Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Manda Kɛndiaa iMɛlɛkaya Numndo te A Wa pɛ Wali Mɛlɛkaa Tosaa o Lɛŋnde Cheleŋ Niŋ

Manda Kɛndiaa iMɛlɛkaya Numndo te A Wa pɛ Wali Mɛlɛkaa Tosaa o Lɛŋnde Cheleŋ Niŋ

“Mi kɛsiŋ diomnda numndaŋ ya o kɔl.”​—SAM 119:11.

CHONDOŊ: 142, 92

1-3. (a) Yɛɛ nɔ yɛ mbo wa lɔɔlɔɔ nyɛ tasoo peŋ o yoomu naa niŋ? (b) Simulta kpeekpei kuɛɛ wanaa cho suɛi maŋgalɛi sɛnɛiye pɛɛkoo wa nɔ yɛ, nduyɛ nyunala kuɛɛ fula yɛ a hei okɔɔ? (Tofa fotueiyo o peeleŋ ndeŋ choo.)

HAU, Seiyaa Chɛhowaa bɔɔbɔɔ cho a tuandaŋ le malaa nyɛ dimiŋ o Baabuiyo niŋndo peeloo. Ndu cho ni, le “waŋnda lelɛŋ o lelɛŋ, a lekaa o lekaa, a isɔɔ o isɔɔ maŋgalaa, a waŋnda suu o suu” yooŋgu kɛndɔɔ dimullo. (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 14:6) Apum misiɔnaleeya nda cho ni, ɔɔ apum cho yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o lɛŋii yeemɛi cho tau ve niŋ. Acheleŋnda kandu bɔŋaŋndaŋ biyɔɔ o suɛi maŋgalɛi cheleŋ niŋ o lɛŋnde ndaleŋ niŋ.

2 Buɛiyaa Mɛlɛkaa kpou nɔ ma kɛsi kɛndiaa nda iMɛlɛkayaa a o yuŋgu ndaa nyɛ tase peŋ. (Maatiu 5:3) Lepum, miŋ wa a tuandaŋ haaa mbo wa niŋ naa ikala o ba le teleŋndo sɔlaa le pɛɛkɔŋ ipilayaa tosaa. Kɛ wanaa cho o kunda suɛi maŋgalɛi cheleŋnde niŋnda hiau kpɔkɔsilaŋ nɔ.

3 Wanaa cho wali Mɛlɛkaa o kunda suɛi maŋgalɛi cheleŋnde niŋnda nɔ ma pɛɛku suɛi maŋgalɛi sɛnɛiye. Kɛ a nɔ vɛlɛ ma tosa a sabu le pɛɛkoo “sɔɔŋ Mɛlɛka kɛɛsiaa le tosaa mi ŋ wa wɔ ŋ viaŋnaŋ kpiŋ kpiŋ” ndoŋ. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 2:10) Vɛɛ nda nɔla yɛ ma tosa keŋ te a bii bila nyɛkɛndɛi nyɛ cho dimiŋndo o kundaa niŋndo le. Nduyɛ le yɛɛ kalaŋ chuauwaa Kilisiɔŋaa cho o kunda suɛi maŋgalɛi cheleŋnde niŋnda tosa yɛ a sabu mi tonyaa fuuluu chuauwaa ndaa o lakɔl dika?

KPUNDƆƆ LE CHAŊYƐI NƐI NAA CHƐHOWAA TƐƐŊ

4. Yɛɛnɛ duau yɛ chaŋyɛi nɛi naa Chɛhowaa tɛɛŋ o kpundɔɔ niŋ? Chɔmndɔ tamaseliiyo.

4 Te ŋ nɔla pɛɛkula Baabuiyo biyɔɔ bila o suɛi maŋgalɛi cheleŋnde niŋ te, hei wa kpundɛ wɔɔŋ wɔɔŋndo le chaŋyɛi nɛi naa Chɛhowaa tɛɛŋ. Mɛɛ Nɛhimaya miiŋgu Chulusɛlɛm, mbo saaluŋ maa chuauwaa Hibuluiya apum ndaa nɔla ma dimi Hibuluiye le. (Nuawɔ Nɛhimaya 13:23, 24.) Le mɛɛ chuauwa haa ndaa nɔla ma bii Diom Mɛlɛkaa bila le yɛ, mi chaŋyɛi ndɛi nda Chɛhowaa tɛɛŋ yɔŋnuŋ pɔmbɔlɔsɔɔ.​—Nɛhimaya 8:2, 8.

5, 6. Yɛɛ kalaŋ chuauwa apum a cho wali Mɛlɛkaa tosaa o kunda suɛi maŋgalɛi cheleŋnde niŋnda saaluŋ yɛ? Nduyɛ bahawɛi kuɛɛ cho yɛ?

5 Kalaŋ chuauwaa Kilisiɔŋnda apum a cho o kunda suɛi maŋgalɛi cheleŋnde niŋnda saaluŋ maa chaŋyɛi chuauwaa ndaa nda Chɛhowaa tɛɛŋ yɔŋnuŋ pɔmbɔlɔsɔɔ. Le mɛɛ chuauwaa ndaa bii bila nyɛkɛndɛi nyɛ wa dimiŋndo o bɔŋaŋndaŋ ndo le, o pilaŋ nda kɔllo le ma tosa nyɛ le. Mi Pɛdilo nda yuŋgu ndɔɔ faŋaŋ Ɔsiteliaa ma kua Saut Amɛlika. Mbo dimi aa, “Te la wa pɛ suɛi a sɔɔŋ iMɛlɛkayaŋ okɔɔ, kɔllo nɔ mbo tosa wallo.” [1] (Tofa diomnda chɔɔlaalaŋ.)​—Luku 24:32.

6 Te ŋ veelu pɛ diomndaŋ o suɛi maŋgalɛi cheleŋ niŋ, o yusa naa kɔllo maa o suɛi nɛi maŋgalɛi niŋ te. Nduyɛ le mɛɛ i cho suɛi kala le baltaŋ dɔuwɔɔ o suɛi maŋgalɛi cheleŋnde niŋ yɛ, miŋ saŋga yɔkɔɔ. Nduyɛ, mii paaliaŋ piɛile naaleŋ o Chɛhowa lo. Lelaŋ, o wa bɛɛ miŋ kɛsi yeemɛi nɛi ikala poŋ le waa o kunda suɛi maŋgalɛi cheleŋ niŋ, ŋ nɔ vɛlɛ miŋ manda chaŋyɛi nɛi naa Chɛhowaa tɛɛŋ.​—Maatiu 4:4.

MA MANDA CHAŊYƐI NDƐI NDA CHƐHOWAA TƐƐŊ

7. Vɛɛ Babiloniaŋnda kindiŋ yɛ le Daaniɛɛ baŋɔɔ le mbo chɛl naamu ndaa a piɛile ndaleŋ?

7 Mɛɛ nda kuɛ a Daaniɛɛ nda chaaŋaa nduaa o chɛleŋ niŋ Babilɔŋ, mi Babiloniaŋnda kindiŋ le nda baŋɔɔ ma chɛl naamu ndaa a piɛile ndaleŋ. Vɛɛ nda tosa yɛ keŋ? Ma pɛɛku nda “suɛi maŋgalɛi Babilɔŋ” nduyɛ ma ke nda diola maBabiloniaŋndaŋ. (Daaniɛɛ 1:3-7) Diola sɛnɛila ndaa ke Daaniɛɛ laŋ la sim le Bɛl, mɛlɛka bɛndoo o Babilɔŋ niŋ. Lelaŋ, i cho kpendekele maa Masaa Nabiukanɛɛsa ndoo yeema mi Daaniɛɛ laalaŋ maa mɛlɛka Babiloniaŋnda ndoo hiou kpaaya a Mɛlɛka Daaniɛɛ wo, Chɛhowa.​—Daaniɛɛ 4:8.

Le mɛɛ Daaniɛɛ wa hiouwɔɔ lachi a “diom Mɛlɛkaa” pɛɛkoo o Hibuluiye niŋ yɛ, mbo kɛsi chaŋyɛi nduɛi nda Chɛhowa tɛɛŋ ikala poŋ

8. Vɛɛ Daaniɛɛ ndoo kɛsi yɛ chaŋyɛi nduɛi nda Chɛhowa tɛɛŋ ikala poŋ?

8 Mɛɛ Daaniɛɛ wa Babilɔŋ, ma ke ndu nyɛdiaa kɛndɛ kɛndɛ masaa pila dia wo. Kɛ mbo “kɛɛsiaa” o kɔl ndɔɔ niŋ maa o yeema mbo tɛɛmbuu sawa Mɛlɛkaa le. (Daaniɛɛ 1:8) Le mɛɛ o wa hiouwɔɔ lachi a “diom Mɛlɛkaa” pɛɛkoo o Hibuluiye niŋ yɛ, mbo kɛsi chaŋyɛi nduɛi nda Chɛhowa tɛɛŋ ikala poŋ teleŋ o wa o lɛŋnde cheleŋ niŋndo. (Daaniɛɛ 9:2) Nduyɛ pɛŋ, mɛɛ wɔsilaŋ 70 hiou o hunɔɔ ndɔɔ kɔɔli o Babilɔŋ niŋ, ndaa sina wɔ ndu a diola ndɔla maHibuluilaŋ, Daaniɛɛ.​—Daaniɛɛ 5:13.

9. Vɛɛ wana poonyiaa Sam 119 wo ndoo che yɛ Diom Mɛlɛkaa?

9 Mi wana poonyiaa Sam 119 ndo bɛɛ biunuŋ mɛɛ chaaŋaa nduaa o chiɛi lemasaa niŋ dimi sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ a ndu okɔɔ. Kɛ mbo sɔla yoomuaŋ o Diom Mɛlɛkaa niŋ, nduyɛ hei mala ndu ni mbo wa teŋgeŋ wanaa cheleŋnda tɛɛŋ. (Sam 119:23, 61) Mbo chɛl mi diomnda Mɛlɛkalaŋ la pilaŋ kɔl ndɔɔ tau.​—Nuawɔ Sam 119:11, 46.

KƐSI CHAŊYƐI NUMNDE NYA CHƐHOWA TƐƐŊ IKALA POŊ

10, 11. (a) Yɛɛ nɔ yɛ mbo wa kpeleŋ naa te ŋ wa pɛ Diom Mɛlɛkaa pɛɛkoo? (b) Vɛɛ naŋ komallɛ kpeleŋ naa? Chɔmndɔ tamaseliiyo.

10 Mi che bɛɛ ŋ nɔ kalaŋndaŋ tau o kundaa niŋ a o baalaa niŋ, kɛ naa kpou nɔ miŋ nuuviaa teleŋndo le pɛɛkɔŋ ipilayaa a pɛɛku leyuŋgoo. (Ɛfisiaŋnda 5:15, 16) Ŋ nɔ ko miŋ kɛsi kpeleŋndo le diomndaŋ veeloo tau o yauwo niŋ, ɔɔ bɛɛndiaŋndo le nyunaa mulioo o bɔŋaŋndo le. Kɛ ŋ nɔ miŋ kɛsi kpeleŋndo le chɛlɔɔ mi Diom Mɛlɛkaa piiliaŋ naa nduyɛ mbo kindi tiindaŋ naa.

11 Le miŋ komal kpeleŋ naa, ŋ nɔ miŋ wa kpeŋ kpeŋ. Te ŋ wa pɛ pɛɛkoo, o cho ko a bahawɛila acheleŋnda okɔɔ le naŋ nɔ miŋ yiyaŋ te, kɛ a bahawɛila naalaŋ okɔɔ. (Filipiaŋnda 1:9, 10) Ŋ nɔ miŋ kɛsiŋ o kɔl maa te ŋ wa pɛ bɛɛndiaŋndo le wali pollo, le bɔŋaŋndaŋ, ɔɔ le suɛi yɔŋgoo, kɛlɛŋgaa o cho ko naapila le nɔ miŋ dɔu nyɛ naŋ pɛɛku koŋndo o wali niŋ te. Le tamaseliiyo, mi che bɛɛ mi wana yau nyɛdiaa wo dembi fɛŋ nyɛdiaa o yau wo tuupa mbo piɔu waŋnda, kɛ o cho nyɛdiaa o dembi koŋndo le o nɔ mbo tiindaŋ te. Te o yeema pɛ mbo wa o kɛndiaa niŋ, o nɔ mbo wa nyɛdiaa kɛndɛ kɛndɔɔ toosiaa le ndupila. Mɛɛ lende koni, te ŋ yeema pɛ miŋ kindi chaŋyɛi nɛi a Chɛhowa, ŋ nɔ miŋ pɛɛku Baabuiyo lɔɔlɔɔ. Pɛɛku yiŋgoloŋ waa naa peelu yeemaŋ naŋ.

12, 13. Le yɛɛ wanaa bɔɔbɔɔ yiyaŋ yɛ maa i cho bɔɔ suɛi kɛndɛ le Baabuiyo pɛɛkoo o suɛi ndɛi maŋgalɛi niŋ?

12 Wanaa bɔɔbɔɔ a cho o kunda suɛi maŋgalɛi cheleŋnde niŋnda yiyaŋ maa i wa suɛi kɛndɛ le Baabuiyo pɛɛkoo lɔɔlɔɔ o ‘sɔɔŋ ndaŋ maŋgalaŋ’ niŋ. (Walta Wanaa Chiisuaa 2:8) Misiɔnaleeya sina maa le ma lo o kala poŋ o wali nda lemisiɔnaleeyo niŋ, o cho nyɛ nda tuɛi o bɔŋaŋndaŋ ndo suee le nda nɔ ma tiindaŋ te.

13 Mi Alɛŋ wa Paasiaŋnde pɛɛkoo le wɔsilaŋ niŋ la ŋɔmaa wo dimi aa, “Te I bɛɛndiaa pɛ mulioo o Paasiaŋnde niŋ, o suɛi maŋgalɛi choo kinɛi kɔl nuu wa ni. Le mɛɛ yiyaŋ nuu kpou wa o suɛi keŋ pɛɛkoo niŋ yɛ, diomnda ya wa veeloo laŋ laa pilaŋ ya ko kɔllo le. Lelaŋ ya chua teleŋndo lɔɔlɔɔ ni le Baabuiyo pɛɛkoo a yaula naala cheleŋ o suɛi nii maŋgalɛi niŋ.”

PILAŊ CHUAUWAA NUMNDA KƆLTAŊ

14. Yɛɛ kalaŋ chuauwa nɔ yɛ ma tosa, nduyɛ le yɛɛ?

14 Kalaŋ chuauwaa Kilisiɔŋnda nɔ ma tosa a sabu mi tonyaa fuuluu chuauwaa ndaa o kɔl dika. Tofa wɔ Sɛɛchi nda laa ndɔ Miliɛl, a wa o kunda suɛi maŋgalɛi cheleŋnde niŋ le wɔsilaŋ la yaa a nyɛ lechoo wo. Ma kandu sinaa maa po nda wɔsila 17 ndoo tui wali pollo a bɔŋaŋndaŋ yeela le. Mi Miliɛl dimi aa, “Mi suɛi ndii pala ndu tau le kɔlaŋ o wali pollo niŋ o suɛi maŋgalɛi cheleŋnde niŋ, nduyɛ paandu ndoo kaala yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o suɛi nduɛi maŋgalɛi niŋ, Filaŋsiiye.” Mi Sɛɛchi tɛɛsiaa aa, “Mɛɛ naŋ saaluŋ maa hei cho po naa kuunaa le hiouwɔɔ lachioo tosaa o Mɛlɛka piɛiyo niŋ, miŋ kɛɛsiaa le miiŋgoo o kunda naa paandoo niŋ.”

Tosa a sabu mi tonyaa fuuluu chuauwaa numnda o kɔl dika (Tofa pɛlta 14, 15)

15. (a) Yɛɛ mala yɛ kalaŋ chuauwa le kɛɛsiaa tosaa te o bɛnda pɛ ma kuɛ o kunda cheleŋ niŋ? (b) Nɛi chɔmaa kuɛɛ Ditɔnɔmii 6:5-7 ke yɛ kalaŋ chuauwa?

15 Yɛɛ mala yɛ kalaŋ chuauwa ma tosa kɛɛsiaa te o bɛnda pɛ ma miiŋgu o kunda suɛi maŋgalɛi chuaa ndaa bii bila nyɛkɛndɛiye niŋ? O tasoo, a nɔ ma kɛɛsiaa te a nɔ pɛ teleŋndo a yoomuaŋ kɛsɛ le chuauwaa ndaa pɛɛkoo le ma kaala Chɛhowa, vɛlɛ a nda suɛi maŋgalɛi sɛnɛiye pɛɛkoo. O diiŋ ndɔɔ, ma saaluŋ maa chuauwaa ndaa yeema yooŋgu kɛndɔɔ dimi le, a yeema kɔlaŋ o bɔŋaŋndaŋ te, ɔɔ le waa pɛŋ o fonda suɛi maŋgalɛi cheleŋ. Le sabulaŋ ndaŋ, kalaŋ chuauwa kɛɛsiaa le ma miiŋgu pila o kunda dimi suɛi maŋgalɛi chuauwaa ndaa bii bila nyɛkɛndɛiye niŋ. Okoŋ kɔɔli, te chuauwaa ndaa taŋgul pɛ chaŋyɛi kala kalɛi a Chɛhowa, a kɛɛsiaa le ma miiŋgu o kunda dimi koŋ suɛi maŋgalɛi cheleŋnde wo niŋ.​—Nuawɔ Ditɔnɔmii 6:5-7.

16, 17. Yɛɛ ndoo mala yɛ kalaŋ chuauwa apum le chuauwaa ndaa pɛɛkoo a Chɛhowa okɔɔ?

16 Kalaŋ chuauwaa cheleŋnda che nɛilaŋ le chuauwaa ndaa pɛɛkoo a Chɛhowa okɔɔ o suɛi ndɛi maŋgalɛi niŋ mi che bɛɛ a cho bɔŋaŋndaŋ biyɔɔ o kunda suɛi maŋgalɛi cheleŋnde niŋ. Chaasi nɔ chuaambuaa a yaa. A cho wɔsilaŋ 9 a 13 tɛɛŋ. Ma bii bɔŋaŋndaŋ o Liŋgala ve niŋ. Mbo dimi aa, “Miŋ tosa kɛɛsiaa le pɛɛkoo tosaa vɛlɛ a pɛɛku leyuŋgoo a chuaa naa latulu o suɛi nɛi maŋgalɛi niŋ. Kɛ mi dɔu vɛlɛ nyɛ naŋ pɛɛku o Liŋgala ve niŋndo o tuulaa niŋ a o pisultaŋ niŋ le halikpe ma pɛɛku suɛi maŋgalɛi hei o mamɔɔlaŋ niŋ.”

Wou sɛmbɔɔ le suɛi maŋgalɛi cho o fonda ŋ cho wo pɛɛkoo nduyɛ ma wa nyunalaŋ mulioo o bɔŋaŋndaŋ (Tofa pɛlta 16, 17)

17 Kɛviŋ nɔ chuauwa a ŋiɔɔŋ. Hoo nɔ wɔsilaŋ la ŋuɛɛnu, mi opilɔɔ nɔ wɔsilaŋ la ŋɔmaa. Mbo kindiŋ kpoke le nda tonyaa pɛɛkoo kanifuule, ndaa biiyɔ bila nyɛkɛndɛi bɔŋaŋnda nda bii o kunda suɛi maŋgalɛi cheleŋnde niŋndo le. Mbo dimi aa, “Mi naa laa nuu tosa pɛɛkoo a chuauwaa naa laanduaa latulu o Filaŋsiiye niŋ, suɛi maŋgalɛi nda veluŋ niŋnde. Mi kɛsi vɛlɛ kpeleŋndo le biyɔɔ bɔŋaŋ nda dimi Filaŋsiiye wo lepilɛ o paŋgei niŋ. Nduyɛ, mi naŋ soliŋ palɛi pɛŋgiɛi kpeku le kɔlaŋ o bɔŋaŋnda bɛnda nda bii o suɛi nɛi maŋgalɛi niŋndaŋ.”

18. (a) Vɛɛ Luomaŋnda 15:1, 2 mala yɛ num ma tosa kɛɛsiaa kɛndɔɔ te o hiŋ pɛ a chuauwaa numnda pɛɛkoo okɔɔ? (b) Kɛɛsiaala kuɛɛ kalaŋ chuauwaa cheleŋ yɔŋgu yɛ? (Tofa diomnda chɔɔlaalaŋ.)

18 Yuŋgule kɛ kɛ nɔ mbo kɛɛsiaa le nyɛ bɛnda le chuauwaa nduaa wo a chaŋyɛi ndɛi nda Chɛhowaa tɛɛŋ. [2] (Diomnda chɔɔlaalaŋ.) (Kaleesiaŋnda 6:5) Mi Miliɛl dimi maa mi che bɛɛ nda pɔnɔ ndɔ ndaa yeema kɛsɛ ma wa o kunda suɛi maŋgalɛi cheleŋnde niŋ, kɛ ma kɛɛsiaa le ma faŋaŋ loŋ halikpe ma mala po ndaa mbo kindi kaala ndɔɔ le Chɛhowa. (Nuawɔ Luomaŋnda 15:1, 2.) Hau, Sɛɛchi sina maa kɛɛsiaa kɛndɔɔ o tosa ni. Mbo dimi aa, “Chɔŋ a teleŋ naŋ miiŋgu o kunda maFilaŋsiiyo niŋndo, mi po naa pui puyɛkɛ puyɛkɛ o Mɛlɛka piɛiyo niŋ nduyɛ mbo sɔla yiŋɔɔ. Suŋ suŋ niŋ, o cho kɔɔfanɔ lɔɔlɔɔ wo. O cho pɛŋ yiyaŋndo le miiŋgoo o kunda suɛi maŋgalɛi cheleŋnde niŋ!”

TOSA MI DIOM MƐLƐKAA FUULUU NUM O KƆL DIKA

19, 20. Vɛɛ naŋ chɔm yɛ kaala naa le Diom Mɛlɛkaa?

19 Chɛhowa kaala waŋnda kpou. O tosa mi Baabuiyo wa o sɔɔŋ maŋgalaŋ o kɛmɛlaŋ niŋ, halikpe mi “waŋnda kpou” sɔla kɔl kalu kpeekpeiyo a tonyaa okɔɔ. (Timoti Tasoo 2:4) O sina maa chaŋyɛi nɛi naa ndaa tɛɛŋ cho kalu poŋ te ŋ pɛɛku pɛ Baabuiyo o suɛi maŋgalɛi naŋ bii bila nyɛkɛndɛiye niŋ.

20 Naa kpou nɔ miŋ tosa wallo kalaŋ le mi chaŋyɛi naa Chɛhowaa tɛɛŋ kendu poŋ. Ŋ tiuba miŋ tosa hei te ŋ wa pɛ Baabuiyo pɛɛkoo lɔɔlɔɔ o suɛi maŋgalɛi naŋ bii bila nyɛkɛndɛiye niŋ. Ŋ nɔla vɛlɛ miŋ mala yuŋgu naa le mbo lo o kɛndiaa ndɔ iMɛlɛkayaa niŋ, nduyɛ hoo cho chɔm maa ŋ kaala Diom Mɛlɛkaa kɛsɛ.​—Sam 119:11.

^ [1] (pɛl 5) Diolaŋ la siŋgaŋ.

^ [2] (pɛl 18) Le saalɔŋndo sawala mandaala Baabuiyo la mala yuŋgu numndo laŋ, tofa buŋgɛi hei, “Chuauwa Mandaa o Lɛŋnde Cheleŋ niŋ, Simultaŋ a Tɔnɔlaŋ” o Bandu Mɛŋgɛlaa hoo niŋ, Saa 15, 2002.