တယံာ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် ပှၤခိၣ်ပှၤနၢ်တဖၣ်, ပှၤစဲအ့ၣ်ဖိ ဒီးစဲးဖီကဟၣ် အပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တဖၣ် တဲသကိးဝဲဘၣ်ဃးဒီး ပှၤသူဝဲ အ့ၤထၢၤနဲၣ်ဒီးစဲးဖီကဟၣ် အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ (AI) အဂ့ၢ်. အဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်အကဲဘျုး သနာ်က့ အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢ ပှၤကသူကမၣ်ဝဲစ့ၢ်ကီး.

•   ဖဲ လါမ့ၤ, ၄ ၂၀၂၃ န့ၣ် အမဲရကၤ အပဒိၣ် ခမဲလၤ ဟဲရံၤ တဲဝဲလၢ “(AI)န့ၣ် မ့ၢ်စဲးဖီကဟၣ် အတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီလၢ အကဲဘျုးဒိၣ်မးလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်အဂီၢ် . . . ဘၣ်ဆၣ်တကတီၢ်ဃီန့ၣ် (AI) ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ဘၣ်ယိၣ်လၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် ဒီးအတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအဂီၢ်. တကးဒံးဘၣ် မၤလီၤစှၤဝဲ ပတၢ်နာ်လၢ ပဒိၣ်ပပှၢ်လၢ အပၢတၢ်ဒ် ဒံၣ်မိၣ်ခြ့ၣ်စံၣ် (democracy) အတၢ်ဘျၢအသိးတဖၣ်အဖီခိၣ်.”

•   ဖဲလါမ့ၤ ၉, ၂၀၂၃, BMJ Global Health  a အပူၤန့ၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ကသံၣ်သရၣ်အဖွဲး ဒီးပှၤကွၢ်ထွဲပှၤဆါတဖၣ်လၢ ကသံၣ်သရၣ် ဖြဲၣ်ဒရံၤ ဖဲဒၢၤစပံ တီခိၣ်ရိၤမဲဝဲန့ၣ် တဲဝဲလၢ “အ့ၤထၢၤနဲၣ်ဒီးစဲးဖီကဟၣ် အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ (AI) န့ၣ် ကဲဘျုးဝဲလၢ ပတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဂီၢ် ဘၣ်ဆၣ်တကတီၢ်ဃီန့ၣ် အမၤဘၣ်ဒိပှၤလၢ နီၢ်ခိတကပၤ ဒီးသးအတၢ်တူၢ်ဘၣ်သ့ဝဲစ့ၢ်ကီး.”

•   ဖဲလါမ့ၤ ၁, ၂၀၂၃ န့ၣ် နူယီး တၢ်ကစီၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ “ခဲအံၤပှၤသူဝဲ (AI) လၢကရၤလီၤတၢ်ကစီၣ်လၢ အတမ့ၢ်တတီဘၣ်တဖၣ်. ဒီးတယံာ်လၢၤဘၣ်န့ၣ်လၢ (AI) အဃိ ပှၤတၢ်မၤတအိၣ်လၢၤဘၣ်သ့. ပှၤမၤတၢ်လၢ စဲးဖီကဟၣ်တဖၣ် ဘၣ်ယိၣ်ဝဲလၢ ခါဆူညါန့ၣ် (AI) ကမၤဘၣ်ဒိဝဲ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ.”

 ပှၤကသူဝဲ (AI) လၢအဂ့ၤတကပၤဧါ, အအၢတကပၤဧါန့ၣ် ဒ်တၢ်ဆၢကတီၢ် လဲၤပူၤကွံာ်ဝဲအသိး ပကသ့ၣ်ညါထီၣ်ဘၣ် အတၢ်စံးဆၢ

 လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် အုၣ်ကီၤဝဲလၢ ပှၤကသူဝဲစဲးဖီကဟၣ် အတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီၣ်တဖၣ် ထဲလၢ ပှၤကမၤတၢ်ဂ့ၤအဂီၢ်တသ့ဘၣ်.

1.  ၁. ပှၤတနီၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်မၤတၢ်တမံၤမံၤလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်တိာ်ပာ်လၢအဂ့ၤ ဘၣ်ဆၣ် တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ် မၤဝဲတဖၣ် ကမၤဘၣ်ဒိပှၤဒ်လဲၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တထံၣ်ဆိဝဲဘၣ်.

   •   “ပှၤတဂၤ ဆိကမိၣ်ဝဲလၢ အလဲၤကျဲလၢအဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ် လၢခံကတၢၢ်န့ၣ် အကျဲဆှၢအီၤဆူ တၢ်သံလီၤ.”—ကတိၤဒိ ၁၄:၁၂.

2.  ၂. ပှၤတဂၤ အဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်တမံၤမံၤ ဘၣ်ဆၣ် တၢ်လၢအဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲတဖၣ် ပှၤမ့ၢ်သူဝဲဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ အဝဲသ့ၣ်တြီဝဲတန့ၢ်ဘၣ်.

   •   “မ့ၢ်လၢ ယဘၣ်ပာ်တ့ၢ်န့ၢ် ပှၤလၢအကဟဲလၢ ယလီၢ်ခံတဂၤ လၢတၢ်ခဲလၢာ်လၢ ယန့ၢ်ဘၣ် . . . ဒီးအဝဲ ကမ့ၢ်ပှၤကူၣ်တၢ်သ့ဧါ ပှၤဟးဂီၤဖိဧါန့ၣ် ပှၤတသ့ၣ်ညါ နီတဂၤဘၣ်. ယထဲးဂံၢ်ထဲးဘါ ဒီးယသူ ယတၢ်ကူၣ်သ့ ဒ်သိး ယကန့ၢ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢအံၤအါမံၤ သနာ်က့ ပှၤတဂၤန့ၣ် ကပၢက့ၤအီၤ ခဲလၢာ်လီၤ.”—စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ၂:၁၈,၁၉.

 ပတသ့ၣ်ညါဆိ တၢ်လၢကကဲထီၣ်အသးလၢ ခါဆူညါဘၣ်အဃိ ပလိၣ်ဘၣ် ပတၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ် အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ.

 ပတၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ် အၢၣ်လီၤဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤတဟ့ၣ်အခွဲးလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ ဒီးစဲးဖီကဟၣ် အတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီတဖၣ် ကမၤဟးဂီၤကွံာ် ဟီၣ်ခိၣ် ဒီးပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိဘၣ်.

•   “ဟီၣ်ခိၣ်န့ၣ် အိၣ်ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤဝဲ လီၤထူလီၤယိာ်လီၤ.”—စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ၁:၄.

•   “ပှၤတီပှၤလိၤ ကန့ၢ်သါဘၣ် ဟီၣ်ခိၣ် ဒီးအဝဲသ့ၣ် ကအိၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢ လီၤထူလီၤယိာ်လီၤ.”—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၇:၂၉.

 ပတၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ် ဟ့ၣ်လီၤပှၤ လံာ်စီဆှံအတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲလၢ ကမၤစၢၤပှၤ ဒ်သိးခါဆူညါန့ၣ် ပကအိၣ်မူဘၣ် မုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ် ဒီးပတၢ်အိၣ်မူ ကပှဲၤဒီးတၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ. ဒ်သိးနကသ့ၣ်ညါအါထီၣ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်လၢလံာ်စီဆှံတဲဝဲတဖၣ်အဂီၢ် ဖးကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢအမ့ၢ် “လၢခါဆူညါအဂီၢ် တၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲလၢ နနာ်န့ၢ်အီၤသ့န့ၣ် နဃုထံၣ်န့ၢ်အီၤ ကသ့ဖဲလဲၣ်” ဒီး “တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကဟဲလၢပှဲၤထီၣ်နီၢ်ကီၢ် လၢခါဆူညါအဂီၢ်.”