Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kalaŋ Chuauwa—La Mala Chuauwaa Nyaa Ma Sɔla “Kɔl Kaloo . . . le Pioŋɔɔ Sɔlaa”

Kalaŋ Chuauwa—La Mala Chuauwaa Nyaa Ma Sɔla “Kɔl Kaloo . . . le Pioŋɔɔ Sɔlaa”

‘Chɔŋ a boondii ŋ wa chuaambɔ ve ma pɛɛku num sɔɔŋ cho o Yau Mɛlɛkaa niŋ ndoŋ, ma sina muŋ. Diomnda laŋ la nɔla mi la ke num kɔl kaloo o chɔm num nɛiyo le pioŋɔɔ sɔlaa wo.’—TIMOTI DIIŊ NDƆƆ 3:​15.

CHONDOŊ: 141, 134

1, 2. Le yɛɛ kalaŋ chuauwa apum buulaŋ yɛ te chuauwaa ndaa yeema pɛ le yɔŋgɔŋndo o Chɛhowa lo nduyɛ ma sɔla yiŋɔɔ?

SUKUUWAA Baabuiya o waalaŋ niŋ yɔŋguŋ ndapila o Chɛhowa lo ni nduyɛ ma sɔla yiŋɔɔ. O tonyaa ikɛi nda manda feleŋguaa bɔɔbɔɔ ni nduyɛ ma hɛli nɛi yoomu sɔviɔɔ. (Sam 1:​1-3) Te kala chua Kilisiɔŋnɔɔ ŋ cho ni, o kpeekpei niŋ a cho lehɔl o nɛi le paale po numndo ɔɔ chua numndo cho yiŋɔɔ sɔla leŋ.—Tuuwɔ Chɔŋ Ŋgaa Ndɔɔ 4.

2 Kɛ, naapum a cho buulaŋndo. Kɛlɛŋgaa a che niŋ feleŋguaa apum a sɔla yiŋɔɔ kɛ ma kandu kiisaŋndo nɔɔ te sawala Mɛlɛkalaŋ biyɔɔ bɛnda pɛ le nda. Mi apum mal pɛŋ tonyaa. Lelaŋ, mi buulaŋndo wa num lepum maa chua numndo ɔɔ po numndo cho kandɔɔ Chɛhowa piɛiyo kɛ mbo mal kaala ndoo nɔ le tonyaa wo. Naapum mi chua numndo simnuŋ mɛɛ Kilisiɔŋnda o Ɛfisɔɔ niŋ wa o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ yɛ. Mi Chiisu dimi a nda okɔɔ aa, “Kaala nya aa nɔ o tasela ndɔɔ wo, la nɔ lɛ kaala koŋ o kɔl te.” (Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 2:​4) Vɛɛ ŋ mala yɛ chua numndo le kaala ndɔɔ kɛsioo o kala poŋ nduyɛ ‘mbo hindu, mbo kinda, mbo peŋ’? (Pitɛ Tasoo 2:​2) Ŋ nɔla miŋ pɛɛku nyɛ o taamasi Timoti wo niŋ.

“MA PƐƐKU NUM SƆƆŊ CHO O YAU MƐLƐKAA NIŊ NDOŊ”

3. (a) Vɛɛ Timoti looku yɛ simnɔŋ Kilisiɔŋnɔɔ, nduyɛ yɛɛ ndoo tosa yɛ a nyɛ o pɛɛku wo? (b) Sɔɔŋ sala yaa kuɛɛ Pɔɔl ndoo dimul lɛ Timoti a pɛɛkoo okɔɔ?

3 Mi Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo kua Lista o wɔsi 47 niŋ. Kɛlɛŋgaa a teleŋ koŋ Timoti wa niŋ kpasu wo pɛɛku a sɔɔŋ Chiisu ndoo pɛɛku woŋ ni. Mbo duau sɔɔŋ o wa pɛɛkoo woŋ o wali niŋ. Nduyɛ wɔsioŋ ŋmuuŋ okoŋ kɔɔli, mbo kandu kelaa nda Pɔɔl. Le wɔsioŋ 16 okoŋ kɔɔli, mi Pɔɔl poonyial Timoti aa, “Tonya nda pɛɛku num ndo a laalaŋ bɛndu ŋ laalaŋ ndo, hiou lachi a sisilaŋ lechoo nyɛ kɛndɛ yi. Wanaa pɛɛku num nda, num pila sina wanaa suu nda cho wa. Loonuŋ maa chɔŋ a boondii ŋ wa chuaambɔ ve ma pɛɛku num sɔɔŋ cho o Yau Mɛlɛkaa niŋ ndoŋ [Yaula maHibuluilaŋ], ma sina muŋ. Diomnda laŋ la nɔla mi la ke num kɔl kaloo o chɔm num nɛiyo le pioŋɔɔ sɔlaa sanaa o tiindaŋndo dɔwɔɔ o Chiisu Kiliti niŋ ndo.” (Timoti Diiŋ Ndɔɔ 3:​14, 15) Kɛsiŋ o kɔl maa mi Pɔɔl dimi maa mi Timoti (1) ndoo sina sɔɔŋ cho o yau Mɛlɛkaa niŋndoŋ, (2) ndoo laalaŋ sɔɔŋ o pɛɛku woŋ, nduyɛ (3) mbo sɔla kɔl kaloo le pioŋɔɔ sɔlaa sanaa o Chiisu Kiliti niŋ.

Chuaambuaa pɔmbuaa bɛɛ nɔla ma pɛɛku a waŋnda vɛlɛ a sɔɔŋ yɔŋnuŋ o Baabuiyo niŋndoŋ okɔɔ

4. Yɛɛ num soliŋ yɛ niŋ kpeku le chua numndo pɛɛkoo? (Tofa fotueiyo o peele naŋ kandu leŋ choo.)

4 Maa kala chua Kilisiɔŋnɔ, a yeema chua numndo mbo sina sɔɔŋ cho o yau Mɛlɛkaa niŋndoŋ, ŋ cho hau o Yaula maHibuluilaŋ a Yaula maKilikiilaŋ niŋndo. Chuaambuaa pɔmbuaa bɛɛ nɔla ma pɛɛku a waŋnda vɛlɛ a sɔɔŋ yɔŋnuŋ o Baabuiyo niŋndoŋ okɔɔ. Kɔɔna Chɛhowaa poonyiaa yaulaŋ tau, buluchiɔɔlaŋ, a vidueilaŋ, la kalaŋ chuauwa nɔla ma soliŋ kpeku le chuauwaa ndaa malaa wo. Yau kuɛɛ cho yɛ o suɛi nyɛi maŋgalɛi niŋ? Chua numndo nɔ mbo sina nyɛ cho o Baabuiyo niŋndo le halikpeŋ mbo taŋgul chaŋyɛi kala kalɛi a Chɛhowa.

LAALAŊNDO

5. Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa mi Timoti laalaŋ yooŋgu kɛndɔɔ a Chiisu okɔɔ?

5 O cho letuu le chuaambuaa pɛɛkoo a waŋnda okɔɔ vɛlɛ a sɔɔŋ yɔŋnuŋ o Baabuiyo niŋndoŋ te. Loonuŋ maa mi Timoti ndoo laalaŋ. Timoti ndoo sina Yaula maHibuluilaŋ ‘chɔŋ a boondii o wa chuaambɔ ve.’ Koŋ cho ni, chɔŋ a boondii o wa o pɔmbuiinaa wo. Okoŋ kɔɔli, mbo laalaŋ maa Chiisu cho Mɛsayanɔɔ ni. Mi tiindaŋ Timoti wo simnuŋ o kala poŋ nduyɛ mbo sɔla yiŋɔɔ. Okoŋ, mbo tosa wali lemisiɔnalueiyo a Pɔɔl latulu.

6. Vɛɛ ŋ mala yɛ chuauwaa numnda le tiindaŋndo taŋgullo o Diom Mɛlɛkaa niŋ?

6 Vɛɛ ŋ mala yɛ chuauwaa numnda le tiindaŋ ndaa taŋgullo maa Timoti, le halikpeŋ mi nda bɛɛ laalaŋ? O tasoo, wa wana biuwaŋ. Mbo chua teleŋndo le tiindaŋ kala kalaa taŋgullo. Nduyɛ tonyaa cho ni maa chuauwaa numnda nɔla ma laalaŋ o le pilɔɔ niŋ kpe nyɛ ŋ laalaŋndo le. Chua kɛ kɛ nɔ mbo “sina yɛ yɔɔ suɛi naŋ le tosaa ve tɛɛŋ a suɛi niŋ le tosa le ve” le tiindaŋndo taŋgullo o Baabuiyo niŋ. (Nuawɔ Hibuluiya 5:​14.) Maa kala chua, a nɔ ma tosa tau le chuauwaa numnda malaa ma kindi tiindaŋ ndaa, taama taama te a wa pɛ num nyuuniaalaŋ. Ŋ tofaŋndɔ nyɛ naŋ pɛɛku finya pilɛ o ba wo.

7, 8. (a) Vɛɛ finya Kilisiɔŋnɔ pum chɔm yɛ kaa biuwaŋndo o chua ndɔɔ pɛɛkoo niŋ? (b) Teleŋ kuɛɛ num oo nɔ yɛ ma biunuŋ chua numndo?

7 Mi Tɔmɔsi, o chua ndɔɔ cho wɔsilaŋ 11 wo dimi maa lepum, mi chua ndɔɔ nyuna ndu aa, “Baa mi Chɛhowa soliŋ nyɛm huŋ a ba ndɔ woŋ kpeku le yoomoo kilaa o chieeŋndo choo?” ɔɔ “Le yɛɛ ŋ luei balaŋ o sɔɔŋ cho o fondaŋ naa niŋndoŋ te, le taamaseliiyo, mɛɛ yaula lemasalaŋ malɔɔ cho naa yɛ le halikpeŋ mi sɔɔŋ siŋgaŋ?” Lepum, mɛɛ mbo kpakpala ndu dimullo nyɛ o nɔ mbo laalaŋndo. Tɔmɔsi sina maa o cho sɔɔŋ bɛndoŋ te tosa mi waŋndo sina tonyaa le, kɛ sɔɔŋ pɔm pɔmbɔŋ ndu chɔmndo.

8 Tɔmɔsi ndoo sina vɛlɛ maa mɛɛ mbo nɔ kaa biuwaŋndo le chua ndɔɔ pɛɛkoo. O kpeekpei niŋ, Kilisiɔŋnda kpou nɔ kuee ma nɔ kaa biuwaŋndo. (Kolosiaŋnda 3:​12) Mi Tɔmɔsi sina maa teleŋndo yeemaŋ nduyɛ o nɔ mbo wa suukaŋndo daandi daandi a chua ndɔɔ le laalaŋ ndɔɔ taŋgullo. O nɔ mbo pilaŋ chua ndɔɔ kɔllo a nyɛ chua ndɔɔ cho pɛɛkoo o Baabuiyo niŋndo. Mi Tɔmɔsi dimi aa, “O bii fau o sɔɔŋ sɔviɔŋ choo, ya naa laa nuu yeema miŋ sina te chua naa laalaŋ pɛ kpeekpei nyɛ o cho pɛɛkoo wo nduyɛ te i cho pɛ suɛi kɔl kalu le ndu. Te o nɔ pɛ nyunalaŋ, o bɛnda bɔɔ. O kpeekpei niŋ, lepum mi buulaŋ te chua nuu chɛl dɔɔ pɛ suɛi mbo nyuuniaa naa le.”

A nɔ ma biunuŋ le chua numndo malaa mbo taŋgul tiindaŋ ndɔɔ o Diom Mɛlɛkaa niŋ

9. Vɛɛ ŋ mala yɛ chuauwaa numnda le ma laalaŋ o Diom Mɛlɛkaa niŋ?

9 Te kalaŋ chuauwa pɛɛku pɛ a biuwɔŋndo, o teleŋndo opum niŋ, chuauwaa ndaa cho sinapɛŋgoo sɔla mɛɛ tiindaŋndo “nɔ buoo tau yɛ, lende o bandu, lende o hel, nduyɛ, lende o yiŋgila.” (Ɛfisiaŋnda 3:​18) Ŋ nɔla miŋ ke nda pɛɛku bɛnda a wɔsiŋ ndaŋ ndo nduyɛ a mɛɛ nda nɔ sinapɛŋgoo yɛ. Te tiindaŋ ndaa o nyɛ nda cho pɛɛkoo wo niŋ wa pɛ simnɔŋndo o kala, i cho wa tɛtɛlɛ le ma dimul acheleŋnda nyɛ nda laalaŋndo, nduyɛ wanaa nda cho o sukuuwa bɛɛ. (Timoti Diiŋ Ndɔɔ 2:​24, 25) Le taamaseliiyo, baa chuauwaa numnda soliŋ pa Baabuiyo kpeku le tɛɛsiaa nyɛ yɔŋnuŋ te waŋndo vi pɛ wo? Baa nyɛ Baabuiyo dimi wo cho pa suɛi kɔl kalu le nda? * (Tofa tɛɛsiaa amatou.) Loonuŋ maa a nɔ ma biunuŋ le chua numndo malaa mbo taŋgul tiindaŋ ndɔɔ o Diom Mɛlɛkaa niŋ, nduyɛ keŋ huŋ a fulamakɔɔli kɛndɔɔ.—Ditɔnɔmii 6:​6, 7.

Taamasi kala chuaa cho vɛlɛ nyɛ sɔvɛ le chua numndo malaa le tiindaŋndo nɔɔ

10. Yɛɛ tosa yɛ pɛɛku numndo o sɔvɛ?

10 A tonya, taamasi kala chuaa cho vɛlɛ nyɛ sɔvɛ le chua numndo malaa le tiindaŋndo nɔɔ. Stɛfani nɔ chuauwa a yaa wo dimi aa, “Chɔŋ a teleŋ chuauwaa niaa wa a pɔmbɔ wo, mi yaa nyunaŋ aa, ‘I cho pa suukaŋndo a chuauwaa niaa le sabu ya laalaŋ maa Chɛhowa cho achal, o kaala naa, nduyɛ maa nɛila ndɔlaŋ la bɛnda wo? Chuauwaa niaa cho pa chɔɔ kpeekpei maa I kaala Chɛhowa?’ I ve chuauwaa niaa kɔl le ma laalaŋ te, mɛɛ mi yapila laalaŋ.”

“KƆL KALOO . . . LE PIOŊƆƆ SƆLAA”

11, 12. Yɛɛ cho yɛ taasioo? Nduyɛ vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa taasioo sɔlaa cho nyɛ pilɛ a kaasoŋyɛi o dialloŋ niŋ te?

11 Ŋ pɛɛku maa Timoti ndoo nɔ (1) kɔl kalu Diom Mɛlɛkaa nduyɛ (2) ndoo nɔ kiisaŋ a sɔɔŋ o laalaŋndoŋ te. Kɛ yɛɛ Pɔɔl ndoo yiyaŋ yɛ mɛɛ o dimi maa sɔɔŋ cho o yau Mɛlɛkaa niŋndoŋ ke Timoti ‘kɔl kaloo o chɔm ndu nɛiyo le pioŋɔɔ sɔlaa wo’?

12 Yauwo hoo Insight on the Scriptures, O Diiŋ Ndɔɔ, tɛɛsiaa maa o Baabuiyo niŋ, taasioo cho ni, “Tiuwo ba le kɔl kaloo soliŋndo kpeku, nduyɛ ma sina mɛɛ ŋ tiuba le bahawɛilaŋ solioo, kpundɛlaŋ kpakpalaa, komallo kpeleŋndaŋ lapum, ɔɔ acheleŋnda silaa le keŋ tosaa yɛ. Hei cho teŋgeŋ a diɔmnde.” Baabuiyo dimi maa “Chɛlɛkpɛ lende o chɛlɛkpɛ lende, mɛɛ mbo nɔ diɔmnde.” (Pulɔwaa 22:​15) Le mɛɛ taasioo cho teŋgeŋ a diɔmnde yɛ, taasioo chɔm maa waŋndo nɔ kaasoŋyɛi. Waŋndo chɔm maa o nɔ kaasoŋyɛi o Mɛlɛka piɛiyo niŋ, te o nɔ pɛ siooŋii Chɛhowɛi nduyɛ mbo yeema le ndu diikɔŋndo. Hei cho teŋgeŋ a kaasoŋyɛi o dialloŋ niŋ.—Nuawɔ Sam 111:​10.

13. Vɛɛ feleŋguaa chɔm yɛɛ maa a nɔ taasioo le pioŋɔɔ sɔlaa?

13 Feleŋguaa nɔ kaasoŋyɛi o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda ve “mɛɛ mɛŋndaŋ ma tuusu nuaa a nyɔɔ yɛ” le. Koŋ cho ni, a chɛl mi yeemaŋ ndaŋ ɔɔ feleŋguaa cheleŋnda nyindu nda le sɔɔŋ tosaa le. (Ɛfisiaŋnda 4:​14) Kɛ mi sinapɛŋgu ndaa nyindu nda le “yɛ yɔɔ sinaa suɛi naŋ le tosaa ve tɛɛŋ a suɛi niŋ le tosa le ve.” (Hibuluiya 5:​14) Lelaŋ, ma tosa kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ, o yɔŋ bɛɛ mi wanaa velu nda wa ɔɔ kaasoŋaa cheleŋ ve nda nua le. (Filipiaŋnda 2:​12) Taasi waa naa yeemaŋ ni le pioŋɔɔ sɔlaa. (Nuawɔ Pulɔwaa 24:​14.) Vɛɛ ŋ mala yɛ chuauwaa numnda le taasi waa naa sɔlaa? A nɔ ma tosa a sabu le ma sina sɔɔŋ cho ŋ sɔvɛ le numndoŋ. Sɔɔŋ ŋ dimi woŋ a sɔɔŋ ŋ tosa woŋ nɔ miŋ chɔm nda kpendekele maa a cho kindiŋndo le sawala Baabuiyo tolɔɔ kɔɔli.—Luomaŋnda 2:​21-23.

Le yɛɛ i cho yɛ i sɔvɛ le mi kala chuaa hiou lachi a kindi kindiŋndo? (Tofa pɛlta 14-18)

14, 15. (a) A yɛɛ okɔɔ feleŋgɔnɔ yeema yiŋɔɔ wo nɔ yɛ mbo yiyaŋ? (b) Vɛɛ ŋ mala yɛ chuauwaa numnda le ma yiyaŋ a tɔnɔla cho o sawala Mɛlɛkalaŋ diikɔŋndo niŋndo?

14 Kɛ, le chuauwaa numnda malaa ma taŋgul tiindaŋ ndaa, o cho le tuu le nda dimullo kinɛi nyɛ cho o kɛndɔɔ a o wɔɔŋndo wo le. A nɔ vɛlɛ ma mala nda le ma yiyaŋ o nyunalaŋ ndaŋ choo. ‘Le yɛɛ Baabuiyo kuuna yɛ nyɛm naŋ hɛnaŋ lepum ndoŋ? Vɛɛ ya tosa yɛ a sabu maa sawala Baabuiyo la cho lɔɔlɔɔ la kɛndɛ le ya?’—Aisaya 48:​17, 18, NW.

15 Te chua numndo yeema le yiŋɔɔ sɔlaa pɛ, mala ndu vɛlɛ le yiyaŋndo nyɛkɛndɛi a kalaŋnda yiŋɔɔ huŋ ndaŋ okɔɔ. Vɛɛ o yiyaŋ yɛ a laŋ okɔɔ? Tɔnɔla yɛɛ cho yɛ leniŋ? Sɔɔŋ kuɛɛ kendu yɛ o hei niŋ? Le sabu yɛɛ tɔnɔlaŋ la cho yɛ tau mbo hiau sɔɔŋ kalaŋ? (Maki 10:​29, 30) I cho suɛi sɔvɛ le yiyaŋndo a sɔɔŋ muŋ okɔɔ nyɛkɛndɛi tuupa mi waŋndo sɔla yiŋɔɔ. Mala chua numndo le yiyaŋndo a tɔnɔla diikɔŋndo nɔlaŋ, a fulamakɔɔli wɔɔŋnilakalulaŋ la ke wana wo. Okoŋ, o cho laalaŋ maa sawala Baabuiyo tolɔɔ kɔɔli cho wa lɔɔlɔɔ o kɛndɛ le ndu.—Ditɔnɔmii 30:​19, 20.

TE FELEŊGƆNƆ YIŊNDO CHE PƐ NDI IKALA LE LOO O TIINDAŊ NDƆƆ CHOO

16. Yɛɛ kalaŋ chuauwa nɔ yɛ ma tosa te tiindaŋ chua nda yiŋndo kandu pɛ yɔŋnɔŋndo pɔmbɔlɔsɔɔ?

16 Yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa te chua numndo kandu pɛ kiisaŋndaŋ nɔɔ o yiŋɔɔ ndɔɔ kɔɔli? Le taamaseliiyo, kɛlɛŋgaa mi po numndo ɔɔ chua numndo kandu nyɔɔŋ o chieeŋndo niŋ hɛnaŋndo. Ɔɔ mi chua numndo kandu kiisaŋndo nɔɔ te sawala mandaala Baabuilaŋ lapum bɛnda pɛ o yoomoo niŋ. (Sam 73:​1-3, 12, 13) Mɛɛ ŋ cho muli yɛ cho tosa ni mbo hiou lachi a Chɛhowa piɛiyo. Kindiŋ ma kpakpala chɔulabaa a chua numndo o hei choo, o yɔŋ bɛɛ mbo wa wɔ o pɔmbɔ ɔɔ o cho niŋ tiŋ kpasu. Kɛ, kindiŋ mbo sina maa a kaala ndu nduyɛ a yeema ma mala ndu.

17, 18. Te feleŋgɔnɔɔ nɔ pɛ kiisaŋndaŋ, vɛɛ wanaa velu ndu wa mala yɛ ndu?

17 O Chɛhowa lo feleŋgɔnɔ yiŋndo yɔŋguŋ ni. Buŋgɛi o chua keŋ le Chɛhowa piɛiyo ni, nduyɛ mbo kaala ndu mbo hiou nyɛ o nyɛ. (Nuawɔ Maki 12:​30.) Chɛhowa che yɔŋgɔŋndo o ndu lo maa o cho buŋgɛi lamamɔɔ le naŋ chua keŋ te, nduyɛ naa bɛɛ nɔ miŋ che ndi lende. (Ikilisiaatii 5:​4, 5) Loonuŋ chua numndo a hei okɔɔ. Kɛ o tasoo, veelu diomndaŋ nduyɛ ma pɛɛku nyɛm kɔɔna Chɛhowaa ke kalaŋ chuauwa woŋ. Okoŋ, kindilal chua numndo o nɛi lebɛɛ niŋ, nduyɛ a teleŋ bɛnda wo, maa kɛɛsiaa ndɔɔ le yɔŋgɔŋndo o Chɛhowa lo vɛlɛ mbo sɔla yiŋɔɔ ve suɛi lamamɔɔ le. Kɛ hei cho ndu tɔnɔlaŋ chuu.

18 Le taamaseliiyo, a saaluŋ sila sɔviɔɔ o yooŋgula chɔɔlaalaŋ o “Nyunala Kalaŋ Chuawa Nyunalaŋ” o yauwo hoo amakɔɔ, Questions Young People Ask—Answers That Work, O Tasoo. O sila kalaŋ chuauwa maa a nɔ ma keleŋa yiyaŋ maa tonyaa le chuauwaa ndaa cho tiŋ kpasu wa kɛɛ le, kɛ a nɔ ma sina nyɛ cho bahawɛi kpeekpeiyo wo. Kɛlɛŋgaa chaaŋaa ndaa cho nda nyindɔɔ le yiyaŋ waa naa ni ɔɔ wana pilɛyɛi. Ɔɔ kɛlɛŋgaa mi chuaambɔɔ yiyaŋ maa feleŋguaa cheleŋnda cho tosaa tau o Chɛhowa piɛiyo niŋ ma hiau ndu. Yooŋgula chɔɔlaalaŋ la tɛɛsiaa vɛlɛ maa sɔɔŋ muŋ chɔm naa maa chua numndo kɛɛ laalaŋnda numndaŋ te. Lepum hei wa fulamakɔɔlioo le simulta o cho sɔlaa o yoomu ndɔɔ niŋndaŋ. Yooŋgula chɔɔlaalaŋ ndaŋ la chɔm mɛɛ kala chuaa mala chua ndɔ nɔ kiisaŋndaŋ a tonyaa okɔɔ wo yɛ.

19. Vɛɛ kalaŋ chuauwa mala yɛ chuauwaa ndaa le ma sɔla “kɔl kaloo . . . le pioŋɔɔ sɔlaa”?

19 Nya kalaŋ chuauwa, la nɔ kalaŋ sɔviɔɔ, a dikeŋnaŋndo le chuauwaa nyaa pɛɛkoo “pɛɛkula Masanɔɔ Mɛlɛkalaŋ, nduyɛ, mi la sila nda silala ndɔlaŋ.” (Ɛfisiaŋnda 6:​4) A mɛɛ naŋ pɛɛku yɛ, hoo sim ni maa a nɔ ma pɛɛku chuauwaa numnda nyɛ Baabuiyo dimi wo nduyɛ ma mala nda le ma laalaŋ nyɛ nda cho pɛɛkoo wo. Te tiindaŋ ndaa wa pɛ o kala poŋ, hoo cho nda nyindɔɔ le ma yɔŋguŋ o Chɛhowa lo nduyɛ ma ke ndu nyɛ cho o kɛndɔɔ wo. Maa Diom Mɛlɛkaa, nyina ndɔɔ, a kindiŋ numndo mala chuauwaa numnda le ma sɔla ‘kɔl kaloo o chɔm nda nɛiyo le pioŋɔɔ sɔlaa wo.’

^ pɛl. 9 Nɛila chɔmaalaŋ le yauwo hoo pɛɛkoo “Yɛɛ Kpeekpei Baabuiyo Pɛɛku Yɛ?” cho nyɛ sɔvɛ le feleŋguaa vɛlɛ a kaasoŋnda, le ma sina nduyɛ ma tɛɛsiaa tonyala Baabuiyo. A nɔla ma che nɛila chɔmaa laŋ ndaŋ o jw.org o sɔɔŋ maŋgalaŋ bɔɔbɔɔ niŋ. Tofa o BIBLE TEACHINGS > BIBLE STUDY TOOLS.