အိၣ်ပလီၢ်သးထီဘိ
ပှၤမၤတၢ်လၢ တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တကပၤ တဲဝဲလၢ စိၤၡၢၤမံဒံယါ မၤဘၣ်ဒိဝဲ ပှၤသးစၢ်တဖၣ်—ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ် လံာ်စီဆှံတဲဝဲဒ်လဲၣ်.
ဖဲလါမ့ၤ ၂၃, ၂၀၂၃ န့ၣ် ကီၢ်အမဲရကၤ တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဝဲၤကျိၤ ဟ့ၣ်ပလီၢ်ဝဲ အထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်လၢ စိၤၡၢၤမံဒံယါ မၤဘၣ်ဒိဝဲ ပှၤသးစၢ်တဖၣ်အါမး.
Social Media and Youth Mental Health: The U.S. Surgeon General’s Advisory, 2023 ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ “စိၤၡၢၤမံဒံယါအံၤ ကဲဘျုးလၢ ပှၤဖိသၣ် ဒီးပှၤသးစၢ်အဂီၢ်တနီၤ ဘၣ်ဆၣ် အမၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတၢ်ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး အကဲဘျုးဝဲဒံး. ခီဖျိလၢ စိၤၡၢၤမံဒံယါအဃိ ပှၤဖိသၣ် ဒီးပှၤသးစၢ်တဖၣ် အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဘၣ်ဒိ ဒီးအသူၣ်အသးစ့ၢ်ကီးဘၣ်ဒိ.”
တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဝဲၤကျိၤ ဃုသ့ၣ်ညါဝဲ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤ ဒီးတဲဝဲလၢ ပှၤသူစိၤၡၢၤမံဒံယါ မ့ၢ်အါန့ၣ် တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်အိၣ်ဝဲ.
ပှၤသးစၢ်လၢအအိၣ် ၁၂ တုၤလၢ ၁၅ နံၣ်န့ၣ် “အဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်သူဝဲ စိၤၡၢၤမံဒံယါ တနံၤ ၃ နၣ်ရံၣ်ဘျဲၣ်န့ၣ် မၤဘၣ်ဒိအဝဲသ့ၣ် ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး ပှၤလၢအတသူ စိၤၡၢၤမံဒံယါဘၣ်ဒံး. ပှၤလၢအသူ စိၤၡၢၤမံဒံယါ ဒ်အံၤန့ၣ် အကတူၢ်ဘၣ် တၢ်သးလီၤစၢ်တၢ်ဆါ ဒီးတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ အါဒိၣ်န့ၢ်ဒံး ပှၤလၢအတသူဝဲဘၣ် ခံစးညါ.”
လၢပှၤ ၁၄ နံၣ်အကျါ “ပှၤလၢအသူ စိၤၡၢၤမံဒံယါ အါအါတဖၣ်န့ၣ် အတၢ်မံတၢ်ဂဲၤစှၤ, ပှၤတဲဆါအီၤ ဒီးမၤနၢၤအီၣ်ဃီၣ်အီၤလၢ အ့ၤထၢၤနဲၣ်အပူၤအါထီၣ်, အဝဲသ့ၣ် အတၢ်နာ်လီၤ အနီၢ်ကစၢ်သးစှၤလီၤ ဒီးအဆိကမိၣ်ဆံးလီၤ အနီၢ်ကစၢ်သးအါထီၣ်. ဒီးတၢ်ကဲထီၣ်အသးဒ်အံၤတဖၣ်န့ၣ် ကဲထီၣ်အသးလၢ ပိာ်မုၣ်ဖိတဖၣ်အကျါ အါန့ၢ်ဒံး ပိာ်ခွါဖိတဖၣ်အကျါဒံး.”
မိၢ်ပၢ်တဖၣ် ဒီသဒၢအဖိလၢ တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်ဒ်အံၤ အကျါကသ့ဒ်လဲၣ်. လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ အိၣ်ဒ်အံၤ.
တၢ်လၢမိၢ်ပၢ်တဖၣ် ကဘၣ်မၤဝဲ
ကွၢ်ထွဲဖိဂ့ၤဂ့ၤ. မိၢ်ပၢ်တဖၣ်န့ၣ် ဆိကမိၣ်ထံဝဲ စိၤၡၢၤမံဒံယါအဂ့ၢ်ဝံၤဒီး ကဆၢတဲာ်ဝဲလၢ အဖိတဖၣ် ကြၢးသူဝဲဧါ တကြၢးသူဝဲဘၣ်ဧါ.
လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ– “သိၣ်လိ ဖိသၣ် လၢကျဲလၢ အကြၢးလဲၤတက့ၢ်.”—ကတိၤဒိ ၂၂:၆, တၢ်ဂ့ၢ်အဘျဲၣ်.
ဒ်သိး နကဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဂီၢ် ဖးကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢလာ်တဖၣ်အံၤ “Should My Child Use Social Media?”
နမ့ၢ်ပျဲလၢ နဖိတဖၣ် ကသူ စိၤၡၢၤမံဒံယါန့ၣ် ပာ်သူၣ်ပာ်သး တၢ်လၢအကွၢ်ဝဲ ဒီးမၤဝဲလၢ အ့ၤထၢၤနဲၣ်အပူၤ. နမၤဒ်န့ၣ် ကသ့ဒ်လဲၣ်.
ဒီသဒၢနဖိတဖၣ်လၢ တၢ်လၢအကကဲထီၣ် တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်. သိၣ်လိနဖိတဖၣ်လၢ တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်ဟးဆှဲးဝဲ.
လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ– “တၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါ မ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်တကဆှီဘၣ် ကိးမံၤဒဲးမ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်သးကွံမ့ၢ်ဂ့ၤ သုတဘၣ်ယၢၤထီၣ်အီၤတဂ့ၤ. . . . ဒီးလုၢ်လၢ်သကဲာ်ပဝးလၢ အလီၤမဲာ်ဆှး, တၢ်တဲကြီတၢ်, တၢ်တဲလိၣ်ကွဲလၢ အဘၣ်အၢဘၣ်သီ . . . န့ၣ် သုတဘၣ် ယၢၤထီၣ်အီၤတဂ့ၤ.”—အ့းဖ့းစူး ၅:၃, ၄.
နကမၤစၢၤနဖိဒ်လဲၣ်အဂီၢ် ဖးတၢ်ဂ့ၢ်လၢအမ့ၢ် “Teaching Your Teenager Social Media Safety.”
ပာ်လီၤ တၢ်သိၣ်တၢ်သီ. အဒိ ပာ်လီၤတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ နကပျဲ နဖိလၢ အကသူဝဲ စိၤၡၢၤမံဒံယါဒ်လဲၣ် ဒီးယံာ်ဝဲထဲလဲၣ်.
လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ– “ပလီၢ်သုသးဂ့ၤဂ့ၤ ဒ်သိးသုကအိၣ်မူ ဒ်ပှၤကူၣ်တၢ်သ့အသိး . . . တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ အအိၣ်ဒီးသုန့ၣ် သူအီၤလၢ အဂ့ၤကတၢၢ်တက့ၢ်.”—အ့းဖ့းစူး ၅:၁၅, ၁၆.
ဒ်သိးနဖိတဖၣ် ကနၢ်ပၢၢ်ဝဲလၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ နပာ်လီၤ တၢ်သိၣ်တၢ်သီလဲၣ်အဂီၢ် ပၠးနဖိလၢ ကးတိလၢ လၢၢ်ဘ့ၣ်ဘၣ်ဝါအလိၤ လၢအမ့ၢ် ဖဲနသူအ့ထၢၣ်နဲးအခါ ဟးဆှဲးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်အလီၢ်တဖၣ်