သ့ၣ်ညါ နဒုၣ်နဒါတက့ၢ်
“ပသ့ၣ်ညါ [မုၣ်ကီၤလံၢ်] အတၢ်ကူၣ်တၢ်ဖးလီၤ.”—၂ ကရံၣ်သူး ၂:၁၁.
၁. နီၢ်အံၣ်အု ဒီးစီၤအၤဒၣ်မၤတၢ်ဒဲးဘးဝံၤ ယဟိဝၤယွၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ပဒုၣ်ပဒါအဂ့ၢ်ဒ်လဲၣ်.
စီၤအၤဒၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ဂုၢ်န့ၣ်တဲတၢ်တသ့ဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲအဝဲနၢ်ဟူဝဲလၢ ဂုၢ်ဟဲတဲတၢ်ဒီး နီၢ်အံၣ်အုအခါ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အဝဲကသ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပှၤနီၢ်သးဖိတဂၤဂၤ ဟဲတဲတၢ်လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၃:၁-၆) ပှၤနီၢ်သးဖိလၢ အဟဲတဲတၢ်တဂၤန့ၣ် နီၢ်အံၣ်အုဒီးစီၤအၤဒၣ် တသ့ၣ်ညါအီၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် စီၤအၤဒၣ်ဃုထၢဝဲလၢ ကမၤသကိးတၢ်ဒီး ပှၤနီၢ်သးဖိတဂၤအံၤ ဒီးထီဒါဝဲအပၢ် ယဟိဝၤယွၤလီၤ. (၁ တံၤမသ့း ၂:၁၄) ဖဲန့ၣ်အခါ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါအါထီၣ်ဝဲ အဒုၣ်အဒါလၢ အအၢအသီတဂၤအံၤ အဂ့ၢ်တဘျီဃီ ဒီးအဝဲအၢၣ်လီၤဝဲလၢ လၢခံန့ၣ် အဝဲကမၤဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ ဒုၣ်ဒါအံၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤ တဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ ပှၤနီၢ်သးဖိလၢ အတဲတၢ်ခီဖျိ ဂုၢ်အံၤကထီဒါဝဲပှၤလၢ အအဲၣ်ယွၤန့ၣ်လီၤ.—၁ မိၤၡ့ ၃:၁၅.
၂, ၃. တချုးလၢ မ့းၡံအၤဟဲတုၤဒံးဘၣ်အခါ ဘၣ်မနုၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤတပာ်ဖျါထီၣ် မုၣ်ကီၤလံၢ်အဂ့ၢ် အါအါဘၣ်လဲၣ်.
၂ ယဟိဝၤယွၤ တပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ မူခိၣ်ကလူးလၢ အထီဒါတၢ်တဂၤအံၤ အမံၤနီၢ်ကီၢ်ဘၣ်. * (ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်အဘျဲၣ်တက့ၢ်.) တၢ်ပူထီၣ်ထီဒါလၢ ဧ့ၤဒ့ၣ်တၤသၣ်လီၢ်အပူၤဝံၤ အနံၣ် ၂,၅၀၀ ဃၣ်ဃၣ်မး ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ဒုၣ်ဒါအံၤ မ့ၢ်မတၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. (ယိၤဘး ၁:၆) ဒီးဒုၣ်ဒါအံၤ ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤလၢ “စၤတၣ်” အခီပညီန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ “ပှၤလၢအထီဒါတၢ်” လီၤ. ဒီးမ့မ့ၢ် “မုၣ်ကီၤလံၢ်”န့ၣ် အခီပညီမ့ၢ်ဝဲ “ပှၤကတိၤခဲၣ်သူခဲၣ်ဂီၤတၢ်” လီၤ. လံာ်စီဆှံလၢ ဧ့ၤဘြံၤကျိာ်တကတြူၢ်အပူၤန့ၣ် ထဲဒၣ်လံာ် သၢဘ့ၣ်ဧိၤလၢအမ့ၢ် ၁ ကွဲးနီၣ်တၢ်, ယိၤဘး ဒီးစကၤရယၤ အပူၤန့ၣ် ကွဲးဖျါထီၣ်ဝဲ ဒုၣ်ဒါလၢအမ့ၢ် မုၣ်ကီၤလံၢ်အံၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. တချုးလၢ မ့းၡံအၤ ဟဲတုၤဒံးဘၣ်န့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ မုၣ်ကီၤလံၢ်အဂ့ၢ် တဘၣ်တၢ်ကွဲးဖျါထီၣ်အီၤ အါအါဘၣ်လဲၣ်.
၃ လံာ်စီဆှံလၢ ဧ့ၤဘြံၤကျိာ်တကတြူၢ်န့ၣ် အတၢ်တိာ်ပာ်မ့ၢ်ဝဲ ဒ်သိးကမၤစၢၤ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိလၢ ကသ့ၣ်ညါအါထီၣ် မ့းၡံအၤ ဒီးပိာ်အခံအဂီၢ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ လံာ်စီဆှံလၢ ဧ့ၤဘြံၤကျိာ် တကတြူၢ်အပူၤန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ တပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ မုၣ်ကီၤလံၢ်ဒီး အတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ် အဂ့ၢ်အါအါဘၣ်. (လူၤကၣ် ၂၄:၄၄; ကလၤတံ ၃:၂၄) မ့းၡံအၤဟဲတုၤဝံၤအလီၢ်ခံ ယဟိဝၤယွၤသူဝဲ မ့းၡံအၤ ဒီးအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် ဒ်သိးကပာ်ဖျါအါထီၣ်ဝဲ မုၣ်ကီၤလံၢ် ဒီးမူခိၣ်ကလူးလၢ ပိာ်အခံတဖၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. * (ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်အဘျဲၣ်တက့ၢ်.) ယဟိဝၤယွၤ မၤဝဲဒ်အံၤန့ၣ် ကြၢးဝဲဘၣ်ဝဲ မ့ၢ်လၢအဝဲကသူဝဲယ့ၣ်ၡူး ဒီးပှၤလၢအဘၣ် တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်လၢ ကမၤဟးဂီၤကွံာ် မုၣ်ကီၤလံၢ် ဒီးအတၢ်ဝံတၢ်နါတဖၣ်အဃိလီၤ.—ရိမ့ၤ ၁၆:၂၀; လီၣ်ဖျါ ၁၇:၁၄; ၂၀:၁၀.
ဒ်သိးပကမၤနၢၤ ပဒုၣ်ပဒါအဂီၢ် ယဟိဝၤယွၤ, ယ့ၣ်ၡူး ဒီးမူခိၣ်ကလူး လၢအဂ့ၤတဖၣ် ကမၤစၢၤပှၤလီၤ
၄. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပတကြၢးပျံၤ မုၣ်ကီၤလံၢ်လဲၣ်.
၄ တၢ်မၢဖိပ့းတရူး ဒိလီၤဝဲမုၣ်ကီၤလံၢ်လၢ “ခ့ယုၢ်ကညီၤရုၢ်ရုၢ်” လီၤ. မ့မ့ၢ်တၢ်မၢဖိယိၤဟၣ်န့ၣ် ဒိလီၤဝဲမုၣ်ကီၤလံၢ်လၢ “ဂုၢ်” ဒီး “ပယိၤ” လီၤ. (၁ ပ့းတရူး ၅:၈; လီၣ်ဖျါ ၁၂:၉) မုၣ်ကီၤလံၢ်န့ၣ် အတၢ်စိတၢ်ကမီၤအိၣ်ဝဲတနီၤ ဘၣ်ဆၣ် ပတလိၣ်ပျံၤအီၤဘၣ်. (ဖး ယၤကိာ် ၄:၇ တက့ၢ်.) တကးဒံးဘၣ် ပအိၣ်ဒီးယဟိဝၤယွၤ, ယ့ၣ်ၡူး ဒီးမူခိၣ်ကလူးတဖၣ်လၢ ကဒီသဒၢပှၤလီၤ. ခီဖျိလၢအဝဲသ့ၣ် အတၢ်မၤစၢၤအဃိ ပမၤနၢၤပဒုၣ်ပဒါသ့ဝဲလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပကဘၣ်သ့ၣ်ညါ တၢ်သံကွၢ်လၢ အရ့ဒိၣ်သၢဖျၢၣ် အတၢ်စံးဆၢလီၤ. မုၣ်ကီၤလံၢ် အစိအကမီၤအိၣ်ထဲလဲၣ်. မုၣ်ကီၤလံၢ် ဂုာ်ကျဲးစၢးလ့ပစီပှၤလၢ ကျဲဒ်လဲၣ်. တၢ်လၢမုၣ်ကီၤလံၢ် မၤဝဲတသ့ဘၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. ပကတဲသကိး တၢ်သံကွၢ်တဖၣ်အံၤ အတၢ်စံးဆၢ ဒီးပဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိ ကသ့ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
မုၣ်ကီၤလံၢ် အစိအကမီၤအိၣ်ထဲလဲၣ်
၅, ၆. တၢ်မၤစၢၤလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် လိၣ်ဘၣ်ဝဲအဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ဟီၣ်ခိၣ်ပဒိၣ်ပပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ် မၤဝဲတသ့နီတဂၤဘၣ်လဲၣ်.
၅ မူခိၣ်ကလူးအါဂၤပိာ်ထီၣ် မုၣ်ကီၤလံၢ်အခံ ဒီးထီဒါယွၤလီၤ. တချုးလၢ ထံလုၢ်ဘၢတၢ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် မုၣ်ကီၤလံၢ်လ့ပစီဝဲ မူခိၣ်ကလူးတနီၤလၢ ကဟဲမံဃုာ်ဒီး ပိာ်မုၣ်တဖၣ်လီၤ. လံာ်စီဆှံဒိလီၤဝဲ တၢ်ကဲထီၣ်အသးအံၤလၢ ပယိၤန့ၣ်တွံၢ်လီၤဝဲ ဆၣ်သၢပူတပူဒီးအီၤဆူ ဟီၣ်ခိၣ်န့ၣ်လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၆:၁-၄; ယူဒၤ ၆; လီၣ်ဖျါ ၁၂:၃, ၄) ဖဲမူခိၣ်ကလူးတဖၣ် ပာ်တ့ၢ်ကွံာ် ကစၢ်ယွၤအဟံၣ်ဖိဃီဖိအခါ အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဘၣ်က့ၤလၢ မုၣ်ကီၤလံၢ် အတၢ်ပၢဖီလာ်လီၤ. မူခိၣ်ကလူးလၢ အထီဒါတၢ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး အိၣ်ဒီးအတၢ်ကရၢကရိလီၤ. ဒ်ကစၢ်ယွၤအဘီအမုၢ်အသိး မုၣ်ကီၤလံၢ် ကရၢကရိထီၣ် မူခိၣ်ကလူးလၢ အအၢအသီတဖၣ် ဒ်တၢ်ပၢတၢ်ပြးတခါအသိးလီၤ. အဝဲပာ်ထီၣ် အနီၢ်ကစၢ်လၢစီၤပၤ ဒီးကရၢကရိထီၣ်ဝဲ တၢ်ဝံတၢ်နါတဖၣ်, ဟ့ၣ်အဝဲသ့ၣ် တၢ်စိတၢ်ကမီၤ ဒီးမၢအဝဲသ့ၣ် ပၢဟီၣ်ခိၣ်လီၤ.—အ့းဖ့းစူး ၆:၁၂.
၆ ဟီၣ်ခိၣ်ပဒိၣ်ပပှၢ်ခဲလၢာ်န့ၣ် အိၣ်လၢမုၣ်ကီၤလံၢ် အတၢ်ကရၢကရိ အဖီလာ်လီၤ. ပတဲဒ်အံၤသ့ မ့ၢ်လၢအဝဲလ့ပစီ ယ့ၣ်ၡူးဒီးဒုးနဲၣ်အီၤလၢ “ကယဲၢ်ဘီဧိၤမုၢ်ဧိၤလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢခဲလၢာ်” ဒီးတဲဝဲလၢ “ကယဲၢ်တၢ်အစိအကမီၤအံၤ, ဒီးအလၤအကပီၤန့ၣ်, ယကဟ့ၣ်နၤလီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, တၢ်ဟ့ၣ်လီၤလံလၢ ယစုပူၤလံ, ဒီးဖဲဒၣ်ယသးပှၤလၢ တၢ်မိၣ်ဟ့ၣ်ယသးလၢအီၤဒီး, ယဟ့ၣ်ယဲဒၣ်လီၤ.” (လူၤကၣ် ၄:၅, ၆) ဟီၣ်ခိၣ်ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ် အဝဲသ့ၣ်မၤဂ့ၤတၢ်လၢ အထံဖိကီၢ်ဖိအဂီၢ် ဒီးအဲၣ်ဒိးမၤစၢၤ အပှၤထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ် သပှၢ်တၢၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်မၤစၢၤလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် လိၣ်ဘၣ်ဝဲအဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် မၤဝဲတသ့နီတဂၤဘၣ်.—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၄၆:၃, ၄; လီၣ်ဖျါ ၁၂:၁၂.
၇. မုၣ်ကီၤလံၢ်သူဝဲ ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ် တကးဒံးဘၣ် အသူစ့ၢ်ကီး တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလၢအကမၣ် ဒီးမုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ်တဖၣ် လၢကျဲဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤလၢ တမၤလိအခီၣ်ထံးတက့ၢ်.)
၇ မုၣ်ကီၤလံၢ် ဒီးတၢ်ဝံတၢ်နါတဖၣ်သူဝဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလၢအကမၣ် မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ် (စံပွါယ့) ဒ်သိးကကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ်ဝဲ “ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခဲလၢာ်” လီၤ. (လီၣ်ဖျါ ၁၂:၉) မုၣ်ကီၤလံၢ်သူဝဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလၢအကမၣ် ဒ်သိးကရၤလီၤဝဲ ယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်လၢ အတတီတလိၤတဖၣ် ဒီးအဝဲဂုာ်ကျဲးစၢး ဒ်သိးပှၤဂၤသုတသ့ၣ်ညါ ကစၢ်ယွၤအမံၤတဂ့ၤအဂီၢ်လီၤ. (ယံးရမံယၤ ၂၃:၂၆, ၂၇) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပှၤလၢအအိၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ဘျၢသးဘျၢတနီၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဆိကမိၣ်လၢ အဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ကစၢ်ယွၤ ဘၣ်ဆၣ် နီၢ်နီၢ်န့ၣ်အဝဲသ့ၣ် ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ဝဲ တၢ်ဝံတၢ်နါတဖၣ်လီၤ. (၁ ကရံၣ်သူး ၁၀:၂၀; ၂ ကရံၣ်သူး ၁၁:၁၃-၁၅) မုၣ်ကီၤလံၢ်သူစ့ၢ်ကီးဝဲ မုၢ်ကျိၤဝဲၤကွာ် ဒ်သိးကရၤလီၤ တၢ်လံၣ်တၢ်လီတဖၣ်လီၤ. အဒိ, အဝဲမၤဝဲဒ်သိး ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် ကနာ်ဝဲလၢအဝဲသ့ၣ် အကျိၣ်အစ့ ဒီးအတၢ်ထူးတၢ်တီၤ မ့ၢ်အိၣ်န့ၣ် ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်သူၣ်ခုသးခုလီၤ. (ကတိၤဒိ ၁၈:၁၁) ပှၤလၢအနာ်ဝဲ မုၣ်ကီၤလံၢ် အတၢ်လံၣ်တၢ်လီတဖၣ်န့ၣ် လၢအတၢ်အိၣ်မူဒီတစိၤအပူၤ တဃုယွၤဘၣ် ဒီးဃုဝဲထဲ “မၤမိၣ်” လၢအမ့ၢ် တၢ်ထူးတၢ်တီၤလီၤ. (မးသဲ ၆:၂၄) ပှၤလၢအအဲၣ်ယွၤဒၣ်လဲာ် မ့ၢ်တပလီၢ်အသးဘၣ်န့ၣ် အတၢ်အဲၣ်တၢ်ထူးတၢ်တီၤ ကဒိၣ်ထီၣ်ဝဲတုၤဒၣ်လဲာ် အတၢ်အဲၣ်ယွၤ လီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲသ့လီၤ.—မးသဲ ၁၃:၂၂; ၁ ယိၤဟၣ် ၂:၁၅, ၁၆.
ပကဘၣ်ဃုထၢလၢ ပကအိၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ် တကပၤဧါ မ့တမ့ၢ် လၢမုၣ်ကီၤလံၢ် အအိၣ်တကပၤဧါ
၈, ၉. (က) တၢ်ဂ့ၢ်ခံခါလၢ ပမၤလိဘၣ်လၢ နီၢ်အံၣ်အု, စီၤအၤဒၣ် ဒီးမူခိၣ်ကလူးလၢ အပူထီၣ်တၢ်တဖၣ် အအိၣ်န့ၣ်မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. (ခ) ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ မုၣ်ကီၤလံၢ် ပၢဟီၣ်ခိၣ်အဃိ မၤစၢၤပှၤလၢပကအိၣ်ဒီး တၢ်ထံၣ်ဒ်လဲၣ်.
၈ ပမၤလိဘၣ် တၢ်ဂ့ၢ်ခံခါလၢ နီၢ်အံၣ်အု, စီၤအၤဒၣ် ဒီးမူခိၣ်ကလူးလၢ အထီဒါတၢ်တဖၣ် အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်အဆိကတၢၢ်တခါန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ တၢ်ဃုထၢအိၣ်ဝဲထဲ ခံခါလီၤ. ပကဘၣ်ဃုထၢလၢ ပကအိၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ် တကပၤဧါ မ့တမ့ၢ် လၢမုၣ်ကီၤလံၢ် အအိၣ်တကပၤဧါန့ၣ်လီၤ. (မးသဲ ၇:၁၃) တၢ်ဂ့ၢ်ခံခါတခါန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပှၤလၢအဃုထၢလၢကအိၣ်လၢမုၣ်ကီၤလံၢ် အအိၣ်တကပၤန့ၣ် ကန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးထဲတစဲးလီၤ. အဒိ, ပမ့ၢ်ကွၢ် နီၢ်အံၣ်အု ဒီးစီၤအၤဒၣ်န့ၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ပာ်ပနီၣ်တၢ်ဂ့ၤဒီးတၢ်အၢ လၢအနီၢ်ကစၢ်အဂီၢ် ဒီးမ့မ့ၢ်တၢ်ဝံတၢ်နါတဖၣ်န့ၣ် န့ၢ်ဘၣ်တၢ်စိတၢ်ကမီၤတနီၤလၢ ကပၢဝဲဟီၣ်ခိၣ် ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၃:၂၂) ဘၣ်ဆၣ် ပမ့ၢ်ဃုထၢလၢ ပကအိၣ်လၢမုၣ်ကီၤလံၢ် အအိၣ်တကပၤန့ၣ် တကဲဘျုးလၢပဂီၢ် နီၢ်ကီၢ်ဘၣ်. တကးဒံးဘၣ် ပကထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲထီဘိလီၤ.—ယိၤဘး ၂၁:၇-၁၇; ကလၤတံ ၆:၇, ၈.
၉ ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ မုၣ်ကီၤလံၢ် ပၢဟီၣ်ခိၣ်အဃိ မၤစၢၤပှၤလၢပကအိၣ်ဒီး တၢ်ထံၣ်ဒ်လဲၣ်. မၤစၢၤပှၤလၢ ပကအိၣ်ဒီးတၢ်ထံၣ်လၢ အကြၢးအဘၣ်လၢ ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်အဖီခိၣ် ဒီးထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်ပှၤလၢ ပကစံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်သးခုကစီၣ်လီၤ. ပသ့ၣ်ညါလၢ ယဟိဝၤယွၤအဲၣ်ဒိးလၢ ပကယူးယီၣ်ပာ်ကဲ ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်လီၤ. (၁ ပ့းတရူး ၂:၁၇) ယဟိဝၤယွၤအဲၣ်ဒိးလၢ ပကဒိကနၣ် ပဒိၣ်ပပှၢ်အတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ တထီဒါလိာ်အသးဒီး ယွၤအတၢ်သိၣ်တၢ်သီ တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. (ရိမ့ၤ ၁၃:၁-၄) တကးဒံးဘၣ် ပသ့ၣ်ညါလၢ ပကဘၣ်အိၣ်လၢတၢ်အိၣ်ဘၢၣ်စၢၤ ဒီးလ့ၤတက့ၤ ပတဘၣ်ဆီၣ်ထွဲ ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ် မ့တမ့ၢ် ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အခိၣ်အနၢ်နီတဂၤဘၣ်. (ယိၤဟၣ် ၁၇:၁၅, ၁၆; ၁၈:၃၆) ပသ့ၣ်ညါလၢ မုၣ်ကီၤလံၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢး ဒ်သိးပှၤဂၤသုတသ့ၣ်ညါ ယဟိဝၤယွၤအမံၤတဂ့ၤအဂီၢ် ဒီးတဲဟးဂီၤအဂ့ၢ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပဝဲခဲလၢာ်ပဂုာ်ကျဲးစၢး သိၣ်လိပှၤဂၤ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢ ဘၣ်ဃးဒီးကစၢ်ယွၤ အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ပပာ်ကဖၢလၢပသးလၢ ပဘၣ်တၢ်ကိးပှၤလၢယွၤအမံၤ ဒီးပသူအီၤအဃိလီၤ. တၢ်အဲၣ်ကစၢ်ယွၤန့ၣ် အဘျုးအိၣ်ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး တၢ်အဲၣ်ကျိၣ်စ့ မ့တမ့ၢ် တၢ်အဂုၤအဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.—ယၡါယၤ ၄၃:၁၀; ၁ တံၤမသ့း ၆:၆-၁၀.
မုၣ်ကီၤလံၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢး ကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ်ပှၤဂၤလၢ ကျဲဒ်လဲၣ်
၁၀-၁၂. (က) ဒ်သိးမုၣ်ကီၤလံၢ် ကကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ် မူခိၣ်ကလူးတနီၤအဂီၢ် အဝဲသူဝဲ တခွဲဆၣ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်. (ခ) မူခိၣ်ကလူးလၢ အပူထီၣ်တၢ်တဖၣ်အအိၣ်န့ၣ် ပမၤလိဘၣ်တၢ်ဂ့ၢ် မနုၤလဲၣ်.
၁၀ မုၣ်ကီၤလံၢ်သူဝဲ ကျဲအကလုာ်ကလုာ် ဒ်သိးကကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ် ပှၤဂၤအဂီၢ်လီၤ. ဒ်ပှၤတခွဲညၣ်ဖိအသိး မုၣ်ကီၤလံၢ်သူဝဲ တခွဲဆၣ်တဖၣ်လၢ ကကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ်ပှၤအဂီၢ်လီၤ. တကးဒံဘၣ် တဘျီတခီၣ် အဝဲသူဝဲတၢ်ထီဒုၣ်ထီဒါတဖၣ် ဒ်သိးကမၤပျံၤမၤဖုးပှၤလီၤ.
၁၁ မုၣ်ကီၤလံၢ်သူဝဲတခွဲဆၣ် ဒီးကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ်ဝဲ မူခိၣ်ကလူးန့ၢ်ဝဲအါဂၤလီၤ. ဒ်သိးအဝဲကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ်ဝဲ ကန့ၢ်အဂီၢ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အဝဲကွၢ်ဟုၣ်ဃာ်ဝဲ မူခိၣ်ကလူးတဖၣ်အံၤ ဖးယံာ်ညါ. မူခိၣ်ကလူးအါဂၤ ဘျးဝဲဒီးတခွဲအဆၣ်လၢအမ့ၢ် တၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါ ဒီးမံဃုာ်ဝဲဒီးပိာ်မုၣ်တဖၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်အဖိတဖၣ်န့ၣ် အနီၢ်ဒိၣ်နီၢ်ထီ ဒီးမၤနၢၤဝဲပှၤလၢ အခိၣ်အဃၢၤတဖၣ်လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၆:၁-၄) အဝဲလ့ပစီမူခိၣ်ကလူးလၢ ကမၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါ တကးဒံးဘၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကအၢၣ်လီၤစ့ၢ်ကီးအဝဲသ့ၣ်လၢ ကပၢဘၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အဝဲမၤဝဲဒ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်ဒ်သိး ယဟိဝၤယွၤအတၢ်စံးပာ်လၢ အဘၣ်ဃးဒီး “ပိာ်မုၣ်အချံအသၣ်” သုတဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်တဂ့ၤ အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၃:၁၅) ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤ တဟ့ၣ်ဝဲအခွဲးဘၣ်. အဝဲသ့စီကွံာ်ဟီၣ်ခိၣ်လၢထံ ဒီးမၤဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ မုၣ်ကီၤလံၢ် ဒီးတၢ်ဝံတၢ်နါတဖၣ် အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလီၤ.
မုၣ်ကီၤလံၢ် ဂုာ်ကျဲးစၢး ကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ်ပှၤ ခီဖျိတၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါ, တၢ်ပာ်ထီၣ်ထီသး ဒီးတၢ်ဝံတၢ်နါ အတၢ်ဖံးတၢ်မၤ (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၂, ၁၃)
၁၂ ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ တၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါ ဒီးတၢ်ပာ်ထီၣ်ထီသးန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲတခွဲဆၣ်လၢ မုၣ်ကီၤလံၢ်သူဝဲအါကတၢၢ်လီၤ. မူခိၣ်ကလူးလၢ အပိာ်မုၣ်ကီၤလံၢ်အခံတဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဘၣ်ဒီး ယဟိဝၤယွၤ လၢမူခိၣ်ဖးယံာ်ညါ. ဘၣ်ဆၣ်အဝဲသ့ၣ် ပျဲဝဲလၢအတၢ်သူၣ်လီသးကွံ ကဒိၣ်ထီၣ် ဒီးအဂံၢ်ကစဲၤလီၤလၢအသးပူၤလီၤ. ပကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ ပမၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤ အနံၣ်မ့ၢ်ယံာ်ထဲလဲၣ်သနာ်က့ တၢ်သူၣ်လီသးကွံလၢအတဂ့ၤတဖၣ် အဂံၢ်စဲၤလီၤလၢ ပသးပူၤသ့ဝဲလီၤ. (၁ ကရံၣ်သူး ၁၀:၁၂) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပကဘၣ်သမံသမိးလီၤက့ၤပသးထီဘိ ဒီးထုးထီၣ်ကွံာ် တၢ်ဆိကမိၣ်လၢ အတကြၢးတဘၣ်တဖၣ် ဒီးတၢ်ပာ်ထီၣ်ထီသးန့ၣ်လီၤ.—ကလၤတံ ၅:၂၆; ဖး ကလီးစဲ ၃:၅ တက့ၢ်.
၁၃. မုၣ်ကီၤလံၢ်သူဝဲ တခွဲအဆၣ်လၢအဂၤတခါန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ် ဒီးပဟးဆှဲးအီၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၁၃ ကျဲအဂၤတဘိလၢ မုၣ်ကီၤလံၢ်သူဝဲန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဝံတၢ်နါ အတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ဒ်သိးပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် ကသူၣ်အိၣ်သးအိၣ် တၢ်ဝံတၢ်နါ အတၢ်ဖံးတၢ်မၤအဂီၢ် မုၣ်ကီၤလံၢ်သူဝဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလၢအကမၣ် တကးဒံးဘၣ် သူစ့ၢ်ကီးဝဲ တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးတဖၣ်လီၤ. အဒိ, အဝဲသူဝဲ တၢ်ဂီၤမူ, အံၣ်လဲးထြီနံး က့(မ်) ဒီးတၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသး လၢအဂၤတဖၣ် ဒ်သိးပှၤကသးအိၣ် တၢ်ဝံတၢ်နါ အတၢ်ဖံးတၢ်မၤအဂီၢ်လီၤ. ဒ်သိးပသုတဘျးဒီး မုၣ်ကီၤလံၢ် အတခွဲဆၣ်တဂ့ၤအဂီၢ် ပမၤကသ့ဒ်လဲၣ်. ပကဘၣ်ဟးဆှဲးတၢ်ဂီၤမူ, အံၣ်လဲးထြီနံး က့(မ်) ဒီးတၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသး မနုၤတဖၣ်လဲၣ်န့ၣ် တလိၣ်လၢကစၢ်ယွၤ အတၢ်ကရၢကရိ ကဘၣ်ထုးထီၣ်န့ၢ်ပှၤ တၢ်သိၣ်တၢ်သီ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဘၣ်. ပကဘၣ်သိၣ်လိ ပသးလၢအသ့ၣ်ညါဒၣ်တၢ် ဒ်သိးပဆၢတဲာ်တၢ်လၢအဘၣ် ဒီးမၤထွဲယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ ကသ့အဂီၢ်လီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၅:၁၄) ပတၢ်အဲၣ်ကစၢ်ယွၤ မ့ၢ်တပၣ်ဒီး “တၢ်လီတၢ်ဝ့ၤ” န့ၣ် ပဃုထၢတၢ်လၢ တၢ်ကူၣ်သ့အပူၤသ့ဝဲလီၤ. (ရိမ့ၤ ၁၂:၉) ပမ့ၢ်တဲတမံၤ ဒီးမၤလၢအဂၤတမံၤန့ၣ် ပမ့ၢ်ပှၤလၢအလီတၢ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲပဃုထၢ တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးအခါ ပကြၢးသံကွၢ်လီၤပသးလၢ ‘လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲလၢ ယသိၣ်လိပှၤဂၤတဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ယမၤထွဲအီၤစ့ၢ်ကီးဧါ. ပှၤလၢယမၤလိအီၤ လံာ်စီဆှံ ဒီးပှၤလၢယလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤ အဝဲသ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ထံၣ်ဝဲတၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးလၢ ယဃုထၢအီၤတဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကဆိကမိၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်.’ ဒ်ပသိၣ်လိပှၤဂၤအသိး ပနီၢ်ကစၢ်စ့ၢ်ကီး ပမ့ၢ်မၤထွဲအီၤန့ၣ် ပဟးဆှဲးမုၣ်ကီၤလံၢ် အတခွဲဆၣ်ကညီ ထီၣ်ဝဲလီၤ.—၁ ယိၤဟၣ် ၃:၁၈.
မုၣ်ကီၤလံၢ် ဂုာ်ကျဲးစၢး ဆီၣ်သနံး ဒီးမၤပျံၤမၤဖုးပှၤ ခီဖျိပဒိၣ်ပပှၢ်မၤပတုာ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ, တံၤသကိးလၢ ကၠိတဖၣ် အတၢ်ဆီၣ်သနံး ဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် အတၢ်ထီဒုၣ်ထီဒါ (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၄)
၁၄. မုၣ်ကီၤလံၢ် ဂုာ်ကျဲးစၢး ဆီၣ်သနံးပှၤဒ်လဲၣ် ဒီးပမၤနၢၤအီၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၁၄ ဒ်သိး ပသုတသးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤလၢၤတဂ့ၤအဂီၢ် မုၣ်ကီၤလံၢ် ဂုာ်ကျဲးစၢး ဆီၣ်သနံး ဒီးမၤပျံၤမၤဖုးပှၤလီၤ. အဒိ, ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အဝဲကသူဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ် ဒ်သိးကမၤပတုာ် ပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်မၤလီၤ. ဒီးဖဲပအိၣ်မူထွဲဒ် လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအသိးအခါ အဝဲကသူဝဲ ပတံၤသကိးလၢ တၢ်မၤလီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ လၢကၠိမ့ၢ်ဂ့ၤ ဒ်သိးကမၤမဲာ်ဆှးပှၤလီၤ. (၁ ပ့းတရူး ၄:၄) တကးဒံးဘၣ် အဝဲကသူဝဲ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ တစူၢ်တၢ်နာ်တၢ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် လၢတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံအပူၤ အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကတြီပှၤ ဒ်သိးပသုတလဲၤထီၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်တဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. (မးသဲ ၁၀:၃၆) ပမၤနၢၤကွံာ် မုၣ်ကီၤလံၢ်အတၢ်လ့ပစီ ကသ့ဒ်လဲၣ်. မ့ၢ်လၢပသ့ၣ်ညါလၢ မုၣ်ကီၤလံၢ် ဒုးတၢ်ဒီးပှၤအဃိ ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်လ့ပစီဒ်အံၤသနာ်က့ ပတကမၢကမၣ်ဘၣ်. (လီၣ်ဖျါ ၂:၁၀; ၁၂:၁၇) တကးဒံးဘၣ် ပကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်လၢအရ့ဒိၣ်တခါလီၤ. မုၣ်ကီၤလံၢ်တဲဝဲလၢ ပမၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤ ဖဲအညီလၢပဂီၢ် အဆၢကတီၢ်လီၤ. ဒီးပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲန့ၣ် ပကပာ်တ့ၢ်ကွံာ် ယဟိဝၤယွၤလီၤ. (ယိၤဘး ၁:၉-၁၁; ၂:၄, ၅) ထီဘိန့ၣ် ပကဘၣ်ဃ့တၢ်မၤစၢၤလၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်လီၤ. ဒီးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် တပာ်တ့ၢ်ကွံာ်ပှၤ နီတဘျီဘၣ်.—ဧ့ၤဘြံၤ ၁၃:၅.
တၢ်လၢမုၣ်ကီၤလံၢ် မၤဝဲတသ့ဘၣ်တဖၣ်
၁၅. တၢ်လၢပတအဲၣ်ဒိးမၤန့ၣ် မုၣ်ကီၤလံၢ် မၢဆူၣ်ပှၤသ့ဧါ. တဲပၠးတက့ၢ်.
၁၅ တၢ်လၢပတအဲၣ်ဒိးမၤဘၣ်န့ၣ် မုၣ်ကီၤလံၢ် မၢဆူၣ်ပှၤတန့ၢ်ဘၣ်. (ယၤကိာ် ၁:၁၄) မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပှၤအါဂၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တသ့ၣ်ညါဝဲလၢ အအိၣ်လၢမုၣ်ကီၤလံၢ် အအိၣ်တကပၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲအဝဲသ့ၣ်မၤလိဘၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအခါ အဝဲသ့ၣ်အနီၢ်ကစၢ် ကဘၣ်ဃုထၢဝဲလၢ အကအိၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ အအိၣ်တကပၤဧါ မ့တမ့ၢ် လၢမုၣ်ကီၤလံၢ် အအိၣ်တကပၤဧါန့ၣ်လီၤ. (မၤတၢ် ၃:၁၇; ၁၇:၃၀) ပမ့ၢ်ပာ်လီၤပသး ဂၢၢ်ဂၢၢ်ကျၢၤကျၢၤလၢ ပကဒိကနၣ် ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်န့ၣ် မုၣ်ကီၤလံၢ်မၤဟးဂီၤ ပတၢ်သးတီတန့ၢ်ဘၣ်.—ယိၤဘး ၂:၃; ၂၇:၅.
၁၆, ၁၇. (က) တၢ်လၢမုၣ်ကီၤလံၢ် ဒီးတၢ်ဝံတၢ်နါတဖၣ် မၤဝဲတသ့ဘၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. (ခ) ဒ်သိးပကဃ့ဘါထုကဖၣ်တၢ်ဆူ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်လၢ ပကလုၢ်သီၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်အဂီၢ် ဘၣ်မနုၤအဃိ တလိၣ်လၢ ပပျံၤတၢ်ဘၣ်လဲၣ်.
၁၆ တၢ်အဂၤလၢ မုၣ်ကီၤလံၢ် ဒီးအတၢ်ဝံတၢ်နါတဖၣ် မၤဝဲတသ့ဘၣ်န့ၣ် အိၣ်ဝဲလီၤ. အဒိ, အဝဲသ့ၣ်ဖး ပတၢ်ဆိကမိၣ်ဘၣ်န့ၣ် လံာ်စီဆှံတတဲဝဲ နီတဘျီဘၣ်. ပှၤလၢအသ့ၣ်ညါ ပတၢ်ဆိကမိၣ် ဒီးတၢ်လၢအအိၣ်လၢ ပသးပူၤသ့န့ၣ် မ့ၢ်ထဲဒၣ် ယဟိဝၤယွၤဒီးယ့ၣ်ၡူးလီၤ. (၁ ၡမူၤအ့လး ၁၆:၇; မၢ်ကူး ၂:၈) ဖဲပတဲတၢ် မ့တမ့ၢ် ဃ့ဘါထုကဖၣ်လၢ ပကလုၢ်ဖးဒိၣ်အခါ မ့ၢ်ပကြၢးဘၣ်ယိၣ်လၢ မုၣ်ကီၤလံၢ် ဒီးအတၢ်ဝံတၢ်နါတဖၣ် ကနၢ်ဟူဝဲ ဒီးကသူဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်အံၤ ဒ်သိးကလ့ပစီပှၤအဂီၢ်ဧါ. တလိၣ်ဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. အဒိ, ဖဲပလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အခါ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် မုၣ်ကီၤလံၢ် ကထံၣ်ပှၤ ဘၣ်ဆၣ် ပတပတုာ်လဲၤ စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဘၣ်. ဒ်န့ၣ်အသိး ဖဲပဃ့ဘါထုကဖၣ်လၢ ပကလုၢ်သီၣ်ဖးဒိၣ်အခါ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် မုၣ်ကီၤလံၢ်ကနၢ်ဟူပှၤ ဘၣ်ဆၣ် ပတပတုာ် ဃ့ဘါထုကဖၣ်တၢ်လၢ ပကလုၢ်သီၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်ဘၣ်. တကးဒံးဘၣ် လံာ်စီဆှံပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ယွၤအခ့အပှၤလၢညါတဖၣ် ဃ့ဘါထုကဖၣ်တၢ်လၢ အကလုၢ်သီၣ်ဖးဒိၣ် ဘၣ်ဆၣ် ပတထံၣ်လၢအဝဲသ့ၣ် ဘၣ်ယိၣ်လၢမုၣ်ကီၤလံၢ် ကနၢ်ဟူအဝဲသ့ၣ် အတၢ်ဃ့ဘါထုကဖၣ်န့ၣ်ဘၣ်. (၁ စီၤပၤ ၈:၂၂, ၂၃; ယိၤဟၣ် ၁၁:၄၁, ၄၂; မၤတၢ် ၄:၂၃, ၂၄) ပမ့ၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢးတဲတၢ် ဒီးမၤဒ်ယွၤအတၢ်ဘၣ်သးအသိးန့ၣ် ပနာ်သ့သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤတပျဲဝဲလၢ မုၣ်ကီၤလံၢ် ကမၤအၢမၤသီပှၤ တုၤဒၣ်လဲာ် ပတန့ၢ်တၢ်မူအထူအယိာ် လၢၤဘၣ်န့ၣ်ဘၣ်.—ဖး စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၄:၇ တက့ၢ်.
၁၇ ပကဘၣ်သ့ၣ်ညါ ပဒုၣ်ပဒါအဂ့ၢ် ဘၣ်ဆၣ် ပတလိၣ်ပျံၤအီၤအါတလၢဘၣ်. ပမ့ၢ်ပှၤတလၢတပှဲၤသနာ်က့ လၢယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤစၢၤအဃိ ပမၤနၢၤမုၣ်ကီၤလံၢ်သ့ဝဲလီၤ. (၁ ယိၤဟၣ် ၂:၁၄) ပမ့ၢ်ထီဒါအီၤန့ၣ် အဝဲကဃ့ၢ်ထီၣ်ကွံာ်လၢ ပအိၣ်လီၤ. (ယၤကိာ် ၄:၇; ၁ ပ့းတရူး ၅:၉) မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ လီၤဆီဒၣ်တၢ် မုၣ်ကီၤလံၢ် ဂုာ်ကျဲးစၢးလ့ပစီဝဲ ပှၤသးစၢ်တဖၣ်လီၤ. ပမၤနၢၤမုၣ်ကီၤလံၢ် ကသ့ဒ်လဲၣ်. ပကတဲသကိးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ လၢတၢ်မၤလိ လၢခံတခါအပူၤလီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 2 လံာ်စီဆှံပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ မူခိၣ်ကလူးတနီၤအမံၤလီၤ. (စံၣ်ညီၣ်ကွီၢ် ၁၃:၁၈; ဒၤနံးယ့လး ၈:၁၆; လူၤကၣ် ၁:၁၉; လီၣ်ဖျါ ၁၂:၇) တကးဒံးဘၣ် လံာ်စီဆှံတဲဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤယုၢ်န့ၢ်ဝဲ ဆၣ်တဖျၢၣ်စုာ်စုာ်အမံၤလီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၄၇:၄) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပတဲသ့လၢ မူခိၣ်ကလူးခဲလၢာ်ဃုာ်ဒီး မုၣ်ကီၤလံၢ်စ့ၢ်ကီး ယဟိဝၤယွၤကယုၢ်န့ၢ် အဝဲသ့ၣ်အမံၤလီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 3 ကညီလံာ်စီဆှံလၢ ဧ့ၤဘြံၤကျိာ် တကတြူၢ်အပူၤန့ၣ် မံၤလၢအမ့ၢ် “မုၣ်ကီၤလံၢ်” အိၣ်ဝဲ ၁၈ ဘျီ ဒီးမ့မ့ၢ် လံာ်စီဆှံလၢ ကြံးကျိာ် တကတြူၢ်အပူၤန့ၣ် အိၣ်ဝဲ အဘျီ ၆၀ ဘျဲၣ်လီၤ.
