Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 50

Chɛhowa Chii Niŋ Kɛɛsiaa Tosa le Num Baŋaa

Chɛhowa Chii Niŋ Kɛɛsiaa Tosa le Num Baŋaa

“La nɔ mi la dimul waŋnda maa . . . wɔsi baŋaŋndo o cho le wana o wana cho o lɛŋndeŋ ndeŋ niŋ ni”​—LƐVI. 25:​10.

CHONDII 22 Masaleŋ le Kanduŋ, Maa le Huŋ Fɔ!

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1-2. Dunyɛi kuɛɛ waŋnda apum biilu yɛ hau? (Tofa Kɔfoo “ Yɛɛ Wa yɛ Wɔsi Baŋaŋndo?”) (b) A mɛɛ Luku 4:​16-18 dimi yɛ, a yɛɛ okɔɔ Chiisu ndoo soo yɛ?

O LƐŊNDE ipum niŋ, kɛɛsiaa cho le mi waŋnda biilu wɔsi 50 masaa chii o masaleŋ choo wo. Ma tosa dunyɛi hei naapum le paaleŋ, lɔɔ opilɛ, ɔɔ mbo hiou bɛɛ lende. Kɛ mi dunyɛi hei hiŋ o mɛɛlulaŋ, nduyɛ mi waŋnda puɛɛnuŋ pɛŋ a nyaale ndaa dɔunuŋ paaleleŋ ndo okɔɔ.

2 Ŋ cho yaasiaa a baŋa cho o sɔvɛ mbo hiau Wɔsi Baŋaŋ Isɔluɛiya ndaa biilu te wɔsila 50 laa fuuluu pɛ wo. Mi wɔsi koŋ ndoo tosa mi Isɔluɛiya ndaa sɔla baŋaŋndo. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ pɛɛku a Wɔsi Baŋaŋ koŋ okɔɔ hau? Kanifuule, Wɔsi Baŋaŋ Isɔluɛiya ndaa nɔ o sindɔɔ niŋndo loonuŋ naa a kɛɛsiaa sɔvɛ Chɛhowa cho tosaa le naa baŋa kpeekpeiyo wo. Nduyɛ ŋ cho niŋ bɛɛ tɔnɔɔ sɔlaa o kɛɛsiaa hoo niŋ suŋ suŋ. Mi Chiisu suaa a baŋaa hoo okɔɔ.—Nuawɔ Luku 4:​16-18.

Mi waŋnda o Isɔluɛi niŋ sindɛ ndaa dɔunuŋ nyaale tau a teleŋ Wɔsi Baŋaŋndo. Kanifuule, mi Isɔluɛiyaa wa o cheleŋ niŋnda ndaa miiŋgu o yuŋgula ndalaŋ ndo okoŋ, ma miŋgi nda lɛŋii ndɛi o ba (Tofa pɛl 3) *

3. A mɛɛ Lɛvitikɔɔ 25:​8-12 dimi yɛ, vɛɛ Isɔluɛiya ndaa sɔla yɛ tɔnɔɔ o Wɔsi Baŋaŋndo niŋ?

3 Le miŋ bii baŋa Chiisu wa suɛi a ndu okɔɔ wo bila, mɛɛ miŋ yaasiaa fɛŋ a kɛɛsiaa Mɛlɛka ndoo tosa le mi wanaa nduaa wa baŋaa sɔlaa o sindɔɔ niŋndo okɔɔ. Mi Chɛhowa dimul Isɔluɛiya aa: “Wɔsi bele-ŋuɛɛnoo ndu la nɔ mi la chua ndu maa wɔsi teŋgeleŋ. La nɔ mi la dimul waŋnda maa wɔsioo hoo wɔsi baŋaŋndo o cho le wana o wana cho o lɛŋndeŋ ndeŋ niŋ ni, nduyɛ a nyɛ o nyɛ nya nɔ o lɛŋndeŋ ndeŋ niŋ. Wɔsioo hoo wana o wana nyɛm ndɔŋ kiɔɔŋ ŋ nɔ [miŋ] miiŋgu ndu o ba ni, aa yɔŋ bɛɛ mi ndu oo pisi muŋ wana o ba. Nduyɛ wana o wana nda pisi o le chɛ niŋ pɛ, wɔsioo hoo o nɔ ni mbo sɔla baŋaŋndo, mbo miiŋgu o wanaa nduaa lo.” (Nuawɔ Lɛvitikɔɔ 25:​8-12.) O buŋgɛi naŋ hiou ve niŋ, miŋ pɛɛku a mɛɛ Isɔluɛiya ndaa sɔla tɔnɔɔ o Paale Pɛŋgiaaleŋ choo yɛ okɔɔ. Kɛ, vɛɛ Isɔluɛiya ndaa sɔla yɛ niko tɔnɔɔ o Wɔsi Baŋaŋndo niŋ? Ŋ dimi wɔ maa Isɔluɛinɔɔ bii kuoo mbo pisi lɛŋnde ndɔleŋ le mbo soli kuee koŋ. A teleŋ Wɔsi Baŋaŋndo, lɛŋnde ndɔleŋ lee nɔ mi le miiŋgu ndu o ba. O hei niŋ, “nyɛm ndɔŋ kiɔɔŋ” muŋ nɔla miŋ miiŋgu ndu o ba nduyɛ, nyɛm kɛŋ chuauwaa nduaa muŋ lo le. O baa pilɔɔ choo, te o yɔŋ pɛ mi poo ndoo nɔ kueelaŋ choo tau nduyɛ mbo yɔŋgu chua ndɔɔ ɔɔ mi ndupila kuɛ o chɛleŋ niŋ le kueela laŋ solioo, a Wɔsi Baŋaŋndo, chɛ koŋ ndoo nɔ “mbo miiŋgu o wanaa nduaa lo.” Lelaŋ, wana o wana ndoo ve o chɛleŋ niŋ le fɛɛŋ o nɔ lɛ tiindaŋ te le! Kɛɛsiaa hoo chɔm bɔɔ buulaŋ Chɛhowa ndoo nɔ le wanaa nduaa wo!

4-5. Le yɛɛ o bɛnda yɛ miŋ pɛɛku a wɔsi baŋaŋ Isɔluɛiya ndaa nɔ sindɛ wo okɔɔ?

4 Ɔɔ tɔnɔ cheleŋ waŋnda ndaa sɔla o Wɔsi Baŋaŋndo niŋndo? Mi Chɛhowa dimi aa: “Wana o wana ve niŋ Isɔluɛi mbo wa o tambei niŋ te. Mɛlɛka Yaawɛɛ, Mɛlɛka nyaa o cho nya lɛŋndeŋ ndeŋ kioo, nduyɛ mbo chuel nya buŋgɛi le mbo tosa mi nyɛ o nyɛ wa o kɛndɛ a nya.” (Ditɔnɔ. 15:​4-6) Hei cho bɔɔ teŋgeŋ a nyɛ cho hau yɔŋnɔŋndo o chieeŋndo niŋndo. Ŋ cho hau chɔɔ wanaa sulaa hiouwɔɔ lachi a sullo, kɛ mi wanaa tambɛiya hiau lachi a waa o tambei niŋ!

5 Naa Kilisiɔŋnda cho lɛ hau o Sawala Mɛlɛka ke Muuse laŋ bɛŋgu le. Hei sim ni maa ŋ cho lɛ hau kɛɛsiaa ndaa nɔ o Wɔsi Bɔŋaŋndo niŋndo tolɔɔ kɔɔli le chiaa malɔɔ, waŋnda malɔɔ le kueelaŋ, a le nyɛm ndaŋ kiɔɔŋ miŋgioo le. (Luomaŋ. 7:​4; 10:​4; Ɛfi. 2:​15) Kɛ o wa bɛɛ lende, o cho bɔɔ suɛi sɔvɛ le miŋ pɛɛku a Wɔsi Baŋaŋndo okɔɔ. Le sabu yɛɛ? Kanifuule, baŋa naŋ cho hau tueiyɔɔ yeela wo loonuŋ naa a kɛɛsiaa Chɛhowa ndoo tosa le mi Isɔluɛiya ndaa wa baŋaa sɔlaa wo.

MI CHIISU DIMUL WAŊNDA MAA O HIŊ LE NDA BAŊAA

6. Le yɛɛ waŋchieeya yeema yɛ wana baŋaa?

6 Naa kpou yeema wana baŋaa kanifuule, chiaa naŋ cho o hakioo bɛŋgu ni, nduyɛ chɛle wɔɔŋndeŋ pila le cho leŋ ni. Le mɛɛ naŋ cho wanaa lahakiaa yɛ, miŋ yuuwa, miŋ naa, nduyɛ miŋ vi. Wanaa bɔɔbɔɔ saaluŋ tonya cho a hei okɔɔ wo te a nuaŋnuŋ pɛ o tofaŋndo niŋ ɔɔ ma kuɛ o wana chiɔuwaa lo a naa. Miŋ tambu vɛlɛ kɔl tau te ŋ tosa pɛ hakioo. Mi Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo dimi maa o wa o “biyɔɔ niŋ yeemɛi tosaa yɔŋ wɔɔŋ [wa ndu] niŋ nde o ba bɛŋgu”. Mbo hiau lachi a dimioo aa: “Nyɛ palaa hoo cho o bana bana ya choo fɔ. Mi nɛɛnɛ faŋa yɛ ya dialluŋ cho muŋ hunɔɔ wu woŋ choo?”—Luomaŋ. 7:​23, 24.

7. Yɛɛ Aisaya ndoo dimi yɛ a baŋaŋndo okɔɔ?

7 Ŋ cho a kɔl kɛndɛ le sinaa maa Mɛlɛka chii niŋ kɛɛsiaa le naa baŋaa ɔɔ solioo o hakioo niŋ. Chiisu tosa ni miŋ wa baŋaa hoo sɔlaa. Tuupa mi Chiisu huŋ o chieeŋndo choo, wɔsilaŋ 700 hiou ni chɔŋ a teleŋ wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo Aisaya soo a baŋa bɛndu wa niŋ o chilaŋ niŋndo okɔɔ wo. Baŋa koŋ ndoo hiau niŋ o Isɔluɛiya ndaa sɔla a teleŋ Wɔsi Baŋaŋndo wo. Mbo dimi aa: “Mɛlɛka Yaawɛɛ kpuluŋguma bɛndoo o hɛli ya. Le hei, nyina ndɔɔ o cho ya kɔɔli. Hei yɔnuŋ le mi dimul wanaa cho o kuɛi niŋ nda yooŋgu kɛndɛ Mɛlɛkaa. O vem ya le mi nyɔɔlu wanaa cho a kɔlta tambɛilaŋ nda kɔltaŋ, nduyɛ mi yonda maa, wanaa cho o biyɔɔ niŋ nda a cho malɔɔ sɔla.” (Aisaya 61:​1) A nɛɛ okɔɔ huuluei hei ndii dimiŋ yɛ?

8. A nɛɛ okɔɔ huului Aisaya dimi a baŋaa okɔɔ ve cho yɛ?

8 Mi huului sɔvɛi hei a baŋaŋndo okɔɔ kandu peelɔŋndo mɛɛ Chiisu kandu wali ndɔ pollo tosaa. Mɛɛ Chiisu kuɛ o chiɛi Chuuwa piɛi Mɛlɛka wo niŋ o ndu lo chiee Naasaluɛi, mbo veelu diomndaŋ a nyɛ Aisaya dimi hoo wo okɔɔ o Chuuwaa wa loŋ nda lo. Mi Chiisu chɔm kpendekele maa a ndu okɔɔ diomndaŋ ndaŋ la wa ni mɛɛ o dimi aa: “Masanɔɔ Mɛlɛka hɛli ya. Le hei, nyina ndɔɔ cho ya kɔɔli. Hei yɔnuŋ le mi dimul wanaa cho o kuɛi niŋ nda Yooŋgu Kɛndɛ Mɛlɛkaa. O vem ya le mi yonda naa wanaa cho o biyɔɔ niŋ nda chua maa a cho malɔɔ sɔla, nduyɛ, mi yonda maa wanaa cho a sumɛiya a cho vɛlɛ chɔ. O vem ya le mi tosa mi wanaa nda cho kindilaa wa a sɔla baŋaŋndo, nduyɛ, mi yonda maa wɔsii Masanɔɔ Mɛlɛka cho waŋnda kɛndɛi nduɛi tosal le i fuuluu.” (Luku 4:​16-19) Vɛɛ Chiisu ndoo peelu yɛ huuluei hei?

WANAA TASIAA SƆLA BAŊAA WA

O chiɛi Chuuwa ndaa piɛi Mɛlɛka wo niŋ Naasaluɛi, mi Chiisu dimul waŋnda maa o hiŋ le nda baŋaa (Tofa pɛlta 8-9)

9. Baŋa yɛɛ wanaa bɔɔbɔɔ o palɛi Chiisu ve niŋ wa yɛ kɔl?

9 O teleŋ Chiisu wo niŋ waŋnda kandu baŋa Aisaya soo nduyɛ mi Chiisu veelu diomndaŋ a ndu okɔɔ wo sɔlaa ni. Mi Chiisu chɔm maa hei cho tonya mɛɛ o dimi aa: “Yooŋgu nya tuei hoo mi I tombolal nya ndu wo, o yɔnuŋ hau mɛɛ i dimiŋ yɛ.” (Luku 4:​21) Naapum wanaa bɔɔbɔɔ a ndaa tuei nyɛ Chiisu dimi hoo wo wa kɔl maa, a cho baŋaa sɔla ma fula o masale Luomaŋnda bɛŋgu. Kɛlɛŋgaa yiyaŋ puaa ŋiɔɔŋnda apum ndaa nɔ wo nda bɛɛ ndaa nɔ ni. Mi puaa kaŋ dimi aa: “Naa ŋ wa lehɔl o nɛi le ndu maa ndu cho wana ndu oo nɔ le waŋnda Isɔluɛi baŋaa wo ni.” (Luku 24:​13, 21) Kɛ ŋ sina maa Chiisu dimul tol kɔɔliaa nduaa le ma simul masale Luomaŋnda le, mi che bɛɛ le wa ŋuasu ŋuasu. Kɛ, mbo dimul nda maa a “paawa [Siisa] nyɛm cho le ndu woŋ.” (Maa. 22:​21) Mɛɛ vɛɛ Chiisu baŋa yɛ niko waŋnda o teleŋ koŋ niŋ?

10. O yɛɛ niŋ Chiisu baŋa yɛ waŋchieeya?

10 O sɔɔŋ ŋmuuŋ niŋ Po Mɛlɛkaa huŋ baŋa waŋchieeya o chieeŋndo choo ni. I tasei, mi Chiisu kumbi nɛiyo le mi waŋnda sɔla baŋaa o choola simlachiaa lepiɛiya wa pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ laŋ niŋ. Chuuwaa bɔɔbɔɔ o teleŋ koŋ niŋ wa o chɛleŋ niŋ o pɛɛku lachoowaa bɛŋgu a naamulaŋ. (Maa. 5:​31-37; 15:​1-11) Wanaa ndaa dimi maa a cho waŋnda malaa le Mɛlɛka piɛiyo wa bɛɛ ve ndu piɛi o nɛi tonya choo le. Mɛɛ nda kɛɛ Mɛsayanɔɔ a tonyala o wa waŋnda pɛɛkoo a Mɛlɛka okɔɔ laŋ, ma lo o nyumndaŋ niŋ nduyɛ Mɛlɛka mel nda haki le yɔŋnda ndala wɔŋndaŋ te. (Chɔŋ 9:​1, 14-16, 35-41) Le mɛɛ Chiisu pɛɛku waŋnda tonyaa nduyɛ mbo kɛsi taamasi kɛndɔɔ yɛ, mbo chɔm wanaa tusiaŋnda nyɛ ndaa nɔ ma tosa ma fula o pɛɛkula lachoowalaŋ bɛŋgu wo.—Maki 1:​22; 2:​23–3:​5.

11. O suɛi cheleŋ kuɛɛ niŋ Chiisu baŋa yɛ waŋchieeya?

11 I diiŋ nduɛi, mi Chiisu baŋa waŋchieeya le ma fula o chɛle hakioo niŋ. Le mɛɛ Chiisu yɔŋgu yoomu ndɔɔ le naa baŋaa yɛ, mi Mɛlɛka mal wanaa dɔu tiindaŋndo o sala soliaŋ Chiisoo niŋnda haki. (Hibu. 10:​12-18) Mi Chiisu dimi aa: “Te Po Mɛlɛkaa baŋa num pɛ, mɛɛ a sɔla baŋaŋndo lekɛndɛi.” (Chɔŋ 8:​36) Baŋa Chiisu baŋa naa wo hiou wa o sɔvɛ a o Isɔluɛiya ndaa sɔla o Wɔsi Baŋaŋndo niŋndo! Le taamaseliiyo, wana ndaa baŋa o Wɔsi Baŋaŋndo niŋndo ndoo nɔla vɛlɛ mbo simnuŋ chiɔɔ. Nduyɛ mi ndoo sɔla vɛlɛ pɛŋ piɔmndo okoŋ kɔɔli.

12. Nɛɛ yaa cho yɛ wanaa tasiaa sɔla baŋa Chiisu soo a ndu okɔɔ wo?

12 O paale Pɛŋtikɔɔsileŋ choo o wɔsi 33 C.E. niŋ, mi Chɛhowa pɔya wanaa Chiisu vem hɔlte ndɔ wa a wanaa laalaŋaa cheleŋ, puaa a waŋlaanduaa a nyina ndɔ diandaa. Mbo siiŋguu nda chuauwaa ndɔ le ma huŋ sɔla fulasɛiniŋndo ma kɔ wa o masaleŋ choo a Chiisu latulu. (Luomaŋ. 8:​2, 15-17) Nda cho wanaa tasiaa sɔla tɔnɔɔ o baŋa Chiisu soo a ndu okɔɔ o chiɛi Chuuwa piɛi Mɛlɛka wo niŋ Naasaluɛi ni. Puaa a waŋlaanduaa haa ve lɛ o chɛle pɛɛkula lachoowalaŋ a naamula simlachiaa lepiɛiya wa pɛɛkoo laŋ bɛŋgu le. Mi Mɛlɛka soli nda vɛlɛ o chɛle hakioo niŋ a piɔmndo. Kɛɛsiaa Chɛhowaa le waŋchieeya baŋa kpeekpeiyo kanduŋ a teleŋ o pɔya tol kɔɔliaa Chiisuaa o wɔsi 33 C.E niŋndo. Nduyɛ, o cho mɛɛlu te Wɔsila Waa Pilɛ Chiisu Cho Wa o Masaleŋ Choo Laŋ la chuu pɛ. Sɔɔŋ kɛndɛŋ kuɛɛ cho yɛ yɔŋnuŋ a teleŋ koŋ?

WAŊNDA O MIILIƆŊNDAŊ NIŊ NƆ WƆ LE BAŊAA SƆLAA

13-14. O faŋaŋ o Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda kɔɔli, nɛɛ yaa nɔla yɛ vɛlɛ ma sɔla baŋa Chiisu ndoo soo a ndu okɔɔ wo?

13 O teleŋ naa hoo niŋ, wanaa tusiaŋnda o miiliɔŋndaŋ niŋ fulaa lelɛŋ o lelɛŋ, ‘saa cheleŋnda’ a bɔɔbɔɔ cho ni. (Chɔŋ 10:​16) Mɛlɛka hɛli nda le lakɔ o choo choo niŋ ma wa o masaleŋ choo a Chiisu latulu le. Kɛ Baabuiyo dimi maa a nɔ tiindaŋndo le waa achal lefafɛɛŋ o lɛŋndeŋ choo. Baa tiindaŋ numndo cho koŋ ni?

14 Suŋ suŋ bɛɛ, a cho niŋ sɔlaa tɔnɔla wanaa sɔla pɔyaŋndo le kɔlaŋ o choo choo niŋnda cho tueiyɔɔ yeela laŋ lapum. Le mɛɛ ŋ nɔ tiindaŋndo o sala soliaŋ Chiisu wo niŋ yɛ, a tiuba ma nyuna Chɛhowa le malɔɔ hakioo. Tiindaŋ num koŋ tosa mi Mɛlɛka hini kɔl a num nduyɛ ma nɔ kɔl iyama walaŋndo. (Ɛfi. 1:​7; Sɔɔŋ. 7:​14, 15) Yiyaŋndɔ vɛlɛ a salala ŋ cho tueiyɔɔ yeela laŋ le mɛɛ ŋ fula o chɛle pɛɛkula lachoowalaŋ bɛŋgu yɛ. Lelaŋ bɛɛ Chiisu dimi ni aa: “La cho tonya cho a Mɛlɛka okɔɔ wo sina, nduyɛ, mi tonya koŋ o baŋa nya.” (Chɔŋ 8:​32) Ŋ cho bɔɔ a kɔl kɛndɛ le baŋa waa ndoo sɔlaa!

15. Baŋaa a salala kuɛɛ naŋ cho yɛ sɔla o chilaŋ niŋ?

15 Nɔ tiindaŋndo le baŋa kpeekpeiyo sɔlaa. O lo lɛ teleŋ vilɛi le, Chiisu cho hunɔɔ piɛiyii lachoowɛi a masɛi sendu hei le ve kpou faŋa. Mɛlɛka cho ‘wanaa faŋga bɛndu bɛnduaa’ cho ndu piɛiyo wa piŋi nduyɛ mbo chɛl nda ma huŋ tuei salalaŋ yeela o kpele hɛnɛkiɔɔ niŋ lefafɛɛŋ. (Sɔɔŋ. 7:​9, 14) Waŋnda o miiliɔŋndaŋ niŋ cho hunɔɔ miiŋgu yoomu nduyɛ, a cho fondaa sɔla le fulaa o chɛle haki Adam luei naa leniŋ ndeŋ niŋ.—Walta. 24:​15.

16. Baŋa sɔvɛ bɛndu kuɛɛ waŋchieeya kpou cho yɛ sɔla o chilaŋ niŋ?

16 O Wɔsila Waa Pilɛ Chiisu Cho Wa o Masaleŋ Choo Laŋ bɛŋgu, ndu a wanaa nda cho wa o masaleŋ choo wa cho waŋchieeya mala le ma sɔla kɛndiaa kɛndɔɔ nduyɛ ma nɔ chaŋyɛi kɛndɛi a Mɛlɛka. Baŋa nda cho hoo sɔla wo cho ko wa mɛɛ Wɔsi Baŋaŋndo wa sindɛ Isɔluɛi yɛ. Hei sim ni maa wanaa cho lo lechoo wo chɔmndo o Chɛhowa lo wa kpou cho simnɔŋ wanaa walaŋ, nduyɛ a nɔ lɛ haki le.

O chieeŋ sɛnɛiyo niŋ, ŋ cho wa walta sɔvɛlaŋ tosaa nduyɛ miŋ tuei laŋ yeela (Tofa pɛl 17)

17. Yɛɛ cho yɛ wanaa Mɛlɛkaa yɔŋnɔŋ o chilaŋ niŋ a mɛɛ Aisaya 65:​21-23 dimi yɛ? (Tofa fotueiyo o kɔɔ.)

17 Aisaya 65:​21-23 tɛɛsiaa mɛɛ yoomoo wa niŋ o chilaŋ niŋ yɛ. (Nuawɔ.) Ŋ ve niŋ wanaa isiɛlɛi le. Baabuiyo chɔm maa a teleŋ koŋ, wanaa Mɛlɛkaa wa niŋ walta sɔvɛla chuu nda kɔl hiniaa laŋ tosaa. Te Wɔsila Waa Pilɛ Chiisu Cho Wa o Masaleŋ Choo Laŋ la chuu pɛ, ŋ cho nɔ tiindaŋndo maa Mɛlɛka cho nyɛm o toosiaa woŋ soli o “chɛleŋ niŋ, koŋ cho ni ŋ se lɛ le. Nduyɛ ŋ cho vɛlɛ lehɔl o nɛi maa muŋ bɛɛ ŋ cho baŋaŋndo sɔla nduyɛ, mi ŋ sɔla naŋɔɔ mɛɛ i yɔnuŋ a chuauwaa Mɛlɛkaa yɛ.”—Luomaŋ. 8:​21.

18. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ tiindaŋndo maa ŋ cho hunɔɔ sɔla chila kɛndɛlaŋ?

18 Mɛɛ Chɛhowa ndoo ke Isɔluɛiya teleŋndo le wallo a le pɛŋgioo yɛ, lende koni o cho tosa le wanaa nduaa a teleŋ Chiisu Cho Wa o Masaleŋ Choo le Wɔsilaŋ Waa Pilɛ wo ni. Teleŋndo cho wa le sɔɔŋ Mɛlɛkaŋ tosaa. Mɛlɛka piɛiyo tosa ni miŋ wa hau a nyaale, nduyɛ ŋ cho teleŋndo sɔla tau le ndu piɛiyo o chieeŋ sɛnɛiyo niŋ. Wanaa cho Mɛlɛka piɛiyo o laalaŋndo choo wa kpou cho wa a nyaale a teleŋ Chiisu Cho Wa o Masaleŋ Choo le Wɔsilaŋ Waa Pilɛ wo. Kanifuule, ŋ cho wa walta nɛŋi naa kɔllo laŋ tosaa nduyɛ naa kpou cho wa Mɛlɛka piɛiyo.

CHONDII 142 Ŋ Feŋaŋ o Tiindaŋ Naa Choo Le

^ pɛl. 5 Mi Chɛhowa tosa kɛɛsiaa le mi Isɔluɛiya wa baŋaa sɔlaa o sindɔɔ niŋ. Ndu ndaa veelu ni aa Wɔsi Baŋaŋndo. Kilisiɔŋnda cho lɛ hau o Sawala Mɛlɛka ke Muuse laŋ bɛŋgu le. Kɛ o bɛnda bɔɔ miŋ pɛɛku a Wɔsi Baŋaŋ koŋ okɔɔ. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho pɛɛku a mɛɛ Wɔsi Baŋaŋ Isɔluɛiya ndaa nɔ koŋ ndo loonuŋ naa a nyɛ Chɛhowa tosa le naa wo okɔɔ yɛ nduyɛ, miŋ che mɛɛ naŋ sɔla tɔnɔɔ leniŋ yɛ.

^ pɛl. 61 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO PEELE: O Wɔsi Baŋaŋndo niŋ, mi puaa wa o chɛleŋ niŋnda ndaa sɔla malɔɔ nduyɛ mi ndaa miiŋgu o yuŋgula ndalaŋ ndo okoŋ, ma miŋgi nda lɛŋii ndɛi o ba.