Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Ma Soli Balaŋ o Piɛile Lachoowaleŋ Niŋ

Ma Soli Balaŋ o Piɛile Lachoowaleŋ Niŋ

“Wanaa niaa, la chɔŋ la fula chiee koŋ niŋ.”​—SƆƆŊ CHƆƆMAŊNDOŊ 18:​4.

CHONDOŊ: 72, 82

1. Vɛɛ naŋ looku yɛ sina maa wanaa Mɛlɛkaa ndaa nɔ le balaŋ solioo o Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo niŋ, nduyɛ nyunala kɛɛ naŋ cho yɛ muli?

O BUŊGƐI hiɔɔluei niŋ, miŋ pɛɛku maa mi Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo bii Kilisiɔŋaa dɔu tiindaŋndo o Mɛlɛka niŋnda. Kɛ yooŋgu kɛndɔɔ cho ni maa a cho lo o biyɔɔ niŋ le fafɛɛŋ te. Ŋ sina hei kanifuule, Baabuiyo dimul naa maa mi Mɛlɛka dimul wanaa nduaa le ma “fula” o kaaŋii lachoowɛi niŋ. (Nuawɔ Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 18:​4.) Hoo chɔm ni maa Kilisiɔŋnda cho balaŋ soli o Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo niŋ. Ŋ yeema bɔɔ miŋ pɛɛku a teleŋ ndaa nɔ le balaŋ solioo wo! Kɛ, ŋ muliŋ ndɔ fɛlɛŋ nyunalaŋ ndaŋ. Yɛɛ Sukuwaa Baabuiya ndaa kɛɛsiaa yɛ le tosaa a Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo tuupa bɛɛ mi wɔsi 1914 fuuluu? Vɛɛ puaapiliaa naa ndaa nɔ yɛ dialuŋ fulaŋ o wali pollo niŋ a boondii Chɔu Basu Kuu Tasoo? Baa wanaa Mɛlɛkaa ndaa wa pa o biyɔɔ niŋ a boondii keŋ le mɛɛ ndaa yeema nɛi chɔmaa yɛ?

“BABILƆŊ DEL”

2. Yɛɛ Sukuwaa Baabuiya tasiaa ndaa kɛɛsiaa yɛ le tosaa tuupa bɛɛ mi Chɔu Basu Kuu Tasoo kanduŋ?

2 Le wɔsiŋ bɔɔbɔɔ tuupa mi Chɔu Basu Kuu Tasoo del (1914-1918), mi Chaas Taas Lɔɔsɛl a Sukuwaa Baabuiyaa cheleŋ sinapɛŋgu maa Kilisiɔŋaa Lachoowaa ve tonya cho o Baabuiyo niŋndo pɛɛku le. Ndaa yeema lɛ ma nɔ nyɛ o nyɛ le tosaa a kaaŋnde lachoowaleŋ te. Nduyɛ o wɔsi 1879 niŋ bɛɛ, mi Zion’s Watch Tower dimi maa lekaaŋ o lekaaŋ yeema pɛ mi le simnuŋ lanɔ Kiliti cho chua o nɔɔ niŋndo, kɛ mi le wa masɛi tooloo, mɛɛ le cho kumbii Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo, o Baabuiyo veelu aa chua suundɛiyo wo.​—Nuawɔ Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 17:1, 2.

3. Yɛɛ Sukuwaa Baabuiya ndaa tosa yɛ le chɔmndo maa kposoŋ bɛɛ a ve lɛ kumbii kaaŋnde lachoowaleŋ te? (Tofa fotueiyo o peele naŋ kandu leŋ choo.)

3 Waŋpiaanduaa a waŋlaanduaa dɔu tiindaŋndo o Mɛlɛka niŋnda ndaa sina maa te a hiou pɛ lachi a kaaŋnde lachoowaleŋ tooloo, Mɛlɛka dou nda sala le. Lelaŋ, mi a bɔɔbɔɔ yɔŋ yaulaŋ o kaaŋii ndɛi lo maa a yeema lɛ ma wa o kaaŋii ndɛi niŋ te. Mi apum veelu pɛŋ diomndaŋ choo choo kpeleŋ o kaaŋnde ndaleŋ le mi wana o wana tuei. Te kaaŋnde ipum ndii kuuna nda pɛ le hei tosaa, mi ndaa yɔŋ wana o wana yauwo o kaaŋnde leŋ niŋ. Mi Sukuwaa Baabuiya chɔm kpendekele maa a yeema ma nɔ nyɛ o nyɛ le tosa a kaaŋnde lachoowa leŋ te! Le wɔsilaŋ la bɔɔbɔɔ, mi ndaa dii nda pɛŋ le hei tosaa. Kɛ o wɔsi 1870 niŋ, masɛi o lɛŋii bɔɔbɔɔ niŋ ve lɛ kaaŋnde toolu le dɛnɛ wɔɔŋ koŋ tosaa le. Waŋnda ndaa nɔ niŋ hɛnɛkɛyɛi le suɛi a Baabuiyo okɔɔ, nduyɛ mi ndaa kɛɛ pɛɛku lachoowa kaaŋnde.

4. A boondii Chɔu Basu Kuu Tasoo, vɛɛ Sukuwaa Baabuiya ndaa che yɛ Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo? Tɛɛsiaawɔ.

4 Mi Sukuwaa Baabuiya sinapɛŋgu maa o ve letuu le ma dimul yuŋgula ndalaŋ, chaŋyaŋ ndaŋ, a wanaa wa o kaaŋii ndɛi niŋnda maa a cho lɛ kaaŋnde lachoowaleŋ toolu le le. Kɛ ndaa yeema mi chieeŋndo kpou sina maa chua suundɛiyo Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo cho ni! Lelaŋ, a Yindimiiyo 1917 mbo kɔ bii a 1918 kandɔŋndo, mi Sukuwaa Baabuiya pɔmbuaa wa o waalaŋ niŋnda piɔu yau pɔmbɔɔ 10,000,000 a dialuŋ fulaa. Ndoo nɔ suɛi lebolle leniŋ aa, “Babilɔŋ Del.” Mi yau pɔmbɔɔ hoo chɔm kpendekele tonya cho a Kilisiɔŋaa Lachoowaa okɔɔ wo. Ŋ che maa mi simlachiaa leKaaŋnda tuulu kɔl! Kɛ hei kuuna Sukuwaa Baabuiya le. Ndaa nɔ kɔl sikpaa le hiouwɔɔ lachi a wali pollo tosaa nduyɛ le tosaa ‘nyɛ Mɛlɛka dimul nda wo, . . . o cho nyɛ waŋnda chieeya dimi wo le.’ (Walta Wanaa Chiisuaa 5:29) Yɛɛ hei chɔm yɛ naa? O chɔm maa a boondii Chɔu Basu Kuu Tasoo, waŋpiaanduaa a waŋlaanduaa Kilisiɔŋnda haa ve o biyɔɔ niŋ te. Kɛ, a wa balaŋ solioo o kaaŋnde lachoowaleŋ niŋ, nduyɛ ma wa wanaa cheleŋnda malaa le keŋ tosaa.

DIALUŊ FULAŊ A BOONDII CHƆU BAASU KUU TASOO

5. Le sabu yɛɛ naŋ dimi yɛ maa puaapiliaa wa bɔɔ a dialuŋ fulaa a boondii Chɔu Basu Kuu Tasoo?

5 O paandoo niŋ, miŋ dimi maa sala Mɛlɛkaa ve wanaa nduaa choo a boondii Chɔu Basu Kuu Tasoo le, kanifuule, a ve yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a dialuŋ fulaa le. Ŋ laalaŋ maa le saboo hoo Chɛhowa chɛl Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo le mbo bii nda le teleŋ biŋgi ni. Kɛ mi puaapiliaa a ndepiliaa wa Mɛlɛka piɛiyo a tiindaŋndo o wɔsi 1914 tei 1918 wa mɛɛlu tɛɛsiaa maa, mi kunda koŋ kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le hiouwɔɔ lachi a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Sinapɛŋgoo sɔlaa nyɛkɛndɛi a nyɛ ndoo yɔŋnuŋ Sukuwaa Baabuiya a boondii keŋ ndo nɔla mbo mala naa le sinaa sɔɔŋ ŋpum o Baabuiyo niŋ.

6, 7. (a) Simulta kuɛɛ Sukuwaa Baabuiya ndaa nɔ yɛ a boondii Chɔu Basu Kuu Tasoo? (b) Yɛɛ chɔm yɛ maa Sukuwaa Baabuiya ndaa nɔ dialuŋ fulaŋ?

6 Sukuwaa Baabuiya wa pɛŋ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo kekelee a boondii Chɔu Basu Kuu Tasoo. Kɛ ndaa nɔ simultaŋ tau. Ŋ soonuŋndɔ a simultaŋ latiɔɔŋ okɔɔ. O tasoo, Sukuwaa Baabuiya ndaa pɛɛku le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a Baabuiyo soliŋndo kpeku kinɛi le. Yaulaŋ piɔuwo koni ndaa sina ni, nduyɛ laŋ laa tɛɛsial waŋnda tonyaa ni. Lelaŋ, mɛɛ nda kuuna yauwo hoo The Finished Mystery o wɔsi 1918 kandɔŋndo, mii simnuŋ suɛi kala le puaapiliaa bɔɔbɔɔ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Simul diiŋ ndɔɔ o wɔsi pilɛ koŋ niŋ kpe wa buŋii Spanisiiya (Ɛspanyiɔŋnda) ni. Mi naa wɔɔŋ ndoo keŋela koŋ taŋɔɔ wo tosa ndi ikala le mi puaapiliaa balu a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Kɛ a simultaŋ ndaŋ kpou, mi Sukuwaa Baabuiya kindiŋ kpoke le hiouwɔɔ lachi a wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ.

Sukuwaa Baabuiya haa wa a dialuŋ fulaa! (Tofa pɛlta 6, 7)

7 O wɔsi 1914 niŋ, mi kunda pɔmbɔ Sukuwaa Baabuiya chɔm “Photo-Drama of Creation.” Viduei koŋ ndoo nɔ fotueila waŋnda hiiluŋ te laŋ, la waŋnda hiiluŋ ndaŋ, a nyɛ heelaa ladiomndo. Nduyɛ nyɛ sɛnɛiyo o wa a boondii keŋ ni. Ma ke viduei koŋ diolaŋ aa “Drama.” Ndoo nɔ bundɛi waŋchieeya kanduŋ a teleŋ Mɛlɛka toosiaa Adama wo, mbo huŋ bii a mɛɛlula Masale Kilitileŋ. O wɔsi 1914 niŋ nda kandu ndu chɔmndo ni. Nduyɛ waŋnda hiouwɔɔ 9,000,000 nua ndu ni. Yiyaŋndɔ a hei okɔɔ. Wanaa kaŋ a hiou Seiyaa Chɛhowaa naŋ nɔ hau o chieeŋndo niŋ kpou wa! Konala cheleŋ la chɔm maa o wɔsi 1916 niŋ, wanaa ndaa bii bɔŋaŋnda leKilisiɔŋndaŋ o Amɛlika niŋnda ndaa hiou 809,000. O wɔsi 1918 niŋ, mi wanaa kaŋ a hel le 950,000. Sukuwaa Baabuiyaa kaŋ wa a dialuŋ fulaa!

8. Vɛɛ puaapiliaa wa chilaŋ chuaa wa luei yɛ Sukuwaa Baabuiya yoomuaŋ a boondii Chɔu Basu Kuu Tasoo?

8 A boondii Chɔu Basu Kuu Tasoo, mi puaapiliaa wa chilaŋ chuaa wa tosa wallo kekelee le yaula Baabuiyo toosiaa a Sukuwaa Baabuiya kpou kɔllo dɛɛniaa. Kaala nda chɔmnda koŋndo ke nda yoomuaŋ ni le hiouwɔɔ lachi a wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ tosaa. Mi Luichaa H. Baba, o wa yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a dialuŋ fulaa a boondii keŋ ndo dimi aa, “Miŋ sɔla batiuwaa le buɛiyaa kelaa choo wa atiŋ soliŋndo kpeku, nduyɛ miŋ hiau lachi a Bandu Mɛŋgɛlaa piɔuwo vɛlɛ a ndu yɔŋ ndo o lɛŋnde Kanada ndaa kuuna ndu wo niŋ.” Mbo hiau lachi a dimioo aa, “Mi sɔla dikeŋnaŋndo le yauwo hoo The Finished Mystery o wanaa duaunuŋ o yifɔ wo yɔŋ ndo o chaaŋaa niaa lo, a ndaa puu yauwo hoo o laba wa. Mi Ŋgɔɔ Lutafɔɔ dimi le miŋ kɛɛsiaa le bɔŋaŋnda bɛndaŋ biyɔɔ o chieeŋ bɛnduŋ wa ba paaleŋ le del o Amɛlika niŋndo, nduyɛ miŋ yɔŋ wanaa yɔŋgaa ŋsɔɔ wa le chaaŋaa naa kɔltaŋ dɛɛniaa.”

NƐI CHƆMAA NDOO YEEMAŊ

9. (a) Le yɛɛ wanaa Mɛlɛkaa ndaa yeema yɛ nɛi chɔmaa o wɔsi 1914 a 1919 tɛɛŋ? (b) Mi che bɛɛ ndaa yeema nɛi chɔmaa, kɛ yiyaŋ yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ kpakpala?

9 Sukuwaa Baabuiya ndaa yeema wɔ nɛi chɔmaa pum. Ndaa biiyɔ bila nyɛkɛndɛi nyɛ Chɛhowa dimi le masɛi diikɔŋndo wo le. (Luomaŋnda 13:1) Le sabu koŋ, a ve lɔɔlɔɔ yuŋyeŋ a boondii chɔu ve le. Le tamaseliiyo, mɛɛ masaa Amɛlika dimul waŋnda le ma piɛi le kɔl nyuloo a Bukuloo 30, 1918, mi Bandu Mɛŋgɛlaa dɛɛniaa Sukuwaa Baabuiya le mi nda bɛɛ piɛi. Mi puaapiliaa apum yɔŋgu kanioŋ le chɔuwo tooloo, mi apum simnuŋ pɛŋ puaa chɔuwa, nduyɛ ma kua o chɔuwo. Mi che bɛɛ ndaa yeema nɛi chɔmaa, kɛ o bɛnda miŋ dimi maa saboo le wa hoo le waa o biyɔɔ niŋ Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo o ba le. I cho tonya maa, a wa niŋ chiiyo balaŋ solioo kpou o kaaŋii lachoowɛi niŋ a boondii Chɔu Basu Kuu Tasoo.​—Nuawɔ Luku 12:47, 48.

10. Vɛɛ Sukuwaa Baabuiya ndaa ke yɛ yoomoo bɛɛleŋ?

10 I cho tonya maa Sukuwaa Baabuiya ndaa sina nyɛ cho waa yuŋyeŋ le Kilisiɔŋnda wo le. Kɛ ndaa sina maa ndii bɛnda le waŋndo diyɔɔ le. Nduyɛ puaapiliaa ndaa simnuŋ puaa chɔuwa a boondii Chɔu Basu Kuu Tasoo wa bɛɛ soliŋ yekpandila ndalaŋ kpeku le wana o wana diyɔɔ le. Ma yɔŋ a ndaa kɛɛ le waŋnda diyɔɔ wa o chɔuwo lachi le halikpeŋ ma dii nda.

11. Yɛɛ masɛi ndii tosa yɛ mɛɛ Sukuwaa Baabuiya kɛɛ le sɔŋgɔɔ?

11 Mi Nyina Wɔɔŋndo tuulu kɔl le mɛɛ puaapiliaa ndaa chɔm lo lechoo wo o Mɛlɛka lo yɛ. Nduyɛ hei tosa mi masaa waa wa yamaŋ kiolɔɔ a “sawala ndala lakafa laŋ.” (Sam 94:20) Mi wana bɛndoo le puaa chɔuwa kpou o Amɛlika niŋ diolaŋ Chemisi Filaŋkiliŋ Bɛl dimul Ŋgɔɔ Lutafɔɔ nda Vaŋ Ambɔɔ maa masaa waa dɔu sawa sɛnɛiyo maa te wana o wana kɛɛ pɛ le sɔŋgɔɔ o chɔuwo, a nɔ ma dii wana koŋ. Nduyɛ a Sukuwaa Baabuiya okɔɔ kpeekpei o wa suɛi ni. Mi wana bɛndu puaa chɔuwaa kaŋ dimul Ŋgɔɔ Lutafɔɔ kɔl tuuwo maa o cho le mɛɛ masaa le Amɛlika kuuna ndi yɛ le sawaa hoo dɔunuŋ te. Okoŋ, mi wana bɛndu puaa chɔuwa haa dimi aa, “Kɛ ŋ sina mɛɛ naŋ cho nya sɔla yɛ, nduyɛ ŋ cho keŋ tosa!”

12, 13. (a) Le sabu yɛɛ ndaa dɔu yɛ puaapiliaa a ŋɔmaa o chiɛi manyumndo niŋ le wɔsioŋ chalaŋ? (b) Baa mi chiɛi manyumndo ndoo kuuna pa puaapiliaa kɔl sikpaa nɔɔ le Chɛhowa kiɔɔ diikɔŋndo? Tɛɛsiaawɔ.

12 Mi masaa waa mɛɛlu nɛiyo sɔla le Sukuwaa Baabuiya kotaa dɔuwɔɔ choo. Ma bii Ŋgɔɔ Lutafɔɔ, Vaŋ Ambɔɔ, a wanaa cheleŋ a ŋɔmpum, a wa simlachiaa le “Watch Tower Society” wa. Mi wana wa puaapiliaa kaŋ kɔɔsaa wo dimi maa ndaa nɔ dɛnɛ wɔɔŋndo mbo hiau kundala puaa chɔuwaa Chamaniiya (Alemaŋnda). Mbo dimi maa puaapiliaa pilaŋ masaa waa, puaa chɔuwa, a kaaŋnde kpou tana. Lelaŋ, a nɔ ma dɔu nda kota wɔɔŋ wɔɔŋndo choo. Lelaŋ, ma ke Sukuwaa Baabuiyaa ŋɔmaa wa haa wɔsioŋ chalaŋ o chiɛi manyumndo niŋ Atlaŋta, o Chɔɔchiaa niŋ. Kɛ mɛɛ chɔuwo chuu, ma sɔla malɔɔ. Nduyɛ ma faŋa sɔɔŋ nda handu nda choo woŋ.

13 Mi che bɛɛ puaa ŋɔmaa wa haa wa o chiɛi manyumndo niŋ, kɛ ndaa nɔ kɔl sikpaa le sawa Mɛlɛkaa diikɔŋndo. Vɛɛ naŋ looku yɛ keŋ sina? Ma poonyial masaa le lɛŋnde Amɛlikaleŋ le mbo mal nda. Ma dimul ndu o yau koŋ niŋ maa Baabuiyo dimul naa maa ŋ nɔ miŋ dii le. Lelaŋ, wana o wana yɔŋguŋ o Mɛlɛka lo nduyɛ mbo kɛɛ ndu diikɔŋndo a hɔlta vesɛi sɛɛŋ pɛ, sala Mɛlɛkaa cho ndu hiɔlɔŋ nduyɛ mbo sɔla tambei. Ma tɛɛsiaa maa le saboo hoo nda nɔla ma dii wana o wana le ni. Ndaa nɔ isiooŋ le hei masaa poonyiallo le! Kiisaŋ ve maa puaapiliaa kaŋ cho kɔl sikpa ndaa malɔɔ lɛŋ le Chɛhowa kiɔɔ diikɔŋndo le.

WANAA MƐLƐKAA MƐƐLU MALƆƆ SƆLA!

14. Soliŋ Baabuiyo kpeku ma tɛɛsiaa nyɛ ndoo yɔŋnuŋ o wɔsi 1914 tei 1919 niŋndo.

14 Malakai 3:1-3 tɛɛsiaa nyɛ ndoo yɔŋnuŋ Sukuwaa Baabuiya o wɔsi 1914 tei 1919 niŋndo. (Nuawɔ.) Chɛhowa Mɛlɛka cho ‘Masanɔɔ’ ni, nduyɛ mi Chiisu Kiliti, ‘buɛi o vem le waŋnda dimullo a kpema ndɔɔ okɔɔ wo’ huŋ mɛɛndaŋ “puaa Livaiya,” a sim le Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda wa. Mɛɛ Chɛhowa chii nda nɛi chɔmaa ke mbo dindi nda, ma bɛɛndiaŋ le viomɔɔ sɛnɛiyo sɔlaa. O wɔsi 1919 niŋ, mi Chiisu yulu buɛi cho sakpo, nduyɛ, mbo wa buɛi kɔl kalu wo iso le buɛiyaa Mɛlɛkaa nɛi chɔmaa kioo a nda silaa. (Maatiu 24:45) Mi wanaa Mɛlɛkaa soli balaŋ po o Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo niŋ. Chɔŋ a teleŋ koŋ, a cho hiouwɔɔ lachi a hɛnaŋ Mɛlɛkaa pɛɛkoo. Nduyɛ mi kaala nda nɔ le Mɛlɛka wo hiau lachi a yiŋgilaa. A cho bɔɔ a kɔl hiniaa le mɛɛ sala Mɛlɛkaa cho nda choo yɛ! [1]—Tofa diomnda chɔɔlaalaŋ.

15. Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa ŋ hini kɔl le mɛɛ Chɛhowa soli naa o Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo niŋ yɛ?

15 Ŋ naŋ bɔɔ kɔl le mɛɛ naŋ soli balaŋ o Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo niŋ yɛ. Setana tiuba le piɛile tonyaleŋ tɛɛmboo le. O bumba pɛ! Kɛ, ŋ nɔ miŋ loonuŋ le sabu Chɛhowa soli naa o Babilɔŋ Tɔɔ Bɛndoo niŋndo. Sabu ndɔɔ cho le waŋnda kpou piŋioo ni. (Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 6:1) Kɛ waŋnda o miiliɔŋndaŋ niŋ, a nɔ kɔllo le siŋgaŋndo wa cho wɔ kaaŋnde lachoowaleŋ o ba bɛŋgu. Nduyɛ waŋnda haa yeema mala naa! Lelaŋ, ŋ kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le tamasi puaapiliaa dɔu haa tiindaŋndo o Mɛlɛka niŋnda tolɔɔ kɔɔli, le waŋnda malaa ma fula o piɛile lachoowaleŋ niŋ.

^ [1] (pɛl 14) Sɔɔŋ yɔŋnuŋ Chuwaa wa o biyɔɔ niŋ Babilɔŋnda velaŋ tau a sɔɔŋ muŋ yɔŋnuŋ Kilisiɔŋnda lɔɔ waŋnda simnuŋ kiilaa lachoowaa Kilitiaa wo. Kɛ, ŋ nɔ miŋ dimi maa biyɔɔ Chuuwa wa niŋndo sim le nyɛ ndoo yɔŋnuŋ Kilisiɔŋaa pɔyaŋnda wo le. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ kindiŋ le nuuviaa sɔɔŋ Baabuiyo dimi le peelɔŋndo woŋ a hei okɔɔ le. Teŋgeŋndaŋ la cho. Tamaseliiyo opilɛ cho ni maa Chuuwa wa o biyɔɔ niŋ le wɔsilaŋ 70. Kɛ Kilisiɔŋnda wa o biyɔɔ niŋ le wɔsilaŋ hiouwɔɔ o koŋ choo.