Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Yaamɔɔnɔ Mɛɛlaa, Piɔmndo, cho Tambei Sɔla

Yaamɔɔnɔ Mɛɛlaa, Piɔmndo, cho Tambei Sɔla

“Yaamɔɔnɔ Mɛlɛka mɛɛlu niŋ tɛɛmbuu kpɔŋ ndo, ndu cho Piɔmndo ni.”—KƆL. TASOO 15:26.

1, 2. O kandɔŋndo, vɛɛ yoomu Adama nda Ifi wo wa yɛ, nduyɛ, nyunala yɛɛ fula yɛ o hei kɔɔli?

MƐƐ Mɛlɛka toosiaa Adama nda Ifi, ndaa nɔ ŋyaamɔɔ kposoŋ te. Ndaa nɔ haki le. Nduyɛ, o kpele hɛnɛkiɔɔ niŋ nda wa ni. Ndaa nɔ chaŋyɛi kɛndɛi a wana toosiaa nda wo. (Kan Ch. 2:7-9; Luk. 3:38) Chila yoomu ndaa wa o wali Mɛlɛka ke nda le tosaa wo niŋ. (Nuawɔ Kandɔŋ Chieeŋndo 1:28.) Le ma ‘kuii ma pei chieeŋndo, mbo wa nda o ba bɛŋgu,’ o wa tiŋ teleŋndo chua. Kɛ le mi ‘nyaa yoomaa Mɛlɛka toosiaa o chieeŋndo choo wa hiou lachi a nda waa o ba bɛŋgu’, Adama nda Ifi ndaa nɔ ma wa achal lefafɛɛŋ. Piɔmndo ndoo nɔ mbo kuuna wali Mɛlɛka ke Adama le tosaa wo le.

2 Kɛ, le yɛɛ mi sɔɔŋ wa hau naa teŋgeŋ? Vɛɛ yaamɔɔwa looku yɛ kui le kɔl nyulu wanachioo tɛɛmboo, taama taama yaamɔɔnɔ bɛndoo, piɔmndo? Yɛɛ Mɛlɛka cho yɛ tosa le yaamɔɔnɔɔ hoo tɛɛmboo? Ŋ saaluŋ mulilaŋ le nyunalaŋ ndaŋ a la cheleŋ o Baabuiyo niŋ. Ŋ yaasiaŋndɔ sɔɔŋ kulloŋ ŋtiŋ leniŋ.

SILA KAALAA

3, 4. (a) Sawa kuɛɛ Mɛlɛka ndoo ke yɛ Adama nda Ifi? (b) Vɛɛ o wa yɛ suɛi sɔvɛ le sawa koŋ biyɔɔ?

3 Mi che bɛɛ naa Adama nda Ifi ndaa nɔ ma wa achal lefafɛɛŋ, kɛ sɔɔŋ cheleŋ wa ŋ ndaa nɔ le tosaa ma wa achal loŋ. Muŋ cho ni, ndaa nɔ ma yoomu, ma kol, ma lɔl, ma de nyɛdiaa. I sɔvɛi kpou wa ni, le ma wa achal, ndaa nɔ ma kɛsi chaŋyɛi ndɛi nda Wana ke nda yoomoo wo. (Dut. 8:3, NW) Le ma hiou lachi a yoomoo tueiyɔɔ yeela, ndaa nɔ ma chɛl nɛi chɔmaa Mɛlɛkaa. Mi Chɛhowa dimul Adama wakpa tuupa bɛɛ mbo toosiaa Ifi. Vɛɛ O tosa yɛ keŋ? “Mi Mɛlɛka Yaawɛɛ dimul po o toosiaa wo aa, ‘Yɔm o yɔm cho o kpeloo hoo niŋ a dia. Kɛ yɔm komɔɔ ndɔɔ tosa mi wana sina suɛi wɔɔŋnde a i kɛndɛi yo, dia ndu le pa. O paaleŋ niŋ bɛɛ te a de ndu pɛ a vi.’”—Kan Ch. 2:16, 17.

4 “Yɔm komɔɔ ndɔɔ tosa mi wana sina suɛi wɔɔŋnde a i kɛndɛi yo” ndoo sim le di Mɛlɛka nɔ le mbo kɛsi kpeleŋndo ikɛndɛi tɛɛŋ a iwɔɔŋnde wo ni. Adama ndoo sina niŋ ikɛndɛi a iwɔɔŋnde. O velaŋ Mɛlɛka wo niŋ o toosiaŋ ni, nduyɛ ndoo nɔ kɔl iyamaa. Yɔm koŋ wa le Adama nda Ifi loonɔŋndo maa, lɔɔlɔɔ Chɛhowa nɔ dioo ni mbo chɔm nda nɛiyo. Yɔm kuamaa koŋ dioo chɔm ni maa a choŋnuŋ a ba nda. Nduyɛ koŋ ndoo huŋ a kpundɔɔ nda choo a chuauwaa nda cho violɔɔ wa. Sawa Mɛlɛka ke nda wo a sila wa o ndu tɛɛmboo kɔɔli wo chɔm mɛɛ sawa koŋ ndoo lusul lɛ.

VƐƐ PIƆMNDO LOOKU YƐ WAŊCHIEEYA KOMAL?

5. Vɛɛ Adama nda Ifi looku yɛ nila kalulaŋ tosa?

5 Mɛɛ Mɛlɛka toosiaa Ifi, mi Adama chɔm ndu sawa Mɛlɛkaa. Ndoo sina sawa koŋ nyɛkɛndɛi, lelaŋ o miŋgi sondoo lechoo ni. (Kan Ch. 3:1-3) O wana siiŋguu ndupila kɛuwo wo lo, o tosa hei ni. Wana luɛi kɛu koŋ niŋndo wa Setana Nyina Wɔɔŋndo ni, po Mɛlɛka toosiaa o inyinaya wo. Mbo chɛl mi yeemɛi wɔɔŋnde le kpaayaa sɔlaa mbo waŋnuŋ a bandɔ luɛi ndu niŋ. (Tuuwɔ Chemisi 1:14, 15) Le mi yeemɛi wɔɔŋ o tuunuŋ o kɔlle yɔŋnuŋ, mbo dimi choolaŋ a Mɛlɛka okɔɔ. Mbo ke Ifi yiyaŋndo maa o waŋnuŋ a bandɔ o vi le, kɛ mbo simnuŋ maa Mɛlɛka. (Kan Ch. 3:4, 5) Mi Ifi laalaŋ ndu. Le chɔmndo maa o yeema mbo waŋnuŋ a bandɔ, mbo dia komɔɔ koŋ, nduyɛ mbo dɛɛniaa Adama le mi ndu bɛɛ de. (Kan Ch. 3:6, 17) Choolaŋ nyina wɔɔŋndo dimi ni. (Nuawɔ Timotii Tasoo 2:14.) A koŋ kpou, mi Adama bɛɛ “chɛl laandɔ diom.” Mi che bɛɛ naa mi kɛuwo chɔm maa chaaŋ ndɔ o cho ni, kɛ yaamɔɔnɔɔ kɛsɛ Setana Nyina Wɔɔŋndo o wa ni. Ndoo sina walaŋ kpundɛ wa o hei kɔɔli wo.

6, 7. Yamɛi yɛɛ Chɛhowa kilullɛ wanaa yɔŋ wɔɔŋnda haa?

6 Le yeemaŋ ndaŋ, Adama nda Ifi tosal wana ke nda yoomoo a nyɛ o nyɛ fee wo nila kalulaŋ ni. Chɛhowa ndoo sina nyɛ o nyɛ yɔŋnuŋ. (Koloniku Tasoo 28:9; nuawɔ Talelaŋ 15:3, NW.) Mbo chɛl wanaa yaa wa haa le ma chɔm kɛsɛ mɛɛ nda yiyaŋ a ndu yɛ. Maa Finya, mi Chɛhowa tambu kɔllo tau. (Tuuwɔ Kandɔŋ Chieeŋndo 6:6) Mbo simnuŋ niko wana kɔɔsaa, okoŋ mbo chɔm kpundɛ nda cho sɔla wo.

7 Mi Mɛlɛka dimul Adama aa, “O paaleŋ niŋ bɛɛ te a de ndu pɛ a vi.” Adama ndoo yiyaŋ ko maa “paale” naŋ niilu miŋ lɔl teŋ ni. Mɛɛ o tɛɛmbuu sawa Mɛlɛkaa, ndoo nɔ o kɔl maa Chɛhowa cho nyɛ tosa tuupa mi paaleŋ le chuu. “A teleŋ paale chalaaleŋ” ma tuɛi Chɛhowa hunɔɔ o kpeloo niŋ. (Kan Ch. 3:8) Mbo kɔɔsa Adama nda Ifi mɛɛ o tuei nyɛ nda dimi wo. (Kan Ch. 3:9-13) Okoŋ mbo kilul wanaa yɔŋwɔɔŋnda haa yamɛi. (Kan Ch. 3:14-19) Te ndoo tɛɛmbuu nda pɛ o foofo koŋ choo, mɛɛ sabu ndɔɔ le Adama nda Ifi, a chuauwaa ndaa wa simnɔŋ nyɛ fondo fuu. (Ais. 55:11, NW) Mi che bɛɛ naa mi piɔmndo, a fula makɔɔli hakioo kanduŋ o foofo, kɛ mi Mɛlɛka chɛl Adama nda Ifi ma vialu chuauwa le ma de tɔnɔ nyɛm cheleŋ O tosa niŋndoŋ. Mɛlɛka o hɔl, o paaleŋ lepilɛ bɛŋgu kpe nda vi ni. Kanifuule, o che wɔsilaŋ 1000 maa “paaleŋ lepilɛ.”—Pitɛ Diiŋ Ndɔɔ 3:8.

8, 9. Vɛɛ haki Adama wo piiliaŋ yɛ chuauwaa nduaa? (Tofa fotueiyo o peele naŋ kandu leŋ choo.)

8 Baa haki Adama nda Ifi tosa wo ndoo piiliaŋ niŋ pa chuauwaa ndaa? Ei. Luomaŋnda 5:12 tɛɛsiaa aa, “Wana pilɛ kpe tosa ni mi yɔŋ wɔɔŋndo huŋ o chieeŋndo niŋ, nduyɛ mi yɔŋ wɔɔŋndo huŋ a piɔmndo. O koŋ, mi piɔmndo huŋ le ŋwaŋnda chiee kpou, kani fuule, ŋwaŋnda chiee kpou a tosa yɔŋ wɔɔŋndo.” Ebɛl wa wana laalaŋ tasoo ni le piɔmndo sɔlaa. (Kan Ch. 4:8) Okoŋ kɔɔli, mi chuauwaa cheleŋaa Adamaa yuuwa nduyɛ ma wu. Baa hakioo a piɔmndo ndaa sɔla ni? Mi kiilanɔɔ Pɔɔl muli aa, “Mi wana pilɛ soli Mɛlɛka diom mi hei tosa mi wanaa faŋga a simnuŋ wanaa yɔŋ wɔɔŋ.” (Luom. 5:19) Okoŋ, mi hakioo a piɔmndo o Adama ke naa wo simnuŋ yaamɔɔwa le waŋchieeya. Nduyɛ, wanaa lahakiaa nɔla ma hɛluŋ ndu le. Ŋ nɔla miŋ tɛɛsiaa nyɛkɛndɛi mɛɛ hakioo looku taŋɔɔ chuauwaa ndaa, a chuaa ndaa mamaa yɛ le. Kɛ mbo taŋ nda fɔ.

9 Baabuiyo tuu nyɛkɛndɛi mɛɛ hakioo a piɔmndo cho yɛ. “Mɛɛ kola nda simbu wana vilɛiyo wo cho yɛ, lende koni piɔmndo a hakioo simbu kaalaŋ kpede ni.” (Ais. 25:7, NW) Wana o wana cho hau o simbaa o kola piɔmndo hoo niŋ, nɛi o nɛi tiimbaŋ cho le. A tonya, “o Adama niŋ waŋchieeya kpou cho piɔmndo ni.” (Kɔl. Tasoo 15:22, NW) Mi Pɔɔl nyuna nyuna cho waŋnda o kɔl a heiyo, “Mi nɛɛnɛ faŋa yɛ ya dialuŋ cho muŋ hunɔɔ wu woŋ choo?” Wana cho pa?—Luom. 7:24. *

HAKI ADAMA WO A PIƆMNDO CHO TAMBEI SƆLA

10. (a) Bolii Baabuii kuɛɛ chɔm yɛ maa Chɛhowa cho hunɔɔ piɔm Adamaa tɛɛmbuu? (b) Yɛɛ bolii Baabuiye hei chɔm yɛ naa a Chɛhowa nda Po ndɔɔ okɔɔ?

10 Lekɛndɛi, Chɛhowa ndoo tiuba mbo faŋa ndu Pɔɔl choo. Mɛɛ Aisaiya chii isɔɔ a kolaa hoo okɔɔ, mbo poonyiaa aa, “Chɛhowa, Mɛlɛka Kpuluŋgumaa cho hunɔɔ piɔmndo miolɔɔ. Nduyɛ, o cho waŋnda hunɔɔ mɛmiaŋ wɔɔsuu o lahɔl fo.” (Ais. 25:8, NW) Mɛɛ finyaa soli chuauwaa nduaa o saŋgaa niŋ mbo wɔɔsuu nda mɛmiaŋ o lahɔl lɛ, lende koni Chɛhowa cho a kɔl kɛndɛ ni le mbo tɛɛmbuu piɔm Adama chuu naa wo. O nɔ wana malaa le hei tosaa. Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:22 (NW) dimi aa, “O Adama niŋ waŋnda kpou cho piɔmndo ni. Lende koni Mɛlɛka cho hunɔɔ waŋchieeya kpou miŋgi yoomu ni o Chiisu Kiliti niŋ.” Mɛɛ Pɔɔl nyuna “Mi nɛɛnɛ faŋa yɛ ya dialuŋ cho muŋ hunɔɔ wu woŋ choo?” mbo hiau lachi a dimioo aa, “I mel Mɛlɛka balika o sabu Masanɔ naa Chiisu Kiliti niŋ!” (Luom. 7:25, NW) Mi che bɛɛ naa mi Adama nda Ifi tosa nila kalulaŋ, kɛ kaala nyindu Chɛhowa le waŋchieeya toosiaa wo nyulul te. Nduyɛ wana mala Chɛhowa le nda toosiaa wo bɛɛ mel yeemɛi o nɔ le chuauwaa ndaa ve le. (Tal. 8:30, 31, NW) Kɛ vɛɛ nda looku yɛ niŋ naa soli leniŋ?

11. Yɛɛ Chɛhowa tosa yɛ le waŋchieeya baŋaa?

11 Adama o ba waŋchieeya sɔla hakioo a piɔmndo ni, vɛlɛ a yamɛi sandaa Chɛhowa kilul nda ve. (Luom. 5:12, 16) Luomaŋnda 5:18 dimi aa, “Yɔŋ wɔɔŋ wana pilɔɔ tosa mi Mɛlɛka tuisi ŋwaŋnda chiee kpou nyɛ palaa choo.” Yɛɛ Chɛhowa cho yɛ tosa le faŋaa yamɛi piɔm o kilul nda ve, kɛ o feŋaŋ sawala ndɔlaŋ kɔɔli le? Ŋ saaluŋ mulioo o diomnda Chiisulaŋ ndaŋ niŋ, “Po wana pɔnɔɔ o hiŋ . . . le mbo yɔŋgu yoomu ndɔɔ le wanaa faŋga faŋga baŋaa.” (Mat. 20:28) Mi Chiisu, po tase Chɛhowa toosiaa o inyinaya wo dimi kpendekele maa mɛɛ o viluŋ o chieeŋndo choo a haki le yɛ, o tiuba mbo baŋa waŋchieeya. Vɛɛ baŋaa hoo chɔm yɛ niŋ sandei?—Tim. Tasoo 2:5, 6.

12. Sala soliaŋ kuɛɛ chɔm yɛ maa Chɛhowa sandu?

12 Tuupa mi Adama tosa hakioo, o waŋnuŋ walaŋ. Nduyɛ lende ko Chiisu bɛɛ wa ni. Sabu Chɛhowaa wa ni le mi Adama kui mbo pei chieeŋndo a chuauwaa walaŋnda. Lelaŋ Chiisu soliŋ yoomu ndɔɔ sala ni, kanifuule o nɔ kaalaa yiŋgoloŋ le Finya ndɔ, a chuauwaa Adamaa. A tonya, mi Chiisu soliŋ yoomu ndɔ walaŋndo sala, o suu Adama ndoo nɔ mbo hialuŋ ndu wo. O koŋ kɔɔli, mi Chɛhowa miŋgi Po ndɔɔ yoomu o inyinaya. (Pitɛ Tasoo 3:18) Mi Chɛhowa chɛl sala baŋaa po walaŋndo hoo, Chiisu. Nduyɛ piɔm Chiisu sɔla hoo le waŋchieeya wo chɔm sandii Chɛhowɛi ni. Yoomu walaŋ Chiisu yɔŋgu hoo wo pendu yoomu walaŋ hɛluŋ Adama wo ni, nduyɛ mi chuauwaa Adamaa sɔla baŋaa le yoomu walaŋndo. O dimi niŋ, Chiisu miiŋgu o foofu Adama wo ni. Mi Pɔɔl tɛɛsiaa aa, “Mi wana pɔnɔ tasoo, Adam, mbo simnuŋ wana chiee yoomaa. Kɛ, Adam mɛɛlu niŋ hoo hunɔɔ wo, ndu simnuŋ nyina yɔŋgu yoomoo wo ni.”—Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:45.

Ebɛl fɛŋ sɔla piɔmndo o chieeŋndo choo, nduyɛ o sɔla niŋ tɔnɔɔ o sala soliaŋ Chiisoo niŋ (Tofawɔ pɛl 13)

13. Vɛɛ “Adam mɛɛlu hunɔɔ wo” cho yɛ waŋvilɛiya mala?

13 Teleŋ cho fuuluu mi “Adam mɛɛlu hunɔɔ wo” simnuŋ “nyina yɔŋgu yoomoo wo” le ŋwaŋchiee kpede. Chuaa mamaa Adamaa tau cho miiŋgu yoomu. Le yɛɛ? Kanifuule, a wa fɛŋ yoomu ma wu. A cho hunɔɔ fulasɛiniŋndo sɔla o lɛŋndeŋ choo.—Chɔŋ 5:28, 29.

14. Mala yɛɛ Chɛhowa yɔŋgu yɛ le faŋaa haki Adama ke chuauwaa nduaa wo?

14 Vɛɛ waŋchieeya sɔla yɛ niŋ baŋaa o haki nda cho fafalaa bɛŋgu wo? Chɛhowa kila Masaleŋ. “Adam mɛɛlu hunɔɔ wo” a wanaa o hɛli lɛŋ naŋ nda cho wa o Masale leŋ choo ni. (Nuawɔ Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 5:9, 10) Wanaa o hɛli lɛŋ naŋ le waa a Chiisu latulu o choo choo niŋnda keeku o hakioo niŋ. A cho wa o Masaleŋ choo le wɔsilaŋ waa pilɛ le wanaa cho lɛŋ naŋ nda malaa. A cho nda mala chɔulaba hakila ndapila ndaa tiu niŋ ba chɔulaba le laŋ.—Chɔɔmɔŋndo 20:6.

15, 16. (a) Yɛɛ cho yɛ piɔmndo, “yaamɔɔnɔ mɛɛlaa”? Nduyɛ teleŋ kuɛɛ o cho yɛ tambei sɔla? (b) A mɛɛ Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:28 dimi yɛ, yɛɛ Chiisu cho yɛ tosa a boondii keŋ?

15 Te wɔsiŋ waa pilɔŋ chuu pɛ, wanaa tuisiaŋnda cho hunɔɔ fula yaamɔɔwaa Adama nuuvial nda wa o ba bɛŋgu. Baabuiyo dimi aa, “O Adama niŋ waŋnda kpou cho piɔmndo ni. Lende koni Mɛlɛka cho hunɔɔ waŋchieeya kpou miŋgi yoomu ni o Chiisu Kiliti niŋ. Kɛ muŋ kpou o lepula ŋ nɔ le yɔŋnɔŋndo ni. Kiliti fɛɛŋ miiŋgu yoomu. O koŋ kɔɔli, wanaa cho wa a ndu latulu o boondii masale ndɔleŋ nda. Te keŋ hiou pɛ, kpaayalaŋ a masɛi nyinaa wɔɔŋnda kpou, Kiliti cho nda piɔlɔɔ o lemasa. Okoŋ kɔɔli, Kiliti muliŋ o chua masale ndɔleŋ o ke Mɛlɛka Finya ndɔ. Kɛ, o cho lo o masaleŋ choo haaa mi Mɛlɛka tosa mi ndu Chiisu kuumbuŋ yaamɔɔwaa nduaa kpou choo wofu bɛndu. Yaamɔɔnɔ Mɛlɛka mɛɛlu niŋ tɛɛmbuu kpɔŋ ndo, ndu cho piɔmndo ni.” (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:22-26, NW) Tonya, Mɛlɛka cho mɛɛlu tɛɛmbuu piɔm Adama chuu naa hoo wo. “Mɛlɛka cho tiimbuu kola piɔm simbu hoo waŋchieeya kpou wo lefafɛɛŋ.”—Ais. 25:7, 8, NW.

16 Mi kiilanɔɔ Pɔɔl mɛɛlu poonyiaa diomnda Mɛlɛkalaŋ ndaŋ aa, “Te Mɛlɛka tosa pɛ mi nyɛ o nyɛ va ndu o ba bɛŋgu, ndu Kiliti pila o cho po Mɛlɛkaa wo o muliŋ niko vɛlɛ, o yɔŋguŋ Mɛlɛka o ba bɛŋgu o tosa mi nyɛ o nyɛ va ndu o ba bɛŋgu wo. Boondii keŋ ndu Mɛlɛka o va niŋ masa nyɛ o nyɛ fee choo.” (Kɔl. Tasoo 15:28) A boondii keŋ sabu Chiisu wa o masaleŋ choo wo cho yɔŋnɔŋ ni. Okoŋ kɔɔli, a kɔl hiniaa, o cho chua kpaaya ndɔ lemasaa, vɛlɛ a waŋchieeyaa walaŋnda mbo ke Chɛhowa.

17. Vɛɛ Setana mɛɛlu yɛ niŋ tambei sɔla?

17 Yɛɛ yɔŋnuŋ yɛ niŋ a Setana, o chuu waŋchieeya kpundɔɔ wo? Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ 20:7-15 ke naa mulioo. Te tofa mɛɛlaa fuuluu pɛ le waŋchieeya, Setana cho malɔɔ sɔla le mbo hui nda. Ndu ni a wanaa cho ndu tolɔɔ kɔɔli wa cho tambei sɔla lefafɛɛŋ. Ndu cho ni, “piɔm diiŋ ndɔɔ.” (Chɔɔmɔŋndo 21:8) Waŋnda haa ve lɛ niŋ te. Le saboo hoo, nyɛ fondoo fuu piɔmndo cho wa ni. Le hei, “piɔm diiŋndɔɔ” ve lɛ niŋ yaamɔɔnɔ le wanaa kaala Chɛhowa, ma wa ndu piɛiyo wa le.

18. Vɛɛ wali Mɛlɛka ndoo ke Adama wo tosaŋ yɛ niŋ?

18 Waŋchieeyaa walaŋnda cho lasisi Chɛhowa o hɔl, nduyɛ mbo hini kɔl a nda le yoomu fafɛɛŋndo sɔlaa. Yaamɔɔnɔ ve lɛ niŋ ba o ba le. Mi Adama ve bɛɛ le, wali keŋnuŋ ndu le tosaa wo cho tosaŋ. Chieeŋndo cho wa o piaa cha a chuauwaa nduaa. A wa niŋ a kɔl kɛndɛ, kanifuule chieeŋndo kpou, a nyɛ o nyɛ yoomaa wa niŋ lechoo, cho wa o ba ndaa bɛŋgu. Maa ŋ wuŋnuŋ ŋdial te fɔ, le miŋ che mɛɛ Mɛlɛka tɛɛmbuu niŋ yaamɔɔnɔ mɛɛlaa hoo yɛ, piɔmndo!

^ pɛl. 9 Le chɔmndo kindi kindiŋ wanaa sinaa dɛnɛ bɛnduaa cho le tɛɛsiaa nyɛ tosa mi yuuwɛi a piɔmndo wa wo, mi yau nɔ hoo diolaŋ aa, Insight on the Scriptures (Étude Perspicace) dimi aa, “A kɛɛ le chɛlɔɔ tonyaa maa Wana toosiaa Adama nda Ifi wo, ndu kpeekpei dimi ni maa a cho piɔmndo sɔla. Nduyɛ wana o wana nɔla mbo sina mɛɛ Mɛlɛka looku keŋ tosa yɛ le.”—it-2-E peele 247; it-2-F peele 1147.