အိၣ်ပလီၢ်သးထီဘိ
၂၀၂၂ န့ၣ် အိၣ်ထဲ တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ ဒီးတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်—ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ် လံာ်စီဆှံတဲဝဲဒ်လဲၣ်
ဖဲ ၂၀၂၂ နံၣ်န့ၣ် ပနၢ်ဟူဘၣ် တၢ်ကစီၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ, ကျိၣ်စ့တၢ်ကီတၢ်ခဲ ဒီးန့ဆၢၣ်တၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး အဂ့ၢ်အါမး. ဘၣ်မနုၤအဃိ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤကဲထီၣ်အသးလဲၣ်န့ၣ် လံာ်စီဆှံပာ်ဖျါထီၣ်န့ၢ်ပှၤ အတၢ်စံးဆၢဘၣ်ဝဲ.
တၢ်မၤအသးတဖၣ်လၢ ၂၀၂၂ နံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ဒုးသ့ၣ်ညါပှၤ တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်
တၢ်မၤအသးတဖၣ်လၢ ၂၀၂၂ နံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်န့ၢ်ပှၤ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢ ပအိၣ်မူဘၣ်လၢ “မုၢ်နံၤခံကတၢၢ်တဖၣ်” အဆၢကတီၢ်. (၂ တံၤမသ့း ၃:၁) မုၢ်နံၤခံကတၢၢ်တဖၣ်န့ၣ် စးထီၣ်အသးဖဲ ၁၉၁၄ နံၣ်. ပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ တၢ်မၤအသးဖဲ ၂၀၂၂ နံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် အဘၣ်လိာ်သးဒီး တၢ်လၢလံာ်စီဆှံတဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ ကဟဲကဲထီၣ်အသးဖဲပစိၤ-
“တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ.”—မးသဲ ၂၄:၆.
“၂၀၂၂ နံၣ်န့ၣ် တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ ကဲထီၣ်ကဒီးလၢ ယူရပၤ နးမး.” a
ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢအမ့ၢ် “ကီၢ်ရၢၡါ လဲၤဒုးဝဲ ကီၢ်ယူၣ်ခြ့”
“တၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိ.”—မးသဲ ၂၄:၇.
“၂၀၂၂ နံၣ်န့ၣ် တၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိ အိၣ်ထီၣ်ဝဲနးမး.” b
ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢအမ့ၢ် “တၢ်ဒုးကဲထီၣ်လၢ ယူၣ်ခြ့အဃိ တၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိ အါထီၣ်ဝဲ”
“တၢ်ဆါသံသတြိာ်တဖၣ်”—လူၤကၣ် ၂၁:၁၁.
“တၢ်ဆါလီၤဘျ့ (polio) ဟဲအါထီၣ် ဒီးတမိးဖိတၢ်ဆါတကလုာ် (monkeypox) ဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲအါမး ဒီးခိၤရိၤနၤ (COVID-19) တၢ်ဆါအဃိ ပှၤသံအါမး. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ တၢ်ဆါလၢ အဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်တၢ်သ့တဖၣ်အံၤ အလီၤပျံၤဒိၣ်မး. ဒီးပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်န့ၣ် အဂံၢ်စၢ်ဘါစၢ် ဒီးဘၣ်ဒိဝဲညီဒိၣ်မး” c
ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢအမ့ၢ် “လၢခိၤရိၤနၤ တၢ်ဆါအဃိ ပှၤသံဝဲ ဃုကကွဲၢ်”
“တၢ်လၢ အလီၤပျံၤလီၤဖုးတဖၣ်”—လူၤကၣ် ၂၁:၁၁.
“တၢ်ကိၢ်ဒိၣ်ထီၣ်, တၢ်ယီၤဃ့, မ့ၣ်အူအီၣ်ပှၢ်, ထံဒိၣ်ထီၣ်. ၂၀၂၂ တၢ်ကိၢ်ခါအဆၢကတီၢ်န့ၣ် တၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤဝဲအါမး, ပှၤသံလၢအကထိတဖၣ် ဒီးပှၤလၢအကကွဲၢ်တဖၣ် အဟံၣ်အဃီတအိၣ်လၢၤဘၣ်. အဃိ တၢ်မၤအသးလၢ နံၣ်တနံၣ်အံၤန့ၣ် ပှၤသးပ့ၤနီၣ်ဝဲတန့ၢ်ဘၣ်.” d
ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢအမ့ၢ် “လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ် တၢ်ကိၢ်ဒိၣ်ထီၣ်နးမး”
“တၢ်တၢထီၣ်တၢလီၤ”—လူၤကၣ် ၂၁:၉.
“ဖဲ ၂၀၂၂ နံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ခီဖျိလၢ ကျိၣ်စ့တၢ်ကီတၢ်ခဲ ဒီးတၢ်ပှ့ၤဒိၣ်ထီၣ် အဃိပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် သးဒိၣ်ထီၣ်တၢ် ဒီးထီဒါဝဲ ထံကီၢ်ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်အါမး.” e
ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢအမ့ၢ် “တၢ်ပှ့ၤဒိၣ်ထီၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်”
လၢခံတနံၣ်န့ၣ် တၢ်မနုၤကကဲထီၣ်အသးလဲၣ်
လၢ ၂၀၂၃ နံၣ်ခဲကၢာ် တၢ်ကကဲထီၣ်အသးဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပှၤတသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ပသ့ၣ်ညါလၢ တယံာ်လၢၤဘၣ်န့ၣ် ကစၢ်ယွၤအဘီအမုၢ် လၢအမ့ၢ် တၢ်ပၢတၢ်ပြးလၢမူခိၣ်န့ၣ် ကမၤဂ့ၤထီၣ်ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်အိၣ်သး. (ဒၤနံးယ့လး ၂:၄၄) ဒီးတၢ်ပၢတၢ်ပြးအံၤ ကမၤလီၤမၢ်ကွံာ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအတၢ်ကီတၢ်ခဲ ဒီးကစၢ်ယွၤအတၢ်ဘၣ်သး ကဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်.—မးသဲ ၆:၉, ၁၀.
ဒ်သိးနကသ့ၣ်ညါလၢ ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်မၤအသးတဖၣ်န့ၣ် မၤလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲ လံာ်စီဆှံအတၢ်စံးပာ်အဂီၢ် ပဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါနၤလၢ နကမၤထွဲ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ “အိၣ်ပလီၢ်သး ထီဘိ.” (မၢ်ကူး ၁၃:၃၇) နမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါလၢ ခဲအံၤလံာ်စီဆှံ မၤစၢၤနၤကသ့ဒ်လဲၣ် ဒီးဒ်သိးနၤ ဒီးနဟံၣ်ဖိဃီဖိ ကအိၣ်ဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်ခါဆူညါလၢ အကဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်နီၢ်ကီၢ်အဂီၢ် နကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်န့ၣ် ဝံသးစူၤဆဲးကျိးဒီးပှၤ.
a ဖဲ ၂၀၂၂ လါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် ၈ သီန့ၣ် လၢအ့ၤဖံၤ (AP) တၢ်ကစီၣ်အပူၤန့ၣ် ကၠ့ လီလဲၣ် တဲဝဲလၢ “၂၀၂၂ နံၣ်န့ၣ် တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ ကဲထီၣ်ကဒီးလၢ ယူရပၤ နးမး.”
b ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်တၢ်အီၣ်တၢ်အီ အတၢ်ကရၢကရိ “တၢ်အီၣ်တၢ်အီ အတၢ်ဂ့ၢ်ကီ အိၣ်ထီၣ်ဝဲ.”
c ဖဲ ၂၀၂၂ လါစဲးပတ့ဘၢၣ် ၂၂ သီန့ၣ် လီရဲၣ် အိၤ ကီၣ်စတ့ၤ ကၠ့ၤဒံၤ လၢအမ့ၢ်ဝဲ ကၠၤမၤ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ အခိၣ်တဂၤ တဲဝဲလၢ “ပအိၣ်မူဘၣ်လၢ ခိၤရိၤနၤတၢ်ဆါ, တမိးဖိတၢ်ဆါ တကလုာ်, တၢ်ဆါလီၤဘျ့ ဒီးတၢ်ဆါ အဲး (Disease X) ရၤလီၤအသးအဆၢကတီၢ်.
d ဖဲ ၂၀၂၂ လါအီးကထိဘၢၣ် ၂၄ သီန့ၣ် လၢတၢ်ကစီၣ်တခါအပူၤ မၤထံနၤ အံၤကၠံနံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ “ဘၣ်မနုၤအဃိ ဖဲ ၂၀၂၂ တၢ်ကိၢ်ခါအဆၢကတီၢ်န့ၣ် မူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤတဖၣ် တဘၣ်လီၢ်ဘၣ်ဆးဘၣ် နးမးလဲၣ်.”
e ဖဲ ၂၀၂၂ လါဒံၣ်စ့ဘၢၣ် ၈ သီန့ၣ် ထီမၢၣ် ခၢၤရါသၢၤ ဒီးဘဲကၠၢၤမဲၤ ဖဲၣ်လၢၤမဲၤ ကွဲးဖျါထီၣ်ဝဲလၢ တၢ်ကရၢကရိတခါ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ “ကျိၣ်စ့တၢ်ကီတၢ်ခဲအဃိ ထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ် ထီဒါက့ၤပဒိၣ်ပပှၢ်.”
တၢ်ဂ့ၤအဂၤလၢ နကဘၣ်သး
တၢးထီခိးတၢ်
တယံာ်လၢၤဘၣ်န့ၣ် ကစၢ်ယွၤကမၤလီၤမၢ်ကွံာ် တၢ်ကီတၢ်ခဲခဲလၢာ်
တယံာ်လၢၤဘၣ်န့ၣ် ကစၢ်ယွၤကမၤလီၤမၢ်ကွံာ် တၢ်ကီတၢ်ခဲခဲလၢာ်န့ၣ် ပသ့ၣ်ညါအီၤသ့ဒ်လဲၣ်.
လံာ်စီဆှံ အတၢ်သိၣ်လိလၢ အရ့ဒိၣ်တဖၣ်
ယွၤအဘီအမုၢ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်
ဖဲယ့ၣ်ၡူး ဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အခါ အဝဲသိၣ်လိဝဲ ယွၤအဘီအမုၢ်အဂ့ၢ် အါန့ၢ်ဒံး တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤလီၤ. ယ့ၣ်ၡူး အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် ဃ့ဘါထုကဖၣ်လၢ ယွၤအဘီအမုၢ်ကဟဲန့ၣ် အိၣ်အနံၣ်လၢအကထိတဖၣ်လံ
တၢ်သိၣ်လိလၢ အရ့ဒိၣ်တဖၣ်
ကစၢ်ယွၤအဘီအမုၢ် စးထီၣ်ပၢတၢ်လၢ ၁၉၁၄
လၢအပူၤကွံာ် အနံၣ် ၂,၆၀၀ ဘျဲၣ်န့ၣ် ကစၢ်ယွၤ ဒုးမံမီၢ် စီၤပၤဖးဒိၣ်တဂၤ တၢ်မံမီၢ်လၢ အခီပညီ ဘၣ်ဃးလိာ်အသးဒီး တၢ်အိၣ်အသးလၢ ပစိၤခဲအံၤ.
ဘၣ်ဃးဒီးပှၤ
တီၣ်ထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ် လၢပှၤကလဲၤအိၣ်သကိးနၤအဂီၢ်
တဲသကိး လံာ်စီဆှံ မ့တမ့ၢ် ဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးအဂ့ၢ်.
