Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 52

Kalaŋ Chuauwa—La Mala Chuauwaa Nyaa le Ma Kaala Chɛhowa

Kalaŋ Chuauwa—La Mala Chuauwaa Nyaa le Ma Kaala Chɛhowa

“Chuauwa, nyɛm kɛŋ Mɛlɛka Yaawɛɛ o ke wana woŋ kpeekpei nda cho ni.”—SAM 127:​3.

CHONDII 134 Chuauwa, Nyɛm Kɛŋ Chɛŋ o Mɛlɛka Lo Woŋ

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Wali yɛɛ Chɛhowa ke yɛ kalaŋ chuauwa?

MI CHƐHOWA toosiaa wana pɔnɔɔ a wana lanɔ tasoo a yeemɛi le chuauwa violɔɔ. Baabuiyo dimi pɛŋ aa: “Chuauwa, nyɛm kɛŋ Mɛlɛka Yaawɛɛ o ke wana woŋ kpeekpei nda cho ni.” (Sam 127:​3) Yɛɛ keŋ sim yɛ? Ŋ dimi wɔ maa chaaŋ num kɛndɛ kɛndɔɔ ke num nyɛsɔlaa ndɔɔ tau le kɛsioo. Vɛɛ kɔllo wa yɛ num? Ma naŋ kɔl tau le mɛɛ o tiindaŋ num yɛ, lende le? Kɛ naapum, ma buulaŋ vɛlɛ tau le mɛɛ ŋ cho looku nyɛsɔlaa ndɔɔ kɛsi nyɛkɛndɛi yɛ. Mɛɛ lende koni Chɛhowa, o cho chaaŋ naa kpɛɛluŋndo wo bɛɛ tosa ni. O ke kalaŋ chuauwa nyɛ cho o sɔvɛ mbo hiau kanioŋ ndo le kɛsioo. O ke nda wallo le ma tosa a sabu mi chuauwaa ndaa sɔla nyɛm nda hauba woŋ nduyɛ ma wa a kɔl kɛndɛ.

2. Nyunala kuɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa?

2 Nɛɛ nɔ yɛ mbo kɛɛsial wanaa cho o nɔɔ niŋnda le chuauwa violɔɔ ɔɔ teleŋ nda nɔ ma velu nda wo? Nduyɛ, yɛɛ kalaŋ chuauwa nɔ yɛ ma tosa le chuauwaa ndaa malaa ma wa a nyaale? Ŋ yaasiaŋndɔ sawala mandaala Baabui mala Kilisiɔŋaa cho o nɔɔ niŋnda le kɛɛsiaala kɛndɛlaŋ tosaa wo.

CHƆM BƐƐLEŊ LE KƐƐSIAA PƆNƆƆ A LANƆƆ

3. Nɛɛ nɔ yɛ mbo kɛɛsiaa te pɔnɔɔ a lanɔɔ nɔ pɛ ma velu chuauwa? (b) Sawala mandaala Baabui kuɛɛ chaŋyaŋ a wanayaŋ pɔnɔɔ a lanɔɔ nɔ yɛ ma kɛsiŋ o kɔl?

3 O naamulaŋ lapum niŋ, mi waŋnda yeema mi poo a chuaa kandu chuauwa violɔɔ te a chal dɔɔ pɛ o nɔɔ niŋ. Mi wanayaŋ ndaŋ a wanaa cheleŋ landuŋ nda pɛŋ le chuauwa violɔɔ. Mi Chɛtulo, puaapilɛnɔ pilɛ Eesiaa dimi aa, “O kunda leKilisiɔŋndo niŋ bɛɛ, mi wanaa velu chuauwa wa apum landuŋ wanaa cho o nɔɔ niŋ kɛ a vilu wɔ le wa maa o bɛnda niŋ ma kandu chuauwa violɔɔ.” Mi Chɛfilii puaapilɛnɔ cheleŋ Eesiaa bɛɛ dimi aa, “Mi waŋnda apum dimul wanaa cho o nɔɔ niŋ kɛ a vilu wɔ le wa maa te a huŋ yuuwa pɛ, a nɔ niŋ wana manda nda le.” O kpeekpei niŋ, pɔnɔɔ a lanɔɔ pila nɔ ni ma kɛɛsiaa a banda le chuauwa violɔɔ. O cho wana cheleŋ te nɔ mbo tosal nda kɛɛsiaa koŋ te. (Kalee. 6:​5) I cho tonya maa chaŋyaŋ a wanayaŋ wanaa chal o nɔɔ sɛnɛiya yeema nda ma wa a nyaale o nɔ ndaa niŋ. Kɛ o wa bɛɛ lende, a nɔ ma kɛsiŋ o kɔl maa pɔnɔɔ a lanɔɔ nɔ ni ma kɛɛsiaa le chuauwa violɔɔ ɔɔ le nda kiɔɔ violɔɔ.—1 Tɛsa. 4:​11.

4-5. Nyunala tiɔɔŋnda kuɛɛ pɔnɔɔ a lanɔɔ nɔ yɛ ma suukaŋ choo, nduyɛ, teleŋ kuɛɛ o bɛnda yɛ ma suukaŋ o laŋ choo? Tɛɛsiaawɔ.

4 Pɔnɔɔ a lanɔ kɛɛsiaa le chuauwa violɔɔ wo nɔ ma yaasiaa nyunala sɔvɛlaŋ latiɔɔŋ: O tasoo, a teleŋ kuɛɛ nda yeema yɛ chuauwa violɔɔ? O diiŋ ndɔɔ, vɛɛ kpɛ nda nɔ yɛ ma velu chuauwa? A teleŋ kuɛɛ wanaa tuu le challe o nɔɔ niŋnda nɔ yɛ ma suukaŋ o hei choo? Nduyɛ, le yɛɛ nyunala tiɔɔŋ ndaŋ la cho yɛ nyunala sɔvɛ?

5 Wana dimi isɔɔ a tonya, o bɛnda bɔɔ mi wanaa tuu le challe o nɔɔ niŋnda suukaŋ a chuauwa violɔɔ okɔɔ tuupa ma chal o nɔɔ. Le yɛɛ? Kanifuule, o bɛnda bɔɔ mi nda ŋiɔɔŋ kpou nɔ yiyaŋ pilɔɔ a chuauwa violɔɔ okɔɔ. A nɔ vɛlɛ ma sina te a nɔla niŋ kalaŋ chuauwa siilɔŋ. Mi wanaa chal o nɔɔ sɛnɛiya apum kɛɛsiaa le ma chum naapum le wɔsioo opilɛ ɔɔ latiɔɔŋ tuupa ma kandu chuauwa violɔɔ. Le yɛɛ? A yiyaŋ maa hei mala nda ma chɔɔlu siiniaŋ nyɛkɛndɛi nduyɛ, mi chaŋyɛi kpɛɛluŋnde luɛi nda tɛɛŋ. Kanifuule te a velu chuauwa pɛ, teleŋndo a wallo pila yeemaŋ ni le nda mandaa.—Ɛfi. 5:​33.

6. Kɛɛsiaa yɛɛ wanaa cho o nɔɔ niŋnda apum tosa yɛ hau nduyɛ le yɛɛ?

6 Mi Kilisiɔŋnda apum kɛɛsiaa le ma tol taamasi puaa Nuuwa wa a laandaa ndaa kɛsi wo kɔɔli. Puaa Nuuwa wa keleŋa ŋchuau violɔɔ a laandaa ndaa le. (Chɛ. 6:​18; 9:​18, 19; 10:​1; 2 Pitɛ 2:​5) Mi Chiisu tuu palɛi nɛi hei a “boondii Nuuwa” ve. Nduyɛ, naa kpou sina maa o “palɛi mɛɛlɛi . . . nyɛ palaa” cho o hɔbɛiye niŋ naŋ cho niŋ ni. (Maa. 24:​37; 2 Timo. 3:​1) Lelaŋ, wanaa cho o nɔɔ niŋnda a bɔɔbɔɔ kɛɛsiaa le ma puɛɛŋ ndɔ a suɛi chuauwa violɔɔ okɔɔ le halikpeŋ ma sɔla teleŋndo le tosaa tau o wali Chɛhowaa niŋ.

I cho bɔɔ suɛi taasi le mi pɔnɔɔ a lanɔɔ ‘chal fɛlɛŋ ma tuu’ te a wa pɛ kɛɛsiaa le sinaa te a cho pɛ chuauwa violɔɔ, nduyɛ a mɛɛ kpɛ nda nɔ ma velu nda yɛ (Tofa pɛl 7) *

7. Vɛɛ sawala mandaala cho o Luku 14:​28, 29 a Pulɔwaa 21:​5 niŋndo mala yɛ pɔnɔɔ a lanɔɔ?

7 I cho bɔɔ suɛi taasi le mi pɔnɔɔ a lanɔɔ ‘chal fɛlɛŋ ma tuu’ te a wa pɛ kɛɛsiaa le sinaa te a cho pɛ chuauwa violɔɔ, nduyɛ a mɛɛ kpɛ nda nɔ ma velu nda yɛ. (Nuawɔ Luku 14:​28, 29.) Kalaŋ chuauwaa bɔɔbɔɔ dimi maa nyɛsɔlaa pila wana pisi ni le chuauwa mandaa. Nduyɛ, teleŋndo a wallo pila yeemaŋ vɛlɛ ni le nda solioo leniŋ. Lelaŋ, o bɛnda mi pɔnɔɔ a lanɔɔ nyunaŋ aa: ‘Baa naa ŋiɔɔŋ kpou cho wa wallo tosaa ni le nyɛm naŋ hauba woŋ sɔlaa? Baa ŋ nɔ pa yiyaŋ pilɔɔ a “nyɛm kpeekpei naŋ hauba” le yuŋgu naa woŋ okɔɔ? Te o yɔŋ pɛ aa naa ŋiɔɔŋ kpou cho wa wallo tosaa ni, nɛɛ cho yɛ naa wa chuauwa mandal lo? Nduyɛ, nɛɛ naŋ yiyaŋ yɛ maa a cho yiyaŋ ndɔɔ a kaala ndɔlaŋ tolɔɔ kɔɔli?’ Te pɔnɔɔ a lanɔɔ wa pɛ suukaŋndo o nyunalaŋ ndaŋ choo, a nɔ ma dɔu nyɛ Pulɔwaa 21:​5 dimi wo o wali niŋ.—Nuawɔ.

Mi pɔnɔ kaala laa ndɔ wo nuuviaa nɛilaŋ le ndu malaa (Tofa pɛl 8)

8. Simulta kuɛɛ Kilisiɔŋaa cho o nɔɔ niŋnda nɔ yɛ ma sina maa a cho sɔla te a kɛɛsiaa pɛ le chuauwa violɔɔ, nduyɛ yɛɛ pɔnɔ kaala laa ndɔ wo tosa yɛ?

8 Teleŋndo pila yeemaŋ kala chua kɛ kɛ o ba ni le chuaa opilɛ bɛɛ kpe solioo leniŋ. Lelaŋ, te pɔnɔɔ a lanɔɔ velu pɛ chuauwa chikpi chikpi, i ve suɛi kpɛdɛ le chua kɛ kɛ mala o yeema wo kioo le. Wanaa velu chuauwa chikpi chikpi wa apum dimi maa lepum mi yoomuaŋ maa chuu nda fo le chuauwaa ndaa mandaa teleŋ nda wa a pɔmbɔ wo. Mi kalaa saŋga yɔkɔɔ le chuauwa solioo leniŋ nduyɛ, mbo sɔla kɔl landɛiyo tau. Baa mi keŋ kuuna ndu pa Baabuiyo pɛɛkoo, piɛileŋ o Chɛhowa lo a kɔlaŋ o wali pollo niŋ lɔɔlɔɔ? Nyɛ wa vɛlɛ bahawɛi ndɔɔ lepum ndo cho le nilaŋ yaŋɔɔ nyɛkɛndɛi a tɔnɔɔ sɔlaa o bɔŋaŋnda leKilisiɔŋndaŋ ni. Kɛ pɔnɔ kaala laa ndɔ wo nɔ mbo mala ndu chuauwa biyɔɔ o bɔŋaŋndaŋ a o bɛɛ. O nɔ vɛlɛ mbo mala ndu walta pɔmpɔmbɔ laŋ tosaa o bɛɛ. O nɔ mbo tosa a sabu le mi wanaa cho o yuŋgoo niŋnda kpou sɔla tɔnɔɔ o Pɛɛku leYuŋgu nda tosa lɔɔlɔɔ wo niŋ. Nduyɛ, waŋpiaanduaa Kilisiɔŋaa nɔ yuŋgulaŋ nda nɔ ma wa fulaa a yuŋgu ndaa o wali pollo niŋ lɔɔlɔɔ.

MALA CHUAUWAA NUMNDA LE MA KAALA CHƐHOWA

9-10. Yɛɛ kalaŋ chuauwa nɔ yɛ ma tosa le ma sɔla batiuwaa le chuauwaa ndaa malaa?

9 Ɔɔ sɔɔŋ pum ŋ kalaŋ chuauwa nɔ ma tosa le chuauwaa ndaa malaa ma kaala Chɛhowa wo? Vɛɛ nda mala yɛ chuauwaa ndaa ma fafaŋ kaala nɔɔlɛila cho hau o chieeŋndo hoo niŋndaŋ? Nuawɔ sɔɔŋ kalaŋ chuauwa nɔ ma tosa woŋ ŋ tiŋ.

10 Piɛi le mi Chɛhowa mala num. Tofawɔ taamasi Manowaa nda laa ndɔ kɛsul kalaŋ chuauwa wo. Nda wa wanaa velu Samsiŋ nda ni. Mɛɛ Manowaa nda laa ndɔ sina maa a nɔ le chuaa violɔɔ, ma nyɔɔlu Chɛhowa o piɛileŋ niŋ le mbo chɔm nda mɛɛ nda nɔ ma manda ndu yɛ.

11. A mɛɛ Chɔɔchiaa 13:​8 dimi yɛ, vɛɛ kalaŋ chuauwa tuallɛ taamasi Manowaa wo kɔɔli?

11 Mi Nihad nda Alma a fula o lɛŋnde Bosniaa—Hasɛkovinaleŋ niŋnda tual taamasi Manowaa wo kɔɔli. Ma dimi aa: “Miŋ nyɔɔlu Chɛhowa o piɛileŋ niŋ le mbo mala naa miŋ wa kalaŋ chuauwaa kɛndɛ mɛɛ Manowaa tosa yɛ. Nduyɛ, mi Chɛhowa muli piɛile naaleŋ o nɛila bɔɔbɔɔ niŋ. Mbo ke naa nɛi chɔmaa o Baabuiyo niŋ, yaula naalaŋ, bɔŋaŋnda naŋ bii lɔɔlɔɔ laŋ, a o bɔŋaŋnda bɛŋndaŋ.”—Nuawɔ Chɔɔchiaa 13:​8.

12. Taamasi kuɛɛ Choosɛ nda Meele ndaa kɛsi yɛ le chuauwaa ndaa?

12 Kɛsul nda taamasi kɛndɔɔ. Nyɛ ŋ dimul chua numndo wo cho o sɔvɛ, kɛ o kpeekpei niŋ, kaa numndo hiau ndu piiliaŋ. Ŋ dimi maa mi Choosɛ nda Meele kɛsul chuauwaa ndaa taamasi kɛndɔɔ, nduyɛ le Chiisu bɛɛ. Wallo pila Choosɛ ndoo tosa ni le yuŋgu ndɔɔ nyɛm nda hauba woŋ kioo. Le handɔɔ lechoo, mbo dɛɛniaa nda vɛlɛ le ma kaala sɔɔŋ cho a Mɛlɛka okɔɔ woŋ. (Ditɔnɔ. 4:​9, 10) Mi che bɛɛ sawala Mɛlɛka ndoo ke Muuselaŋ laa dimi naa maa waŋpiaanduaa nɔ ma kuɛ Chulusɛlɛm a yuŋgula ndalaŋ o Bɔŋaŋ Hiouwɔɔ Choo Wo “wɔsi o wɔsi” le, kɛ mi Choosɛ ndoo kuɛ a yuŋgu ndɔɔ kpou. (Luku 2:​41, 42) Naapum mi puaa apum ndaa yiyaŋ dɔɔ maa Choosɛ cho bɔɔ saŋgaa veelɔŋndo choo le kɔlaŋ a yuŋgu ndɔɔ. Nduyɛ maa, o cho nyɛsɔlaa a teleŋndo tɛɛmbuu wo tau. Kɛ o wa bɛɛ lende, Choosɛ ndoo che bɔɔ sɔɔŋ cho a Mɛlɛka okɔɔ woŋ ŋ sɔvɛ nduyɛ, mbo mala chuauwaa nduaa le mi nda bɛɛ che muŋ lende. Meele bɛɛ ndoo sina Baabuiyo nyɛkɛndɛi. Wana dimi maa a taamasi ndɔ kɛndɔɔ vɛlɛ a nyɛ ndoo dimul nda wo, mbo mala chuauwaa nduaa le ma kaala Diom Mɛlɛkaa.

13. Vɛɛ pɔnɔɔ a lanɔ pilɛ tollɛ taamasi Choosɛ nda Meele wo kɔɔli?

13 Mi Nihad nda Alma naŋ soo suŋ a nda okɔɔ wa yeema le tolɔɔ taamasi Choosɛ nda Meele wo kɔɔli. Vɛɛ keŋ mala yɛ nda le po ndaa malaa mbo kaala Mɛlɛka nduyɛ mbo piɛi ndu? Ma dimi aa, “Miŋ kɛsul po naa taamasi kɛndɔɔ. Mbo cha le sabu o cho suɛi sɔvɛ le sawala mandaala Chɛhowalaŋ tolɔɔ kɔɔli wo.” Mi Nihad chɔɔlu dimi aa, “Numpila nɔ ma wa mɛɛ ŋ yeema mi chua numndo wa yɛ.”

14. Le yɛɛ o bɛnda yɛ mi kalaa a finyaa sina wanaa suu chuauwaa ndaa holnuŋ nda?

14 Mala chuauwaa numnda le ma nuuviaa chaŋyaŋ kɛndɔŋ. Kalaa a finyaa nɔ ma sina wanaa suu chuauwaa ndaa cho holnɔŋndo wa, nduyɛ a nyɛ nda cho tosaa wo. Koŋ cho ni, kalaŋ chuauwa nɔ ma sina wanaa suu chuauwaa ndaa suukaŋ o intanɛtiiyo choo a o foŋnda ndalaŋ choo wa. Mi wanaa chuauwaa ndaa holnuŋ nda piiliaŋ nda mɛɛ nda yiyaŋ yɛ a mɛɛ nda tosa sɔɔŋ yɛ.—1 Kɔliŋ. 15:​33.

15. Yɛɛ kalaŋ chuauwa pɛɛku yɛ o taamasi Chɛɛse wo niŋ?

15 Yɛɛ kalaŋ chuauwa nɔ yɛ ma tosa te a sina tau a kɔmpitɛiyo ɔɔ foŋndo okɔɔ le? Mi Chɛɛse, finya pilɛ o lɛŋnde Filipiŋndeŋ niŋ dimi aa: “Naŋ sina tau a nyɛm mapuuloŋ okɔɔ le. Kɛ keŋ kɛɛlu naa le chuauwaa naa pɛɛkoo a kpundɛla cho o nyɛm mapuuloŋ soliŋndo kpeku laŋ niŋ te.” Chɛɛse kɛɛlu chuauwaa nduaa nyɛm mapuuloŋ soliŋndo kpeku le mɛɛ ndupila ndoo sina tau a muŋ okɔɔ le yɛ le. Mbo dimi aa: “Mi dɛɛniaa chuauwaa niaa le ma soliŋ nyɛm ndaŋ mapuuloŋ kpeku le sɔɔŋ maŋgalaŋ sɛnɛiyoŋ pɛɛkoo, pɛɛkoo le bɔŋaŋndaŋ, a le diomndaŋ veeloo o Baabuiyo niŋ lepaa o lepaa.” Te kala chuaa ŋ cho ni, la veelu niŋ pa diomndaŋ nya chuauwaa numnda o pɛl Feleŋguaa bɛŋgu o jw.org® a sila cho a fotueilaŋ handɔɔ o intanɛtiiyo choo wo okɔɔ nduyɛ ma tɛɛsial nda ndu? A tofa niŋ pa vidueilaŋ ndaŋ latulu a chuauwaa numnda, Num a Nyɛm Num maPuuloŋNɛɛ Nɔ Yɛ Chaŋ Ndɔ Kpaayaa Choo? a Tosa Suukaŋndo o Intanɛtiiyo Choo a Taasi? * A cho saaluŋ maa vidueilaŋ ndaŋ la bɛnda le chuauwaa numnda pɛɛkoo a mɛɛ nda soliŋ nyɛm ndaŋ mapuuloŋ kpeku a taasi yɛ okɔɔ.—Pulɔ. 13:​20.

16. Yɛɛ kalaŋ chuauwaa bɔɔbɔɔ tosa yɛ niŋ nduyɛ, yɛɛ cho yɛ fulamakɔɔlioo?

16 Mi kalaŋ chuauwaa bɔɔbɔɔ tosa kɛɛsiaalaŋ le mi chuauwaa ndaa tosa chaŋyaŋ a wanaa cho taamasi kɛndɔɔ kɛsioo o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda. Le taamaseliiyo, mi Ndeni nda Bomi, pɔnɔɔ a lanɔɔ o Kodivuaa niŋ ndaa dimul buɛi ibuŋgaa teleŋ o teleŋ le mbo huŋ wa o chiɛi ndaa niŋ a teleŋ o huŋ yilɔɔ wo. Mi Ndeni dimi aa, “Mi kaa ndɔ kɛndɔɔ piiliaŋ po naa tasoo tau. Mbo kandu kɔɔfaleŋ nduyɛ o cho niŋ buɛile ibuŋga malalaŋndeŋ tosaa.” Baa a nɔla pa ma tosa kɛɛsiaa waa naa le chuauwaa numnda?

17-18. A teleŋ kuɛɛ kalaŋ chuauwa nɔ yɛ ma kandu chuauwaa ndaa pɛɛkoo?

17 Kandu chuauwaa numnda pɛɛkoo teleŋ nda cho a pɔmbɔ wo. O bɛnda bɔɔ mi kalaŋ chuauwa keleŋa kandɔɔ chuauwaa ndaa pɛɛkoo. (Pulɔ. 22:​6) Tofawɔ taamasi Timoti, o tosa wallo mɛɛ o sul kaasoŋnɔ a Pɔɔl, wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo. Mi kalaa Timoti Yunisi a mama ndɔ Lɔɔsi kandu ndu pɛɛkoo “boondii [o] wa chuaambɔ ve.”—2 Timo. 1:​5; 3:​15.

18 Mi pɔnɔɔ a lanɔ cheleŋ o Kodivuaa niŋ, Chɔŋ Kulɔdi a Piis tiuba le chuauwaa ndaa ŋɔmpum nda kpou malaa ma kaala Chɛhowa nduyɛ ma wa ndu piɛiyo. Yɛɛ mala yɛ nda ma sɔla batiuwaa? Taamasi Yunisi a Lɔɔsi wo nda tol kɔɔli ni. Ma dimi aa, “Miŋ kandu chuauwaa naa Diom Mɛlɛkaa pɛɛkoo chɔŋ a teleŋ naŋ velu nda wo.”—Ditɔnɔ. 6:​6, 7.

19. Yɛɛ yeemaŋ yɛ le chuauwaa numnda Diom Chɛhowaa pɛɛkoo?

19 Yɛɛ yeemaŋ yɛ le chuauwaa numnda Diom Chɛhowaa “pɛɛkoo”? Nyɛ yeemaŋ le chuauwaa numnda Diom Mɛlɛkaa “pɛɛkoo” wo cho lambaŋndo ni le ma bii ndu bila. Le hei tosaa, kalaŋ chuauwa nɔ ma wa teleŋndo chuaa lɔɔlɔɔ a chuauwaa ndaa. Teleŋndaŋ lapum, mi kalaŋ chuauwa tambu kɔl le waa sondoo miŋgioo o nyɛ nda cho chuauwaa ndaa pɛɛkoo wo choo. Kɛ o wa bɛɛ lende, kalaŋ chuauwa nɔ ma sina maa nɛiyo cho hoo ni le chuauwaa ndaa malaa ma bii Diom Mɛlɛkaa bila nduyɛ ma dɔu nyɛ nda cho pɛɛkoo wo o wali niŋ.

Kalaŋ chuauwa nɔ ma sina mɛɛ nda nɔ ma pɛɛku chua kɛ kɛ yɛ (Tofa pɛl 20) *

20. Tɛɛsiaawɔ mɛɛ naŋ duau Sam 127:​4 o wali niŋ le chuauwa mandaa yɛ.

20 Kindiŋ ma sina chuauwaa numnda. Sam 127 tuu chuauwa a chiŋuaŋ. (Nuawɔ Sam 127:​4.) Ma soliŋ nyɛm yɛ yiɔɔŋ kpeku le chiŋuaŋ toosiaa nduyɛ ma ve kpeŋkpeŋ te. Mɛɛ lende koni chuauwa bɛɛ ve kpeŋkpeŋ te ni. Lelaŋ, kalaŋ chuauwa nɔ ma sina mɛɛ nda nɔ ma pɛɛku chua kɛ kɛ yɛ. Mi pɔnɔɔ a lanɔɔ o Isɔluɛi niŋ o teleŋ naa hoo niŋ sɔla batiuwaa le chuauwaa ndaa ŋiɔɔŋnda malaa ma piɛi Chɛhowa. Ma chɔm nyɛ mala nda wo nduyɛ ma dimi aa, “Mi naŋ tosa pɛɛku Baabuiyo a chua kɛ kɛ teŋgeŋ.” Yuŋgu lebol kɛ kɛ nɔ mbo kɛɛsiaa te o bɛnda pɛ le mbo pɛɛku a chua kɛ kɛ fee o nɛi koŋ choo.

CHƐHOWA CHO NYA MALA

21. Vɛɛ Chɛhowa mala yɛ kalaŋ chuauwa?

21 Lepum, mi kalaŋ chuauwa yiyaŋ maa o cho suɛi bɛɛŋ le chuauwa pɛɛkoo le. Kɛ o kpeekpei niŋ, ke fula Chɛhowa o ba wo chuauwa cho ni. O cho o bɛɛndiaŋ teleŋ o teleŋ le nya malaa. Mbo yaŋ piɛile kalaŋ chuauwa nilaŋ. Nduyɛ mbo muli piɛile ndaleŋ sanaa a nɛi chɔmaa cho o Baabuiyo niŋndo, yaula naalaŋ, taamaseliilaŋ vɛlɛ a silala kalaŋ chuauwaa kɔl kaluaa o kundaa niŋ.

22. Ɔɔ nyɛm sɔviɔŋ ŋ tiŋ o nyɛm kalaŋ chuauwa ke chuauwaa ndaa woŋ tɛɛŋ?

22 Waŋnda apum dimi maa wɔsilaŋ 20 kalaŋ chuauwa tosa ni le chuaa solioo leniŋ. Kɛ fɛŋ bɛɛ kalaŋ chuauwa nɔ ma puɛɛnuŋ a chuauwaa ndaa okɔɔ le. O nyɛm sɔvɛŋ nda ke chuauwaa ndaa wo tɛɛŋ ŋ tiŋ cho ni, kaalaa nda chɔmndo, teleŋndo chuaa a nda, vɛlɛ a nda sila Baabuiyo kioo. Chua kɛ kɛ nɔ mɛɛ o duau silaa o wali niŋ yɛ. Kɛ chuauwaa bɔɔbɔɔ, kalaŋ chuauwaa kaala Chɛhowa wa manda nda ni. Nduyɛ nda bɛɛ ma dimi nyɛ Choana Mai, ndepilɛnɔɔ o Eesiaa niŋ dimi hoo wo: “Te I yiyaŋ pɛ a mɛɛ wanaa velu ya wa manda ya yɛ, I naŋ bɔɔ kɔl le mɛɛ nda sila ya nduyɛ ma pɛɛku ya le Chɛhowa kaalaa yɛ. O cho ko yoomoo le nda ke ya le, kɛ yoomu nɔ saboo wo.” (Pulɔ. 23:​24, 25) Puaapiliaa a ndepiliaa o miiliɔŋndaŋ niŋ dimi niŋ diomnda waa naa.

CHONDII 59 Piɛi Chɛhowa a Ya Latulu

^ pɛl. 5 Baa wanaa cho o nɔɔ niŋnda nɔ pa ma velu chuauwa? Te o yɔŋ pɛ ma kɛɛsiaa le chuauwa violɔɔ, vɛɛ kpɛ nda nɔ yɛ ma velu nda? Nduyɛ, vɛɛ nda mala yɛ chuauwaa ndaa le ma kaala Chɛhowa nduyɛ ma piɛi ndu? Buŋgɛi hei cho isɔɔ a taamaseliila puaapiliaa naa cho hau kɛsioo a hei okɔɔ wo. I cho naa vɛlɛ chɔm sawala mandaala Baabui mala naa le nyunalaŋ ndaŋ mulioo wo.

^ pɛl. 15 Tofa vɛlɛ yauwo hoo, Questions Young People Ask—Answers That Work, O Tasoo, buŋgɛi 36, a O Diiŋ Ndɔɔ, buŋgɛi 11.

^ pɛl. 60 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Pɔnɔɔ a lanɔ Kilisiɔŋnda cho suukaŋndo te a vialu niŋ pɛ chuauwa, a cho yiyaŋndo o nyaaloo a kalaŋnda nda sɔla niŋndaŋ choo.

^ pɛl. 64 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Pɔnɔɔ a lanɔɔ cho pɛɛkoo tosaa teŋgeŋ teŋgeŋ a chuauwaa ndaa kanifuule a nɔ wɔsila pilɛ a sinapɛŋgu pilɛ le.