kɛ walta nda ke ndalaŋ la cho teŋgeŋ ni. A tuisiŋ nduyɛ a cho a bɛɛndiaŋ le loo o buŋgɛi nda chua ve choo le waa o wali lɔɔlɔɔ teŋgeŋ Mɛlɛkaa niŋ.

20. Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ che buŋgaŋ naŋ chua o Mɛlɛka lo woŋ? Nduyɛ le yɛɛ?

20 O buŋgɛi hei niŋ, ŋ soo a buŋgaŋ ŋgaa okɔɔ, ŋ naŋ chua lepum o Mɛlɛka lo woŋ. Kɛlɛŋgaa num bɛɛ chua niŋ buŋgaŋ muŋ ŋpum. Ŋ sina maa te ŋ chua pɛ buŋgaŋ, mɛɛ miŋ lo o lediom, nduyɛ mɛɛ miŋ kei o nɛi o nɛi niŋ le buŋgaŋ naŋ chua woŋ peeloo. (Pulɔwaa 20:25) Te ŋ lo o buŋgaŋ naŋ chua o Chɛhowa lo woŋ choo le, ŋ sɔla fulamakɔɔli wɔɔŋ wɔɔŋndo. (Ikilisiaatii 5:6) Lelaŋ, ŋ waŋnuŋ maa wana ŋchondu pilɛ o Baabuiyo niŋ. Mbo dimul Chɛhowa aa, “Mi saŋgala num o chondoŋ niŋ le teleŋ o teleŋ, nduyɛ mi wa nyɛ ya I chuel num buŋgɛi yo tosaa lepaa o lepaa.”—Sam 61:8.

^ pɛl. 7 Mi Hana chua buŋgɛi o Chɛhowa lo maa te o sɔla poo pɛ, po koŋ cho wa Naasaluɛinɔɔ tei a yoomu ndɔɔ mɛɛlulaŋ. Hoo sim ni maa po ndɔ koŋ cho wa o yɔŋgaŋ o Chɛhowa lo le wali ndɔɔ tosaa.—Nɔmbaa 6:2, 5, 8.

^ pɛl. 13 Tuupa mi waŋndo suiliŋ le yiŋɔɔ, bɛnduaa nɔ fɛŋ ma yaasiaa sɔɔŋ bɔɔbɔɔ a wana koŋ. Lelaŋ, le mi yiŋɔɔ waŋndo simnuŋ nyɛ fondoo, hei hilul ko yɔŋnɔŋ te.

^ pɛl. 16 Tofa Yooŋgula Chɔɔlaalaŋ o buŋgɛi hei niŋ “Mɛɛ Baabuiyo Che Piɔuwaŋndo a Kayaŋndo o Nɔɔ niŋ Yɛ” o yau hoo niŋ “Lo o Kaala Mɛlɛka wo Bɛŋgu.”