Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

“Ŋ Chɔmnuŋ Kaalaa Kpeekpei a Sɔɔŋ Naa Ŋ Tosa Woŋ”

“Ŋ Chɔmnuŋ Kaalaa Kpeekpei a Sɔɔŋ Naa Ŋ Tosa Woŋ”

“Kaala naa o mɛɛlu o dimioo a sondo suee le. Ŋ chɔmnuŋ kaalaa kpeekpei a sɔɔŋ naa ŋ tosa woŋ.”—CHƆŊ TASOO 3:​18.

CHONDOŊ: 106, 100

1. Kaala suu kuɛɛ hiou yɛ wa o sɔvɛ, nduyɛ vɛɛ ŋ tɛɛsiaa yɛ ndu? (Tofa fotueiyo o peeleŋ ndeŋ choo.)

CHƐHOWA cho puundule kaalaa ni. (Chɔŋ Tasoo 4:​7) Kaala suu hiou wa o sɔvɛ wo cho kaala tɔlnuŋ o sawala mandaala Baabuiyo choo wo ni. Baabuiyo soliŋ diom maKilikiiyo kpeku a·gaʹpe le kaala suu waa naa tɛɛsiaa. Kaala tuu kpɛi ŋ chɔm waŋndo wo cho hoo ni. Nduyɛ o cho ko kaala tuu kpɛiyo nɔɔ le waŋndo le, kɛ kaayei kpakpalaa nduyɛ ma tosa sɔɔŋ acheleŋnda sɔla tɔnɔɔ woŋ. Kaalaa hoo nyindu naa miŋ tosa sɔɔŋ kɛndɔŋ le acheleŋnda. Kaala suu waa naa ke naa nyaaloo a saboo o yoomoo niŋ.

2, 3. Vɛɛ Chɛhowa chɔm yɛ kaala kpeekpeiyo le waŋchieeya?

2 Mi Chɛhowa chɔm kaalaa le waŋchieeya tuupa mbo toosiaa Adam nda Ifi. Mbo toosiaa chieeŋndo a nyɛ o nyɛ tosa naa le miŋ wa yoomu. Kɛ nyɛ hiou koŋ kpou wo cho ni, mbo tosa chieeŋndo fondaŋ naŋ wa ichali miŋ tuei yoomoo yeela nyɛkɛndɛiyo. Chɛhowa tosa hei le ndupila le. Le naa o tosa hei ni. Mɛɛ o chii fondaŋ naa chalaa toosiaa, mbo toosiaa waŋchieeya. Okoŋ, mbo ke nda tiindaŋndo le ma tuei yoomoo yeela o kpele hɛnɛkiɔɔ niŋ o lɛŋndeŋ choo lefafɛɛŋ.

3 Okoŋ kɔɔli, mi Chɛhowa chɔm kaala kpeekpeiyo le waŋchieeya o nɛi sɔvɛ bɛndu niŋ. Mi che bɛɛ mi Adam nda Ifi tosal ndu nila kalulaŋ, mi Chɛhowa sina kɛsɛ maa chuauwaa ndaa a tiŋ cho ndu kaala. Le hei, mbo kɛɛsiaa le mi Po ndɔɔ huŋ fula sala baŋaa le nda piŋioo. (Chɛnɛsee 3:​15; Chɔŋ Tasoo 4:​10) Chɔŋ a teleŋ Chɛhowa mɛi lediom le sala baŋaa wo, mii yɔŋnuŋ naŋ chaa sala kalaa ndoo tosaŋ niŋ. Wɔsilaŋ 4,000 okoŋ kɔɔli, mi Chɛhowa yɔŋgu Po ndɔ pilɔɔ kpe le waŋchieeya. (Chɔŋ 3:​16) Ŋ nɔ bɔɔ balika melaa le kaala Chɛhowa chɔm naa wo!

Chɔm kaalaa o yɔŋ bɛɛ mii ve suɛi bɛɛŋ te

4. Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa wanaa lahakiaa nɔla ma chɔm kaala kpeekpeiyo?

4 Baa naa wanaa lahakiaa nɔla pa miŋ chɔm kaala kpeekpeiyo? Ei, ŋ nɔla. Chɛhowa toosiaa naa o velaŋ ndɔɔ niŋ. Koŋ cho ni, ŋ nɔla miŋ tol taamasi ndɔɔ kɔɔli. I cho suɛi bɛɛŋ le kaala kpeekpeiyo chɔmndo lɔɔlɔɔ le. Kɛ ŋ nɔla miŋ tosa keŋ. Mi Ebɛɛl chɔm kaala kpeekpeiyo mɛɛ o ke Mɛlɛka nyɛm kɛndɛŋ ndoo nɔ woŋ. (Chɛnɛsee 4:​3, 4) Mi Nuuwa bɛɛ chɔm kaala kpeekpeiyo. Mbo hiau lachi a yooŋgu Mɛlɛkaa dimioo le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ mi che bɛɛ waŋnda yeŋ lani le. (Pitɛ Diiŋ Ndɔɔ 2:​5) Nduyɛ mi Ebilaham chɔm maa kaala ndɔɔ le Mɛlɛka wa o kala poŋ mbo hiau nyɛ o nyɛ cheleŋ. Mbo chɛl a kɔl ndɔɔ kpou le po ndɔ kaalaa Aase, salaa solioo. (Chemisi 2:​21) Maa wanaa laalaŋnda haa, naa bɛɛ yeema miŋ chɔm kaalaa o yɔŋ bɛɛ mii ve suɛi bɛɛŋ te.

YƐƐ CHO YƐ KAALA KPEEKPEIYO?

5. O nɛila kuɛɛ niŋ naŋ chɔm yɛ kaala kpeekpeiyo?

5 Baabuiyo dimul naa maa “kaala naa o mɛɛlu o dimioo a sondo suee le. Ŋ chɔmnuŋ kaalaa kpeekpei a sɔɔŋ naa ŋ tosa woŋ.” (Chɔŋ Tasoo 3:​18) Baa hoo sim ni maa ŋ chɔm kaalaa a nyɛ naŋ dimi wo le? Sako. (Tɛsaloniaŋ Tasoo 4:​18) Nyɛ o simndo cho ni maa dimioo lɔɔlɔɔ a sondo “I kaala num” cho letuu le. Ŋ nɔ miŋ tosa nyɛ okoŋ kɔɔli. Le taamaseliiyo, te puaapiliaa ɔɔ ndepiliaa naa nɔ nyɛdiaa ɔɔ nyɛla chuɛɛnaŋ tau le, o cho diomnda kɛndɛlaŋ nda dimullo le soli bahawɛi ndaa le. (Chemisi 2:​15, 16) O nɛi pilɛ koŋ niŋ kpe, le mɛɛ naŋ kaala Chɛhowa a chaaŋ naa wanachioo yɛ, o cho ko piɛileŋ le mi waŋnda yɔŋguŋ tau le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo le. Kɛ naapila bɛɛ nɔ miŋ tosa wallo kalaŋ o yooŋgu kɛndɔɔ dimioo niŋ.—Maatiu 9:​38, NW.

6, 7. (a) Kaala kuɛɛ cho yɛ ‘kaala kpeekpeiyo’? (b) Ɔɔ taamaseliilaŋ latiŋ a kaala lachoowaa okɔɔ?

6 Mi Chɔŋ, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo dimi maa “ŋ chɔmnuŋ kaalaa kpeekpei a sɔɔŋ naa ŋ tosa woŋ.” Lelaŋ, kaala naa nɔ mbo wa kaala ‘kpeekpeiyo.’ (Luomaŋnda 12:​9) Teleŋndaŋ lapum, mi waŋndo tosa naŋ chaa kaalaa o cho chɔmndo ni. Kɛ kaala ndɔɔ cho pa kaala kpeekpei nduyɛ mbo wa kaala tonya? Yɛɛ cho yɛ yiyaŋnda ndɔlaŋ? Kaala kpeekpeiyo sondo yeelɛi le. Nyɛ fondoo fuu kaala lachoowaa cho ni.

7 Ŋ yaasiaŋndɔ taamaseliilaŋ latiŋ a kaala lachoowaa okɔɔ. Mɛɛ Setana soo naa Ifi cha o kpeloo niŋ Idɛŋ, mi nyɛ o dimi wo chɔm maa suɛi kɛndɛi ndoo yeema le Ifi ni. Kɛ mi kaala ndɔlaŋ la chɔm maa o ve suɛi kɛndɛ le. (Chɛnɛsee 3:​4, 5) Teleŋ Deeve wa masa wo, ndoo nɔ chaaŋ ndɔ diolaŋ Ahitofɛl. Kɛ mi Ahitofɛl pisi Deeve le tɔnɔ ndɔ ndupilaa. Mi kaala ndɔlaŋ la chɔm maa o ve chaŋyɛi kɛndɛ le. (Saamiɛɛ Diiŋ Ndɔɔ 15:​31) Hau, wanaa simul piɛile tonyaleŋ nda a wanaa cheleŋ cho waŋnda piɔuwo tɛɛŋ o kundaa niŋ “a diomnda yeelɛilaŋ nda dimullo, nduyɛ ma heelu nda a sondo.” (Luomaŋnda 16:​17, 18) Ma chɔm maa a buulaŋ le acheleŋnda, kɛ o kpeekpei niŋ, le ndapila koni nda buulaŋ ni.

8. Nyuna kuɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ nyunaŋ?

8 Kaala lachoowaa cho bɔɔ suɛi lasiɔmbu. Kanifuule, a soliŋndo kpeku le waŋnda huiyo. Lepum, ŋ nɔla miŋ hui waŋchieeya, kɛ ŋ nɔla Chɛhowa hui le. Mi Chiisu dimi maa o cho wanaa sondo yeelɛiya biyɔɔ ‘mbo koŋ nda koŋɔɔ pila.’ (Maatiu 24:​51) Fɛɛŋ bɛɛ naa buɛiyaa Chɛhowaa yeema miŋ wa wanaa sondo yeelɛi le. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ nyunaŋ aa, ‘Baa kaala nuu cho pa kaala kpeekpei, ɔɔ le yapila koni ya buulaŋ ni, nduyɛ I cho pa wana sandu?’ Ŋ yaasiaŋndɔ nɛilaŋ la ŋɔmahiɔɔlu la naŋ chɔm kaala ‘kpeekpeiyo’ laŋ.

MƐƐ NAŊ CHƆM KAALAA “A SƆƆŊ NAA Ŋ TOSA WOŊ” YƐ

9. Yɛɛ kaala kpeekpeiyo nyindu yɛ naa le tosaa?

9 Wa a kɔl kɛndɛ le wallo tosaa mi wana chi bɛɛ nyɛ ŋ cho tosaa wo le. Ŋ nɔ miŋ wa a yɔŋgaŋ wulee le kaalaa chɔmndo a kɛndɛi acheleŋnda tosallo. Nduyɛ ŋ tosa ndi le mi wanaa yaa a hiɔɔlu sina a ndi okɔɔ le. (Nuawɔ Maatiu 6:​1-4.) Ananaaya nda Safilua ndaa nɔ yiyaŋ teŋgeŋndo. Mɛɛ nda yɔŋgu tooloo, ndaa yeema mi wanaa cheleŋ sina a ndu okɔɔ. Le hei, ma dimi choolaŋ a mɛɛ kpɛ nda wa tooloo yɔŋgoo yɛ. Nduyɛ, ma sɔla piɔmndo le sondo nda yeelɛiyo. (Walta Wanaa Chiisuaa 5:​1-10, NW) Kɛ te o yɔŋ pɛ kpeekpei miŋ kaala puaapiliaa naa, ŋ wa a nyaale le nda sɔɔŋ kɛndɔŋ tosallo, nduyɛ ŋ yeema mi wanaa yaa a hiɔɔlu sina a ndi okɔɔ le. Ŋ nɔla miŋ pɛɛku puaapiliaa mala Dialii Kuumbaŋ Choo Ve wa o ba. Ma mala Dialii Kuumbaŋ Choo Ve le nyɛm mala naa le pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ woŋ bɛɛndiaa, kɛ a saŋgalaŋ te. Nduyɛ, a yeema pɛɛŋ mi waŋnda sina wali suu nda tosa wo le.

Wa a kɔl kɛndɛ le wallo tosaa mi wana chi bɛɛ nyɛ ŋ cho tosaa wo le

10. Vɛɛ naŋ ke yɛ acheleŋnda bɛɛleŋ?

10 Ke acheleŋnda bɛɛleŋ. (Nuawɔ Luomaŋnda 12:​10.) Mi Chiisu ke wanaa o vem hɔlte ndɔ wa bɛɛleŋ mɛɛ o pulu nda peloŋ. (Chɔŋ 13:​3-5, 12-15) Ŋ nɔ miŋ tosa wallo kalaŋ le waa wanaa tusiaŋ maa Chiisu nduyɛ miŋ tosa wallo le acheleŋnda. Wanaa Chiisu vem hɔlte ndɔ wa yala biyɔɔ bila nyɛ Chiisu ndoo tosa wo le, mɛɛ o mɛɛlulaŋ, teleŋ nda sɔla nyina diandaa wo. (Chɔŋ 13:​7) Le acheleŋnda bɛɛleŋ kioo, ŋ nɔ miŋ yiyaŋ maa ŋ bɛnda miŋ hiau nda le. Ŋ nɔ miŋ yiyaŋ vɛlɛ maa ŋ hiou nda yauwo sina, nyɛsɔlaa, ɔɔ ŋ nɔ walta teŋgeŋnda nda nɔ le laŋ. (Luomaŋnda 12:​3) Ŋ nɔ miŋ paŋala acheleŋnda le mɛɛ nda sɔla chandɔɔ yɛ le. Kɛ, ŋ nɔ miŋ dɔunuŋ nyaale a nda latulu o yɔŋ bɛɛ miŋ yiyaŋ maa naa bɛɛ nɔ miŋ sɔla chandɔɔ.

11. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ chandu acheleŋnda nyɛkɛndɛi?

11 Chandu acheleŋnda nyɛkɛndɛi. Nuuviaa nɛilaŋ le acheleŋnda chandɔɔ. Naa kpou sina maa chandɔɔ “mala” acheleŋnda. (Ɛfisiaŋnda 4:​29) Ŋ yeema miŋ che kɛsɛ maa sɔɔŋ naŋ dimi woŋ bɛnda, nduyɛ o cho ko le acheleŋnda heeloo a sondo le. Ŋ nɔ miŋ dimi nyɛ naŋ yiyaŋ te wo le, ɔɔ miŋ kpakpala kalaŋ naŋ nɔ le sila sɔviɔɔ yɔŋgoo wo le. (Pulɔwaa 29:​5) Ŋ wa maa wanaa sondo yeelɛi te ŋ chandu pɛ acheleŋnda tuma nda wa naa o hɔllo, kɛ te a hiou dɔɔ pɛ ŋ kandu sɔɔŋ wɔɔŋ ndoŋ dimioo a nda okɔɔ. Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo ndoo nɔ kaala kpeekpeiyo. Mɛɛ o poonyial Kilisiɔŋnda Kɔliŋ, mbo chandu nda le sɔɔŋ kɛndɛŋ nda wa tosaa woŋ. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 11:​2) Kɛ mɛɛ nda yeema silaa, mbo tɛɛsial nda nyɛkɛndɛi o nɛi lebɛɛ niŋ.—Kɔliŋtiaŋ Tasoo 11:​20-22.

Ŋ chɔmnuŋ kaalaa nduyɛ miŋ tosal puaapiliaa naa kɛndɛi a teleŋ nda yeema wo (Tofa pɛl 12)

12. Vɛɛ naŋ chɔm yɛ kaala kpeekpeiyo te ŋ wa pɛ kɛndɛi tosaa?

12 Wa wana ikɛndɛ. Chɛhowa dimul naa maa naŋ tosal puaapiliaa a ndepiliaa naa kɛndɛi. (Nuawɔ Chɔŋ Tasoo 3:​17.) Kɛ mɛɛ miŋ nɔ yiyaŋ kɛndɔɔ le kɛndɛi tosaa. Ŋ nɔ miŋ nyunaŋ aa, ‘Baa chaaŋaa niaa kinɛi ɔɔ wanaa ya che maa a cho a sɔvɛ o kundaa niŋnda koni ya veelu o yalo bɛɛ ni? Baa wanaa ya yiyaŋ maa te I tosal nda pɛ kɛndɛi nda bɛɛ cho ya miŋgul la koni ya veelu ni? Ɔɔ I tosal pa puaapiliaa a ndepiliaa ya sina tau le wa kɛndɛi, ɔɔ wana nɔla ya nyɛ tosal te wo?’ (Luku 14:​12-14) Yiyaŋndɔ a sɔɔŋ muŋ okɔɔ. Te o wa yɛ mi puaapilɛnɔɔ yeema malaa le mɛɛ o tosa kɛɛsiaa a taasi le yɛ? Ɔɔ te o wa yɛ maa wana naŋ veelu o naalo bɛɛ wo dimul naa balika le? Chɛhowa dimul naa aa, ‘Chiɛila naalaŋ la wa la kumbiaŋ lɔɔ lɔɔ le chaaŋaa naa wanaa laalaŋnda. Nduyɛ ŋ tosa ndi a ŋɔɔchiaŋ te.’ (Pitɛ Tasoo 4:​9) Ŋ cho wa a nyaale te o yɔŋ pɛ miŋ tosa kɛndɛi a yiyaŋ kɛndɔɔ.—Walta Wanaa Chiisuaa 20:​35.

13. (a) Teleŋ kuɛɛ naŋ yeema yɛ miŋ chɔɔlu biuwɔŋ? (b) Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le malaa wanaa nɔ dialuŋ kala le wa?

13 Mala wanaa nɔ dialuŋ kala le wa. Baabuiyo dimul naa le miŋ “mala wanaa nɔ dialuŋ kala o tiindaŋ ndaa o Mɛlɛka piɛiyo niŋ te wa.” Vɛlɛ miŋ “nɔ kɔlta biuvaŋndaŋ a wana o wana fee.” Nduyɛ mi hei chɔm te ŋ nɔ pɛ kaala kpeekpeiyo. (Tɛsaloniaŋ Tasoo 5:​14) Mi puaapiliaa bɔɔbɔɔ ndaa nɔ dialuŋ kala o tiindaŋ ndaa niŋ te wa simnuŋ a kala poŋ. Kɛ acheleŋnda yeema miŋ hiou lachi a nda biuwɔŋndo nduyɛ miŋ mala nda o nɛi kaalaa niŋ. Vɛɛ naŋ mala yɛ nda? Ŋ soliŋ Baabuiyo kpeku le nda kɔllo dɛɛniaa, ŋ dimul nda le kɔlaŋ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a naa latulu, ɔɔ miŋ yaŋ nda nilaŋ te a wa pɛ suɛi. Ŋ nɔ miŋ yiyaŋ a puaapiliaa ɔɔ ndepiliaa maa “a kendu ŋdial” ɔɔ “a kindu ŋdial te le.” Kɛ, ŋ nɔ miŋ yiyaŋ maa naa kpou nɔ naa naŋ kendu ŋdialla a naa naŋ nɔ dialuŋ vilɛiyoŋ nda. Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo bɛɛ dimi maa ndoo nɔ dialuŋ vilɛiyoŋ. (Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 12:​9, 10) Naa kpou yeema malaa a kɔl dɛɛniaa acheleŋnda o ba.

14. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le mi kɔl nyuloo wa naa tɛɛŋ naa puaapiliaa naa?

14 Kɔl nyuloo wa nya tɛɛŋ. Kɔl nyuloo nɔɔ a puaapiliaa naa cho bɔɔ suɛi sɔvɛ. O yɔŋ bɛɛ miŋ yiyaŋ maa waŋndo bii naa bila le ɔɔ o tosal naa suɛi wɔɔŋnde, ŋ tosaŋ sɔɔŋ bɛnda woŋ le mi kɔl nyuloo wa naa tɛɛŋ. (Nuawɔ Luomaŋnda 12:​17, 18.) Te ŋ pilaŋ pɛ waŋndo tana, nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa wo cho wana koŋ nyɔɔloo ni. Ŋ nɔ miŋ nyɔɔlu ndu a kɔl naa kpou. Le taamaseliiyo, tuupa miŋ dimi aa, “Mal haki le mɛɛ ya tɛɛmbuu num kɔllɛ,” o bɛnda miŋ chɛl biondɔŋ naa miŋ dimi aa, “Mal haki le mɛɛ suɛi ya dimul numnde tɛɛmbuu num kɔllɛ.” Kɔl nyuloo cho bɔɔ nyɛ sɔvɛ o nɔɔ niŋ. I cho bɔɔ suɛi wɔɔŋ le pɔnɔɔ a lanɔɔ chɔm waŋnda o hɔl maa a kaaliaŋ vellaa velle wo. Kɛ te a wa niŋ pɛ nda ŋiɔɔŋ kpeele, a kelu suukaŋndo ndapila tɛɛŋ, diomnda wɔɔŋdaŋ dimulaŋndo, ɔɔ sɔŋgɔlaŋ.

15. Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa a kɔllo kpou naŋ mal haki ni?

15 Mal haki fasɛi. Te waŋndo pilaŋ naa pɛ tana, ŋ mal ndu haki nduyɛ miŋ puɛɛnuŋ a suɛi keŋ. Ŋ nɔ miŋ tosa hei o yɔŋ bɛɛ mi ndu sina maa o pilaŋ naa tana le. Le miŋ mal haki fasɛi, mɛɛ miŋ ‘biuwaŋ vellaa velle maa wanaa kaaliaŋ. Nyina Mɛlɛkaa tosa miŋ wa o diom pilɔɔ niŋ. Lelaŋ, ŋ kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ miŋ hiou lachi a diom pilɔɔ hoo nɔɔ, sanaa a kɔl nyulu mɔɔsa naa naapilɛ wo nɔɔ.’ (Ɛfisiaŋnda 4:​2, 3) Le miŋ mal haki fasɛi, mɛɛ miŋ pɛŋgi yiyaŋndo a nyɛ waŋndo tosal naa wo. Kaala “manda suɛi nɛiyaŋ o kɔl te.” (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 13:​4, 5) Lelaŋ, te ŋ bii pɛ suɛi waŋndo o kɔl, ŋ cho chaŋyɛi cho naa tɛɛŋ naa puaapiliaa a ndepiliaa ve tɛɛmbuu, nduyɛ a Chɛhowa bɛɛ. (Maatiu 6:​14, 15) Ŋ chɔm kɛsɛ maa a kɔllo kpou naŋ mal haki ni te o yɔŋ pɛ miŋ piɛi le wana pilaŋ naa koŋ tana wo.—Luku 6:​27, 28.

16. Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ yiyaŋ a walta teŋgeŋnda naŋ sɔla o Chɛhowa piɛiyo niŋndaŋ?

16 Soliŋ numpila sala. Te ŋ sɔla pɛ wali teŋgeŋndo o Chɛhowa piɛiyo niŋ, ŋ nɔla miŋ chɔm kaala kpeekpeiyo, te o yɔŋ pɛ ma sina maa “o cho ko suɛi mala num num pilɛ kpe ve le ŋ tosa le. Nyɛ mala chaaŋaa numnda wo ndu ŋ tosa ni.” (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 10:​24) Le taamaseliiyo, o bɔŋaŋnda naala ibuŋgalaŋ a la bɛndaŋ, wanaa ke waŋnda naa chalaa wa fɛɛŋ huŋ o fondaŋ naŋ cho bɔŋaŋndo biyɔɔ wo. Naapum ma yeema dɔɔ le fondaŋnda kɛndɛlaŋ biyɔɔ le ndapila vɛlɛ a yuŋgula ndalaŋ. Kɛ yɔŋi nda tosa lende, mi a bɔɔbɔɔ hɛli le challe o fondaŋnda waŋnda yeema bɛɛ le ichali le laŋ, naa nda ke nda wallo le tosaa wa. Hei tosaa chɔm ni kɛsɛ maa a nɔ kaala kpeekpeiyo. Vɛɛ ŋ tuallɛ taamasi nda kɛndɔɔ kɔɔli?

17. Te Kilisiɔŋnɔɔ tosa pɛ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo, yɛɛ kaala kpeekpeiyo nyindu yɛ ndu le tosaa?

17 Chɔɔmuu yɔŋnda numnda wɔɔŋndaŋ nduyɛ ma pɛŋgi laŋ tosaa. Mi Kilisiɔŋnda apum tosa haki wɔɔŋ wɔɔŋndo nduyɛ ma kindiŋ le ndu vioŋɔɔ. Naapum le siɔmbulaŋ ɔɔ a yeema acheleŋnda kɔllo tɛɛmbuu le. (Pulɔwaa 28:​13) Kɛ hakioo vioŋɔɔ cho kaala le. Kanifuule, mbo chuu wana tosa ndu wo kpundɔɔ a wanaa cheleŋnda. O nɛi kuɛɛ choo? Koŋ tosa mi Chɛhowa kɛɛ kunda leKilisiɔŋndo salaa dɔuwɔɔ a nyina ndɔ diandaa, nduyɛ kundaa nɔ lɛ kɔl nyulu le. (Ɛfisiaŋnda 4:​30) Lelaŋ, te Kilisiɔŋnɔɔ tosa pɛ haki wɔɔŋ wɔɔŋndo, kaala kpeekpeiyo cho ndu nyindɔɔ mbo kɔ dimul bɛnduaa le ma ke ndu mala o yeema wo.—Chemisi 5:​14, 15.

18. Vɛɛ kaala kpeekpeiyo cho yɛ o sɔvɛ?

18 Kaalaa cho suliŋ hiou suliŋndaŋ kpou wo ni. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 13:​13) O mala waŋnda le chɔɔ tol kɔɔliaa kpeekpeiyaa Chiisuaa, nduyɛ a wanaa cho taamasi Chɛhowaa tolɔɔ kɔɔli wa, wana cho Puundule kaalaa wo. (Ɛfisiaŋnda 5:​1, 2) Mi Pɔɔl dimi maa te o nɔ kaalaa le, mɛɛ o cho nyɛ o nyɛ le. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 13:​2) Maa naa kpou hiounuŋ lachi a kaala naa chɔmndo, o cho ko “dimioo a sondo suee le” kɛ “a sɔɔŋ naa ŋ tosa woŋ.”