Vɛɛ Naŋ Looku yɛ Chɔm maa Ŋ Kaala Chɛhowa?
“Ŋ nɔ kaalaa naa o lakɔl kani fondole, Mɛlɛka fɛlɛŋ kaala naa.”—1 CHƆŊ 4:
CHONDOŊ: 56, 138
1, 2. A mɛɛ kiilanɔɔ Chɔŋ dimi yɛ, vɛɛ Mɛlɛka chɔm yɛ naa nɛiyo le ndu kaalaa?
WANA o wana sina maa nɛi sɔvɛ finyaa sila chuauwaa nduaa wo cho tamasi ndɔɔ ni. Mi kiilanɔɔ Chɔŋ poonyiaa maa “ŋ nɔ kaalaa naa o lakɔl kani fondole, Mɛlɛka fɛlɛŋ kaala naa.” (1 Chɔŋ 4:
2 O nɛi kuɛɛ niŋ Mɛlɛka kaala yɛ naa fɛlɛŋ? Mi kiilanɔɔ Pɔɔl dimi aa, “Kɛ Mɛlɛka ndu ndu, mbo chɔm naa kaala bɛndu o kaala naa wo. Kani fondole, ŋ wa wɔ wanaa wɔɔŋ mi Kiliti wu le naa.” (Luomaŋ. 5:
3, 4. Vɛɛ naŋ chɔm yɛ maa ŋ kaala Mɛlɛka?
3 Suiliŋ tɔɔma bɛndu Chɛhowaa cho kaalaa ni. Nduyɛ hei mala naa le sinaa sabu Chiisu dimul wana ndoo nyuna ndu a sawa tase Mɛlɛkaa okɔɔ wo. Mbo dimul ndu aa, “Kaala Masanɔɔ o cho Mɛlɛka ŋ piɛiyo wo nyɛ kɛndɛ kɛndɛi. Kaala ndu a kɔl numndo Maki 12:
4 Vɛɛ naŋ looku yɛ chɔm kpeekpei maa ŋ kaala Finya naa o choo choo niŋ? Ŋ nɔ kuee miŋ kaala ndu a kɔl naa fau. A mɛɛ Chiisu dimi yɛ, dialuŋ naŋ, yiyaŋ naa, a yiyaŋ naa iMɛlɛkayaa kpou nɔ mbo lueŋ leniŋ. O buŋgɛi naŋ hiou ve niŋ, miŋ suaa a nɛilaŋ la hiɔɔlu la Chɛhowa chɔm kaala ndɔ bɛndoo le chuauwaa nduaa wo. Ŋ muliŋndɔ niko hɔlla a mɛɛ naŋ chɔm kaala yiŋgoloŋndo le Chɛhowa o nɛila o chɛl nduyɛ mi la hini ndu kɔltaŋ choo.
BALIKAA CHƆMNDO LE NYƐM CHƐHOWA KE NAA WOŊ
5. Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ chɔm kaalaa le nyɛ o nyɛ Chɛhowa tosal naa?
5 Te a sɔla yɔŋndo pɛ, yɛɛ ŋ tosa yɛ? A tonya, ma mal balikaa o nɛiyo opum niŋ. Le handɔɔ lechoo, ma soliŋ yɔŋ ŋ sɔla wo kpeku nyɛkɛndɛi, nduyɛ a bii ndu a bala makpaasa le. Mi kiilanɔɔ Chemisi poonyiaa aa, “Nyɛm kɛndɛ kɛndɛŋ naa ŋ sɔla woŋ kinɛi, Mɛlɛka ke naa muŋ ni. Mɛlɛka o toosiaa nyɛm ke naa nyɛ wawoŋndo o halaa niŋ ndoŋ ndo, ndu ke naa nyɛm kɛndɔŋ ni. Mɛlɛka ndu ndu lɔɔ lɔɔ o cho lechoo, nduyɛ o mulul naa kɔɔ, o koŋ mbo mɛi naa o manyum niŋ te.” (Chemi. 1:
6. Yɛɛ Isɔluɛiya ndaa nɔ yɛ ma tosa le salala Chɛhowalaŋ waa sɔlaa?
6 Isɔluɛiya wa o kaala Chɛhowaa bɛŋgu le wɔsila bɔɔbɔɔ, nduyɛ mbo duau nda sala tau a nyɛmkiɔɔŋ, a o ndu piɛiyo niŋ. (Ditɔnɔ. 4:
7. Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ soliŋ nyɛm naŋ sulaŋ kpeku le Chɛhowa kaalaa chɔmndo?
7 Kɛ naa yɛ? Mi che bɛɛ naa ŋ nɔ kuee miŋ soli salala kpeekpeilaŋ hau le, kɛ o bɛnda miŋ chɔm kaala naa le Mɛlɛka te ŋ wa ndu pɛ bɛɛleŋ kioo a ‘nyɛm naŋ sulaŋ.’ (Pulɔ. 3:
8, 9. Vɛɛ tiindaŋndo o nyɛ Chɛhowa dimi wo niŋ velaŋ yɛ a kaala naa le ndu? Chɔm tamaseliiyo.
8 Loonuŋ nyɛ Chiisu ndoo dimul buɛiyaa nduaa maa a nɔ ma landuŋ kɔl le nyɛdiaa a nyɛ chuɛiyaŋndo le, kɛ a nɔ ma landuŋ fɛŋ kɔl le Masale Mɛlɛkaleŋ. Mbo dimi maa Finya ndɔ sina nyɛ kpeekpei cho bahawɛi naa wo. (Maa. 6:
9 Mi Kilisiɔŋnɔɔ diolaŋ Maik ndoo chɔm kaalaa a tiindaŋ waa naa. Teleŋ Maik wa o pɔmbɔ wo, mbo kandu yeemɛi kala kalɛi chɔmndo le wali Mɛlɛkaa kɔlaŋ tosaa o lɛŋnde cheleŋ niŋ. Mbo chua nɔɔ, nduyɛ mbo vialu chuauwa a ŋiɔɔŋ. Kɛ ndoo nɔ wɔ yeemɛi hei. Yaula o wa pɛɛkoo laŋ, a yooŋgula o wa tueiyɔɔ a fondala yeemɛi cho tau le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo wo wa ndu kɔllo dɛɛniaa. Nduyɛ mi Maik nda yuŋgu ndɔɔ kɛɛsiaa le yoomu ndaa tosaa tɛtɛlɛ. Ma pisi chiɛi ndaa, okoŋ ma hiau o chiɛi pɔmbɔɔ niŋ. Mi Maik yɛlɛma vɛlɛ yulale wali dindiaa lachiɛiyo, mbo pɛɛku Intanɛtiiyo le yaulaleŋ ndeŋ tosaa o lɛŋnde cheleŋ niŋ. Okoŋ, mi yuŋgoo hoo kua o lɛŋnde cheleŋ niŋ. Mɛɛ nda chii wɔsiŋ kɔlkɛndɔŋ ŋmɔɔŋ, mi Maik dimi aa, “Ŋ che tonyaa o diomnda Chiisu dimi o Maatiu 6:
BII TONYA MƐLƐKAA O KƆL
10. A mɛɛ naŋ che nyɛ yɔŋnuŋ Masaa Deeve wo yɛ, yɛɛ yiyaŋndo a tonya cho a Chɛhowa okɔɔ wo tosallɛ naa?
10 Le wɔsilaŋ 3,000 niŋ, mi Masaa Deeve cha nyɛ o halaa niŋ mbo nyindu ndu le poonyiaa aa, “Halaa o chɔm kɔndɔfiliyɛi Mɛlɛkɛi, o cho dimioo a walta Mɛlɛka tosa a bala ndɔlaŋ ndaŋ okɔɔ.” Nduyɛ mi taasi cho o Sawa Mɛlɛkaa niŋndo pilaŋ ndu vɛlɛ kɔllo, mbo poonyiaa aa, “Sawala Mɛlɛka Yaawɛɛ laŋ la cho sakpo. La luei naa dialluŋ kalaŋ sɛnɛiyoŋ. Sɔɔŋ Mɛlɛka Yaawɛɛ dimul naa le tosaa woŋ ŋ cho sɔɔŋ wana tiindaŋ. Sɔɔŋ ndɔŋ ŋ ke wanaa nɔ kɔl kalu le wa taasioo.” Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo le kɔl hiniaa waa naa nɔɔ? Mi Deeve hiau lachi a dimioo aa, “Oo Mɛlɛka Yaawɛɛ, num cho pou kpoowa manda ya wo, wana ni piŋiaa ya wo ni. I cho piɛileŋ maa diomnda nilaŋ, a yiyaŋnda nilaŋ, mi la bɛnda num o hɔl fɔ.” A tonya, mi chaŋyɛi hiau lachi a kpɔlɔkaa Deeve tɛɛŋ nda Mɛlɛka ndɔɔ.—Sam 19:
11. Yɛɛ kaala naŋ nɔ le Mɛlɛka wo nɔ yɛ mbo nyindu naa le tosaa a tonya Baabui kaakuu o cho naa hau kioo wo? (Tofa fotueiyo o peele naŋ kandu leŋ choo.)
11 Hau, ŋ nɔ salaa tau le kɔlkaloo sɔlaa a nyɛm Chɛhowa toosiaa woŋ okɔɔ, nduyɛ a sɔɔŋ o cho tosaa le sabu ndɔɔ peeloo wo. Chieeŋndo cho dɛnɛ sinaa a pɛɛku bɛndoo hivioo lachi. Kɛ wanaa bɔɔbɔɔ sina niŋ maa nyɔɔŋ muŋ kiltaŋ kɔɔli kɛɛlu naa tiindaŋndo dɔuwɔɔ o Mɛlɛka niŋ a kaalaa nɔɔ le ndu. Kɛ Baabuiyo dimul naa maa o cho ko kɔlkaloo le naŋ nɔ miŋ kaala le, kɛ ŋ nɔ vɛlɛ miŋ sɔla taasioo a sinapɛŋgoo. Koŋ sim ni maa ŋ nɔ miŋ pɛɛku le kɔlkalu Mɛlɛka ke naa wo soliŋndo kpeku le naapila tɔnɔɔ chuuwo a acheleŋnda. (Pulɔ. 4:
12. Vɛɛ feleŋgɔnɔ pilɛ chɔm yɛ balikaa le nyɛm Chɛhowa ke naa le pɛɛkoo a ndu okɔɔ woŋ?
12 Feleŋguaa bɛɛ chɔm kaala ndaa le Chɛhowa te a wa pɛ balikaa chɔmndo le nyɛm o cho naa kioo le pɛɛkoo a ndu okɔɔ woŋ. Mi chuaambɔɔ hoo diolaŋ Shanɔŋ dimi maa teleŋ o wa wɔsilaŋ 11 wo, mi ndu nda pɔmbɔ ndɔ wɔsiŋ 10 wo, a wanaa velu nda wa kua o bɔŋaŋ bɛndu ndoo nɔ suɛi Nduyɛ mbo naŋ kɔl tau mɛɛ nda ke feleŋgɔnɔ kɛ kɛ yau kɛndɛ nɔ hoo diolaŋ o puuluei niŋ aa, “Questions Young People Ask—Answers That Work” (Les jeunes s’interrogent. Réponses pratiques) wo opilɛ. Vɛɛ yauwo hoo piiliaŋ yɛ yiyaŋ Shanɔŋndo a Chɛhowa okɔɔ? Mbo dimi aa, “Tuma koŋ ya sina ni maa waŋndo kɛsɛ kɛsɛ Chɛhowa cho ni, nduyɛ maa o kaala ya bɔɔ.” Mi Shanɔŋ chɔɔlu dimi aa, “Ŋ naŋ bɔɔ kɔl le mɛɛ Mɛlɛka kpuluŋgumaa, Chɛhowa, ke naa nyɛ kɛndɛ bɛndu waa naa yɛ!”
lebolle o puuluei niŋ aa, “Godly Devotion” ndo (“La piété”) wo. Ma nyuna feleŋguaa le ma chal diompilɛ o fonda teŋgeŋndo opum. O wa nyiiyaa, kɛ mbo kɔ chal.CHƐL SILA MƐLƐKAA
13, 14. Le chɔmndo maa ŋ kaala Chɛhowa, vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ che sila ndɔɔ?
13 Baabuiyo loonuŋ naa maa naŋ “sina pɛŋgu maa Mɛlɛka Yaawɛɛ ndu ndu, wana o kaala wo, num o miŋgu o nɛi ni. Mɛɛ finyaa o miŋgi nuaa chua ndɔ o kaala wo o nɛi yɛ, lende Mɛlɛka miŋgi wana o kaala wo o nɛi ni.” (Pulɔ. 3:
14 O palɛi Malakaiye niŋ, mi Chuuwaa bɔɔbɔɔ kɛɛ balikaa chɔmndo le sila Mɛlɛkaa. Ndaa sina Sawaa a salalaŋ solioo okɔɔ. Kɛ i wa bɔɔ suɛi lasiɔmbu le sawa koŋ kiɔɔ biyɔɔ. Le hei mi Chɛhowa ke nda sila kala kalaa. (Nuawɔ Malakai 1:
Tol sila Mɛlɛkaa kɔɔli, kɛ o cho niilula chieeŋndo le (Tofa pɛl 15)
15. Kaa chieeŋ kuɛɛ naŋ nɔ yɛ hau miŋ kpakpala?
15 O chieeŋ ikaayioo hoo niŋ hau, o waŋnda cho hoo le ndapila koni wo, i cho bɛɛŋ le suɛi a silaa okɔɔ le, kɛlɛŋgaa niŋ te le ndu chɛlɔɔ. Nduyɛ wanaa chɛl silaa lepumnda bɛɛ, ma ŋɔɔchiaŋ. Kɛ Kilisiɔŋnda sɔla silaa maa a “hiau lɛ lachi a kaala waŋnda o chieeŋndo hoo niŋ a tosa laŋ te.” Ŋ nɔ miŋ sina, nduyɛ miŋ tosa “nyɛ Mɛlɛka henaŋ ndo.” (Luomaŋ. 12:
TIINDAŊ CHƐHOWA LE NUM MANDAA NDUYƐ LE PIOŊƆƆ SƆLAA
16, 17. (a) Te ŋ wa pɛ kɛɛsiaalaŋ tosaa, le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ sina nyɛ cho hɛnaŋ Chɛhowaa wo? (b) Vɛɛ Isɔluɛiya kɛɛ yɛ kaalaa chɔmndo le Chɛhowa, nduyɛ a tiindaŋndo dɔuwɔɔ o ndu niŋ?
16 Te chuaambuaa pɔmbuaa che pɛ maa a cho o kpundɔɔ niŋ, a tamala le kiltaŋ o wanaa velu nda wa lo le. Kɛ te chuaambuaa wa pɛ simnɔŋndo kaasoŋnda, ma pɛɛku le tiindaŋndo dɔuwɔɔ o ndapila niŋ, nduyɛ ma tosa kɛɛsiaalaŋ a ba nda. Nɛiyo opilɛ cho koŋ le simnɔŋndo kaasoŋnɔɔ ni. Kɛ chuaambuaa nɔ chaŋyɛi kpɛɛluŋnde a wanaa velu nda wa viŋ nda isɔɔ le. Nduyɛ tuupa ma tosa kɛɛsiaa, ma nyuna wanaa velu nda wa le yiyaŋ ndaa. Nyɛ pilɔɔ kpe yeemaŋ o Mɛlɛka piɛiyo niŋ ni. Chɛhowa ke naa nyina ndɔɔ le mbo tosa naa wallo niŋ, le miŋ nɔ “yeemɛi le nyɛ o hɛnaŋ ndo tosaa.” Te o wa pɛ miŋ nyindu hɛnaŋ Mɛlɛkaa ikɛi le kɛɛsiaalaŋ tosaa, mɛɛ ŋ chɔm kaala kposoŋ le Mɛlɛka le.—Filipi. 2:
17 Teleŋ pilɛ o palɛi Saamiɛɛ ve niŋ, mi Filiitiaŋnda yam chɔuwo nda Isɔluɛiya tɛɛŋ. Wanaa Mɛlɛkaa wa o bahawɛi bɛndoo niŋ le wana mala nda, nduyɛ mbo piŋi nda wo. Yɛɛ ndaa tosa yɛ? Ma kɛɛsiaa aa, “Ŋ kɔ chuanuŋ kɔfu kpema Mɛlɛka Yaawɛɛ wo Silɔɔ mi ŋ huŋ kɔŋnuŋ a ndu o chɔuwo lachi. Te Mɛlɛka pila wa naa tɛɛŋ pɛ, o nɔla mbo piŋi yoomula naalaŋ yaamɔɔwaa naa o ba.” Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo? “O koŋ kɔɔli, ma diu sovɛiyaa Isɔluɛiya diuwo pila, a nda diu wa, a wa waalaŋ bele-yaa (30,000). O koŋ kɔɔli, mi Filiitiaŋnda bii kɔfu kpema Mɛlɛkaa ma kuanuŋ a ndu.” (1 Saam. 4:
18. Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ yiyaŋ a muliŋndo o Chɛhowa lo le malaa?
18 Mi wana ŋchondoo chɔm kaa bɛnda wo mɛɛ o poonyiaa aa, “I dɔu tiindaŋ nuu o Mɛlɛka niŋ, nduyɛ, I cho vɛlɛ ndu lisa o chondei niŋ. Ndu cho Mɛlɛka ya soolu wo ni, nudyɛ, ndu piŋi ya ni. . . . Kɔl nuu cho bɔɔ o tambɛi. Le hei, o Mɛlɛka lo yiyaŋ nuu kpou o cho ni.” (Sam 42:
19. O nɛila kuɛɛ niŋ ŋ yeema yɛ ma kindiŋ le Chɛhowa kaalaa chɔmndo?
19 Kaala o nɔ le naa wo chɔm naa mɛɛ naŋ nɔ miŋ kaala ndu yɛ. Ŋ kɛsiŋ tamasi ndɔ kɛndɛ bɛndoo hoo o kɔl le lɔɔlɔɔ. Lelaŋ, ŋ hiounuŋ lachi a kaala naa chɔmndo le ndu a ‘kɔl naa kpou, a yoomu naa kpou, a yiyaŋ naa kpou, nduyɛ a kpaaya naa kpou.’—Maki 12: