Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 38

“La Huŋ Naa Ya Chua . . . Mi La Sɔla Pɛŋgioo o Kɔlta Nyalaŋ Niŋ”

“La Huŋ Naa Ya Chua . . . Mi La Sɔla Pɛŋgioo o Kɔlta Nyalaŋ Niŋ”

“Wana o wana cho o yɔkpaa a nyɛ palaa, la huŋ naa ya chua . . . mi la sɔla pɛŋgioo o kɔlta nyalaŋ niŋ.”—MAA. 11:​28, 29.

CHONDII 17 “I Yeema”

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. A mɛɛ Maatiu 11:​28-30 dimi yɛ, diomnde yɛɛ Chiisu mɛi yɛ?

MI CHIISU dimul faŋga wa ndu nilaŋ yaŋɔɔ wo aa: “La huŋ naa ya chua . . . mi la sɔla pɛŋgioo o kɔlta nyalaŋ niŋ.” Diomnda o dimi laŋ ndaŋ la cho bɔɔ diomnda kɔl dɛɛniaa. (Nuawɔ Maatiu 11:​28-30.) O cho sondo yeelɛi le Chiisu wa choo le. Le taamaseliiyo, yiyaŋndɔ a nyɛ o tosa le chua naa wɔɔŋ wɔɔŋndo wa choo wo.

2. Yɛɛ Chiisu ndoo tosa yɛ le chua wa a naa wo?

2 Chuaa hoo ndoo yeema bɔɔ sioŋgɔɔ sɔlaa. Mbo kua o wanaa chiɔuwaa faŋga faŋga lo a tiindaŋndo maa o cho kɛndiaa sɔla. Mbo tosa keŋ le wɔsilaŋ 12 kɛ o sɔla kɛndiaa le, nduyɛ saŋga ndɔɔ wa tuŋ hiouwɔɔ lachi. A mɛɛ Sawa Muuse wo dimi yɛ, wana nɔɔlɛiyo chuaa hoo wa ni. (Lɛvi. 15:​25) Kɛ mɛɛ chuaa hoo tuei maa Chiisu cho wanaa lanaa siŋgioo, mbo chaŋ ndu nuuviaa. Mɛɛ o saaluŋ ndu, mbo kɔ pilaŋ bɔɔle doma ndɔ lechoo wo, nduyɛ mbo siaŋgu o foofo koŋ choo! Kɛ Chiisu tusi fɛŋ chuaa hoo lasiɔmbu malaŋ o siŋgi ndu le. Mbo bii ndu o nɛi kaalaa niŋ nduyɛ mbo ke ndu bɛɛleŋ. Le taamaseliiyo, mɛɛ o wa suɛi o ndu lo, mbo veelu ndu aa “Chua nuu.” Hei kpeekpei chɔm ni maa ndoo nɔ kaalaa a bɛɛleŋ tau le chuaa hoo. Yiyaŋndɔ a mɛɛ chuaa hoo ndoo sinaŋ paaleleŋ yɛ!—Luku 8:​43-48.

3. Nyunala kuɛɛ naŋ cho yɛ muli?

3 Kɛsiŋ o kɔl maa o cho Chiisu le kuɛ o chuaa hoo lo le, kɛ chuaa hoo chɛŋ ni nya mbo kua o Chiisu lo. Mɛɛ keŋ naa bɛɛ nɔ hau le tosaa ni. Ŋ nɔ miŋ chɛŋ nya miŋ kuɛ o Chiisu lo. Chiisu cho kaamaa tosa suŋ suŋ mi wanaa kua o ndu lo wa seŋgu a naala nda laŋ te. Kɛ o cho wɔ naa veeloo aa: “La huŋ naa ya chua . . . mi la sɔla pɛŋgioo o kɔlta nyalaŋ niŋ.” O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho nyunala ŋuɛɛnu laŋ ndaŋ muli: Yɛɛ yeemaŋ yɛ le hunɔɔ naa Chiisu cha? Yɛɛ Chiisu ndoo yiyaŋ yɛ mɛɛ o dimi aa: “La simnuŋ buɛiyaa ni”? Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ Chiisu o ba? Le yɛɛ wali o ke naa wo ke yɛ naa pɛŋgioo o kɔlta naalaŋ niŋ? Nduyɛ mɛɛ naŋ cho buɛiyaa Chiisuaa yɛ, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le hiouwɔɔ lachi a pɛŋgioo sɔlaa o kɔlta naalaŋ niŋ?

“LA HUŊ NAA YA CHUA”

4-5. Ɔɔ nɛilaŋ lapum la naŋ “huŋ” o Chiisu lo laŋ?

4 Nɛiyo opilɛ o naŋ “huŋ” o Chiisu lo wo cho pɛɛkoo tau a ndu okɔɔ ni. (Luku 1:​1-4) Wana cheleŋ tosa hei le naa le. Naapila i cho kuee ni le teleŋndo nuuviaa le pɛɛkoo kona cho a Chiisu okɔɔ wo. Ŋ “huŋ” vɛlɛ o Chiisu lo te ŋ kɛɛsiaa pɛ le yiŋɔɔ okoŋ miŋ simnuŋ buɛiyaa nduaa.

5 Nɛi cheleŋ naŋ “huŋ” vɛlɛ o Chiisu lo wo cho kɔlaŋ o bɛnduaa kundaa lo a teleŋ naŋ yeema malaa wo ni. Laŋgbaa haa Chiisu cho soliŋndo kpeku ni le saa nduaa mandaa. (Ɛfi. 4:​7, 8, 11; Chɔŋ 21:​16; 1 Pitɛ 5:​1-3) Kɛ naapila nɔ ni miŋ kuɛ o nda lo le malaa. Ŋ nɔ miŋ wa kɔl naa maa bɛnduaa nɔla ma sina kɔl naa le. Ɔɔ maa miŋ dimul nda bɛɛ le, a nɔla ma sina mala naŋ yeema wo. Tofawɔ nyɛ puaapilɛnɔ pilɛ diolaŋ aa Chuliaŋ dimi wo: “Yaa nɔ mi mal wali ya wa tosaa o Bɛtɛɛllo le kɛndiaa ni lepɛŋndo. Le hei, mi chaaŋ ni pilɛ dimul la maa ya I kɔ o bɛnduaa lo le ma ke ya kɔl dɛɛniaa. O tasela ndɔ, mi yiyaŋ maa keŋ ndii yeemaŋ ya o ba le. Kɛ mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi dimul bɛnduaa le ma huŋ ke ya kɔl dɛɛniaa. Kɔl dɛɛniaa nda ke ya koŋ ndo cho nyɛ sɔviɔɔ opilɛ o ya sɔla o yoomu nuu niŋndo.” Bɛnduaa kundaa cho lo lechoo wo chɔmndo wa, mɛɛ a ŋiɔɔŋaa ke Chuliaŋ kɔl dɛɛniaa wa cho naa yɛ, nɔla ma mala naa le sinaa “yiyaŋ Kilitioo.” Ndu cho ni, malaa naa miŋ bii bila mɛɛ Chiisu ndoo yiyaŋ o sɔɔŋ choo yɛ, a mɛɛ naŋ tual taamasi ndɔɔ kɔɔli yɛ. (1 Kɔliŋ. 2:​16; 1 Pitɛ 2:​21) Ŋ nɔ miŋ che mala bɛnduaa ke naa hoo wo nyɛ sɔvɛ.

“LA SIMNUŊ BUƐIYAA NI”

6. Yɛɛ Chiisu ndoo yiyaŋ yɛ mɛɛ o dimi aa: “La simnuŋ buɛiyaa ni”?

6 Mɛɛ Chiisu dimi aa: “La simnuŋ buɛiyaa ni,” naapum dimioo o wa ni aa, “La chɛl mi wa nya chilaŋ” ɔɔ “La huŋ ŋ wanuŋ buɛiya latulu le Chɛhowa nduyɛ miŋ tosaŋ wallo diompilɛ le ndu.” Mɛɛ mɛɛ naŋ bii ndi bila, nyɛ naŋ nɔ miŋ kɛsiŋ o kɔl lo cho ni maa buɛiyo nɔ mbo tosa wallo kalaŋ.

7. A mɛɛ Maatiu 28:​18-20 dimi yɛ, wali yɛɛ nda ke yɛ naa, nduyɛ, tiindaŋ yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ nɔ?

7 Ŋ chɛl veelu Chiisu wo te ŋ yɔŋgu pɛ yoomula naalaŋ o Chɛhowa lo okoŋ miŋ sɔla yiŋɔɔ. Veelu Chiisu wo cho le wana o wana. Nduyɛ, fɛŋ bɛɛ o kɛɛ wanaa yeema ma piɛi Mɛlɛka a kɔl ndaa kpou wa le. (Chɔŋ 6:​37, 38) Chiisu ke buɛiyaa nduaa kpou dioo le ma mala ndu wali Chɛhowa ke ndu wo tosa. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ nɔ tiindaŋndo maa Chiisu cho wa lɔɔlɔɔ a naa latulu le naa wali koŋ malaa.—Nauwɔ Maatiu 28:​18-20.

“LA SƆLA PƐƐKOO YA O BA”

Ke acheleŋnda kɔlta pɛŋgiaalaŋ maa Chiisu (tofa pɛlta 8-11) *

8-9. Le yɛɛ wanaa tusiaŋnda ndaa kaala yɛ Chiisu, nduyɛ, nyunala kuɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ nyunaŋ?

8 Wanaa tusiaŋnda ndaa kaala bɔɔ Chiisu. (Maa. 19:​13, 14; Luku 7:​37, 38) Le yɛɛ? Tofawɔ teŋgeŋ wa Chiisu tɛɛŋ nda Falisiiya wo. Simlachiaa lepiɛiyaa kaŋ ndaa nɔ kaala le waŋnda kposoŋ te, nduyɛ kaa heelaŋndo pila ndaa nɔ ni. (Maa. 12:​9-14) Kɛ Chiisu ndu wa wana tusiaŋ nduyɛ, kaalaa pila ndoo kaala waŋnda ni. Foofola bɛndulaŋ Falisiiya ndaa yeema lɔɔlɔɔ ni nduyɛ, ndaa che ndapila maa a cho a sɔvɛ ma hiau wana o wana. Kɛ mi Chiisu pɛɛsa kaa waa lende nduyɛ, mbo dimul buɛiyaa nduaa maa a nɔ ma che acheleŋnda maa a cho a sɔvɛ ma hiau nda. (Maa. 23:​2, 6-11) Siooŋnde pila waŋnda ndaa nɔ le Falisiiya ni kanifuule, a wa bɔɔ ŋuasu ŋuasu a waŋnda. (Chɔŋ 9:​13, 22) Kɛ mi Chiisu ke acheleŋnda kɔlta pɛŋgiaalaŋ a mɛɛ ndoo suaa o nda lo yɛ, vɛlɛ a kɛndɔŋ ndoo tosal nda woŋ.

9 A nɔ pa kaa Chiisu ndoo nɔ hoo wo? Nyunaŋndɔ aa: ‘Waŋnda sina ya pa le waa wana kɔl vilɛi a wana tusiaŋ? Baa mi yɔŋguŋ pa wulee le walta yɔŋaalaŋ tosaa le acheleŋnda? I cho pa wana ikɛndɛ?’

10. Yɛɛ Chiisu ndoo ke yɛ wanaa wa wallo a ndu latulu wa le?

10 Chiisu ke wanaa wa wallo latulu a ndu wa kɔl landɛi o wali ndaa niŋ te, nduyɛ ndoo fula bɔɔ ŋdial le nda pɛɛkoo. (Luku 10:​1, 19-21) Mbo dɛɛniaa nda le ma wa ndu nyuuniaa. Nduyɛ lɔɔlɔɔ, ndoo yeema bɔɔ le sinaa yiyaŋ ndaa o sɔɔŋ choo. (Maa. 16:​13-16) Mɛɛ waŋndo kuŋga naa tɔlɔɔ saaniaa le mbo hindu nyɛkɛndɛi yɛ Chiisu ndoo bii buɛiyaa nduaa ni. Ma bii pɛɛkula Chiisulaŋ bila nduyɛ ma kɛsiŋ sɔɔŋ o pɛɛku nda woŋ o kɔl. Keŋ tosa ni ma simnuŋ wanaa kaa kɛndɛ.

Wa fɛɛsɛŋ a acheleŋnda nduyɛ ma wa wana ichaŋya

Nɔ dialluŋ fulaŋ a sɛmbɔɔ

Wa wana tusiaŋ nduyɛ ma tosa wallo *

11. Nyunala kuɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ nyunaŋ?

11 Baa wana cho chilaŋ chuaa wo ŋ cho ni? Te lende i cho ni, mɛɛ nyunaŋndɔ aa: ‘Vɛɛ ya bii yɛ acheleŋnda naa niaa walla ɔɔ o ya lo bɛɛ? I tosa pa mi kɔl nyuloo wa naa tɛɛŋ? Baa mi dɛɛniaa pa acheleŋnda le ma nyuna ya? I nɔ pa yeemɛi le sinaa yiyaŋ ndaa o sɔɔŋ choo?’ Fɛŋ bɛɛ ŋ nɔ miŋ wa maa Falisiiya le. Mi ndaa dɔunuŋ tumbe te waŋnda ndaa nyuna nda pɛ a pɛɛkula ndalaŋ okɔɔ. Nduyɛ, mi ndaa tusi vɛlɛ pɛŋ wanaa ndaa kɛɛ le pɛɛkula ndalaŋ laalaŋndo wa nyɛpalaa choo.—Maki 3:​1-6; Chɔŋ 9:​29-34.

“LA NƆLA MI LA SƆLA PƐŊGIOO O KƆLTA NYALAŊ NIŊ”

12-14. Le yɛɛ wali Chiisu ke naa le tosaa wo chuu yɛ naa kɔlta pɛŋgiaalaŋ?

12 Le yɛɛ naŋ sɔla yɛ kɔlta pɛŋgiaalaŋ o wali Chiisu ke naa le tosaa wo niŋ? Sabulaŋ la cho tau, kɛ nyɛɛmbɔ koni naŋ cho yaasiaa ni.

13 Ŋ nɔ wanaa chaa chilaŋ chuaa wa. Chɛhowa cho Wana cho naa Chilaŋ Chuaa choo Kpou Kpou wo ni. O cho wana ŋuasu ŋuasu ɔɔ wana kɛɛ ikɛndɛ sina le o cho le. Mbo naŋ kɔl a wali naŋ tosal ndu wo. (Hibu. 6:​10) Nduyɛ, mbo luei naa vɛlɛ yoomuaŋ le wali o ke naa wo tosaa. (2 Kɔliŋ. 4:​7; Kalee. 6:​5) Mi Chiisu, o cho Masa naa wo bɛɛ kɛsul naa taamasioo a mɛɛ naŋ nɔ miŋ bii acheleŋnda yɛ. (Chɔŋ 13:​15) Nduyɛ, bɛnduaa kundaa cho naa mandaa wa bɛɛ cho kindiŋndo le taamasi Chiisu, o cho “wana mandaa lasaa bɛndoo” wo tolɔɔ kɔɔli. (Hibu. 13:​20; 1 Pitɛ 5:​2) Ma kindiŋ kpoke le naa biyɔɔ nyɛkɛndɛi a naa kɔl dɛɛniaa kioo nduyɛ ma chɔm kɔl sikpaa le naa pɛɛkoo a naa mandaa.

14 Ŋ nɔ chaŋyaŋ sɔvɛ sɔviɔŋ. Wanaa cheleŋnda sɔla hau kɔl hiniaa naŋ sɔla o wali Chɛhowaa tosaa wo niŋ te, nduyɛ kaala cho naa tɛɛŋ ndo cho ba o ba le. Yiyaŋndɔ a hei okɔɔ. Ŋ nɔ hau dioo le wallo a puaapiliaa a ndepiliaa nɔ kaala kɛndɛlaŋ nda, kɛ o cho wanaa chuaŋnuŋ te nda cho le. A nɔ kɔl kaloo le sɔɔŋ bɔɔbɔɔ tosaa, kɛ a chi nda lisaŋ te. Nduyɛ, ma chua pɛŋ acheleŋnda maa a cho a sɔvɛ ma hiau nda. A chue naa ko pɛŋ maa wanaa nda cho Mɛlɛka piɛiyo latulu wa le, kɛ maa chaaŋaa nda. Nduyɛ le mɛɛ nda nɔ kaala yiŋgoloŋndo le naa yɛ, a cho a bɛɛndiaŋ le piɔmndo sɔlaa le naa.

15. Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ che wali naŋ cho tosaa wo?

15 Wali sɔvɛ sɔviɔɔ pila nda ke naa ni. Miŋ pɛɛku waŋnda tonyaa a Chɛhowa okɔɔ nduyɛ, miŋ chɔɔmuu choola Masa Nyinaa Wɔɔŋnda cho hau pɛŋgɛlaa laŋ. (Chɔŋ 8:​44) Choola Setanalaŋ la cho hau waŋnda lueiyo o kɔlta saŋgaalaŋ niŋ. Le taamaseliiyo, o yeema miŋ laalaŋ maa Chɛhowa mel naa haki le yɔŋnda naala wɔɔŋndaŋ te nduyɛ maa o kaala naa pɛŋ te. Choolaŋ pila la cho laŋ ni! Wanaa laalaŋ choolaŋ ndaŋ nda cho hau o kɔlta saŋgaalaŋ niŋ tau. Kɛ te ŋ kuɛ pɛ o Kiliti lo, mi Mɛlɛka mal naa haki le yɔŋnda naala wɔɔŋndaŋ. Nduyɛ, ŋ nɔ miŋ kɛsiŋ o kɔl maa Chɛhowa kaala naa tau. (Luomaŋ. 8:​32, 38, 39) Lelaŋ, i cho bɔɔ suɛi kɔl kɛndɛ le waŋnda malaa ma dɔu tiindaŋ ndaa o Chɛhowa niŋ. Nduyɛ miŋ naŋ kɔl tau te ŋ che nda pɛ hiouwɔɔ lachioo tosaa o yoomula ndalaŋ niŋ!

NYƐ MALA BUƐIYAA CHIISUAA MA HIOU LACHI A PƐŊGIOO SƆLAA O KƆLTA NDALAŊ NIŊNDO

16. Le yɛɛ wali Chiisu ke naa le tosaa wo cho yɛ teŋgeŋ a walta cheleŋnda naŋ tosalaŋ?

16 Wali Chiisu ke naa le tosaa wo cho nyɛ pilɛ a walta cheleŋnda naŋ tosalaŋ te. Le taamaseliiyo, mi a bɔɔbɔɔ miiŋgu a saŋgɛiya yɔkɔɔ o la nda lo bɛɛ te a niilu pɛ o walta ndalaŋ niŋ, nduyɛ a ve a kɔl kɛndɛ le. Kɛ miŋ sɔla kɔl hiniaa tau te ŋ niilu pɛ wali Chɛhowa nda Chiisu ke naa wo tosaa. Lepum miŋ wa a saŋgɛiya yɔkɔɔ te ŋ niilu pɛ walta naalaŋ tosaa kpɛɛŋ. Nduyɛ te o yɔŋ pɛ aa ŋ nɔ le kɔlaŋ o bɔŋaŋ leKilisiɔŋndo a paale yɔŋgaŋndeŋ, miŋ kuɛ le dialloŋ wu le kɔlaŋ. Kɛ te ŋ kindiŋ pɛ kpoke miŋ kuɛ o bɔŋaŋnda naalaŋ a teleŋnda waa naa, miŋ sɔla kɔlta pɛŋgiaalaŋ a yoomuma sɛnɛiyaŋ. Lende koni i yɔŋnuŋ ni te ŋ kindiŋ pɛ kpoke le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a Baabuiyo pɛɛkoo. Tɔnɔ naŋ sɔla le sɔɔŋ muŋ tosaa wo hiau poloŋ a sɛmbɛ naŋ duau wo!

17. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ kɛsiŋ o kɔl a naapila okɔɔ, nduyɛ, a yɛɛ okɔɔ naŋ nɔ yɛ miŋ wa yekeŋ?

17 Ŋ nɔ miŋ kɛsiŋ o kɔl maa naa kpou nɔ naa yoomuma naŋ ma mɛɛlu wa. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ wa yekeŋ a sɔɔŋ naŋ luei balaŋ leniŋ ndoŋ. Le taamaseliiyo, miŋ yɔɔkpiaa naapila lepum le nyɛm kɛŋ chieeŋndo hoo nuuviaa tau. Tofawɔ nyɛ Chiisu dimul po chua piaandu sulaa pilɛ nyuna ndu aa: “O yɛɛnɛ ya I tosa yɛ mi sɔla yoomu kpeekpeiyo o nɔ lamɛɛlu le wo?” Po chua piaandoo hoo wa niŋ Sawala Muuselaŋ biyɔɔ. Nduyɛ wana che pɛ aa wana kɛndɔɔ pila o wa ni kanifuule, yau Maki wo dimi maa “mi Chiisu nua ndu chiŋ o kaalaa niŋ.” Mi Chiisu dimul chua piaandu sulaa hoo aa: “Kɔ ma kɔ pisi nyɛ o nyɛ ŋ nɔ. . . . Te a tosa hei pɛ, a hiŋ a simnuŋ buɛi ni.” Poo hoo ndoo “sul tau.” Lelaŋ mɛɛ o tuei hei, mi kɔllo tambu ndu pɛsɛkɛ kanifuule, ndoo yeema mi nyɛm ndɔŋ kiɔɔŋ muŋ hɛluŋ ndu le. (Maki 10:​17-22) Le hei, mbo kɛɛ le simnɔŋndo buɛi Chiisu wo nduyɛ mbo hiau lachi a waa chiɔɔ le “nyɛ sɔlaa.” (Maa. 6:​24) Te ndoo wa pɛ aa num Chiisu dimul keŋ ni, yɛɛnɛ ŋ wa yɛ tosa?

18. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ wa tosaa lɔɔlɔɔ, nduyɛ le yɛɛ?

18 O bɛnda bɔɔ miŋ wa yiyaŋndo lɔɔlɔɔ a nyɛ hiou wa o sɔvɛ o yoomu naa niŋndo okɔɔ. Le yɛɛ? Le miŋ tosa a sabu maa ŋ cho yoomuma naŋ soliŋndo kpeku nyɛkɛndɛi. Tofawɔ nyɛ chua piaandu pilɛ diolaŋ aa Maki dimi wo: “Le wɔsila bɔɔbɔɔ, I wa ko chɔɔ maa I tosa yoomu nuu tɛtɛlɛ. I wa kɔɔfaleŋ tosaa, kɛ a kanioŋ okɔɔ yaa yiyaŋ lɔɔlɔɔ ni nduyɛ yaa yeema mi nyɛ o nyɛ ndoo wa o kɛndɛ o yoomu nuu niŋ. Kɛ yaa nɔ bɔɔ kɔl landɛiyo. Mi kindiŋ le sinaa nyɛ tosa mi sɔɔŋ wa niŋ ŋ kala o yoomu nuu niŋndo. Okoŋ, mi cha maa yeemaŋ nuŋ ya kɛsɛ nyɛ tase o yoomu nuu niŋ ni, nduyɛ mi Chɛhowa wa wana diiŋ ndɔɔ.” Mi Maki siŋga yiyaŋ ndoo nɔ hoo wo nduyɛ mbo tosa hiouwɔɔ lachioo o yoomu ndɔɔ niŋ. Mbo chɔɔlu yɔŋgɔŋ le wali Chɛhowaa tosaa. Mbo hiau lachi a dimioo aa: “Mi buulaŋ lepum a nyɛsɔlaa okɔɔ. Kɛ a mala Chɛhowaa nduyɛ a toolu Chiisu cho ya wo, I sɔla niŋ batiuwaa o simulta nilaŋ niŋ.”

19. Le yɛɛ i cho yɛ suɛi sɔvɛ le miŋ nɔ yiyaŋ kɛndɔɔ?

19 Ŋ nɔla miŋ hiou lachi a kɔlta pɛŋgiaalaŋ sɔlaa le waa buɛiyaa Chiisuaa te ŋ tosa pɛ sɔɔŋ ŋgaa. I tasei, a nɔ ma nɔ yiyaŋ kɛndɔɔ. Wali Chɛhowaa naŋ cho tosaa ni. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ tosa ndu mɛɛ o yeema yɛ. Naŋ cho wanaa walla ni, nduyɛ Chɛhowa cho Masanɔɔ ni. (Luku 17:​10) Te o yɔŋ pɛ miŋ kindiŋ le wali ndɔɔ tosaa mɛɛ naŋ yeema yɛ, mɛɛ ŋ cho sɔɔŋ tosa ŋ kala le naapila. I wa ko mɛɛ nda mɔsɔŋa naa nauwa a ŋiɔɔŋ le wallo mi o pilɔɔ saa bolle kalaleŋ yɛ. Mɛɛ mɛɛ nau waa lende nɔ kpaayaa, yɔkpaa koni o yɔkpa ni te o kɛɛ pɛ le wallo mɛɛ wana cho wallo a ndu wo yeema yɛ. Kɛ o baa pilɔɔ choo, te ŋ tol pɛ nɛi chɔmaa Chɛhowaa kɔɔli, ŋ nɔla miŋ tosa sɔɔŋ naŋ yiyaŋ maa ŋ tiuba muŋ tosa le woŋ. Nduyɛ, mɛɛ mɛɛ simultaŋ la komal naa, hiouwɔɔ naŋ hiau laŋ ni. Kɛsiŋ o kɔl maa wana o wana nɔla mbo kuuna hɛnaŋ Chɛhowaa yɔŋnɔŋndo le!—Luomaŋ. 8:​31; 1 Chɔŋ 4:​4.

20. Yɛɛ nɔ yɛ mbo wa kpeleŋ naa te ŋ hiŋ pɛ le wali Chiisu ke naa wo tosaa?

20 I diiŋ nduɛi, a nɔ ma kɛsi kpeleŋ kɛndɔɔ. Kpeleŋ naa cho le miŋ chuu Finya naa kaalaa Chɛhowa saŋgalaa ni. O wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ, mi waŋnda apum tual Chiisu kɔɔli le o kɛndɔɔ ndu nuuviaa o ŋdial le ndapila. Mi waŋnda haa tambu kɔl tau mɛɛ sɔɔŋ kuɛ mɛɛ nda ve kɔl te yɛ, nduyɛ ma faŋaŋ ndu kɔɔli. (Chɔŋ 6:​25-27, 51, 60, 66; Filipi. 3:​18, 19) Kɛ wanaa ndaa tol ndu kɔɔli a kɔl ndaa kpou le mɛɛ ndaa nɔ kaalaa le Mɛlɛka a chaaŋaa ndaa waŋchieeya yɛ mel ndu le. Ma hiau lachi a wali o ke nda wo tosaa haaa a yoomu ndaa mɛɛlulaŋ, nduyɛ fanda wa nda lachi wo wa le kɔlaŋ waa choo choo a Chiisu ni. Maa waŋnda haa, naa bɛɛ cho wa wali Chiisu ke naa wo tosaa lɔɔlɔɔ a kɔl kɛndɛ te ŋ kɛsi pɛ kpeleŋ kɛndɔɔ.

21. A mɛɛ Maatiu 6:​31-33 dimi yɛ, tiindaŋ yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ nɔ o Chɛhowa niŋ?

21 I yaa nduɛi, a nɔ ma nɔ tiindaŋ kpeekpeiyo. Ŋ kɛɛsiaa le miŋ soliŋ naapila sala le wali Chiisu ke naa wo tosaa. Mi Chiisu dimi maa waŋnda nɔ le naa nyɛpalaa tuisioo choo. Kɛ ŋ nɔ miŋ nɔ tiindaŋndo maa simul kɛkɛ komal naa pɛ, Chɛhowa cho naa yoomuaŋ luei le miŋ biunuŋ. Mɛɛ naŋ biunuŋ simultaŋ fau, lende ko tiindaŋ naa kiandu ni. (Chemi. 1:​2-4) Ŋ nɔ vɛlɛ miŋ nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa cho wa naa kioo nyɛm naŋ hauba woŋ, maa Chiisu cho naa manda nduyɛ maa puaapiliaa a ndepiliaa naa cho naa wa kɔl dɛɛniaa kioo. (Nuawɔ Maatiu 6:​31-33; Chɔŋ 10:​14, 15; 1 Tɛsa. 5:​11) Yɛɛ kpeekpei naŋ yeema yɛ vɛlɛ o muŋ kɔɔli?

22. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ naŋ kɔl?

22 Mi chua Chiisu siŋgi wo sɔla kɔl pɛŋgiaa o paale o siŋgi ndu leŋ ndeŋ choo. Kɛ le mi ndoo hiou lachi a kɔl pɛŋgiaa sɔlaa, mɛɛ mi ndoo simnuŋ buɛi Chiisu wo. Yɛɛ num yiyaŋ yɛ maa ndoo tosa? Yiyaŋndɔ a fanda ndɔɔ okɔɔ. Te o yɔŋ pɛ maa lekɛndɛi mbo simnuŋ buɛi Chiisu wo, mɛɛ ndu bɛɛ nɔ le waa o choo choo niŋ a Chiisu latulu! O yɔŋ bɛɛ aa mi ndoo mɛi nyɛm bɔɔbɔɔ kɔɔli le simnɔŋndo buɛi Kilitioo, mɛɛ o kil iso kposoŋ te. O yɔŋ bɛɛ aa le kɔlaŋ choo choo ɔɔ le waa o lɛŋndeŋ choo naŋ nɔ tiindaŋndo ni, ŋ nɔ miŋ naŋ kɔl le mɛɛ naŋ chɛl veelu Chiisu wo yɛ aa: “La huŋ naa ya chua!”

CHONDII 13 Kiliti Cho Taamasi Naa Ni

^ pɛl. 5 Chiisu veelu naa maa naŋ kɔ o ndu lo. Yɛɛ yeemaŋ yɛ le veelu ndɔɔ chɛlɔɔ? Buŋgɛi hei cho naa nyunaa hoo mulul. I cho naa vɛlɛ chɔm mɛɛ naŋ sɔla kɔlta pɛŋgiaalaŋ le wallo latulu a Chiisu yɛ.

^ pɛl. 60 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Mi Chiisu ke waŋnda kɔlta pɛŋgiaalaŋ o nɛila bɔɔbɔɔ niŋ.

^ pɛl. 66 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: O nɛi pilɛ koŋ choo, puaapilɛnɔɔ nɔla hau mbo ke acheleŋnda kɔlta pɛŋgiaalaŋ o nɛila teŋgeŋ teŋgeŋndaŋ niŋ.