Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Feleŋguaa—‘La Hiou Lachi a Fafalaa, le Mi La Siou Pioŋɔɔ Sɔla’

Feleŋguaa—‘La Hiou Lachi a Fafalaa, le Mi La Siou Pioŋɔɔ Sɔla’

‘Boondii ya I wa nya tɛɛŋnde, la wa wanaa tuɛi nyɛ ya I dimul nya wo. . . . La hiou lachi a fafalaa, le mi la siou pioŋɔɔ sɔla. La tosa hei o siooŋii Mɛlɛkɛi niŋ a tusiŋndo ndu o labɛŋgu niŋ.’—FILIPIAŊNDA 2:​12.

CHONDOŊ: 133, 135

1. Le yɛɛ yiŋɔɔ sɔlaa cho yɛ suɛi sɔvɛ le tosaa? (Tofa fotueiyo o peeleŋ ndeŋ choo)

WƆSI o wɔsi sukuwaa Baabuiya o waalaŋ niŋ sɔla yiŋɔɔ ni. A bɔɔbɔɔ feleŋguaa nda cho ni, a tiŋ chuaambuaa kpasuaa. Naapum o tonyaa ikɛi nda manda nda ni. A cho pa waŋndo opilɛ o nda tɛɛŋ? Te o wa lende pɛ, mɛɛ suɛi kɛndɛi pila ŋ tosa keŋ ni. Kilisiɔŋnɔ kɛ kɛ fee nɔ mbo sɔla yiŋɔɔ. Nduyɛ yiŋɔɔ yeemaŋ le halikpeŋ miŋ sɔla pioŋɔɔ le waa achal lefafɛɛŋ.—Maatiu 28:​19, 20; Pitɛ Tasoo 3:​21.

2. Le yɛɛ siooŋii nɔ mii wa num le yɔŋgɔŋndo o Chɛhowa lo le?

2 Teleŋ ŋ sɔla yiŋɔɔ wo, mi Chɛhowa kandu num salaa dɔwɔɔ o nɛila sɛnɛila bɔɔbɔɔ niŋ. Kɛ ma sɔla vɛlɛ kalaŋnda sɛnɛilaŋ. O nɛi kuɛɛ choo? Paale ŋ sɔla yiŋɔɔ leŋ, mi puaapilɛnɔ yɔŋgu suɛi num yiŋɛiye nyuna aa, “O sala soliaŋ Chiisu Kiliti wo niŋ, a mal yɔŋ num wɔɔŋndo tosaa okoŋ ma yɔŋguŋ o Chɛhowa lo le hɛnaŋ ndɔɔ tosaa?” Ma muli aa ei. Ma chua buŋgɛi maa Chɛhowa kaalaa a ndu piɛiyo hiou wa nyɛ sɔvɛ bɛndu o yoomu numndo niŋ. A nɔ pa ma kel suei le buŋgɛi kala kala ŋ chua keŋ nde? Sako bɛɛ! Fɛɛŋ bɛɛ a kil niŋ suei le mɛɛ ŋ chɛl le mi Chɛhowa chɔm num nɛiyo o yoomu numndo niŋ yɛ le. Wanaa sina Chɛhowa le wa cho o kpeŋgii chieeŋ Setana ve choo. Nyina wɔɔŋndo buulaŋ a nda ɔɔ a num kposoŋ te. Mbo wa pɛɛŋ a nyaale te tiindaŋ numndo le yoomu fafɛɛŋndo hɛluŋ num pɛ, le mɛɛ ŋ kɛɛ Chɛhowa ma tual ndu kɔɔli yɛ.

3. Vɛɛ Chɛhowa dɔu yɛ num niŋ salaa le mɛɛ ŋ yɔŋguŋ o ndu lo yɛ?

3 Yiyaŋndɔ a mɛɛ Chɛhowa dɔu niŋ num sala le mɛɛ ŋ yɔŋguŋ o ndu lo ma sɔla yiŋɔɔ yɛ. A yɔŋgu yoomu numndo o Chɛhowa lo, lelaŋ a dimi a tiindaŋndo aa, “Mɛlɛka Yaawɛɛ o cho ya kɔɔli, lelaŋ siooŋii bii ya le wana o wana le. Wana nɔla ya nyɛ o nyɛ yɔŋ te.” (Sam 118:​6) Bɛɛle cheleŋ cho mbo hiau waa o kpe-ŋgii Mɛlɛkɛi choo le, nduyɛ a sinaa maa o naŋ kɔl a num.

KALAŊ NUMPILAA

4, 5. (a) Le yɛɛ naŋ dimi yɛ maa kalaŋ wana pilaa yɔŋgɔŋndo cho ni? (b) Simulta kuɛɛ Kilisiɔŋaa kɛ kɛ fee nɔ yɛ?

4 Num Kilisiɔŋnɔ yiŋndo, o cho lɛ wanaa velu num nda le nɔ kalaŋndo le chaŋyɛi numnde nya Chɛhowa tɛɛŋ te. Kalaŋ numndo i cho le pioŋɔɔ sɔlaa ni, o yɔŋ bɛɛ ma wa latulu a wanaa velu numnda. Le yɛɛ i cho yɛ suɛi sɔvɛ le keŋ loonɔŋndo? Wana o wana sina mɛɛ tiindaŋ ndɔɔ cho tɔɔndaŋndo sɔla o chilaŋ niŋ yɛ le. Le taamaseliiyo, naapum chuaambɔ pɔmbɔ ŋ wa wɔ ni ma sɔla yiŋɔɔ. Kɛ mɛɛ ŋ cho niŋ tiŋ kpasu yɛ, a nɔ niŋ yiyaŋnda cheleŋ a bahawɛilaŋ. Mi chuaambɔ kpasu pum dimi aa, “Chuaambɔ pɔmbɔɔ kɛɛ le simnɔŋndo Sei Chɛhowaa le mɛɛ nda tuŋ ndu beedii paale vialaŋndeŋ o sukuu yɛ le. Kɛ te wɔsioŋ hiou pɛ tiŋ, mi yeemɛi ihiniei simnuŋ ikala poŋ. A boondii keŋ kpeekpei o nɔ ni mbo laalaŋ maa sawala Chɛhowalaŋ diikɔŋndo bɛnda le teleŋ o teleŋ.”

5 O cho ko feleŋguaa le sɔla simulta sɛnɛilaŋ te. Wanaa wa kaasoŋnda ma sɔla yiŋɔɔ wa bɛɛ, mi tiindaŋ ndaa sɔla tɔɔndaŋndaŋ o nɛila nda ve kɔl te laŋ choo. Naapum mi tɔɔndaŋndaŋ la fula o nɔ ndaa niŋ, kɛndiaa ndaa, ɔɔ walta ndalaŋ. Mɛɛ mɛɛ naŋ nɔ wɔsioŋ, naa kpou nɔ miŋ dɔu tiindaŋndo o Chɛhowa niŋ o tɔɔndaŋ kɛ kɛ bɛŋgu.—Chemisi 1:​12-14.

6. (a) Yɛɛ yɔŋgɔŋndo o Chɛhowa lo a kɔl numndo fau sim yɛ? (b) Yɛɛ ŋ pɛɛku yɛ o Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 4:​7 niŋ?

6 Le num malaa ma lo o tiindaŋ numndo choo, loonuŋ teleŋ o teleŋ maa ma chua buŋgɛi o Chɛhowa lo a kɔl numndo kpou. Ndu sim ni maa ma chua buŋgɛi o Mɛlɛka Hiou Kpou Wo lo maa mɛɛ mɛɛ la wa a cho ndu piɛi, o yɔŋ bɛɛ mi chaaŋaa numnda ɔɔ wanaa velu numnda mal ndu piɛiyo. (Sam 27:​10) Bahawɛi kɛ kɛ ŋ wa pɛ niŋ, nyuna Chɛhowa le mbo mala num ma lo o buŋgɛi ŋ chua ve choo.—Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 4:​7.

7. Yɛɛ fafalaa le pioŋɔɔ sɔlaa “o siooŋii Mɛlɛkɛi niŋ a tusiŋndo ndu o labɛŋgu niŋ” sim yɛ?

7 Chɛhowa yeema num ma wa chaaŋ ndɔ. Kɛ mɛɛ ma luei yoomuaŋ le mi chaŋyɛi keŋ i hiou lachi a kiondɔɔ poŋ, nduyɛ a fafalaa le ma sɔla pioŋɔɔ. Filipiaŋnda 2:​12 dimi aa, ‘La hiou lachi a fafalaa, le mi la siou pioŋɔɔ sɔla. La tosa hei o siooŋii Mɛlɛkɛi niŋ a tusiŋndo ndu o labɛŋgu niŋ.’ Hoo sim ni maa, ŋ nɔ miŋ yiyaŋ nyɛkɛndɛi a mɛɛ naŋ tiuba miŋ kɛsi chaŋyɛi nɛi kpɛɛluŋ a Chɛhowa yɛ, nduyɛ miŋ lo o tiindaŋ naa choo mɛɛ mɛɛ la wa. Ŋ cha ndi maa i cho tɛtɛlɛ le keŋ tosaa le. Loonuŋ maa wanaa pum piɛi bɛɛ Mɛlɛka le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ wa tiuba le loo o tiindaŋ ndaa choo le. Sɔɔŋ kuɛɛ mala yɛ num le ma fafala le pioŋɔɔ sɔlaa?

BAABUIYO PƐƐKOO CHO NYƐ SƆVƐ

8. Yɛɛ yeemaŋ yɛ o pɛɛkɔŋ ipilayaa niŋ? Le yɛɛ hei cho yɛ i sɔvɛ?

8 Le waa chaaŋ o Chɛhowa, ŋ nɔ miŋ yaŋ ndu nilaŋ nduyɛ miŋ soo o ndu lo. Nɛi kpeekpei naŋ yaŋ nilaŋ o Chɛhowa lo wo cho Baabuiyo pɛɛkoo ni. Hoo sim ni maa Baabuiyo pɛɛkoo a yaula cheleŋnda tɛɛsiaa Baabuiyo laŋ, nduyɛ miŋ yiyaŋ yiŋgoloŋ o nyɛ naŋ pɛɛku wo choo. Baabuiyo pɛɛkoo cho maa sɔɔŋ kuloŋ loonɔŋndo le tofaa chuaa o sukuu le. Kɛ o cho ko maa kɔla tiŋ vilɛila kɔl kɛndɛlaŋ. Nduyɛ mɛɛ ŋ kua fau, lende ŋ sina sɔɔŋ sɛnɛiyoŋ a Chɛhowa okɔɔ ni. A cho sɔɔŋguu Mɛlɛka ikɛi kpɛɛluŋ mi ndu bɛɛ sɔɔŋguu num ikɛi.—Chemisi 4:​8.

Vɛɛ kpɛ ŋ suukaŋ yɛ a Chɛhowa? (Tofa pɛlta 8-11)

9. Nyɛm kuɛɛ mala yɛ num niŋ o pɛɛkɔŋ ipilayaa niŋ?

9 Kɔɔna Chɛhowaa toosiaa nyɔɔŋ tau ŋ mala num le pɛɛku numndo tosaa wo. Le taamaseliiyo, sɔɔŋ cho o jw.org, le num malaa ma dɔu nyɛ ŋ pɛɛku o Baabuiyo niŋndo o wali niŋ. O jw.org vɛlɛ, a nɔla ma saaluŋ nɛila chɔmaalaŋ o buŋgɛi hei, “Yɛɛ Kpeekpei Baabuiyo Pɛɛku Yɛ?” Sɔɔŋ muŋ mala num le tiindaŋ numndo taŋgullo nduyɛ ma tɛɛsiaa laalaŋnda numndaŋ o acheleŋnda lo. A saaluŋ vɛlɛ nɛila cheleŋ a pɛɛkɔŋ ipilayaa okɔɔ o buŋgɛi hei niŋ, “Young People Ask . . . How Can I Make Bible Reading Enjoyable?” o “Tiondoo!” hoo niŋ, Nyaakuɛiyo 2009. Pɛɛkoo a yiyaŋndo o nyɛ ŋ pɛɛku wo choo cho nyɛ sɔvɛ le fafalaa le pioŋɔɔ sɔlaa.—Nuawɔ Sam 119:​105.

PIƐILEŊ LE CHO NYƐ SƆVƐ

10. Le yɛɛ Kilisiɔŋnɔ yiŋndo nɔ yɛ mbo piɛi?

Te a wa pɛ buulaŋndo le sabu kɛ kɛ, “chɔm Mɛlɛka Yaawɛɛ ba num havɛiyo”

10 Miŋ yaŋ Chɛhowa nilaŋ te ŋ pɛɛku pɛ Baabuiyo, nduyɛ miŋ soo o ndu lo te ŋ piɛi pɛ. Ŋ nɔ miŋ che piɛileŋ maa i sɛvɛ le bɛŋgu kɛndɔɔ boŋndo le. Suukaŋndo kpeekpei a Wana Toosiaa naa wo piɛileŋ le cho ni. Yiyaŋndɔ a hei, Chɛhowa yeema mbo tuei nyɛ ŋ nɔ le dimioo wo! (Nuawɔ Filipiaŋnda 4:​6.) Lelaŋ te a wa buulaŋndo pɛ le sabu kɛ kɛ, Baabuiyo dimi aa, “chɔm Mɛlɛka Yaawɛɛ ba num havɛiyo.” (Sam 55:​22) Puaapiliaa a ndepiliaa o miiliɔŋndaŋ niŋ nɔla ma dimul num maa mi silaa hoo mala nda. Num bɛɛ o nɔla mbo mala num!

11. Le yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma mel Chɛhowa balikaa teleŋ o teleŋ?

11 Kɛ, o cho mɛɛ miŋ yeema fɛŋ malaa Chɛhowa o ba malaŋ naŋ piɛi ndu le. Baabuiyo loonuŋ naa maa, ŋ nɔ miŋ “mel Mɛlɛka balika le nyɛ o tosa le” naa wo. (Kolosiaŋnda 3:​15) Lepum miŋ buulaŋ tau a bahawɛila naalaŋ okɔɔ, okoŋ, miŋ puɛɛŋ a nyɛm kɛndɛŋ naŋ nɔ woŋ kpou. Lelaŋ kindiŋ le hei tosaa. Lepaa o lepaa yiyaŋ a sɔɔŋ o yɔŋ bɛɛ aa ŋgaa kinɛi, ma mel Chɛhowa balikaa le muŋ. Chuaambɔ kpasu pilɛ diolaŋ Abi wa wɔsilaŋ 12 mbo sɔla yiŋɔɔ. Mbo dimi aa, “I yiyaŋ maa Chɛhowa nɔ mbo sɔla balika melaa naa mbo hiou wana o wana fee o chieeŋndo choo. Ŋ nɔ miŋ mel ndu balikaa le nyɛm o ke naa woŋ teleŋ o teleŋ naŋ sɔla fondaa pɛ.” Teleŋndaŋ lapum mi Abi nyunaŋ ndupila nyuna o tuei niŋ paandu wo aa, “Te I tendu pɛ siɔdii a nyɛm ya mel hau Chɛhowa balika woŋ kinɛi, yɛɛ kpeekpei ya cho yɛ sɔla?” * (Tofa tɛɛsiaa amatou.)

MƐƐ SUƐI YƆŊNUŊ WANA VE CHO I SƆVƐ YƐ

12, 13. Vɛɛ numpila che yɛ maa Chɛhowa cho wana kɛndɛ? Nduyɛ le yɛɛ i cho yɛ suɛi sɔvɛ le yiyaŋndo a mɛɛ Chɛhowa mala num niŋ yɛ?

12 Mi Chɛhowa mala Deeve le sɔɔŋ tuu bɔɔbɔɔ keeku ndu choo woŋ biuwɔŋndo. Lelaŋ, mi Deeve suaa a nyɛ ndoo yɔŋnuŋ ndu wo aa, “La huŋ naa Mɛlɛka Yaawɛɛ chua mi la che mɛɛ o cho wana kɛndɛ yɛ. Wanaa huŋ naa ndu chua le nda mandaa wa a pɛl tɔnɔɔ.” (Sam 34:​8) Bolle Baabuileŋ ndeŋ le dimul naa maa naapila nɔ miŋ che mɛɛ Chɛhowa cho wana kɛndɛ yɛ. Te a veelu pɛ diomndaŋ o Baabuiyo niŋ, yaula naalaŋ, nduyɛ ma bii bɔŋaŋnda naalaŋ, ma pɛɛku mɛɛ Mɛlɛka ndoo mala acheleŋnda le loo o tiindaŋ ndaa choo yɛ. Kɛ te chaŋyɛi numnde nya Chɛhowa tɛɛŋ simnuŋ pɛ ikala poŋ, a nɔ ma che mɛɛ Chɛhowa cho num malaa yɛ. Baa a che niŋ pa mɛɛ Chɛhowa cho wana kɛndɛ naa num cha yɛ?

Lɔɔlɔɔ kaala fondaŋ Chɛhowa ke num o kɔɔna ndɔɔ niŋndo

13 Kilisiɔŋnɔ kɛ kɛ che niŋ mɛɛ Chɛhowa cho wana kɛndɛ o nɛi teŋgeŋndo pum choo yɛ. O veelu naa kpou le miŋ sɔɔŋguu ndu nda Po ndɔɔ ikɛi kpɛɛluŋ. Mi Chiisu dimi aa, “Wana o wana nɔla mbo tol la kɔɔli le, mɛɛ mi Mɛlɛka Finyaa tosa a sabu malaŋ o tual la kɔɔli.” (Chɔŋ 6:​44) A yiyaŋ pa maa Chɛhowa naŋ num ndupila ikɛi? Ɔɔ a yiyaŋ pa maa, ‘Chɛhowa naŋ wanaa velu numnda ndupila ikɛi nduyɛ mi num wa nda tolɔɔ kɔɔli’? Loonuŋ maa mɛɛ ŋ yɔŋguŋ o Chɛhowa lo ma sɔla yiŋɔɔ, ma sɔla chaŋyɛi teŋgeŋnde a ndu. Baabuiyo dimul naa aa, “Wana o wana kaala Mɛlɛka, wana koŋ Mɛlɛka sina ndu.” (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 8:​3) Lɔɔlɔɔ kaala fondaŋ Chɛhowa ke num o kɔɔna ndɔɔ niŋndo.

14, 15. Vɛɛ wali pollo mala yɛ num le tiindaŋ numndo kindioo poŋ?

14 Ma che vɛlɛ mɛɛ Chɛhowa cho wana kɛndɛ yɛ te o ke num pɛ kɔl sikpaa le suɛi a tiindaŋ numndo okɔɔ o acheleŋnda lo, o wali pollo niŋ ɔɔ o sukuu. Mii wa ikala le chaaŋaa numnda o sukuu yooŋgu kɛndɔɔ dimullo. Mi buulaŋndo wa num lepum le nyɛ nda cho num tosallo. I cho suɛi isiooŋ le laalaŋnda numndaŋ tɛɛsiaa faŋga bɛndoo o hɔl. Yɛɛ mala yɛ num?

15 Yiyaŋndɔ le sabu ŋ laalaŋ nyɛ ŋ laalaŋ ndo wo. Te nɛila chɔmaalaŋ le pɛɛkoo o jw.org wa pɛ o suɛi num maŋgalɛi niŋ, tosa a sabu le laŋ soliŋndo kpeku. La mala num le yiyaŋndo o nyɛ ŋ laalaŋndo choo, le sabu ŋ laalaŋ ndu wo, nduyɛ a mɛɛ ŋ tɛɛsial acheleŋnda laalaŋnda numndaŋ yɛ. Te a laalaŋ pɛ kɛsɛ nduyɛ ma bɛɛndiaŋ nyɛkɛndɛi, mi yeemɛi wa num le seileŋ timbioo a Chɛhowa okɔɔ.—Chɛluimaya 20:​8, 9.

16. Yɛɛ ke yɛ num kɔl sikpaa le suɛi a laalaŋnda numndaŋ okɔɔ?

16 O yɔŋ bɛɛ ma bɛɛndiaŋ nyɛkɛndɛi, mi siooŋnde wa wɔ num le laalaŋnda numndaŋ tɛɛsiaa. Mi ndepilɛnɔ pum yiŋ teleŋ o wa wɔsilaŋ 13 wo, kɛ o nɔ niŋ wɔsilaŋ 18. Mbo dimi aa, “I sina nyɛ ya laalaŋndo. Kɛ teleŋndaŋ lapum, mi che ndi ikala le sɔɔŋ tɛɛsiaa nyɛkɛndɛi.” Lelaŋ, mbo kindiŋ le suɛi a tonyaa okɔɔ o nɛi bɛɛŋ bɛɛŋndo niŋ. Mbo dimi aa, “Wanaa naŋ cho o toŋgo pilɔɔ niŋ o sukuu wa yɔŋ isiooŋ le suɛi a sɔɔŋ nda tosa woŋ okɔɔ le. Ya bɛɛ I nɔ mi tosa nyɛpilɔɔ kpe. Lelaŋ, te I wa pɛ nda keiyo ikɛi, mi dimi lepum aa, ‘I wa waŋnda Baabuiyo pɛɛkoo paale pilɛ, nduyɛ, . . . ’ Okoŋ, mi hiou lachi a nyɛ ndoo yɔŋnuŋndo tɛɛsiaa. Mi che bɛɛ nyɛ ya yeema dimioo wo ve a Baabuiyo okɔɔ le, kɛ mi acheleŋnda yeema le sinaa nyɛ ndoo yɔŋnuŋ teleŋ ya wa waŋnda Baabuiyo pɛɛkoo wo. Lepum, ma nyuuniaa ya a keŋ okɔɔ. Mɛɛ ya soliŋ nɛiyo hoo kpeku fau, lende koni i wa tɛtɛlɛ ni. Nduyɛ I cho lɔɔlɔɔ a kɔl kɛndɛ!”

17. Yɛɛ cheleŋ mala yɛ num le suɛi o acheleŋnda lo?

17 Te acheleŋnda che pɛ maa a buulaŋ le nda nduyɛ a nɔ bɛɛle ndaleŋ, o wa tɛtɛlɛ le mi nda bɛɛ ke num bɛɛleŋ a laalaŋnda numndaŋ. Oliviaa nɔ niŋ wɔsilaŋ 17, nduyɛ o wa o pɔmbɔ mbo sɔla yiŋɔɔ. Mbo dimi aa, “I wa lɔɔlɔɔ a siooŋnde le suɛi a Baabuiyo okɔɔ te yaa wa pɛ baltaŋ dɔwɔɔ a waŋnda. I wa yiyaŋndo maa waŋnda cho ya chɔ maa wana fondoo ya cho ni.” Okoŋ, mbo kandu sɔɔŋ chɔɔ o nɛi teŋgeŋndo choo. Yɔŋi ndoo kɛsi kɔllo o siooŋii ndoo nɔ ve choo, mbo yiyaŋ aa, “Feleŋguaa bɔɔbɔɔ sina nyɛ o nyɛ a Seiyaa Chɛhowa okɔɔ le. Naa koni cho Chɛhowɛiyaa nda sina wa ni. Lelaŋ, mɛɛ kaa naa cho wa yɛ cho tosa ni ma yaŋ nilaŋ. Kɛ te o wa yɛ mi siooŋnde wa naa nduyɛ miŋ che ndi ikala le suɛi a tiindaŋ naa okɔɔ, ɔɔ miŋ wa nyiiyaa o nyɛ naŋ cho dimioo wo niŋ? Okoŋ, a cho naa chɔ maa yoŋgaa le naŋ cho kiolɔɔ le wanaa suu naŋ cho wa le. Kɛlɛ-ŋgaa siooŋii nɛi cho tosa ma mulul naa o wɔɔŋ. Kɛ te ŋ soo pɛ bɛɛŋ bɛɛŋ vɛlɛ a tiindaŋndo le nyɛ naŋ laalaŋndo, nduyɛ mi hei wa kaa naa o baltaŋ niŋ, kɛlɛŋgaa a cho naa chɔɔlu bɛɛleŋ ke.”

HIOU LACHI A FAFALAA LE PIOŊƆƆ SƆLAA

18. Yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa le fafalaa le pioŋɔɔ sɔlaa?

18 Ŋ che maa o cho kalaŋ lamamɔɔ le fafalaa le pioŋɔɔ sɔlaa cho le. Le hei tosaa, a nɔ ma veelu diomndaŋ o Diom Mɛlɛkaa niŋ nduyɛ ma yiyaŋ lechoo, piɛileŋ o Chɛhowa lo, nduyɛ ma yiyaŋ yiŋgoloŋ o nɛila o mala num niŋndaŋ choo. Sɔɔŋ muŋ tosaa cho num tiindaŋndo ke maa chaaŋ num Chɛhowa cho ni. Hei cho tosa ma nɔ yeemɛi le suɛi o acheleŋnda lo a laalaŋnda numndaŋ okɔɔ.—Nuawɔ Sam 73:​28.

19. Le yɛɛ o cho yɛ suɛi tɔnɔ bɛndu le fafalaa le pioŋɔɔ sɔlaa?

19 Mi Chiisu dimi aa, “Wana o wana hɛnaŋ le waa wana ni pɛ, mɛɛ wana koŋ o tosa hɛnaŋ kɔl ndɔɔ le. Nduyɛ, wana koŋ nɔ mbo wa o bɛɛndiaŋ lepaa o lepaa le ma dii ndu. Nduyɛ okoŋ kɔɔli, mbo simnuŋ buɛi ni.” (Maatiu 16:​24) A tonya, le Chiisu tolɔɔ kɔɔli, Kilisiɔŋnɔ kɛ kɛ nɔ mbo yɔŋguŋ o Chɛhowa lo nduyɛ mbo sɔla yiŋɔɔ. Kɛ kandɔɔ ko wa koŋ ni le yoomu sɔviɔɔ sɔlaa suŋ suŋ, nduyɛ o tiuba mbo yɛɛ num o yoomu fafɛɛŋndo niŋ o chieeŋ sɛnɛi Mɛlɛkaa niŋ. Lelaŋ, Kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le ma hiou lachi a fafalaa le pioŋɔɔ sɔlaa!

^ pɛl. 11 Le chɔɔloo sinaa, tofa “Nyunala Feleŋguaa Nyunalaŋ—Le Yɛɛ Ya Piɛi Yɛ? a peele naŋ muli nyunaa hoo leŋ o jw.org.