Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 38

Sɔɔŋguu Puaapiliaa a Ndepiliaa Numnda Ikɛi Kpɛɛluŋ

Sɔɔŋguu Puaapiliaa a Ndepiliaa Numnda Ikɛi Kpɛɛluŋ

“I cho lakɔ o Finya nuu lo, o cho Finya nya wo.”—CHƆŊ 20:​17.

CHONDII 3 Kpaaya Naa, Tiindaŋ Naa, a Kɔl Sikpa Naa

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ veelu Chɛhowa?

CHIISU fɛŋ “Mɛlɛka toosiaa a nyɛ o nyɛ fee.” Nduyɛ mbo toosiaa vɛlɛ maalikɛiya o miiliɔŋndaŋ niŋ, nda kpou cho o yuŋgu ndɔ cho ndu piɛiyo wo niŋ. (Kolo. 1:​15; Sam 103:​20) Teleŋ Chiisu wa o chieeŋndo choo wo, mbo mala waŋnda ma bii bila maa Chɛhowa cho Finya nda ni. Mɛɛ o wa suɛi o buɛiyaa nduaa lo, mbo dimi maa Chɛhowa ‘cho Finya ndɔ ni, nduyɛ nda bɛɛ Finya nda.’ (Chɔŋ 20:​17) Te ŋ yɔŋguŋ pɛ o Chɛhowa lo nduyɛ miŋ sɔla yiŋɔɔ, mɛɛ ŋ luɛi o yuŋgu ndɔɔ niŋ.—Maki 10:​29, 30.

2. Yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?

2 Mi apum che ndi ikala le chɔɔ Chɛhowa maa Finya kaala chuauwaa nduaa wo o cho ni. Nduyɛ apum sina kpeekpei mɛɛ nda chɔm puaapiliaa a ndepiliaa ndaa kaalaa yɛ le. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho yaasiaa mɛɛ Chiisu mala naa le chɔɔ maa Finya kaala chuauwaa nduaa wo Chɛhowa cho ni yɛ, nduyɛ a mɛɛ naŋ sɔɔŋguu ndu ikɛi kpɛɛluŋ yɛ. Ŋ cho vɛlɛ pɛɛku nɛila naŋ tual tamasi Chɛhowaa kɔɔli le puaapiliaa a ndepiliaa naa biyɔɔ nyɛkɛndɛiyo.

CHƐHOWAA YEEMA NUM MA SƆƆŊGUU NDU IKƐI KPƐƐLUŊ

3. Vɛɛ piɛile Chiisu pɛɛku buɛiyaa nduaa leŋ le tosa yɛ miŋ sɔɔŋguu Chɛhowa ikɛi kpɛɛluŋ?

3 Finya kaala chuauwaa nduaa wo Chɛhowa cho ni. Le hei, Chiisu yeema naa miŋ che ndu mɛɛ o che ndu yɛ. Ndu cho ni, ŋ nɔ miŋ che ndu maa Finya cho bɛɛŋ bɛɛŋ a chuauwaa nduaa wo o cho ni. Lelaŋ ŋ wo le suɛi o ndu lo le kanifuule, o cho ŋuasu ŋuasu le. Ŋ nɔla miŋ che hei kpendekele o piɛile Chiisu pɛɛku buɛiyaa nduaa leŋ niŋ. Mbo kandu a diomndaŋ aa: “Finya naa.” (Maa. 6:​9) Chiisu ndoo tiuba mbo dimul buɛiyaa nduaa le ma veelu Chɛhowa aa: “Kpuluŋguma Bɛndoo,” ‘Wana Toosiaa,’ ɔɔ “Masa Cho le Fɛɛŋ a Fɛɛŋndo.” Hei ve wa suɛi wɔɔŋ te kanifuule, mi Baabuiyo soliŋ diolaŋ ndaŋ kpou kpeku le tɛɛsiaa wana suu Chɛhowa cho wo. (Chɛ. 49:​25; Aisaya 40:​28; 1 Timo. 1:​17) Kɛ mi Chiisu dimul naa le miŋ veelu Chɛhowa aa: “Finya naa.”

4. Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa Chɛhowa yeema naa miŋ sɔɔŋguu ndu ikɛi kpɛɛluŋ?

4 Baa ma che ndi pa ikala le Chɛhowa chɔɔ maa Finya kaala chuauwaa nduaa wo o cho ni? Naa pumnda miŋ yiyaŋ lende. Naapum le mɛɛ finya manda naa wo chiee naa biyɔɔ le yɛ, miŋ che ndi ikala le laalaŋndo maa Finyaa cho o kaala naa wo. Kɛ i cho bɔɔ suɛi kɔl dɛɛniaa le sinaa maa Chɛhowa bii yiyaŋnda naalaŋ bila, nduyɛ o yeema naa miŋ sɔɔŋguu ndu ikɛi kpɛɛluŋ. Lelaŋ o dimul naa o Diom ndɔɔ niŋ ni aa: “La sɔɔŋguu [ya] ikɛi, [ya] bɛɛ cho nya sɔɔŋguu ikɛi.” (Chemi. 4:​8) Chɛhowa kaala naa tau, nduyɛ o cho Finya kɛndɛ wana o wana yeema mbo nɔ wo.

5. A mɛɛ Luku 10:​22 dimi yɛ, vɛɛ Chiisu mala yɛ naa miŋ sɔɔŋguu Chɛhowa ikɛi kpɛɛluŋ?

5 Chiisu nɔla mbo mala naa miŋ sɔɔŋguu Chɛhowa ikɛi kpɛɛluŋ. Chiisu ndoo sina Chɛhowa nyɛkɛndɛi. Le hei, mbo tual tamasi ndɔɔ kɔɔli le suliŋnda ndɔlaŋ chɔmndo o nɛi walaŋndo choo. Lelaŋ pɛŋ o dimi ni aa: “Wana o wana che ya pɛ, mɛɛ o chii Finya nuu chɔ.” (Chɔŋ 14:​9) Mɛɛ kaasoŋnɔɔ wa naa o yuŋgoo niŋ yɛ, lende koni Chiisu cho ni. Mbo pɛɛku naa mɛɛ naŋ ke Finya naa bɛɛleŋ, nduyɛ miŋ diikuŋ ndu yɛ. Mbo pɛɛku naa vɛlɛ le miŋ tosa sɔɔŋ kɛndɔŋ, ŋ tosa mi Finya naa naŋ kɔl a naa woŋ. Mɛɛ Chiisu bii yoomu ndɔɔ o chieeŋndo choo yɛ kpeekpei mala naa ni le sinaa maa Finya nɔ kɛndɛi, nduyɛ mbo kaala chuauwaa nduaa wo Chɛhowa cho ni. (Nuawɔ Luku 10:​22.) Ŋ tofaŋndɔ tamaseliilaŋ lapum.

Le mɛɛ Chɛhowa cho Finya kaalaa yɛ, o yɔŋ maalikɛinɔɔ le Chiisu yoomuaŋ lueiyo ni (Tofa pɛl 6) *

6. Chɔmndɔ tamaseliilaŋ a mɛɛ Chɛhowa yaŋ Po ndɔɔ nilaŋ yɛ.

6 Mi Chɛhowa yaŋ chuauwaa nduaa nilaŋ. Yiyaŋndɔ a mɛɛ Chɛhowa yaŋ Po ndɔ tasoo nilaŋ yɛ. Teleŋ Po ndɔɔ wa o chieeŋndo choo wo, mi ndoo yaŋ ndu nilaŋ te ndoo piɛi pɛ o ndu lo. (Luku 5:​16) Mi Chɛhowa ndoo yaŋ vɛlɛ Po ndɔɔ nilaŋ, te ndoo wa pɛ kɛɛsiaala sɔvɛ sɔvɛlaŋ tosaa mɛɛ teleŋ o hɛli kiilaa 12 wo cho naa yɛ. (Luku 6:​12, 13) Mbo yaŋ vɛlɛ ndu nilaŋ teleŋ o wa o buulaŋ bɛndoo niŋndo. Tuupa mi Chuda pisi Chiisu, mbo piɛi o Chɛhowa lo a sɔɔŋ palaŋ wa ndu keeku choo woŋ okɔɔ. Nduyɛ o cho ko piɛile ndɔleŋ te Chɛhowa muli le, kɛ mbo yɔŋ vɛlɛ maalikɛinɔɔ le mbo huŋ luei Po ndɔ kaalaa yoomuaŋ.—Luku 22:​41-44.

7. Vɛɛ kɔllo wa yɛ num le sinaa maa mi Chɛhowa muli piɛile naaleŋ?

7 Hau bɛɛ, Chɛhowa cho wɔ hiouwɔɔ lachi a piɛile buɛiyaa nduaa nilaŋ yaŋɔɔ. Nduyɛ a teleŋ bɛnda wo kpeekpei o muli leŋ ni. (Sam 116:​1, 2) Mi ndepilɛnɔ pum o lɛŋnde Iŋdiaaleŋ niŋ cha mɛɛ Chɛhowa muli piɛile ndɔleŋ yɛ. Bahawɛi kpeekpei wa ndepilɛnɔɔ hoo paaliaŋndo wo cho buulaŋ bɛndoo ni, kɛ mbo piɛi tau o Chɛhowa lo a ndi okɔɔ. Mbo dimi aa: “Pɛl Tɛlivisiɔŋndo le Bukuloo 2019 ndoo bɛnda bɔɔ le ya kanifuule, mbo tɛɛsiaa mɛɛ naŋ nɔ miŋ bii buulaŋndo yɛ. Nduyɛ keŋ kpeekpei yaa yeema a teleŋ koŋ ni. Muli piɛile nileŋ kpeekpei wa koŋ ni.”

8. O nɛila kuɛɛ niŋ Chɛhowa chɔm yɛ maa o kaala Chiisu?

8 Chɛhowa kaala naa, nduyɛ o buulaŋ le naa. Mɛɛ mɛɛ ndoo kaala Chiisu, nduyɛ mbo buulaŋ le ndu teleŋ o vem ndu o chieeŋndo choo wo yɛ. (Chɔŋ 5:​20) Mi ndoo mala ndu le laalaŋ ndɔɔ kindioo, kɔllo ndu dɛɛniaa, a ndu kioo nyɛ o nyɛ ndoo hau pɛ ba. Mi Chɛhowa dimi vɛlɛ maa o kaala Po ndɔɔ, nduyɛ maa o hini kɔl a ndu. (Maa. 3:​16, 17) Chiisu ndoo tiindaŋ Finya ndɔ kaalaa cho o choo choo niŋndo. Le hei, lepilɛ bɛɛ o sinaŋ maa o cho kpeele le.—Chɔŋ 8:​16.

9. Yɛɛ chɔm yɛ maa Chɛhowa kaala naa?

9 Maa Chiisu, naa kpou che niŋ kaala Chɛhowa nɔ le naa wo o yoomula naa niŋ. Yiyaŋndɔ a hei, Chɛhowa tosa miŋ sɔɔŋguu ndu ikɛi, nduyɛ mbo ke naa puaapiliaa a ndepiliaa kaala naa tau wa. Ma dɛɛniaa naa kɔltaŋ a teleŋ sɔɔŋ palaŋ komal naa wo. (Chɔŋ 6:​44) Chɛhowa cho vɛlɛ hiouwɔɔ lachi a naa kioo nyɛm mala naa o ndu piɛiyo niŋndoŋ. Nduyɛ o faŋaŋ okoŋ kɔɔli, mbo mala naa vɛlɛ pɛŋ a nyɛm naŋ hauba woŋ. (Maa. 6:​31, 32) Te ŋ yiyaŋ pɛ mɛɛ Chɛhowa kaala naa yɛ, keŋ tosa mi kaala naŋ nɔ le ndu wo chɔɔlu hindɔɔ.

BII PUAAPILIAA A NDEPILIAA NUMNDA MƐƐ CHƐHOWA BII NDA YƐ

10. Vɛɛ naŋ tuallɛ tamasi Chɛhowaa kɔɔli le puaapiliaa a ndepiliaa naa kaalaa chɔmndo?

10 Chɛhowa kaala puaapiliaa a ndepiliaa naa tau. Kɛ i ve bɛɛŋ bɛɛŋ naa o ba le nda kaalaa teleŋndaŋ lapum te kanifuule, ŋ fula kɔɔlima pilɛ le, nduyɛ ŋ nɔ naamula pilɛ le. O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, naa kpou miŋ tosa sɔɔŋ tɛɛmbuu acheleŋnda kɔllo woŋ. Kɛ a koŋ kpou, ŋ yeema miŋ dɔu sɛmbɔɔ tau le puaapiliaa naa kaalaa chɔmndo. Ŋ tosa hei te ŋ tol pɛ tamasi Finya naa kɔɔli le nda kaalaa chɔmndo. (Ɛfi. 5:​1, 2; 1 Chɔŋ 4:​19) Ŋ yaasiaŋndɔ miŋ che nyɛ naŋ pɛɛku o tamasi Chɛhowaa niŋndo.

11. Vɛɛ Chiisu tollɛ tamasi Finya ndɔ wo kɔɔli le waŋnda nyiɛɛye chɔmndo?

11 ‘Mɛlɛka inyiɛɛyo’ Chɛhowa cho ni. (Luku 1:​78) Mi wana nɔ nyiɛɛye wo sinaŋ saŋga waŋnda wa niŋndo, okoŋ mbo nuuviaa nɛilaŋ le nda malaa a nda kɔltaŋ dɛɛniaa. Mi Chiisu bɛɛ chɔm maa ndoo nɔ nyiɛɛye le waŋnda a mɛɛ ndoo bii nda yɛ. (Chɔŋ 5:​19) Baabuiyo dimi aa, “mɛɛ o che waŋnda faŋga bɛndoo, mi nyiɛɛye bii ndu tau le nda, kanifuule mɛɛ saa wa nuaa a nɔ wana mandaa le yɛ, lende nda wa ni.” (Maa. 9:​36) O cho ko nyiɛɛye le Chiisu bii le nda le, kɛ mbo tosa nyɛ le nda malaa. Mbo siŋgi wanaa wa a naalaŋ nda, nduyɛ mbo mala wanaa wa a “wolɔɔla lusulɛilaŋ nda.”—Maa. 11:​28-30; 14:​14.

Tol tamasi Chɛhowaa kɔɔli le puaapiliaa a ndepiliaa numnda nyiɛɛye tuiinɔŋndo, nduyɛ ma tosal nda kɛndɛi (Tofa pɛl 12-14) *

12. Chɔmndɔ tamaseliiyo a mɛɛ naŋ chɔm maa ŋ nɔ nyiɛɛye le puaapiliaa a ndepiliaa naa yɛ.

12 Te ŋ yiyaŋ pɛ a bahawɛila puaapiliaa a ndepiliaa naa nɔ laŋ, keŋ cho naa mala miŋ nɔ nyiɛɛye le nda. Le tamaseliiyo, naapum mi ndepilɛnɔɔ nɔ bahawɛi kala kalaa a kɛndiaa okɔɔ. Kɛ o suu ko a ndi okɔɔ le. A koŋ kpou, mbo naŋ kɔl tau te waŋndo mala ndu pɛ. Naapum ndu cho yuŋgu ndɔɔ malaa le nyɛm nda hauba woŋ sɔlaa ni, kɛ i cho bɛɛŋ bɛɛŋ te. Lelaŋ mbo naŋ kɔl tau te ŋ mala ndu pɛ nyɛdiaa yauwo ɔɔ chiɛiyo dindioo. Ɔɔ te o yɔŋ yɛ mi wallo hɛluŋ puaapilɛnɔɔ? Ŋ ke ndu nyɛsɔlaa, kɛ ŋ chɔɔmuŋ naapila le. Keŋ cho ndu lo malaa o pɔmpɔmbɔ haaa mbo sɔla wali cheleŋ.

13-14. Vɛɛ naŋ tuallɛ tamasi Chɛhowaa kɔɔli le puaapiliaa a ndepiliaa naa kɛndɛi tosallo?

13 Wana ikɛndɔɔ Chɛhowa cho ni. (Maa. 5:​45) Ŋ nɔ miŋ lo chumndo haaa mi puaapiliaa naa nyuna naa le malaa, malaŋ naŋ chɔm nda nyiɛɛye le. Kɛ ŋ nɔ miŋ tol tamasi Chɛhowaa kɔɔli le nda kɛndɛi tosallo tuupa ma nyuna naa. Lepaa o lepaa mbo ke naa paaleŋ, ŋ nyuna ndu le. Nduyɛ mi wana o wana sɔla tɔnɔɔ o leŋ niŋ, o cho ko wanaa mel ndu balikaa wa le. Nyɛm o cho naa muŋ kioo woŋ cho chɔmndo kpendekele kaala o nɔ le naa wo. Ŋ kaala bɔɔ Chɛhowa kanifuule, o cho bɔɔ wana ikɛndɛ.

14 Puaapiliaa a ndepiliaa naa bɔɔbɔɔ cho tamasi Finya naa kaalaa cho o choo choo niŋndo tolɔɔ kɔɔli le acheleŋnda kɛndɛi tosallo. Le tamaseliiyo, a wɔsi 2013, mi hueiyii wɔɔŋ wɔɔŋnde hɔŋ o lɛŋnde Filipiŋndeŋ niŋ, nduyɛ mii tɛɛmbuu chiɛila bɔɔbɔɔ. Mi chiɛilaŋ a nyɛm puaapiliaa naa bɔɔbɔɔ tambu, kɛ haupa mi puaapiliaa a ndepiliaa chieeŋndo balɔɔ silɔ duau balaŋ diompilɛ le nda malaa. Mi a bɔɔbɔɔ yɔŋ nyɛsɔlaa ndaa, nduyɛ mi apum yɔŋguŋ a kɔllo kpou le chiɛila tambu laŋ miŋgioo toosiaa. Mi keŋ tosa ma tiuba le chiɛilaŋ miŋgioo taŋgullo sɔŋgɔ 750 o wɔsioo opilɛ bɛŋgu. A teleŋ naa Kolonaa bɛɛ, mi puaapiliaa a ndepiliaa tosa wallo kalaŋ le chaaŋaa ndaa laalaŋnda malaa. Te ŋ wa pɛ chɔ chɔ le puaapiliaa a ndepiliaa naa malaa, mi keŋ chɔm maa ŋ kaala nda tau.

15-16. Yɛɛ Koloosiaŋnda 3:​13 dimi yɛ maa ŋ nɔ miŋ tosa, le halikpeŋ miŋ tol tamasi Finya naa cho o choo choo niŋndo kɔɔli?

15 Mi Chɛhowa mal naa haki fasɛi. (Nuawɔ Koloosiaŋnda 3:​13.) Lepaa o lepaa, mi Finya naa cho o choo choo niŋndo mal naa haki le yɔŋnda naala wɔɔŋndaŋ. (Sam 103:​10-14) Buɛiyaa Chiisuaa ve walaŋ te, kɛ a koŋ kpou, mi ndoo mal nda haki. Nduyɛ pɛŋ, ndoo nɔ yeemɛi tau le yoomu ndɔɔ soliŋndo sala, le yɔŋnda naala wɔɔŋndaŋ. (1 Chɔŋ 2:​1, 2) Miŋ sɔɔŋguu Chɛhowa nda Chiisu ikɛi kpɛɛluŋ kanifuule, ma mal naa haki fasɛi.

16 Kaala cho naa tɛɛŋ naa puaapiliaa a ndepiliaa wo nɔla mbo chɔɔlu kalu poŋ, te ŋ mal nda pɛ ‘haki fasɛi.’ (Ɛfi. 4:​32) Mi che bɛɛ lepum o ve bɛɛŋ bɛɛŋ le miŋ mal waŋndo haki le, kɛ ŋ nɔ miŋ tosa wallo lechoo. Mi ndepilɛnɔ pilɛ veelu diomndaŋ o buŋgɛi Bandu Mɛŋgɛlaa niŋ a acheleŋnda malɔɔ haki fasɛi okɔɔ. Buŋgɛi keŋ ndii nɔ suɛi lebolle aa: “La Malnaŋ Haki Fasɛi.” * Nduyɛ mii mala ndu tau. Mbo dimi aa: “Buŋgɛi hei pɛɛkoo mala ya ni, mi bii bila nyɛ acheleŋnda malɔɔ haki sim ndo. Mi buŋgɛi keŋ tɛɛsiaa maa acheleŋnda malɔɔ haki sim naa maa nyɛ nda tosal naa wo tɛɛmbuu naa kɔl te le. Kɛ te ŋ mal nda pɛ haki, ŋ tuulu lɛ kɔl a nda le, nduyɛ keŋ tosa miŋ wa a kɔl nyulu.” Te ŋ mal pɛ puaapiliaa a ndepiliaa naa haki, mɛɛ keŋ chɔm maa ŋ kaala nda nduyɛ maa ŋ yeema miŋ tol tamasi Finya naa kɔɔli.

NƆ BALIKA MELAA LE WAA O YUŊGU CHƐHOWAA NIŊ

Wana o wana o yuŋgoo hoo niŋ cho kindiŋndo le acheleŋnda kaalaa chɔmndo, chuaambɔ ni, kaasoŋnɔ ni (Tofa pɛl 17) *

17. A mɛɛ Maatiu 5:​16 dimi yɛ, yɛɛ chuu yɛ Finya naa cho o choo choo niŋndo tɔɔ kɛndɔɔ?

17 Dikeŋnaŋ teŋgeŋndo i cho ni le waa puaapiliaa a ndepiliaa kaaliaŋ chieeŋndo balɔɔ silɔ wa tɛɛŋ. Ŋ yeema mi wanaa bɔɔbɔɔ sɔɔŋguu naa ikɛi le Mɛlɛka naa piɛiyo. Lelaŋ ŋ nɔ miŋ chuu Finya naa kaalaa cho o choo choo niŋndo a wanaa nduaa tɔɔ wɔɔŋndo le. Ŋ nɔ miŋ kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ, le mi yooŋgu kɛndɛ naŋ dimi wo pilaŋ waŋnda kɔltaŋ.—Nuawɔ Maatiu 5:​16.

18. Yɛɛ mala yɛ naa miŋ dimi yooŋgu kɛndɔɔ ŋ ve a isiooŋ te?

18 Lepum, mi apum che naa chɔdɔ ɔɔ ma tusi naa nyɛpalaa choo le mɛɛ naŋ cho Finya naa cho o choo choo niŋndo diikɔŋndo yɛ. Kɛ te o yɔŋ yɛ miŋ nɔ siooŋnde le acheleŋnda dimullo a laalaŋnda naalaŋ okɔɔ? Ŋ nɔ miŋ tiindaŋ Chɛhowa nda Po ndɔɔ le naa malaa. Mi Chiisu ke buɛiyaa nduaa tiindaŋndo maa a buulaŋ le nyɛ nda nɔ le dimioo wo ɔɔ mɛɛ nda nɔ le ndu dimioo yɛ le. Le yɛɛ? Kanifuule, mi ndupila dimi aa: “La cho sɔla nyɛ nya nɔ le dimioo wo a teleŋ koŋ. O ve niŋ nya koni le cho isɔɔ le. Kɛ nyina Mɛlɛka Finya nya wo mala niŋ nya ni le nyɛ nya nɔ le dimioo wo.”—Maa. 10:​19, 20.

19. Vɛɛ Lɔbɔti chɔm yɛ kɔl simulaa le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo?

19 Tofawɔ nyɛ yɔŋnuŋ Lɔbɔti cho Afilika Batouwo wo. Teleŋ o kandu Baabuiyo pɛɛkoo sɛnɛiyo, ndoo nɔ wɔ sinapɛŋgu tau a ndu okɔɔ le. Kɛ ndoo nɔ mbo kuɛ masaa waa lachi, okoŋ mbo chɔm le sabu o luei laba o wali le sovɛiyo niŋ te wo. Mbo sɔla kɔl simulaa le masaa waa dimullo kpendekele maa, kaala o nɔ le puaapiliaa nduaa chieeŋndo balɔɔ silɔ wo tosa ni o luei laba o wali le sovɛiyo niŋ te. Ndoo che bɔɔ dikeŋnaŋ o nɔ le waa o yuŋgu Chɛhowaa niŋndo o sɔvɛ. Mi masaa waa nyuna ndu aa: “Nɛɛ waa cho yɛ puaapiliaa numnda?” Mi che bɛɛ o ve nyuna koŋ kɔl te, kɛ bolle Baabuile tɛɛsiiyo paale leŋ mala ndu le nyuna koŋ mulioo ni. Lee fula o Maatiu 12:​50 niŋ. Le dimi aa: “Wana o wana tosa pɛ hɛnaŋ Finya nuu, o cho o choo choo niŋndo, mɛɛ ndu cho pɔmbɔ nuu, a kala nuu, a yema nuu ni.” Mi che bɛɛ Lɔbɔti ndoo kandu ko Baabuiyo pɛɛkoo sɛnɛi, kɛ mi nyina Chɛhowaa mala ndu mbo muli nyuna koŋ a nyunala cheleŋ o ve kɔl te laŋ. Mi Chɛhowa naŋ dɔɔ kɔl tau a Lɔbɔti. Nduyɛ mi Chɛhowa naŋ vɛlɛ kɔl tau a naa te ŋ nɔ pɛ kɔl simulaa le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o simulta waa lende bɛŋgu.

20. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ kɛɛsiaŋ o kɔl le tosaa? (Chɔŋ 17:​11, 15)

20 Ŋ nɔ bɔɔ balika melaa le waa o yuŋgu kaaliaŋ hoo vellaa velle wo tɛɛŋ. Ŋ nɔ puaapiliaa a ndepiliaa kaala naa wa tau. Nduyɛ ŋ nɔ vɛlɛ Finyaa, o buulaŋ le naa mbo hiau finya kɛ kɛ wo. Lelaŋ ŋ nɔ miŋ nɔ balika melaa teleŋ o teleŋ. Kɛ Setana a wanaa cho ndu kɔɔli wa, yeema ma puusiaa diompilɛ cho naa tɛɛŋndo, nduyɛ ma tosa miŋ kiisaŋ a kaala Chɛhowa nɔ le naa wo okɔɔ. Kɛ mi Chiisu nyuna Finya ndɔ o piɛileŋ niŋ, le mbo wa naa hɔlteŋ choo le halikpeŋ mi diompilɔɔ hiou lachi a waa o yuŋgu naa niŋ. (Nuawɔ Chɔŋ 17:​11, 15.) Nduyɛ Chɛhowa cho piɛile leŋ mulioo. Maa Chiisu, fɛɛŋ bɛɛ ŋ nɔ miŋ kiisaŋ a kaala Chɛhowa nɔ le naa wo okɔɔ le, nduyɛ ŋ nɔ miŋ sina maa mbo toolu naa. Maa ŋ kɛɛsiaŋ o kɔl le hiouwɔɔ lachi a sɔɔŋguuwo puaapiliaa a ndepiliaa naa ikɛi kpɛɛluŋ.

CHONDII 99 Puaapiliaa o Waalaŋ Niŋ

^ pɛl. 5 Ŋ cho dikeŋnaŋ teŋgeŋndo tueiyɔɔ yeela. Ndu cho ni, waa o yuŋgu nɔ puaapiliaa a ndepiliaa kaaliaŋ vellaa velle wa tɛɛŋ. Naa kpou yeema mi kaala naŋ nɔ le puaapiliaa a ndepiliaa naa wo chɔɔlu kalu poŋ. Vɛɛ naŋ tosa yɛ hei? Ŋ tosa ndi te ŋ bii pɛ puaapiliaa a ndepiliaa naa mɛɛ Finya naa kaalaa cho o choo choo niŋndo bii nda yɛ, nduyɛ miŋ tol tamasi Chiisu, puaapiliaa a ndepiliaa naa kɔɔli.

^ pɛl. 16 Tofa Bandu Mɛŋgɛlaa le Bɛŋgufɔnɔɔ 15, 2012, pei 26-30.

^ pɛl. 57 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Chɛhowa yɔŋ maalikɛinɔɔ le Chiisu yoomuaŋ lueiyo o kpeloo Kɛsɛmani niŋ.

^ pɛl. 59 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Puaapiliaa a ndepiliaa naa cho nyɛdiaa dovioo le chaaŋaa ndaa yoowo a teleŋ naa kolonaa.

^ pɛl. 61 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Ndepilɛnɔɔ cho chua ndɔɔ malaa yauwo poonyiaa, le puaapilɛnɔ cho o chiɛi manyumndo niŋndo yɔŋndo.