Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Ŋgɔɔ Lutafɔɔ cho suɛi yɔŋgoo o bɔŋaŋ bɛndu nda bii Sida Point, Ohayo wo a wɔsi 1919

1919​—Nyɛ Yɔŋnuŋ O Wɔsioo Hoo Niŋndo

1919​—Nyɛ Yɔŋnuŋ O Wɔsioo Hoo Niŋndo

A wɔsi 1919, chɔu bɛndoo (o ndaa mɛɛlu niŋ veelu aa chɔu Chieeŋ Tasoo wo) ndoo chuu niŋ. Wɔsilaŋ la hiɔɔlu chɔuwo hoo chua ni malaŋ o chuu. A wɔsi 1918 mɛɛlulaŋ lɛŋii wa chɔuwo hoo ve pɛŋgi sɔŋgaa ni. Nduyɛ a Tɛɛkpaa 18, 1919, ma bii Bɔŋaŋ Kɔl Nyuloo Vasai, chiee cho Palis ikɛiyo. Batiuwaa nda sɔla o bɔŋaŋ koŋ ndo opilɛ wa Yau nda toosiaa o chioo Vasai ma pila sooŋ le kɔl nyuloo wo ni. Mi yauwo hoo chii chɔu wa Chamani tɛɛŋ a lɛŋii cheleŋnde wo. A Kooŋndo 28, 1919, nda pila sooŋ o yau koŋ choo ni.

Mi yau koŋ tosa ma kila vɛlɛ kɔɔna sɛnɛiyo diolaŋ aa, “League of Nations.” Sabu kɔɔnaa hoo kilaŋndo wa ni, “le mi diompilɔɔ wa lɛŋnde tɛɛŋ nduyɛ mi kɔl nyuloo wa ba o ba fee siooŋii ve wana le.” Mi kaaŋii bɔɔbɔɔ toolu kɔɔnaa hoo. Mi Kɔɔna Cho Kaaŋnde Bolleŋ o Amɛlika niŋndo dimi maa “kɔɔna cho Masale Mɛlɛkaleŋ tooloo o lɛŋndeŋ choo wo o cho ni.” Mi kɔɔna lepiɛiyo hoo ndoo yɔŋ waŋnda hɔlte ndɔ te ndaa wa pɛ Bɔŋaŋ Kɔl Nyuloo biyɔɔ Vasai, Palis ikɛi, le chɔmndo maa a naŋ kɔl le mɛɛ o kilaŋ yɛ. Mi wanaa ndaa yɔŋ kaŋ nda opilɛ dimi maa bɔŋaŋndo hoo “kandu hunɔɔ a sɔɔŋ kɛndɔŋ o chieeŋndo choo.”

Sɔɔŋ kɛndɔŋ wa hunɔɔ, kɛ o cho wanaa kila bɔŋaŋ kɔl nyulu koŋ nda le wa hunɔɔ a muŋ te. Sɔɔŋ kɛndɔŋ muŋ ipilɛ wa siŋgaŋ yɔŋnuŋ o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ niŋ o wɔsi 1919 niŋndo ni. Mi Chɛhowa luei wanaa nduaa yoomuaŋ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o wɔsioo hoo niŋ mbo hiau maa paandu. Kɛ tuupa mi keŋ yɔŋnuŋ, Sukuwaa Pɛɛkaa Baabuiya ndaa nɔ fɛŋ ma tosa yɛlɛmiaalaŋ lapum.

KƐƐSIAA NDOO KENDU TOSA WO

Choosɛ F. Lutafɔɔ

Wɔsi o wɔsi, mi ndaa mal yaulaŋ le wana wa chilaŋ le “Watch Tower Bible and Tract Society” wo chuaa. Ma kɛɛsiaa le yaulaŋ ndaŋ malɔɔ o Ndaamaa choo, Tɛɛkpaa 4, 1919. A teleŋ koŋ, Choosɛ F. Lutafɔɔ wa chilaŋ chuaa wanaa Chɛhowaa tɛɛŋ ni. Kɛ, mi masaa waa tosal ndu kafalaŋ ma duau ndu o chiɛi manyumndo niŋ Atlaŋta Chɔɔchia o Amɛlika niŋ, a puaapiliaa cheleŋ a ŋɔmmɛu. Puaapiliaa ndaa nɔ ma kɛɛsiaa te puaapiliaa wa chilaŋ chuaa tuupa ma duau nda o chiɛi manyumndo niŋnda nda cho miŋgi chua ni ɔɔ ma chua puaapiliaa cheleŋ.

Ɛvaŋnda J. Kawɔd

Ŋgɔɔ Lutafɔɔ wa o chiɛi manyumndo niŋ mbo wa buulaŋndo a mɛɛ sɔɔŋ wa niŋ o kɔɔna Chɛhowaa niŋ yɛ. Ndoo sina maa puaapiliaa apum ndaa yiyaŋ maa o bɛnda ma chua wana cheleŋ mbo wa nda chilaŋ. Le sabu koŋ, mbo poonyial puaapiliaa yauwo maa o bɛnda ma yulu Ɛvaŋnda J. Kawɔd iso le mbo wa chilaŋ. Mi Lutafɔɔ dimi maa “wana tusiaŋndo” a “wana taasioo” pila Kawɔd cho ni, nduyɛ maa o cho “lo lechoo ndɔɔ chɔmndo o Masanɔɔ lo.” Kɛ puaapiliaa bɔɔbɔɔ ndaa nɔ yiyaŋ cheleŋ o kɔl. Ndu cho ni, miŋgioo paale malaa layauleŋ kɔɔli le paŋgoŋ ŋɔmpum. Mi wanaa wa suɛi le puaapiliaa nda dɔu o chiɛi manyumndo niŋnda chɛl. Mɛɛ nda wa suukaŋndo le nyɛ nda nɔ ma tosa wo, mi puaapiliaa apum duaunuŋ tumbe.

Luichad H. Baba

Mi Luichad H. Baba chɔm mɛɛ nda looku bahawɛi kala kala koŋ soli o mɛɛlulaŋ yɛ. Mi puaapilɛnɔ pilɛ o suukaŋ koŋ choo dimi aa: “I cho wana pɛɛku sawa le, kɛ te o hiŋ pɛ a nɛi sawaa okɔɔ, I sina nyɛ sawaa dimi a lo lechoo wo chɔmndo okɔɔ wo. Mɛlɛka yeema miŋ chɔm lo lechoo wo o ndu lo. I yiyaŋ maa nɛi sɔvɛ naŋ chɔm lo lechoo wo o Mɛlɛka lo wo cho Ŋgɔɔ Lutafɔɔ miŋgioo chuaa mbo wa chilaŋ ni.”—Sam 18:​25.

Alɛkisanda H. Macmillaŋ

Mi chaaŋ ndɔ nda wa o chiɛi manyumndo niŋndo A. H. Macmillaŋ dimi maa diimandɔɔ, mi Ŋgɔɔ Lutafɔɔ kɔ kundu dioo naa o wa o chiɛi manyumndo niŋnda mbo dimul ndu aa, “Soli wɔ baa o bɛɛ.” Mi Ŋgɔɔ Lutafɔɔ ke ndu yooŋgu nda yɔŋ ndu o maasiiyo choo wo. Mɛɛ Macmillaŋ che yooŋgu hoo, mbo sina sakpo nyɛ o simndo. Yooŋgu koŋ cho hoo ni: “LUTAFƆƆ WANA CHO BOLLEŊNDO WISE VAN BABA ANDASIŊ BULLY A SPILL WANAA YAA WA CHO NDU IKƐIYA YILƆƆ CHO LE NYA KPOU.” Hei chɔm ni maa wanaa wa paandu chilaŋ chuaa wa kinɛi, Choosɛ Lutafɔɔ a Wuliɛm Van Ambɔg, ma miŋgi nda vɛlɛ chua. Kɛ Ŋgɔɔ Lutafɔɔ wa nda kpou bolleŋ ni.

MA SOLI NDA O CHIƐI MANYUMNDO NIŊ!

Teleŋ puaapiliaa ŋɔmaa wa haa wa o chiɛi manyumndo niŋndo, mi Sukuwaa Pɛɛkaa Baabuiyaa wa lo lechoo wo chɔmndo wa, poonyial masaa waa yauwo le ma soli nda. Mi puaapiliaa a ndepiliaa kɔl sikpaa haa nyɔɔlu waŋnda le ma pila sooŋ o yauwo hoo choo. Nduyɛ, wanaa pila sooŋ nda ndaa hiou 700,000. Ma soli Ŋgɔɔ Lutafɔɔ a puaapiliaa cheleŋ wa chilaŋ chuaa wa o chiɛi manyumndo niŋ o Kpekedoo choo, Fuoo 26, 1919, tuupa ma yɔŋgu yau waŋnda pila hoo sooŋ ndo.

Mi Ŋgɔɔ Lutafɔɔ dimul wanaa kuɛ ndu demullo wa aa: “I laalaŋ kɛsɛ maa nyɛ keeku naa hoo choo wo bɛɛndiaa naa le teleŋ kala kala cho naa komal mbo hiou hoo wo. . . . Fafala nya wa wo ve le puaapiliaa nyaa solioo o chiɛi manyumndo niŋ te. O cho le keŋ te nya wa hei tosaa le. . . . Kɛ fafala nyaa wa le mi Chɛhowa sɔla saŋgalaa, nduyɛ wanaa tosa hei kinɛiya sɔla salalaŋ puɛɛ.”

Sɔɔŋ yɔŋnuŋ chɔŋ a teleŋ puaapiliaa naa wa o chiɛi manyumndo niŋndo chɔm kɛsɛ maa ba Chɛhowaa wa o sɔɔŋ niŋ. A Bukuloo 14, 1919, mi toŋgo dimiaa ŋsɔɔ cheleŋ yaasiaa vɛlɛ suɛi keŋ. Mbo dimi aa: “A ke waŋnda haa di ndaa nɔ ma sɔla o suɛi hei niŋndo kposoŋ te. Le hei, yamɛi nda kelu keŋ nde cho lɛ iyama le.” Ma hɛɛnduu puaapiliaa naa haa sɔɔŋ choo o toŋgo tase nda kɔɔsa nda wo niŋ. Nduyɛ, te tonyaa ndoo wa pɛ o suɛi hei niŋ ɔɔ mi ndaa chɛl maa soli nda yuulu yuulu, sɔɔŋ nda hɛɛnduu nda muŋ choo woŋ wa wɔ wa o kona ndaa choo. Kɛ mɛɛ suɛi kuɛ o toŋgo diiŋ ndɔɔ hoo niŋ, ma faŋa nda sɔɔŋ muŋ choo kpou. Fulamakɔɔlioo wa ni, mi di Lutafɔɔ ndoo nɔ le suɛi le wanaa Chɛhowaa o Toŋgo Bɛndu nda dimi sɔɔŋ Amɛlika wo miiŋgu ndu o ba. Nduyɛ, mbo tosa hei teleŋnda bɔɔbɔɔ mɛɛ nda soli ndu o chiɛi manyumndo niŋ.

MIŊ SIM KƆL YI LE YOOŊGU KƐNDƆƆ DIMIOO

Mi Ŋgɔɔ Macmillaŋ dimi aa: “Naŋ nɔ miŋ chalnuŋ fondo fuu Masanɔɔ chum le mbo huŋ kɔ a naa choo choo le. Miŋ sina maa ŋ nɔ miŋ tosa nyɛ le sinaa nyɛ kpeekpei wa hɛnaŋ Masanɔɔ wo.”

Kɛ puaapiliaa wa o fondaŋ nda leboltaŋ nda ndaa nɔla mi ndaa kandu dɔɔ wali nda wa paandu tosaa wo lende le. Le yɛɛ? Kanifuule, mi maasiila ndaa toosiaa yaulaŋ ndaŋ kpou la tambu teleŋ nda wa o chiɛi manyumndo niŋndo. Hei wa bɔɔ suɛi kɔl tambɛi nduyɛ, puaapiliaa apum wa buulaŋndo te wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ hiau lɛ niŋ lachi.

Baa waŋnda ndaa nɔ wɔ pa yeemɛi o yooŋgu Sukuwaa Pɛɛkaa Baabuiya wa dimioo a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ wo niŋ? Le nyuna koŋ mulioo, mi Ŋgɔɔ Lutafɔɔ kɛɛsiaa le suɛi yɔŋgoo. Ma kɛɛsiaa le waŋnda veeloo le ma huŋ yaŋ nilaŋ o suɛi keŋ. Mi Ŋgɔɔ Macmillaŋ dimi aa: “Te wana o wana ndoo hiŋ o bɔŋaŋ koŋ te, mɛɛ naŋ sina dɔɔ maa wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ chuu.”

Yau lakona veelu waŋnda le hunɔɔ nilaŋ yaŋɔɔ o suɛi Ŋgɔɔ Lutafɔɔ yɔŋgu ve, “Tiindaŋndo le Nyɛpalaa Cho Waŋchieeya Choo Wo.” O Los Angeles niŋ, chiee bɛndoo le Kalifooniaa o yɔŋgu ndi ni, a wɔsi 1919

Ŋgɔɔ Lutafɔɔ ve kɛndiaa le, mbo yɔŋgu suɛi keŋ o Kuɛɛndoo choo, Bukuloo 4, 1919. O Los Angeles niŋ, chiee bɛndoo le Kalifooniaa o yɔŋgu suɛi keŋ ni. Suɛi nduɛi lebolle wa ni aa: “Tiindaŋndo le Nyɛpalaa Cho Waŋchieeya Choo Wo.” Wanaa ndaa yaŋ suɛi keŋ nilaŋ nda ndaa wa le 3,500. Mi a bɔɔbɔɔ kua kɛ a sɔla fondaŋ chalaa le, okoŋ ma muuŋguŋ. Diimandɔɔ, waŋnda 1,500 kuɛ vɛlɛ ni le suɛi keŋ nilaŋ yaŋɔɔ. Mi puaapiliaa sina dɔɔ sakpo maa waŋnda nɔ wɔ yeemɛi!

Nyɛ puaapiliaa tosa okoŋ kɔɔli wo mala ni mi wali dimiaa yooŋgu kɛndɛ Seiyaa Chɛhowaa hiau lachi a tosaŋndo chɔŋ a teleŋ koŋ mbo huŋ bii a hau.

MIŊ BƐƐNDIAŊ LE CHILAŊ

Mi Bandu Mɛŋgɛlaa Naandɔɔ 1, 1919, dimi maa bɔŋaŋ bɛndoo nɔ le biinɔŋndo Sida Point, Ohayo, te Tapioo kanduŋ dɔɔ pɛ. Mi feleŋgɔnɔ pilɛ Kilalɛŋs B. Bity o wa Sukuunɔ Pɛɛkaa Baabuiyo Misuli wo dimi aa: “Wana o wana ndoo nɔ o kɔl le kɔlaŋ o bɔŋaŋ koŋ.” Puaapiliaa a ndepiliaa kuɛ o bɔŋaŋ koŋ nda ndaa hiou 6,000, nduyɛ ndaa yiyaŋ pɛŋ maa waŋnda fuuluu niŋ lende le. Kɛ nyɛ chɔɔlu niŋ tosa mi bɔŋaŋ koŋ hiau ba a yeelaa wo wa ni, mi waŋnda yiŋ hiouwɔɔ 200 o mɛŋma ibuŋga ma wa nda ikɛi yaŋ.

The Golden Age, o tase nda toosiaa wo kɔɔ ndɔɔ cho hoo ni. A toosiaa ndu a Saa 1, 1919

Tapioo 5, 1919 wa paale ŋuɛɛnu le nda bii bɔŋaŋ koŋ ndeŋ ni. Suɛi Ŋgɔɔ Lutafɔɔ yɔŋgu paale leŋ nde ndii nɔ suɛi lebolle aa: “Kɔl Dɛɛniaa le Chaaŋaa Naa Naŋ Cho Wallo Wa.” O suɛi keŋ niŋ, mbo dimul waŋnda a yau sɛnɛi ndaa nɔ le solioo wo okɔɔ. Yau koŋ ndoo nɔ diolaŋ aa The Golden Age. * Mi Ŋgɔɔ Lutafɔɔ dimi maa “yauwo hoo cho wa suɛi a sɔɔŋ cho wa yɔŋnɔŋndo o chieeŋndo choo woŋ okɔɔ. Nduyɛ mbo tɛɛsiaa nyɛ Baabuiyo dimi a sɔɔŋ muŋ okɔɔ wo.”

Ma ke Sukuwaa Pɛɛkaa Baabuiya kpou kɔl dɛɛniaa le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a dialuŋ fulaa a yau sɛnɛiyo hoo. Mi yau nda poonyiaa le chɔmndo mɛɛ wallo nɔ mbo tosaŋ yɛ dimi aa: “Wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa yiŋ niŋ nda nɔ ma loonuŋ maa dioo pila nda sɔla ni le wallo hoo tosaa, nduyɛ ma chɔɔlu tosa tau le waŋnda yooŋgu kɛndɔɔ dimullo o chieeŋndo choo kpou.” Mi wanaa bɔɔbɔɔ yɔŋguŋ le yooŋgu kɛndɔɔ hoo dimioo! A Yindimiiyo, mi wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa chua yau sɛnɛiyo hoo hiouwɔɔ 50,000.

Puaapiliaa Bulukiliŋ Niu Yɔk, cho haa ni. A cho kɔlaŋ a yauwo hoo The Golden Age o mɔmbillo niŋ

Mɛɛ wɔsi 1919 wa fuuloo o mɛɛlulaŋ, mi wanaa Chɛhowaa miiŋgu vɛlɛ a kɔɔnaa nduyɛ ma sɔla yoomuaŋ le ndu piɛiyo. Le handɔɔ lechoo, mi sɔɔŋ bɔɔbɔɔ dimiŋ o Baabuiyo niŋ a palɛi mɛɛlɛi okɔɔ woŋ peeluŋ. Mi sɔɔŋ tuuwoŋ keeku wanaa Mɛlɛkaa choo nduyɛ ma sɔla diondɔɔ a mɛɛ Malakai 3:​1-4 dimi yɛ. Mi wanaa Chɛhowaa fula o chɛleŋ niŋ “Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo” o ba, nduyɛ mi Chiisu yulu “buɛi cho sakpo, nduyɛ, mbo wa buɛi kɔl kalu wo” * iso. (Sɔɔŋ. 18:​2, 4; Maa. 24:​45) Sukuwaa Pɛɛkaa Baabuiya wa niko a bɛɛndiaŋ le wali Chɛhowa ndoo yeema nda ma tosa wo tosaa.

^ pɛl. 22 A wɔsi 1937, yauwo hoo The Golden Age, ma siŋga ndu diolaŋ aa Consolation nduyɛ a wɔsi 1946, ma siŋga ndu vɛlɛ diolaŋ aa “Tiondoo!”

^ pɛl. 24 Tofa Bandu Mɛŋgɛlaa Suɛɛsɔɔ 15, 2013, pei 10-12, 21-23; Fuoo 2016, pei 29-31, o puuluei niŋ.