Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 30

Vɛɛ Huului Tasei o Baabuiyo Niŋ Piiliaŋ yɛ Num?

Vɛɛ Huului Tasei o Baabuiyo Niŋ Piiliaŋ yɛ Num?

“I cho yaamɔɔleŋ luei nya tɛɛŋ nya wana lanɔɔ.”—CHƐ. 3:​15.

CHONDII 15 Mel Po Tase Chɛhowaa Balikaa!

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Mɛɛ Adam nda Ifi tosa dɔɔ hakioo, yɛɛ Chɛhowa tosa yɛ? (Chɛnɛsee 3:​15)

 MƐƐ Adam nda Ifi tosa dɔɔ hakioo, mi Chɛhowa ke chuauwaa ndaa tiindaŋndo sanaa a huului sɔvɛ sɔvɛi o dimi ve. Huuluei hei cho o Chɛnɛsee 3:​15 niŋ.—Nuawɔ.

2. Le sabu yɛɛ huului dimiŋ o Chɛnɛsee 3:​15 niŋndo cho yɛ isɔvɛ?

2 Huuluei hei cho o yau tasoo niŋ o Baabuiyo niŋ. Nduyɛ i cho isɔvɛ kanifuule, yaula cheleŋnda cho o Baabuiyo niŋndaŋ bɛɛ, nyɛ la dimi wo chiɛɛliaŋ a ndi. Le mi pei cho o yauwo niŋnde biilaŋ, mɛɛ ma soliŋ nyɛ bii pei naapilɛ wo kpeku. O nɛi pilɛ koŋ choo, nyɛ dimiŋ o Chɛnɛsee 3:​15 niŋndo chiɛɛliaŋ a yooŋgu cho o yaula cheleŋnda cho o Baabuiyo niŋndaŋ. Yooŋgu koŋ cho ni maa, Mɛlɛka cho Wana Piŋiaa yɔŋ, mbo huŋ tɛɛmbuu Masa Nyinaa Wɔɔŋnda a wanaa cho ndu tooloo wa kpou. * Nuawɔ se sala bɛndu le wanaa kaala Chɛhowa wa!

3. Yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?

3 O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho yaasiaa nyunala cho a huului dimiŋ o Chɛnɛsee 3:​15 niŋndo okɔɔ, nduyɛ miŋ sɔla mulilaŋ le laŋ. Laŋ la cho ni: A nɛɛ yaa okɔɔ huuluei hei soo yɛ? Vɛɛ huuluei hei peeluŋ yɛ? Nduyɛ, vɛɛ naŋ cho yɛ tɔnɔɔ sɔlaa o huuluei hei niŋ?

A NƐƐ YAA OKƆƆ HUULUEI HEI SOO YƐ?

4. Nɛɛ cho yɛ “kɛuwo,” nduyɛ vɛɛ naŋ looku yɛ hei sina?

4 Huului cho o Chɛnɛsee 3:​14, 15 niŋnde soo a “kɛuwo,” ‘yɛyii kɛuwo,’ “wana lanɔɔ,” a “yɛyii wana lanɔɔ” okɔɔ. Nduyɛ Baabuiyo mala naa ni, le wanaa huuluei hei soo okɔɔ wa sinaa. * Ŋ kanduŋ ndɔ yaasiaa a “kɛuwo” okɔɔ. Kɛu kpeekpeiyo ndoo tiuba mbo bii nyɛ Chɛhowa dimul Adam nda Ifi o kpeloo Idɛŋ niŋndo bila le. Lelaŋ, nyɛ Chɛhowa dimul kɛuwo wo, ve le kɛu koŋ te, kɛ le waŋndo. Nɛɛnɛ cho yɛ wana koŋ? Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 12:​9 tɛɛsial naa nyɛkɛndɛi a waŋndo hoo okɔɔ. Bolle Baabuileŋ ndeŋ le chɔm kpendekele maa, kɛu ‘paandu paandu’ koŋ cho Setana, Masa Nyinaa Wɔɔŋnda ni. Kɛ nɛɛ yaa cho yɛ yɛyii kɛuwo hoo?

KƐUWO

Setana, Masa Nyinaa Wɔɔŋnda. Ndu Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 12:​9 veelu vɛlɛ ni aa, “kɛu paandu paandoo” (Tofa pɛl 4)

5. Nɛɛ yaa cho yɛ yɛyii kɛuwo?

5 Teleŋndaŋ lapum, te Baabuiyo soo pɛ a yɛiye okɔɔ, o sim le wanaa cho waŋndo tolɔɔ kɔɔli kpɛɛluŋnda. Naapum ŋ veelu nda pɛŋ aa, chuauwaa wana koŋ. Lelaŋ, yɛyii kɛuwo sim le maalikɛiyaa kɛɛ lo lechoo wo chɔmndo wa. I sim vɛlɛ le wanaa cho maa Setana, ma wa Chɛhowa simullo a wanaa nduaa wa. Maalikɛiyaa kɛɛ lo lechoo wo chɔmndo wa cho maalikɛiyaa mal foofola ndalaŋ o choo choo niŋ o boondii Nuuwa ve niŋnda ni. Nduyɛ wanaa cho Chɛhowa simullo wa, cho wanaa cho sɔɔŋ tosaa maa Setana finya nda, Masa Nyinaa Wɔɔŋnda wo ni. —Chɛ. 6:​1, 2; Chɔŋ 8:​44; 1 Chɔŋ 5:​19; Chudi 6.

YƐYII KƐUWO

Nyinaa wɔɔŋnda a wanaa simul Chɛhowa nda wanaa nduaa wa (Tofa pɛl 5)

6. Le yɛɛ naŋ dimi yɛ maa o cho Ifi le cho ‘wana lanɔ’ huuluei hei soo okɔɔ wo le?

6 Ŋ soonuŋndɔ vɛlɛ a “wana lanɔɔ” okɔɔ. Ŋ dimi maa o cho ‘wana lanɔ’ koŋ te cho Ifi le. Le yɛɛ naŋ dimi yɛ lende? Ŋ tofaŋndɔ saboo opilɛ. Mi huului keŋ dimi maa yɛyii wana lanɔɔ cho kɛuwo bolleŋ lɔwa. A mɛɛ naŋ laŋga yaasiaa yɛ, kɛuwo cho Setana ni. Nduyɛ chuauwaa Ifi wa, nda cho yɛ waŋchieeya ni, tiuba ma tɛɛmbuu Setana le. Mɛɛ, nɛɛ tiu yɛ ba mbo tɛɛmbuu Setana?

7. A mɛɛ Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 12:​1, 2, 5, 10 dimi yɛ, nɛɛnɛ cho yɛ wana lanɔ Chɛnɛsee 3:​15 soo okɔɔ wo?

7 Yau mɛɛlaa o Baabuiyo niŋ chɔm naa wana lanɔ Chɛnɛsee 3:​15 soo okɔɔ wo. (Nuawɔ Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 12:​1, 2, 5, 10.) Wana lanɔɔ hoo cho wana lanɔ kpeekpei le. Chuaa hoo, paŋgei cho ndu o peloŋ bɛŋgu, nduyɛ o nɔ mɔsil lemasa nɔ looŋ 12 ndo o lebol. Mi chuaa hoo vialu poo. Nduyɛ po koŋ cho Masale Mɛlɛkaleŋ ni. O choo choo niŋ Masaleŋ ndeŋ le cho ni. Lelaŋ, ŋ dimi maa wana lanɔɔ  hoo bɛɛ, o choo choo niŋ o cho ni. Chuaa hoo sim le kumbuii kɔɔna Chɛhowaa o choo choo niŋ. Nyaa yoomaa laalaŋaa cho o inyinaya wa cho o kɔɔnaa hoo niŋ ni.—Kalee. 4:​26.

WANA LANƆƆ

Kumbuii kɔɔna Chɛhowaa o choo choo niŋ. Nyaa yoomaa laalaŋaa cho o inyinaya wa cho o kɔɔnaa hoo niŋ ni (Tofa pɛl 7)

8. Nɛɛ cho yɛ kumbuii tasei le yɛyii wana lanɔɔ, nduyɛ a teleŋ kuɛɛ hei yɔŋnuŋ yɛ? (Chɛnɛsee 22:​15-18)

8 Diom Mɛlɛkaa mala naa le sinaa wana cho kumbuii tasei le yɛyii wana lanɔɔ wo. Kumbuii tasei le yɛyii keŋ cho po mama Ebilahamndo ni. (Nuawɔ Chɛnɛsee 22:​15-18.) A mɛɛ huuluei dimi yɛ, o pulale Ebilahamndeŋ choo kpeekpei Chiisu fula ni. (Luku 3:​23, 34) O kpeekpei niŋ, o cho wanachiee le cho yɛyii wana lanɔɔ hoo le. Kanifuule, yɛyii wana lanɔɔ nɔ ni mi i tɛɛmbuu Setana, Masa Nyinaa Wɔɔŋnda. Lelaŋ, mɛɛ Chiisu fuuluu wɔsilaŋ 30, mi Mɛlɛka pɔya ndu a nyina ndɔ diandaa, nduyɛ mbo simnuŋ Po ndɔ pilɔɔ kpe. A teleŋ Chiisu sɔla pɔyaŋndo wo kpeekpei o simnuŋ kumbuii tasei le yɛyii wana lanɔɔ ni. (Kalee. 3:​16) Mɛɛ Chiisu sɔla piɔmndo mbo miiŋgu yoomu, mi Mɛlɛka “ke ndu biiloo a bɛɛleŋ.” Nduyɛ mbo ke ndu vɛlɛ “kpaayaa nyɛ o nyɛ choo o choo choo niŋ a o lɛŋndeŋ choo.” Kpaaya o ke ndu wo otiŋ cho “le walta Setanalaŋ tɛɛmbuuwo” ni.—Hibu. 2:​7; Maa. 28:​18; 1 Chɔŋ 3:​8.

YƐYII WANA LANƆƆ

Chiisu Kiliti nda ŋwaŋ 144,000 cho wa a ndu latulu o masaleŋ choo wa (Tofa pɛl 8-9)

9-10. (a) Nɛɛ yaa cho yɛ kumbuii diiŋ nduɛi le yɛyii wana lanɔɔ, nduyɛ a teleŋ kuɛɛ hei yɔŋnuŋ yɛ? (b) Yɛɛ naŋ cho yɛ niko hunɔɔ yaasiaa?

9 O faŋaŋ o Chiisu kɔɔli, kumbuii diiŋ nduɛi cho le yɛyii wana lanɔɔ. Mi kiilanɔɔ Pɔɔl chɔm wanaa cho o kumbuii diiŋ nduɛi niŋ le yɛyii wana lanɔɔ wa, mɛɛ o wa suɛi o Kilisiɔŋaa Chuuwa a Kilisiɔŋaa ve ŋChuu le wa lo a hei okɔɔ. Nduyɛ nda kpou, Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda nda wa ni. Mbo dimul nda aa: “Te le Kiliti nya cho ni, mɛɛ chuauwaa mamaa Ebilaham nda nya cho ni. Nya cho nyɛm kɛŋ Mɛlɛka chuel ndu buŋgɛi yoŋ sɔla ni.” (Kalee. 3:​28, 29) Te Chɛhowa pɔya pɛ Kilisiɔŋnɔɔ, mi wana koŋ bɛɛ simnuŋ waŋndo opilɛ le yɛyii wana lanɔɔ. Chiisu Kiliti a ŋwaŋ 144,000 cho wa o masaleŋ choo a ndu latulu wa cho yɛyii wana lanɔɔ ni. (Sɔɔŋ. 14:​1) Mi waŋnda haa kpou kindiŋ le tamasi Chɛhowa Mɛlɛka Finya nda wo tolɔɔ kɔɔli.

10 Ŋ chii niŋ sina wanaa Chɛnɛsee 3:​15 soo okɔɔ wa. Lelaŋ ŋ yaasiaŋndɔ niko chobe miŋ che, nyɛ Chɛhowa tosa le huuluei hei peeloo wo vɛlɛ a mɛɛ naŋ cho niŋ tɔnɔɔ sɔlaa leniŋ yɛ.

YƐƐ CHƐHOWA TOSA YƐ NIŊ LE HUULUEI HEI PEELOO?

11. O nɛi kuɛɛ choo Setana lɔwa yɛ yɛyii wana lanɔɔ “tɔndii kɔɔliei”?

11 A mɛɛ huului cho o Chɛnɛsee 3:​15 niŋnde chɔm yɛ, kɛuwo cho yɛyii wana lanɔɔ lɔwa o “tɔndii kɔɔliei.” Mi hei peeluŋ mɛɛ Setana nyindu Chuuwa nda Luomaŋnda le ma dii Po Mɛlɛkaa. (Luku 23:​13, 20-24) O kpeekpei niŋ, te a lɔwa pɛ waŋndo tɔndii kɔɔliei, mbo wa nyɛ nɛiyaa koŋ sinaŋndo le teleŋ biŋgi. O nɛi pilɛ koŋ choo, mɛɛ nda dii Chiisu, mi keŋ tosa mbo chua palɛi i yaa o sɛiyo niŋ. Nduyɛ ndoo nɔla nyɛ o nyɛ tosa le.—Maa. 16:​21.

12. Vɛɛ nda cho yɛ Setana bolleŋ lɔwa, nduyɛ a teleŋ kuɛɛ?

12 Le mi huului cho o Chɛnɛsee 3:​15 niŋnde peeluŋ, mɛɛ mi Chiisu ndoo miiŋgu yoomu. Le yɛɛ naŋ dimi yɛ lende? Kanifuule a mɛɛ huului keŋ dimi yɛ, yɛyii wana lanɔɔ ndii nɔ le Setana bolleŋ lɔwaa. Hei ndii sim ni maa, Chiisu ndoo nɔ mbo miiŋgu yoomu. Nduyɛ a tonya, mbo miiŋgu yoomu! Mɛɛ Chiisu sɔla piɔmndo, palɛi i yaa okoŋ kɔɔli, mbo miiŋgu yoomu o inyinaya. Te teleŋ Mɛlɛkaa fuuluu pɛ, Chiisu cho Setana bolleŋ lɔwa. Koŋ cho ni, o cho ndu tɛɛmbuu lefafɛɛŋ. (Hibu. 2:​14) Ndu a wanaa cho wa a ndu latulu o masaleŋ choo wa cho yaamɔɔwaa Mɛlɛkaa kpou tɛɛmbuu. Yaamɔɔwaa Mɛlɛkaa haa cho yɛyii kɛuwo ni.—Sɔɔŋ. 17:​14; 20:​4, 10. *

VƐƐ NAŊ CHO YƐ TƆNƆƆ SƆLAA O HUULUEI HEI NIŊ?

13. Vɛɛ naŋ cho yɛ tɔnɔɔ sɔlaa o peelɔŋ huuluei hei cho wo niŋ?

13 Te a yɔŋguŋ niŋ pɛ o Mɛlɛka lo, mɛɛ num bɛɛ cho tɔnɔɔ sɔlaa o peelɔŋ huuluei hei cho wo niŋ. Mɛɛ Chiisu hiŋ o chieeŋndo choo, mbo tual tamasi Finya ndɔ wo kɔɔli o nɛi walaŋndo choo. (Chɔŋ 14:​9) O ndu niŋ sanaa naŋ sina Chɛhowa Mɛlɛka ni, nduyɛ miŋ kaala ndu. Ŋ sɔla niŋ vɛlɛ tɔnɔlaŋ tau o pɛɛkula ndɔlaŋ niŋ a o nɛila chɔmaala o cho hau kunda leKilisiɔŋndo kioo laŋ niŋ. Mbo pɛɛku naa mɛɛ naŋ bii yoomula naalaŋ le mi Chɛhowa hini kɔl a naa yɛ. Naa kpou nɔla miŋ sɔla tɔnɔɔ o piɔm Chiisu wo niŋ. O nɛi kuɛɛ choo? Mɛɛ Chiisu miiŋgu yoomu, mi Chɛhowa chɛl sala soliaŋ ndɔɔ le ‘hakila naalaŋ kpou wɔɔsuu’ wo.—1 Chɔŋ 1:​7.

14. Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa huului Chɛhowa dimi o kpeloo Idɛŋ niŋnde ve peelɔŋ a teleŋ o dimi ndi wo le? Tɛɛsiaawɔ.

14 Diomnda Chɛhowa dimi a huului tasei okɔɔ o kpeloo Idɛŋ niŋndaŋ chɔm maa, o ve a teleŋ koŋ te i wa peelɔŋ kpou le. Mɛɛ mi teleŋndo ndoo hiou tiŋ malaŋ wana lanɔ huuluei hei soo okɔɔ wo ndoo vialu poo, mi Setana sɔla wanaa cho wa ndu tooloo wa, nduyɛ mi yaamɔɔleŋ lee luɛi kundala tiɔɔŋnda laŋ tɛɛŋ. Huuluei hei biyɔɔ bila chuu naa tɔnɔɔ tau kanifuule, i mala naa le sinaa maa wanaa cho Setana o ba bɛŋgu wa, cho wanaa cho Chɛhowa piɛiyo wa yɛleŋ tul. Mi Chiisu bɛɛ sila buɛiyaa nduaa a hei okɔɔ. (Maki 13:​13; Chɔŋ 17:​14) Ŋ cho chɔɔ kpendekele mɛɛ huuluei hei cho peelɔŋndo o nɛiyo hoo choo yɛ taama taama, o wɔsila kɛmɛla hiou laŋ bɛŋgu. O nɛi kuɛɛ choo?

15. Le yɛɛ chieeŋndo cho yɛ hiouwɔɔ lachi a wanaa Mɛlɛkaa yɛleŋ tullo, nduyɛ le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ nɔ isiooŋ le Setana le?

15 Mɛɛ Chiisu simnuŋ dɔɔ Masaa le Masale Mɛlɛkaleŋ o wɔsi 1914 niŋ, mbo soli Setana o choo choo niŋ. Setana cho suŋ suŋ o chieeŋndo choo. Nduyɛ o lo lɛ teleŋ vilɛi le, mbo huŋ sɔla tambei. (Sɔɔŋ. 12:​9, 12) Chɔŋ a teleŋ nda soli Setana o choo choo niŋndo, o cho hiouwɔɔ lachi a kpundɛlaŋ mɛlioo. O cho a kɔl tuu bɛndu bɛndoo, nduyɛ mbo wa wanaa Mɛlɛkaa chiŋalaŋndo. (Sɔɔŋ. 12:​13, 17) Le saboo hoo, chieeŋ ndɔɔ cho hiouwɔɔ lachi a wanaa Mɛlɛkaa yɛleŋ tullo. A koŋ kpou, siooŋii nɔ mi i bii naa le ndu a wanaa cho ndu tooloo wa le. Ŋ nɔ miŋ nɔ laalaŋ pilɔɔ kpe maa Pɔɔl. Mbo poonyiaa aa: “Te Mɛlɛka wa le naa pɛ, wana o wana nɔla naa le.” (Luomaŋ. 8:​31) Ŋ nɔ miŋ dɔu laalaŋ naa kpou o Chɛhowa niŋ kanifuule, sɔɔŋ bɔɔbɔɔ dimiŋ o huului cho o Chɛnɛsee 3:​15 niŋndo peeluŋ niŋ.

16-18. Tɔnɔ yɛɛ Kɔtis, Yusula, a Chɛsika sɔla yɛ niŋ mɛɛ nda bii Chɛnɛsee 3:​15 bila?

16 Huului Chɛhowa dimi o Chɛnɛsee 3:​15 niŋnde mala naa miŋ biunuŋ simulta kɛ kɛ komal naa. Mi Kɔtis cho misiɔnalueileŋ tosaa Kuam ndo dimi aa: “Teleŋndaŋ lapum, mi tɔɔndaŋndaŋ a sɔɔŋ kɔl tambɛi komalla o yoomoo niŋndoŋ tosa ndi ikala le mi chɔm lo lechoo wo o Chɛhowa lo. Kɛ yiyaŋndo a huului dimiŋ o Chɛnɛsee 3:​15 niŋnde okɔɔ, mala ya niŋ le mi hiou lachi a tiindaŋndo dɔwɔɔ o Finya ni cho o choo choo niŋndo niŋ.” Kɔtis cho lehɔl o nɛi le teleŋ Chɛhowa cho naa hunɔɔ tɔɔndaŋndaŋ kpou faŋa choo wo.

17 O Bavaliaa niŋ ndepilɛnɔ pilɛ diolaŋ Yusula cho ni. Mbo dimi maa, nyɛ dimiŋ o Chɛnɛsee 3:​15 niŋndo biyɔɔ bila mala ndu ni le chɔɔloo tiindaŋndo nɔɔ maa Diom Mɛlɛkaa Baabuiyo cho ni. Mbo cha mɛɛ huuluŋ cheleŋ dimiŋ o Baabuiyo niŋndoŋ chiɛɛliaŋ a huuluei hei yɛ. Nduyɛ mi keŋ pilaŋ ndu kɔllo tau. Mbo dimi aa: “Mi pɛɛku maa mɛɛ Adam nda Ifi tosa hakioo, haupa mi Chɛhowa tosa nyɛ le naa tiindaŋndo kioo. Mi keŋ tosa mi chɔɔlu ndu kaala tau.”

18 Mi Chɛsika, fulaa Makolonisiaa dimi aa: “I loonuŋndɔ mɛɛ kɔllo wa ya yɛ teleŋ tase ya saaluŋ tonyaa wo! Huului dimiŋ o Chɛnɛsee 3:​15 niŋnde wa niŋ peelɔŋndo. Mi hei mala ya le sinaa maa, sɔɔŋ cho hau naa keekoo choo woŋ ve tuu Mɛlɛkaa kposoŋ le naa le. Huuluei hei mala ya niŋ vɛlɛ le sinaa maa, Chɛhowa piɛiyo cho nyɛ sɔvɛ bɛnda le tosaa wo ni. Nduyɛ I nɔ tiindaŋndo maa o chilaŋ niŋ, o cho ya yoomu kpeekpeiyo ke.”

19. Yɛɛ ke yɛ naa tiindaŋndo maa kumbuii diiŋ nduɛi le huului cho o Chɛnɛsee 3:​15 niŋnde cho peelɔŋ?

19 A mɛɛ naŋ che niŋ yɛ, Chɛnɛsee 3:​15 cho hiouwɔɔ lachi a peelɔŋndo. Ŋ sina wana cho yɛyii wana lanɔɔ wo, a wana cho yɛyii kɛuwo wo. Chiisu cho kumbuii tasei le yɛyii wana lanɔɔ ni. Nduyɛ lɔwa Setana lɔwa ndu o tɔndii kɔɔlieiyo seŋgu niŋ. Suŋ suŋ niŋ, o cho niŋ Masaa, nduyɛ le fɛɛŋ a fɛɛŋ o vi lɛ niŋ te. O lo niŋ chobe mi Chɛhowa chii hɛli wanaa cho o kumbuii diiŋ nduɛi niŋ le yɛyii wana lanɔɔ wa. Kumbuii tasei le huuluei hei chuu niŋ peelɔŋ. Le hei, ŋ nɔ tiindaŋndo maa kumbuii diiŋ nduɛi bɛɛ cho peelɔŋ. Keŋ cho ni, a cho Setana bolleŋ lɔwa. Buɛiyaa Mɛlɛkaa wa niŋ bɔɔ a nyaale, te Setana huŋ sɔla pɛ tambei! Haaa mi teleŋ koŋ fuuluu, maa ŋ wuŋnuŋ ŋdial te. Wana wana nɔla ma tiindaŋndo Mɛlɛka naa cho ni. Sanaa a yɛyii wana lanɔɔ, o cho hunɔɔ waŋnda “kpou o chieeŋndo” choo salalaŋ dɔwɔɔ tau.—Chɛ. 22:​18.

CHONDII 23 Chɛhowa Kandu Masale Ndɔleŋ

^ Ŋ tiuba miŋ sina nyɛ dimiŋ o Baabuiyo niŋndo kpou le, te ŋ bii huului dimiŋ o Chɛnɛsee 3:​15 niŋndo bila le. Huuluei hei pɛɛkoo taŋgul laalaŋ naa o Chɛhowa niŋ, nduyɛ mi i kindi tiindaŋ naa maa o cho diomnda ndɔla mɛyaalaŋ kpou peelu.

^ Tofa Appendix B1, “The Message of the Bible,” o New World Translation niŋ. O puuluei niŋ.

^ Tofa kɔfoo hoo, “Wanaa Chɛnɛsee 3:​14, 15 Soo Okɔɔ Wa.”