Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

‘Kɛndɛi Bɛnduii Mɛlɛkɛi’ Nɔ Mii Nyindu Naa le Waa Maa Ndu

‘Kɛndɛi Bɛnduii Mɛlɛkɛi’ Nɔ Mii Nyindu Naa le Waa Maa Ndu

“La ŋ melnuŋ Mɛlɛka balika le kɛndɛi nduɛi bɛnduei hei, i wana nɔla bɛɛ hei chɔm te ve.”—KƆLIŊTIAŊ DIIŊ NDƆƆ 9:​15.

CHONDOŊ: 121, 63

1, 2. (a) Yɛɛ cho yɛ o ke wana nɔla bɛɛ hoo chɔm te wo niŋ? (b) Nyunala kuɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?

CHƐHOWA chɔm naa bɔɔ kaalaa mbo viam Po ndɔ kaalaa Chiisu, o chieeŋndo choo! (Chɔŋ 3:​16; Chɔŋ Tasoo 4:​9, 10) Mi kiilanɔɔ Pɔɔl dimi maa “wana nɔla bɛɛ hei chɔm te.” (Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 9:​15) Le yɛɛ Pɔɔl soliŋ yɛ diomndaŋ ndaŋ kpeku?

2 Pɔɔl ndoo sina maa sala baŋaa Chiisoo ke naa tiindaŋndo maa sɔɔŋ Mɛlɛka dimi woŋ kpou cho peelɔŋ. (Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 1:​20.) Hoo sim ni maa kɛndɛi bɛnduii Mɛlɛka “wana nɔla bɛɛ hei chɔm te ve” cho sala soliaŋ Chiisoo ni, a nyɛ o nyɛ kɛndɛ Chɛhowa cho naa tosallo. Ŋ nɔla miŋ tɛɛsiaa ke sɔviɔɔ hoo le miŋ bii ndu bila nyɛkɛndɛi le. Yiyaŋ yɛɛ ke teŋgeŋndo hoo nɔ yɛ mbo ke naa? Nduyɛ vɛɛ kioo hoo nɔ yɛ mbo nyindu naa te ŋ wa pɛ bɛɛndiaŋndo le bɔŋaŋ Loonuŋya piɔm Chiisoo biyɔɔ o Kpekedoo choo, Fuoo 23, 2016?

KE TEŊGEŊ BƐNDU MƐLƐKAA

3, 4. (a) Vɛɛ ŋ yiyaŋ yɛ te waŋndo ke num pɛ nyɔɔ? (b) Vɛɛ ke teŋgeŋndo nɔla yɛ mbo siŋga yoomu numndo?

3 Miŋ naŋ kɔl te waŋndo ke naa pɛ nyɔɔ. Kɛ kelaŋ lapum la cho bɔɔ teŋgeŋ nduyɛ mi la siŋga yoomu naa. Le tamaseliiyo, yiyaŋndɔ maa a tɛɛmbuu sawaa. Nduyɛ a nɔ ma dii num le sawa ŋ tɛɛmbuu koŋ ndo. Kɛ mi waŋndo yɔŋguŋ o lepilɔɔ niŋ kpe le ma dii ndu le num. O yeema kɛsɛ ma dii ndu le num! Vɛɛ ŋ cho yɛ yiyaŋ a wana yɔŋguŋ koŋ le numndo?

4 Ke kaalaa teŋgeŋndo hoo cho num nyindɔɔ ma tosa siŋgaŋndaŋ o yoomu numndo niŋ. Kɛlɛŋgaa ke sɔvɛ koŋ cho num vɛlɛ nyindɔɔ le ma chɔɔlu kɛndɛi tosa nduyɛ ma chɔm wanaa cheleŋnda kaalaa. Vɛlɛ ma mal wanaa tosal num iwɔɔŋnde wa haki. Tei a yoomu numndo mɛɛlulaŋ, a cho wa balika melaa chɔmndo le sala wana koŋ soliŋ le numndo.

5. Vɛɛ ke sala baŋaa Mɛlɛkaa cho yɛ ke tɔɔma bɛndu hiou kelaŋ kpou wo?

5 Ke sala baŋaa Mɛlɛkaa cho ke tɔɔma bɛndu hiou kelaŋ kpou wo ni. (Pitɛ Tasoo 3:​18) Yiyaŋndɔ a hei okɔɔ, naa kpou sɔla hakioo o Adama niŋ, nduyɛ piɔmndo cho fulamakɔɔli hakioo ni. (Luomaŋnda 5:​12) Kaalaa nyindu Chɛhowa ni le Chiisu viomɔɔ o chieeŋndo choo le mbo huŋ ‘wu le ŋwaŋnda chiee kpou.’ (Hibuluiya 2:​9) Sala baŋaa Chiisoo cho sɔɔŋ tosa tau! Nduyɛ o cho piɔmndo tɛɛmbuu le fɛɛŋ a fɛɛŋ. (Aisaya 25:​7, 8; Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:​22, 26) Wanaa cho tiindaŋndo dɔuwɔɔ o Chiisu niŋnda kpou cho kɔl nyuloo sɔla lefafɛɛŋ. Nda cho ni, wanaa cho wa masaa a Chiisu latulu o choo choo niŋnda, a wanaa cho wa achal o Masale Mɛlɛkaleŋ bɛŋgu o chieeŋndo choo wa. (Luomaŋnda 6:​23; Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 5:​9, 10) Tɔnɔla cheleŋnda kuɛɛ cho yɛ wa o ke Chɛhowaa hoo niŋ?

6. (a) Tɔnɔla kuɛɛ ŋ cho yɛ lehɔl o nɛi o ke Chɛhowaa niŋ? (b) Chɔmndɔ sɔɔŋ sala yaa ŋ ke Mɛlɛkaa nyindu naa le tosaa woŋ.

6 Ke Mɛlɛkaa hoo cho vɛlɛ chieeŋndo siiŋguu kpele hɛnɛkiɔɔ, wanaa lanaawa cho sioŋgɔɔ, nduyɛ mi wanaa vi wa sɔla fulasɛiniŋndo. (Aisaya 33:​24; 35:​5, 6; Chɔŋ 5:​28, 29) Ŋ kaala Chɛhowa a Pɔ ndɔɔ le naa kɛndɛi “wana nɔla bɛɛ hei chɔm te ve” tosallo. Yɛɛ kioo hoo nɔ yɛ mbo nyindu naa le tosaa? O cho naa nyindɔɔ le (1) miŋ tol tamasi Chiisu Kilitioo kɔɔli, ( 2) miŋ kaala puaapiliaa naa, nduyɛ (3) miŋ mal acheleŋnda haki a kɔl naa kpou.

“KAALA KILITI KAALA NAA WO NDU CHO WALLO A NAA NI”

7, 8. Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ yiyaŋ a kaala Kilitioo okɔɔ, nduyɛ yɛɛ kaala koŋ nɔ yɛ mbo nyindu naa le tosaa?

7 O tasoo, ŋ nɔ kuee miŋ nɔ yeemɛi le yoomu naa soliŋndo kpeku le Chiisu bɛɛleŋ kioo. Mi kiilanɔɔ Pɔɔl dimi aa, “Kaala Kiliti kaala naa wo ndu cho wallo a naa ni.” (Nuawɔ Kɔliŋtiaŋ Diiŋ Ndɔɔ 5:​14, 15.) Pɔɔl ndoo sina maa te ŋ chɛl pɛ kaala bɛndu Chiisoo, o cho naa nyindɔɔ le Chiisu kaalaa nduyɛ miŋ ke ndu bɛɛleŋ. A tonya, te ŋ sina pɛ kaala Chɛhowa chɔm naa wo, kaala koŋ cho naa nyindɔɔ miŋ tosa nyɛ o yoomu naa niŋ le chɔmndo maa ŋ nɔ bɛɛleŋ le Chiisu. Vɛɛ naŋ tosa yɛ keŋ?

8 Kaala naŋ nɔ le Chɛhowa wo cho naa nyindɔɔ le tamasi Chiisoo, ɔɔ peluŋ ndɔŋ tolɔɔ kɔɔli nyɛkɛndɛi. (Pitɛ Tasoo 2:​21; Chɔŋ Tasoo 2:​6) Te ŋ diikuŋ pɛ Mɛlɛka a Kiliti, mɛɛ ŋ cho kaala naa chɔmndo le nda. Mi Chiisu dimi aa, “Wana o wana chua sawala nilaŋ pɛ, mɛɛ ndu kaala ya ni. Nduyɛ, wana o wana kaala ya pɛ, kaalaa Finya nuu o kaala wana koŋ ni. Ya bɛɛ I cho wana koŋ kaala, nduyɛ, mi I chɔmnuŋ ndu.”—Chɔŋ 14:​21; Chɔŋ Tasoo 5:​3.

9. Simul yɛɛ naŋ nɔ yɛ?

9 O teleŋ Loonuŋyaa hoo niŋ, o bɛnda miŋ yiyaŋ a mɛɛ naŋ cho yoomu naa soliŋndo kpeku yɛ. Lelaŋ, nyunaŋndɔ aa, ‘O nɛila kuɛɛ niŋ ya cho yɛ tamasi Chiisoo tolɔɔ kɔɔli? O nɛila kuɛɛ niŋ ya nɔ yɛ mi tosa hiouwɔɔ lachioo?’ I cho suɛi sɔvɛ le miŋ nyunaŋ nyunalaŋ ndaŋ kanifuule, chieeŋndo yeema naa miŋ tol sɔɔŋ waŋnda cho tosaa woŋ kɔɔli. (Luomaŋnda 12:​2) Te ŋ ve yekeŋ te, wanaa pɛɛkaa bɛnduaa o chieeŋndo hoo niŋ, wanaa pɛlnuŋ ladio wa, a wanaa pɛlnuŋ ladio o bɔllo lɔɔ niŋ a pisulta cheleŋnda cho naa nyindɔɔ le miŋ tol tamasi ndaa kɔɔli. (Kolosiaŋnda 2:​8; Chɔŋ Tasoo 2:​15-17) Vɛɛ naŋ nɔla yɛ miŋ simul hei?

10. Nyunala kuɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ nyunaŋ a teleŋ Loonuŋyaa hoo? Nduyɛ yɛɛ mulila nyunalaŋ ndaŋ la cho yɛ naa nyindɔɔ le tosaa? (Tofa fotueiyo o peele naŋ kandu leŋ choo.)

10 O bɛnda miŋ chua teleŋ naa o boondii Loonuŋyaa hoo niŋ le mɛɛndaŋndo nyɛla naŋ wounuŋ ndaŋ, vidueila naŋ nua laŋ, nyɛchaa naŋ yaŋ nilaŋ ndo, nyɛm naŋ nɔ o kɔmpitɛi (ɔdinatɛɛlu) naa niŋndoŋ, a foŋndo ɔɔ tabilɛtiiyo. Nyunaŋndɔ aa, ‘Te Chiisu ndoo wa pɛ naŋ nduyɛ mbo che mɛɛ ya chuɛinuŋ yɛ, baa siɔmbulaŋ la wa ya pa biyɔɔ?’ (Nuawɔ Timoti Tasoo 2:​9, 10.) ‘Baa nyɛla ya wounuŋ ndaŋ la chɔm pa maa buɛi Kilitioo ya cho ni? Baa Chiisu nɔ pa yeemɛi le vidueila nilaŋ nuaa? Baa o cho pa nilaŋ yaŋɔɔ o nyɛchaa nuu? Te Chiisu you pɛ foŋ nuu ɔɔ tabilɛtii nuu, baa siɔmbulaŋ la cho ndu pa biyɔɔ a nyɛ o cho chɔ wo? Baa I cho pa ndi chɔ ikala le Chiisu tɛɛsiallo le sabu ya yeema pisulta vidueilaŋ ndo?’ Kaala naŋ nɔ le Chɛhowa wo cho naa nyindɔɔ le nyɛm bɛnda le Kilisiɔŋnɔɔ le woŋ viouwɔɔ, o yɔŋ bɛɛ miŋ pendu muŋ o baa kalaa. (Walta Wanaa Chiisuaa 19:​19, 20) Teleŋ naŋ yɔŋgu yoomu naa o Chɛhowa lo wo, miŋ dimul ndu maa ŋ cho yoomu naa soliŋ kpeku le Kiliti bɛɛleŋ kioo. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ kɛsi nyɛm kuuna naa le tamasi Chiisoo tolɔɔ kɔɔli woŋ te.—Maatiu 5:​29, 30; Filipiaŋnda 4:​8.

11. (a) Vɛɛ kaala naŋ nɔ le Chɛhowa a Chiisu wo nyindu yɛ naa o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ niŋ? (b) Vɛɛ kaalaa nyindu yɛ naa le acheleŋnda malaa o kundaa niŋ?

11 Kaala naŋ nɔ le Chiisu wo nyindu naa le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a waŋnda Baabuiyo pɛɛkoo a dialuŋ fulaa. A nɔla pa ma tosa yɛlɛmiaalaŋ o yoomu numndo niŋ a teleŋ Loonuŋyaa le kɔɔfale malalaŋndeŋ tosaa le havɛilaŋ (lɛɛlɛlaŋ) 30 ɔɔ 50? Fal pilɛ wa ndoo nɔ lɛ lanɔ le nduyɛ o wa wɔsioŋ 84. Mbo yeema kɔɔfaleŋ, kɛ ndoo yuwa niŋ. Nduyɛ, kɛndiaa ndɔɔ ndoo bɛnda lɛ tau le. Kɛ kɔɔfaa wa o fondaŋ o wa wo nduyɛ ndaa yeema le ndu malaa. Mi ndaa ke ndu paawa mɔmbillo, nduyɛ mi ndaa hɛli fondaŋ ndoo tiuba kɔlaŋ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo wo. Hei tosa ni mi puaapilɛnɔɔ hoo nɔla yooŋgu kɛndɔɔ dimioo le lɛɛlɛlaŋ 30. A nɔla pa ma mala waŋndo le kɔɔfale malalaŋndeŋ tosaa a Fuoo ɔɔ Nyaakuɛiyo? I cho tonya maa o cho wana o wana fee le nɔla kɔɔfaleŋ tosaa le, kɛ ŋ nɔla miŋ soliŋ teleŋ naa a yoomuma naŋ kpeku le chɔɔloo wali Chɛhowaa tosaa. Te ŋ tosa pɛ lende, ŋ cho chɔm maa kaala Chiisoo nyindu naa ni, maa Pɔɔl. Yɛɛ kaala Mɛlɛkaa nyindu yɛ naa vɛlɛ le tosaa?

Ŋ NƆ MIŊ KAALIAŊ VELLAA VELLE

12. Yɛɛ kaala Mɛlɛkaa nyindu yɛ naa le tosaa?

12 O diiŋ ndɔɔ, kaala naŋ nɔ le Mɛlɛka wo nɔ mbo nyindu naa le puaapiliaa naa kaalaa. Mi kiilanɔɔ Pɔɔl poonyiaa aa, “Chaaŋaa niaa kaalaa, haaa mi Mɛlɛka kaala naa nuaa kpɛ, naa bɛɛ ŋ nɔ mi ŋ kaaliaŋ vellaa velle.” (Chɔŋ Tasoo 4:​7-11) Lelaŋ, te ŋ chɛl pɛ maa ŋ kaala Mɛlɛka, mɛɛ ŋ nɔ miŋ kaala puaapiliaa naa. (Chɔŋ Tasoo 3:​16) Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ kaala nda?

13. Tamaselii kuɛɛ Chiisu kɛsullɛ naa le acheleŋnda kaalaa?

13 Chiisu chɔm naa tamaseliiyo a mɛɛ naŋ looku acheleŋnda kaala yɛ. Teleŋ o wa o chieeŋndo choo wo, mbo mala waŋnda, taama taama wanaa ndaa tuisiŋ nda. Mbo siŋgi wanaa lanaawa, wanaa bɛvɛiya, wanaa sumɛiya, wanaa nila baŋulɛiya, a bobuaa. (Maatiu 11:​4, 5) Chiisu ve maa simlachiaa lekaaŋnda le. Ndoo yeema pɛɛkoo wanaa ndaa hɛnaŋ le sinaa a Mɛlɛka okɔɔ wa. (Chɔŋ 7:​49) Ndoo kaala wanaa ndaa tuisiŋ kaŋ nda, nduyɛ mbo tosa wallo kekelee le nda malaa.—Maatiu 20:​28.

A nɔla pa ma mala puaapilɛnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔ yuuwo o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ niŋ? (Tofa pɛl 14)

14. Yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa le puaapiliaa numnda kaalaa chɔmndo?

14 Boondii kɛndɛi pila teleŋ Loonuŋyaa cho ni le yiyaŋndo a mɛɛ ŋ nɔla ma mala puaapiliaa a ndepiliaa o kunda numndo niŋ yɛ, taama taama yuuwa. A nɔla pa ma kɔ yil puaapiliaa a ndepiliaa haa? A nɔla pa ma chuu nda nyɛdiaa, ma mala nda walta pɔm pɔmbɔlaŋ tosaa o la ndalo bɛɛ, ma chua nda o nyɛ nyaanaŋ numndo choo le kɔlaŋ o bɔŋaŋ leKilisiɔŋndo, ɔɔ ma veelu nda le kɔlaŋ wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ tosaa latulu? (Nuawɔ Luku 14:​12-14.) Maa kaala Mɛlɛkaa nyindu num fɔ le puaapiliaa numnda kaalaa chɔmndo!

Ŋ CHƆMNUŊ PUAAPILAA A NDEPILIAA NAA NYƐIYE

15. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ sinapɛŋgu?

15 O yaa ndɔɔ, kaala Chɛhowaa nɔ mbo nyindu naa le puaapiliaa a ndepiliaa naa malɔɔ haki. Adama ke naa kpou hakioo a piɔmndo. Lelaŋ, wana cho pa mbo dimi aa, “I yeema sala baŋaa le?” Wana cho le. Wana dɔu tiindaŋndo o kala kala o Mɛlɛka niŋndo bɛɛ yeema ke sala baŋaa. Kuee bɛndu bɛndoo pila nda wuu wana o wana ni! Le yɛɛ i cho yɛ suɛi sɔvɛ le keŋ sinaa? Ŋ nɔla miŋ saaluŋ mulioo o talela Chiisulaŋ opilɛ niŋ.

16, 17. (a) Yɛɛ tale Chiisu dimi a masa nɔ buɛiya wo pɛɛku yɛ naa? (b) Te a chii pɛ yiyaŋ o tale Chiisoo hoo choo, yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma tosa?

16 Mi Chiisu dimi taloo a masa mal buɛi ndɔɔ haki le kuee bɛndu bɛndu ndoo bii ndu o ba wo. Kaniŋ dinaluɛiyoŋ 60,000,000 kuee koŋ wa ni. Kɛ o koŋ kɔɔli, po nda mal hoo haki wo mel chaaŋ ndɔ nɔ le ndu paawaa dinaluɛiyoŋ 100 wo le. Nyɛiyii masaa tuiinuŋ buɛiyo hoo ve ndii nɔ mii nyindu ndu le chaaŋ ndɔ malɔɔ haki. Mi masaa tuulu kɔl mɛɛ o tuei maa buɛi o mal hoo haki wo kɛɛ chaaŋ ndɔ malɔɔ le kuee taaniŋ ndoo nɔ le ndu paawaa wo. Mi masaa dimi aa, “Num wana wɔɔŋ wɔɔŋ bɛndu ŋ cho ni. A nyɔɔlu ya le nyɛ ni sɔlaa wa num kuee wo mi mal num. Num oo nɔ maa tuiinuŋ chaaŋ num nya cho wallo wo inyiɛɛ mɛɛ ya I tuiinuŋ num inyiɛɛ yɛ.” (Maatiu 18:​23-35) Chɛhowa mal naa haki le kuee bɛndu bɛndu naŋ nɔ wo mɛɛ masaa hoo mal buɛi ndɔɔ haki yɛ. Yɛɛ kaala Chɛhowaa a nyɛiyii nduɛi nɔ yɛ mii nyindu naa le tosaa?

17 Te ŋ wa pɛ bɛɛndiaŋndo le Loonuŋyaa, ŋ nɔ miŋ nyunaŋ aa, ‘Baa puaapilɛnɔɔ tɛɛmbuu ya niŋ pa kɔl? Baa I che ndi pa ikala le ndu malɔɔ haki? Te o wa lende pɛ, mɛɛ teleŋ kɛndɔɔ pila cho hoo le tamasi Chɛhowaa tolɔɔ kɔɔli ni. Kanifuule, o ‘cho o bɛɛndiaŋ le teleŋ o teleŋ le naa malɔɔ le yɔŋnda naala wɔɔŋndaŋ.’ (Nɛhimaya 9:​17; Sam 86:​5) Te ŋ nɔ pɛ balika melaa le nyɛiyii bɛndu Chɛhowɛi, ŋ cho acheleŋnda nyɛiye chɔm nduyɛ miŋ mal nda haki o kɔllo niŋ di. Te ŋ nɔ kaalaa le puaapiliaa a ndepiliaa naa le, ŋ nɔla miŋ wa kɔl maa Chɛhowa cho naa kaala nduyɛ mbo mal naa haki le. (Maatiu 6:​14, 15) Te ŋ mal acheleŋnda haki pɛ, keŋ siŋga kɔl nda tɛɛmbuu naa wo le. Kɛ o mala naa le nyaaloo sɔlaa o chilaŋ niŋ.

18. Vɛɛ kaala Mɛlɛkaa mala yɛ ndepilɛnɔ pum le ndepilɛnɔ cheleŋ biunɔŋndo?

18 I wa ikala le biondɔŋnda puaapiliaa a ndepiliaa naa biunɔŋndo. (Nuawɔ Ɛfisiaŋnda 4:​32; Kolosiaŋnda 3:​13, 14.) Mi ndepilɛnɔ pilɛ diolaŋ Lili tosa keŋ. [1] (Tofa diomnda chɔɔlaalaŋ.) Mbo mala Kalɔl, chua ndoo vii pɔnɔɔ wo. Le tamaseliiyo, mi ndoo chua Kalɔl o mɔmbil ndɔɔ niŋ le kɔlaŋ ba o ba fee ndoo yeema pɛ. Mi ndoo mala ndu piindoo, a nyɛm bɔɔbɔɔ cheleŋ tosaa. A sɔɔŋ kɛndɛŋ Lili ndoo tosal Kalɔl loŋ kpou, ndoo nɔ balika le. Nduyɛ teleŋndaŋ lapum, o ve suɛi bɛɛŋ le Kalɔl malaa le. Kɛ suiliŋnda kɛndɛla Kalɔl taŋ Lili wa tofaa ni. Nduyɛ mbo mala Kalɔl le wɔsioŋ ŋpum tei mbo del a naa kala kalaa mbo wu. Mi che bɛɛ naa mi Lili cha ndi ikala le Kalɔl malaa, kɛ mbo dimi aa, “I cho chumndo le Kalɔl hunɔɔ chɔɔ a teleŋ fulasɛiniŋndo. I yeema mi sina ndu teleŋ o nɔ lɛ niŋ haki le wo.” Ŋ che kpendekele maa, kaala Mɛlɛkaa nɔla mbo nyindu naa le puaapiliaa a ndepiliaa naa biunɔŋndo. Nduyɛ miŋ wa lehɔl o nɛi le teleŋ waŋchieeya nɔ lɛ niŋ haki lefafɛɛŋ te wo.

19. Vɛɛ kɛndɛi bɛnduii Mɛlɛka “wana nɔla bɛɛ hei chɔm te ve” cho yɛ num nyindɔɔ?

19 Chɛhowa chaa bɔɔ naa kɛndɛi nduɛi bɛnduii “wana nɔla bɛɛ hei chɔm te ve” tosal. Maa ŋ melnuŋ ndu balikaa le lɔɔlɔɔ! Boondii kɛndɛi bɛnduei pila teleŋ Loonuŋyaa cho ni le yiyaŋndo a nyɛ o nyɛ Chɛhowa nda Chiisu tosal naa. Maa kaala ndaa nyindu naa le tamasi Chiisoo tolɔɔ kɔɔli nyɛkɛndɛi, le puaapiliaa naa kaalaa, a nda malɔɔ haki o kɔllo niŋ di.

^ [1] (pɛl 18) Diolaŋ lapum la siŋgaŋ o buŋgɛi hei niŋ.