Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 37

Le Yɛɛ Naŋ Nɔ yɛ Miŋ Tuei Chɛhowa Diom, Nduyɛ Vɛɛ Naŋ Tuɛi yɛ Ndu Diom?

Le Yɛɛ Naŋ Nɔ yɛ Miŋ Tuei Chɛhowa Diom, Nduyɛ Vɛɛ Naŋ Tuɛi yɛ Ndu Diom?

“Ŋ nɔ mi ŋ tuei Mɛlɛka finya naa diom mbo hiou bɛɛ mɛɛ naa ŋ tuɛi finyaa naa chieeŋ naŋ diom yɛ.”​—HIBU. 12:​9.

CHONDII 9 Chɛhowa Cho Masa Naa Ni!

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tuei Chɛhowa diom?

Ŋ NƆ miŋ tuei Chɛhowa diom * kanifuule ndu cho Wana Toosiaa naa wo ni. Lelaŋ, o nɔ dioo le mbo dimul naa nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa wo a o naŋ nɔ miŋ tosa le wo. (Sɔɔŋ. 4:​11) Sabu cheleŋ naŋ nɔ vɛlɛ miŋ tuei Chɛhowa diom ndo cho le mɛɛ o cho Masa kɛndɔɔ yɛ ni. Chɔŋ o sindɔɔ niŋ mbo huŋ bii a hau, waŋchieeyaa bɔɔbɔɔ sɔla niŋ kpaayaa le waa chaaŋaa ndaa waŋchieeya choo ŋmasa. Kɛ te ŋ tuu pɛ masale ndaleŋ a masale Chɛhowaleŋ, miŋ che maa Chɛhowa hiou nda taasioo, kaalaa, a nyiɛɛye poloŋ poloŋ bɛndu.—Ɛsɔ. 34:​6; Luomaŋ. 16:​27; 1 Chɔŋ 4:​8.

2. A mɛɛ Hibuluiya 12:​9-11 dimi yɛ, sabula kuɛɛ naŋ nɔ yɛ le miŋ tuei Chɛhowa diom?

2 O cho le mɛɛ naŋ nɔ siooŋii nduɛi yɛ le Chɛhowa yeema naa miŋ tuei ndu diom te. Kɛ le mɛɛ naŋ kaala ndu nduyɛ miŋ chua ndu maa Finya naa kaalaa yɛ. O yau Pɔɔl poonyial Hibuluiya wo niŋ, mbo tɛɛsiaa maa “ŋ nɔ mi ŋ tuei Mɛlɛka Finya naa diom” kanifuule, “le naa malaa” o pɛɛku naa ni.​—Nuawɔ Hibuluiya 12:​9-11.

3. (a) Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa ŋ cho wanaa tuei Chɛhowa diom? (b) Nyunala kuɛɛ naŋ cho yɛ muli?

3 Ŋ tuɛi Chɛhowa diom te ŋ kindiŋ pɛ kpoke le miŋ diikuŋ ndu o nyɛ o nyɛ niŋ. Ŋ tuɛi ndu vɛlɛ diom te ŋ pɛŋgi pɛ tiindaŋndo dɔwɔɔ o naapila niŋ le kɛɛsiaalaŋ tosaa. (Pulɔ. 3:​5) Te ŋ pɛɛku pɛ tau a suliŋnda Chɛhowalaŋ okɔɔ, i cho wa tɛtɛlɛ le miŋ tuei ndu diom. Le yɛɛ naŋ dimi yɛ lende? Kanifuule, sɔɔŋ Chɛhowa tosa woŋ kpou, suliŋnda ndɔlaŋ la nyindu ndu le muŋ tosaa ni. (Sam 145:​9) Mɛɛ naŋ pɛɛku fau a Chɛhowa okɔɔ, lende ko naŋ hiau lachi a ndu kaalaa ni. Nduyɛ te o yɔŋ pɛ miŋ kaala Chɛhowa, sawala bɛndula yeemaŋ o yau choo le sinaa nyɛ naŋ nɔ miŋ tosa wo a o naŋ nɔ miŋ tosa le wo le. Miŋ kindiŋ vɛlɛ kpoke le yiyaŋndaŋ a yeemaŋ wɔɔŋ Chɛhowa tul leyɛ woŋ soliŋndo o kɔl. (Sam 97:​10) Lepum, o ve bɛɛŋ le nyɛ Chɛhowa yeema wo tosaa le. Yɛɛ tosa yɛ ndi ikala? Nduyɛ, yɛɛ bɛnduaa kundaa, finyaa, a kalla pɛɛku yɛ o taamasi Masa ibuŋgaa Nɛhimaya, Masaa Deeve, a Meele, kalaa Chiisu kɛsi wo niŋ? Buŋgɛi hei cho naa nyunalaŋ ndaŋ mulul.

SABU O WA LEPUM IKALA LE CHƐHOWA DIOMNDO TUEIYƆƆ WO

4-5. A mɛɛ Luomaŋnda 7:​21-23 dimi yɛ, le yɛɛ o wa yɛ lepum ikala le Chɛhowa diomndo tueiyɔɔ?

4 Sabu tosa ndi lepum ikala le Chɛhowa diomndo tueiyɔɔ wo cho le mɛɛ naŋ cho wanaa lahakiaa yɛ ni. Lelaŋ, miŋ kuɛ le nila kalulaŋ tosaa lepum. Mɛɛ Adam nda Ifi tosal Mɛlɛka nila kalulaŋ ma dia komɔɔ yɔm o dimul nda maa a dia le wo, ma chɔm kɛsɛ maa a yeema ma waŋnuŋ o ba ndaa choo. (Chɛ. 3:​22) Hau bɛɛ, waŋchieeyaa bɔɔbɔɔ kpeeŋa Mɛlɛka ikɛi ma wa kɛɛsiaalaŋ tosaa a ba nda.

5 Hali wanaa sina Chɛhowa nduyɛ ma kaala ndu wa bɛɛ, mbo wa lepum ikala le ndu diomndo tueiyɔɔ o sɔɔŋ choo kpou. Mi Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo bɛɛ sɔla simul waa naa. (Nuawɔ Luomaŋnda 7:​21-23.) Maa Pɔɔl, ŋ yeema miŋ tosa nyɛ nɛŋi Chɛhowa kɔllo wo. Kɛ ŋ nɔ miŋ wa chɔulabaa yiyaŋndaŋ a yeemaŋ wɔɔŋ huŋ naa o kɔl loŋ lɔɔlɔɔ.

6-7. Sabu cheleŋ kuɛɛ tosa yɛ ndi lepum ikala le Chɛhowa diomndo tueiyɔɔ? Chɔmndɔ taamaseliiyo.

6 Sabu cheleŋ tosa vɛlɛ ndi ikala le Chɛhowa diomndo tueiyɔɔ wo cho naamu naa a yiyaŋ wanaa naŋ mandaŋ tɛɛŋ nda ni. Kɔl kalula waŋchieeya la bɔɔbɔɔ chɛlaŋ a hɛnaŋ Chɛhowaa kposoŋ te. Lelaŋ, mɛɛ miŋ chɔulaba kalaŋ le yiyaŋnda waŋchieeya, la chɛlaŋ a hɛnaŋ Chɛhowaa le laŋ fafaŋndo. Tofawɔ taamaseliiyo opilɛ.

7 O fondaŋndaŋ lapum, mi feleŋguaa sɔla kɔl landɛiyo le ma soliŋ yoomu ndaa kpeku le kanioŋ nuuviaa tau le wanaa ndaa. Mi simul waa naa komal ndepilɛnɔ pilɛ diolaŋ aa Meele. * Tuupa mbo pɛɛku a Chɛhowa okɔɔ, ndoo chii niŋ fɛŋ sukuu ndɔɔ. Nduyɛ, sukuula hiou wa la sɔvɛ o lɛŋnde ndɔleŋ niŋndaŋ opilɛ o kuɛ ni. Le hei, mi Meele sɔla kɔl landɛiyo wanaa velu ndu wa o ba le mbo nuuviaa wali waŋnda ke bɛɛleŋ tau nduyɛ mbo nɔ paawa bɛndoo wo. Wali waa lende Meele bɛɛ ndoo yeema ni. Kɛ mɛɛ o pɛɛku a Chɛhowa okɔɔ nduyɛ mi kaala ndɔɔ luɛi ndu o kɔl, mbo siŋga kpeleŋnda ndɔlaŋ. Kɛ a koŋ kpou, mbo dimi aa: “Teleŋndaŋ lapum, mi saaluŋ nɛila ya kei le kanioŋ sɔlaa tau wo. Kɛ mi che maa te I luei balaŋ leniŋ pɛ, I cho lɛ wa Chɛhowa piɛi mɛɛ ya cho ndu piɛiyo suŋ suŋ yɛ le. Le mɛɛ wanaa niaa dɔu ya yeemɛi ikaniei o kɔl lɛ, i cho wɔ bɛɛŋ le mi kɛɛ walta ŋkanila ya sɔla laŋ te. I cho piɛileŋ o Chɛhowa lo le mbo mala ya mi soliŋ yeemɛi huŋ ya o kɔl le chɛlɔɔ wali kuuna ya tosaa tau o ndu piɛiyo niŋndo.”—Maa. 6:​24.

8. Yɛɛ naŋ cho yɛ hunɔɔ yaasiaa?

8 Miŋ sɔla tɔnɔɔ tau te ŋ tuei pɛ Chɛhowa diom. Kɛ sabu cheleŋ cho le mi wanaa cho chilaŋ chuaa wa mɛɛ bɛnduaa kundaa, finyaa, a kalla cho naa yɛ, tol nɛi chɔmaa Mɛlɛkaa kɔɔli. Te o yɔŋ pɛ mi nda bɛɛ tol nɛi chɔmaa Mɛlɛkaa kɔɔli, a nɔla ma mala acheleŋnda. Ŋ yaasiaŋndɔ taamasi waŋnda apum o Baabuiyo niŋ le sinaa mɛɛ naŋ nɔ miŋ soliŋ kpaaya naŋ nɔ wo kpeku, o nɛi nɛŋi Chɛhowa kɔllo wo niŋ yɛ.

MƐƐ TAAMASI NƐHIMAYA WO MALA BƐNDUAA KUNDAA YƐ

Mi bɛnduaa sɔɔŋguu le wallo tosaa o Toŋgo leMasaa, mɛɛ Nɛhimaya bɛɛ sɔɔŋguu le Chulusɛlɛm miŋgioo taŋgullo yɛ (Tofa pɛlta 9-11) *

9. Simulta kuɛɛ komallɛ Nɛhimaya?

9 Chɛhowa ke bɛnduaa kundaa kalaŋ sɔviɔɔ le ma manda wanaa nduaa nyɛkɛndɛi. (1 Pitɛ 5:​2) Bɛnduaa sɔla malaa tau te a pɛɛku pɛ a mɛɛ Nɛhimaya ndoo bii wanaa Chɛhowaa yɛ okɔɔ. Nɛhimaya wa masa ibuŋgaa le Chuda ni. Lelaŋ, ndoo nɔ kpaayaa waŋnda kpou choo. (Nɛhi. 1:​11; 2:​7, 8; 5:​14) Yiyaŋndɔ a simulta komal Nɛhimaya laŋ lapum. Mbo saaluŋ maa waŋnda nɔɔliaa maaŋ Mɛlɛkaa nduyɛ, a ve lɛ Livaiya toolu a nyɛm ndaa hauba woŋ a mɛɛ Sawaa ndoo dimi yɛ le. Chuuwa ve lɛ sawa Paale nda le pɛŋgiaaleŋ biyɔɔ le nduyɛ, mi puaa apum chua waŋlaanduaa ve Chɛhowa piɛile wa o nɔlaŋ niŋ. Vɛɛ Masa ibuŋgaa Nɛhimaya cho yɛ niko simulta kala kalalaŋ ndaŋ biyɔɔ?—Nɛhi. 13:​4-30.

10. Yɛɛ Nɛhimaya ndoo tosa yɛ mɛɛ simultaŋ la komal ndu?

10 Nɛhimaya soliŋ kpaaya ndɔɔ kpeku le wanaa Mɛlɛkaa baŋɔɔ a ka ka le ma tol yiyaŋ ndɔɔ kɔɔli le. Kɛ, mbo piɛi o Chɛhowa lo le nɛi chɔmaa nduyɛ mbo pɛɛku nda Sawala Chɛhowalaŋ. (Nɛhi. 1:​4-10; 13:​1-3) Mi Nɛhimaya chɔm vɛlɛ kaa tusiaŋndo mɛɛ o sɔɔŋguu le kpakioo Chulusɛlɛm miŋgioo taŋgullo a puaapiliaa nduaa latulu.​—Nɛhi. 4:​15.

11. A mɛɛ Tɛsaloniaŋ Tasoo 2:​7, 8 dimi yɛ, vɛɛ bɛnduaa kundaa nɔ yɛ ma bii wanaa cho o kundaa niŋnda?

11 Simulta komal Nɛhimaya laŋ la komal niŋ bɛnduaa kundaa le. Kɛ a nɔla ma tol taamasi ndɔɔ kɔɔli o nɛila bɔɔbɔɔ niŋ. Le taamaseliiyo, a nɔ ma tosa wallo kalaŋ le puaapiliaa a ndepiliaa ndaa malaa. A nɔ ma yiyaŋ naa maa a cho a sɔvɛ ma hiau acheleŋnda le mɛɛ nda cho chilaŋ chuaa yɛ le. Kɛ, a nɔ ma bii puaapiliaa a ndepiliaa ndaa o nɛi kaalaa niŋ. (Nuawɔ Tɛsaloniaŋ Tasoo 2:​7, 8.) Tusiŋ ndaa a kaala yiŋgoloŋ nda nɔ le puaapiliaa a ndepiliaa ndaa wo nyindu nda ni le suɛi o nda lo nyɛkɛndɛi. Mi Andulu, o cho niŋ bɛndu kundaa le wɔsila bɔɔbɔɔ wo dimi aa: “I saaluŋ maa te o yɔŋ pɛ mi bɛndu kundaa wa wana ikɛndɛ nduyɛ mbo wa wana ichaŋya, kaalaa pila puaapiliaa a ndepiliaa kaala ndu ni. Nduyɛ, te bɛnduaa chɔm pɛ suliŋndaŋ ndaŋ, i wa tɛtɛlɛ le mi puaapiliaa a ndepiliaa tol nɛi chɔmaa ndaa kɔɔli.” Mi Tony o cho niŋ bɛndu kundaa le wɔsilaŋ tau wo bɛɛ dimi aa: “Mi kindiŋ le sila cho o Filipiaŋnda 2:​3 niŋndo dɔwɔɔ o wali niŋ. Nduyɛ I cho wallo lɔɔlɔɔ le hiouwɔɔ lachi a acheleŋnda chuaa maa nda hiou wa a sɔvɛ a ya. Hei mala ya ni I beŋ acheleŋnda le ma diikuŋ ya le.”

12. Le yɛɛ i cho yɛ suɛi sɔvɛ le mi bɛnduaa kundaa wa wanaa tusiaŋ?

12 Bɛnduaa nɔ ma wa wanaa tusiaŋ mɛɛ Chɛhowa cho wana tusiaŋ yɛ. Mi che bɛɛ Chɛhowa, o cho Kpuluŋgumaa le chieeŋndo kpou wo cho o choo choo niŋ pɔ, kɛ o cho “tofaa . . . o chieeŋndo choo” le solioo “wanaa tambɛiya o kuɛi niŋ.” (Sam 18:​35; 113:​6, 7) Baabuiyo dimi pɛŋ maa Chɛhowa tul bɔɔ wanaa yoŋgaa a wanaa heelaŋnda leyɛ.—Pulɔ. 16:​5.

13. Le yɛɛ bɛndu kundaa nɔ yɛ mbo wa wana manda “sondo ndɔɔ” wo?

13 Bɛndu kunda tuɛi Chɛhowa diom ndo nɔ mbo wa wana manda “sondo ndɔɔ” wo. Te o tosa lende le, o cho diomnda wɔɔŋndaŋ soliŋ o sondo te o yɔŋ pɛ mi waŋndo ke ndu lebɛɛ le. (Chemi. 1:​26; Kalee. 5:​14, 15) Mi Andulu naŋ soo suŋ a ndu okɔɔ wo dimi aa: “Lepum, mi kuɛ le puaapilɛnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔ ke ya lebɛɛ le wo diomnde wɔɔŋndeŋ kioo. Kɛ I yiyaŋ niŋ tau a taamasi laŋgbaa laalaŋaa Baabuiyo soo a nda okɔɔ wa. Nduyɛ, keŋ mala ya niŋ le sinaa sabu i cho suɛi sɔvɛ le waa wana kɔl vilɛi a wana tusiaŋndo.” Bɛnduaa kundaa chɔm maa a tuei Chɛhowa diom te a wa pɛ suɛi nyɛkɛndɛi o wanaa cho o kundaa niŋnda lo, a o chaaŋaa ndaa bɛnduaa kundaa lo.—Kolo. 4:​6.

MƐƐ TAAMASI MASAA DEEVE WO MALA FINYAA YƐ

14. Wali yɛɛ Chɛhowa ke yɛ finyaa, nduyɛ, vɛɛ o yeema yɛ nda ma tosa ndu?

14 Chɛhowa yulu finyaa iso le mbo wa yuŋgoo bolleŋ nduyɛ, o yeema ndu vɛlɛ mbo manda chuauwaa nduaa o nɛi sɔviɔɔ choo. (1 Kɔliŋ. 11:​3; Ɛfi. 6:​4) Kɛ hei chɔm naa maa finyaa nɔ mbo soliŋ kpaaya Mɛlɛka ke ndu wo kpeku mɛɛ o yeema yɛ le. O cho hunɔɔ kona dɔunɔŋ o Chɛhowa lo kanifuule, ndu tosa ni mi yuŋgulaŋ kpou la wa. (Ɛfi. 3:​14, 15) Finyaa chɔm maa a cho wanaa tuei Chɛhowa diom te a soliŋ pɛ kpaaya ndaa kpeku o nɛi nɛŋi ndu kɔllo wo niŋ. A sɔla malaa tau te a pɛɛku pɛ a taamasi Masaa Deeve wo okɔɔ.

Yuŋgoo nɔ mbo sina mɛɛ kpɛ finyaa cho wana tusiaŋ yɛ te o wa pɛ piɛileŋ o Chɛhowa lo a nda (Tofa pɛlta 15-16) *

15. Le yɛɛ Masaa Deeve cho yɛ wana taamasi kɛndɛ finyaa nɔ ma yiyaŋ a ndu okɔɔ wo?

15 Mi Chɛhowa ndoo yulu Deeve iso o cho ko le mbo wa yuŋgu ndɔɔ chilaŋ te, kɛ le mbo wa vɛlɛ kaaleŋ Isɔluɛi kpou chilaŋ. Deeve ndoo nɔ kpaaya tau le mɛɛ o wa masaa yɛ. Lepum, mi ndoo soliŋ kpaaya ndɔ koŋ kpeku o nɛi ndoo bɛnda le wo choo, nduyɛ mbo tosa biondɔŋnda wɔɔŋ wɔɔŋndaŋ. (2 Saam. 11:​14, 15) Kɛ mbo chɔm maa o wa wana tuei Chɛhowa diom a mɛɛ o chɛl sila o ke ndu wo yɛ. Mi ndoo dimul Chɛhowa nyɛ o nyɛ wa ndu o kɔl o piɛileŋ niŋ, nduyɛ mbo kindiŋ kpoke le sila ndɔɔ tolɔɔ kɔɔli. (Sam 51:​1-4) Le handɔɔ lechoo, mi Deeve chɔm maa o wa wana tusiaŋ a mɛɛ ndoo chɛl silaa yɛ, o ve ko waŋpiaanduaa o ba le, kɛ waŋlaanduaa bɛɛ o ba. (1 Saam. 19:​11, 12; 25:​32, 33) Mi biondɔŋnda Deeve tosa laŋ la sila ndu, nduyɛ mbo soliŋ niko yoomu ndɔɔ kpou kpeku le Chɛhowa piɛiyo.

16. Ɔɔ sɔɔŋ ŋpum ŋ finyaa pɛɛku o taamasi Deeve wo niŋndo?

16 Nuawɔ sɔɔŋ ŋpum ŋ finyaa pɛɛku o taamasi Deeve wo niŋndo. Fɛŋ bɛɛ, soliŋ kpaaya Chɛhowa ke numndo kpeku o nɛi bɛnda le wo choo le. Te a tosa biondɔŋndo pɛ, chɛl maa a benduŋ nduyɛ ma yaŋ sila Baabui acheleŋnda cho num ke wo nilaŋ. Te a chɔm tusiŋndo pɛ o nɛilaŋ ndaŋ niŋ, wanaa cho o yuŋgu numndo niŋnda cho num bɛɛleŋ ke tau. Te a wa pɛ piɛileŋ latulu a yuŋgu numndo o Chɛhowa lo, dimul ndu nyɛ o nyɛ cho num o kɔl. Tosa ma sina mɛɛ kpɛ ŋ tiindaŋ ndu le malaa yɛ. Kɛ i hiou kpou ve, a nɔ ma kɛsi Chɛhowa wana tase o yoomu numndo niŋ. (Ditɔnɔ. 6:​6-9) Nyɛ sɔvɛ ŋ ke yuŋgu numndo mbo hiou nyɔɔŋ kpou wo cho taamasi num kɛndɔɔ ni.

MƐƐ TAAMASI MEELE WO MALA KALLA YƐ

17. Wali yɛɛ Chɛhowa ke yɛ kalla?

17 Wali lebiɔɔ pila Chɛhowa ke kalla o yuŋgoo niŋ ni. Nda bɛɛ nɔ kpaayaa o tiŋ chuauwaa ndaa choo. (Pulɔ. 6:​20) Mi taamasi kalaa piiliaŋ pɛŋ chuauwaa nduaa haaa o yuuwɛi ndɛi niŋ. (Pulɔ. 22:​6) Tofawɔ sɔɔŋ ŋpum ŋ kalla pɛɛku o taamasi Meele, kalaa Chiisu wo niŋndo.

18-19. Yɛɛ kalla pɛɛku yɛ o taamasi Meele wo niŋ?

18 Meele ndoo sina bɔɔ Baabuiyo. Ndoo nɔ vɛlɛ bɛɛle yiŋgoloŋ ndeŋ le Chɛhowa nduyɛ ndoo nɔ chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a ndu. Mbo chɛl a kɔl ndɔɔ kpou le hɛnaŋ Chɛhowaa tosaa, mi che bɛɛ ndoo sina maa keŋ wa sɔɔŋ siŋga kpou o yoomu ndɔɔ niŋ.—Luku 1:​35-38, 46-55.

Kalaa nɔ mbo kindiŋ kpoke le biyɔɔ wanaa cho o yuŋgoo niŋnda o nɛi kaalaa niŋ o yɔŋ bɛɛ mbo wa o saŋgɛi ɔɔ ma pilaŋ ndu tana (Tofa pɛl 19) *

19 Kalla, la nɔla mi la tol taamasi Meele wo kɔɔli o nɛila bɔɔbɔɔ niŋ. Vɛɛ nya tosa yɛ hei? O tasoo, la nɔ mi la kindi chaŋyɛi nyɛi poŋ a Chɛhowa. La tosa hei te la wa pɛ pɛɛkɔŋ ipilayaa tosaa o Baabuiyo niŋ a piɛileŋ o Chɛhowa lo. O diiŋ ndɔɔ, la nɔ mi la chɛl a kɔl nyaa wulee le siŋgaŋndaŋ tosaa o yoomu nyaa niŋ le Chɛhowa kɔllo nɛŋioo. Le taamaseliiyo, naapum kɔl tuuwo pila wanaa velu numnda ndaa nɔ ni nduyɛ, ndaa suu o chuauwaa ndaa lo dɛɛ le. Le mɛɛ nda manda num lende yɛ, mi num bɛɛ sul dɔɔ a yiyaŋ koŋ maa nɛi kɛndɔɔ cho koŋ ni le chuauwaa numnda mandaa. O yɔŋ bɛɛ maa a pɛɛku niŋ a mɛɛ Chɛhowa yeema num ma bii chuauwaa numnda yɛ okɔɔ, mbo wa lepum ikala kpoke le chuauwaa numnda biuwɔŋndo a suɛi dɛɛ o nda lo. Hei yɔŋnuŋ taama taama te a tosa pɛ nilakalulaŋ a teleŋ ŋ wa o saŋgɛi yɔkɔɔ wo. (Ɛfi. 4:​31) A teleŋnda waa naa, o bɛnda bɔɔ ma piɛi o Chɛhowa lo le mbo ke num kɔl biuwaŋndo. Mi kala pilɛ diolaŋ aa Lydia dimi aa: “Teleŋndaŋ lapum, mɛɛ mi piɛi fɛŋ kalaŋ le halikpeŋ I suu o po nuu lo a kɔl tuu le, te o tui ya diom te. Mi mal lɔ pɛŋ suɛi ya wa dimioo ve mi sim ndɔ kpɛ, okoŋ, mi piɛi o Chɛhowa lo le malaa. Piɛileŋ le mala ya ni mi tiu kɔl nuu ba.”—Sam 37:​5.

20. Simul cheleŋ kuɛɛ komallɛ kalla apum, nduyɛ yɛɛ mala yɛ nda ma sɔla batiuwaa?

20 Mi simul cheleŋ komal vɛlɛ kalla apum. Ma che ndi ikala le chuauwaa ndaa kaalaa chɔmndo. (Tai. 2:​3, 4) Kalla haa a bɔɔbɔɔ, wanaa velu nda wa ndaa nɔ kaala kpeekpei le nda le. Te lende wanaa velu numnda ndaa bii num ni, mɛɛ num nɔ lɛ ma bii chuauwaa numnda lende le. Kala tuɛi Chɛhowa diom ndo nɔ mbo pɛɛku le chuauwaa nduaa biyɔɔ o nɛi kaalaa niŋ. Lepum mii wa ikala kpoke le yiyaŋ ndɔɔ siŋgaa a mɛɛ o tosa sɔɔŋ yɛ. O wa bɛɛ lende, o nɔla mbo tosa siŋgaŋndaŋ ndaŋ. Nduyɛ hei tosa mi yuŋgu ndɔɔ wa a kɔl kɛndɛ.

HIOU LACHI A CHƐHOWA DIOMNDO TUEIYƆƆ

21-22. A mɛɛ Aisaya 65:​13, 14 dimi yɛ, tɔnɔla kuɛɛ naŋ sɔla yɛ te ŋ tuei pɛ Chɛhowa diom?

21 Masaa Deeve ndoo sina sabu i wa suɛi sɔvɛ le Chɛhowa diomndo tueiyɔɔ wo. Mbo poonyiaa aa: “Pɛɛkula Mɛlɛka Yaawɛɛlaŋ la cho sanaa. La ke wana kɔl kɛndɔɔ. Sawala Mɛlɛka Yaawɛɛlaŋ la cho sakpo. La ke naa sina pɛŋgoo o yoomula naalaŋ niŋ. Mɛlɛka, sɔɔŋ numndoŋ ŋ tosa mi buɛi numndo o sɔla silaa. Te wana tosa nyɛ ŋ dimi wo pɛ, wana koŋ tɔnɔ bɛndoo pila o sɔla ni.” (Sam 19:​8, 11) Teŋgeŋ bɛndoo pila naŋ cha hau wanaa cho Chɛhowa diomndo tueiyɔɔ wa tɛɛŋ, a wanaa kɛɛ sila ndɔ kɛndɔɔ wa ni. Wanaa tuei Chɛhowa diom nda cho hau “chondoŋ a kɔl kɛndɛ nda nɔ” wo.—Nauwɔ Aisaya 65:​13, 14.

22 Te o yɔŋ pɛ mi finyaa a kalla tuei Chɛhowa diom, nyaaloo cho wa o yoomula ndalaŋ niŋ. Nduyɛ, yuŋgula ndalaŋ bɛɛ la cho wa lɔɔlɔɔ a kɔl kɛndɛ. Te bɛnduaa kundaa bɛɛ tuei Chɛhowa diom pɛ, kundaa cho hiouwɔɔ lachi a waa o diompilɔɔ niŋ. Kɛ i hiou kpou ve, mi Chɛhowa naŋ kɔl tau a nda. (Pulɔ. 27:​11) Lelaŋ, nyɛ o nyɛ chuu naa nyaaloo mbo hiau Chɛhowa diomndo tueiyɔɔ le!

CHONDII 123 Diikuŋ Nɛi Chɔmaa Mɛlɛkaa

^ pɛl. 5 Buŋgɛi hei cho yaasiaa sabu naŋ nɔ miŋ tuei Chɛhowa diom ndo. I cho naa vɛlɛ mala miŋ sina mɛɛ Masa ibuŋgaa Nɛhimaya, Masaa Deeve, a Meele, kalaa Chiisu nda kpou soliŋ kpaaya ndaa kpeku nyɛkɛndɛi yɛ. Nduyɛ, ŋ cho sina nyɛ bɛnduaa kundaa, finyaa, a kalla pɛɛku o taamasi ndaa niŋndo.

^ pɛl. 1 TƐƐSIAA LE DIOMNDO: Wanaa bɔɔbɔɔ yiyaŋ maa te a tuei pɛ waŋndo diom, mɛɛ chuaambɔɔ ŋ cho le wana koŋ ni ɔɔ kɔl kaloo o hiou num ni. Lelaŋ, o cho waŋnda kpou le yeema ma tuei chaaŋaa ndaa diom te. Kɛ wanaa Mɛlɛkaa nda nda, a kɔllo kpou nda tuɛi ndu diom ni nduyɛ a nɔ yiyaŋ waa lende o kɔl te.

^ pɛl. 7 Diolaŋ lapum o buŋgɛi hei niŋ la siŋgaŋ.

^ pɛl. 62 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Bɛndu kundaa cho wallo latulu nda po ndɔɔ le Toŋgo leMasaa toosiaa, mɛɛ Nɛhimaya bɛɛ sɔɔŋguu le kpakioo Chulusɛlɛm miŋgioo taŋgullo yɛ.

^ pɛl. 64 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Finyaa cho piɛileŋ o Chɛhowa lo a kɔl ndɔɔ kpou a yuŋgu ndɔɔ latulu.

^ pɛl. 66 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Poombɔɔ lo pisultaŋ haaa mbo puɛɛŋ le wali nda ke ndu o sukuu wo tosaa. Kɛ kala ndɔ cho ndu sila a kɔl tuu le, mi che bɛɛ o cho o saŋgɛi yɔkɔɔ a wali o niilu wo.