၁–၃ (က) ခရံာ်ဖိတဖၣ် အိၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်လၢ ကအိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အဂီၢ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤလၢ တၢ်မၤလိအခီၣ်ထံးတက့ၢ်.) (ခ) လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကတဲသကိးတၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.

ဖဲ ခိၣ်ရံနၣ် အသးအိၣ် ၁၇ နံၣ်အခါ အမိၢ်ဘၣ်တၢ်က့ၤဖီၣ်အီၤဒီး ပှၤဆှၢအီၤဆူဃိာ်တဖျၢၣ်လၢ ပှၤဃိာ်ဖိတဖၣ် ဘၣ်မၤတၢ်နးနးကျံၤကျံၤ (labor camp) အလီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢခံန့ၣ် ခိၣ်ရံနၣ်စ့ၢ်ကီး ဘၣ်တၢ်ဆှၢအီၤဆူ ဆဲးဘံရံယါ (Siberia) လၢအယံၤဒီးအဟံၣ် အမံးလာ်လၢအကထိန့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်န့ၣ် အဝဲဘၣ်မၤတၢ်မၤလၢစံာ်ပျီပူၤ ဒီးပှၤမၢအီၣ်အီၤဒ်ကုၢ်တဂၤအသိးန့ၣ်လီၤ. တဘျီတခီၣ် ဘၣ်မၤတၢ်လၢ တၢ်ဂိၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်အခါ ဒီးအဆ့ကၤလၢၤတလၢတလီၢ် စ့ၢ်ကီးဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ခိၣ်ရံနၣ်ဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်အဂၤတဂၤ ပာ်လီၤအသးလၢ ကဂုာ်ကျဲးစၢးဝဲဒ်သိး ဟးထီၣ်လၢစံာ်ပျီပူၤ ကန့ၢ်အဂီၢ်ဒီး ကလဲၤထီၣ်ဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

^၂ ခိၣ်ရံနၣ် စံးဝဲလၢ– “ပဟးထီၣ်လၢ တၢ်မၤလီၢ်ဖဲဟါလီၤခီအခါ ဒီးပလဲၤကတုၤဆူ လ့ၣ်မ့ၣ်အူသန့အဂီၢ် ပဘၣ်ဟးလၢပခီၣ် ယံၤဝဲ ၂၅ ကံလိမံထၢၣ် (၁၅ မံးလာ်) လီၤ. လ့ၣ်မ့ၣ်အူဟးထီၣ်လၢ ဂီၤခီ ၂ နၣ်ရံၣ်, ပဒိးလ့ၣ်မ့ၣ်အူ ယံာ်ဝဲ ၆ နၣ်ရံၣ်ဒီး ပကတုၤလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အလီၢ်အဂီၢ် ပဘၣ်လဲၤကဒီးလၢပခီၣ်ယံၤဝဲဒံး ကံလိမံထၢၣ်တဆံ (၆ မံးလာ်) န့ၣ်လီၤ.” ခိၣ်ရံနၣ် သးခုဒိၣ်မးမ့ၢ်လၢ အလဲၤထီၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ် အဃိန့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဝဲ– “လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အပူၤန့ၣ် ပမၤလိဘၣ်တၢးထီခိးတၢ်ဒီး ပသးဝံၣ်ဘၣ်ဘီမုၢ်အတၢ်သးဝံၣ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဘျီအံၤ မၤဆူၣ်ထီၣ်ယတၢ်နာ်ဒီး ယဂံၢ်ယဘါလီၤ.” သၢသီဝံၤအလီၢ်ခံ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခံဂၤအံၤ က့ၤကဒါက့ၤဆူ စံာ်ပျီလီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် စံာ်ကစၢ်တသ့ၣ်ညါဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်လဲၤတၢ်ဘၣ်.

^၃ ယဟိဝၤယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ဆၢထံၣ်လိာ်အသးထီဘိလီၤ. အဒိ ခရံာ်ဖိလၢညါတဖၣ် သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်လၢ ကထံၣ်လိာ်သကိးအသးတဂၤဒီးတဂၤလၢ ကဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ယဟိဝၤယွၤဒီး မၤလိအါထီၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. (မၤတၢ် ၂:၄၂) ပဝဲစ့ၢ်ကီး ပဆၢထံၣ်လိာ်ပသးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဒ်ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်ကိးဂၤဒဲးအသိး နၤစ့ၢ်ကီး နကထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ် ကိးဘျီဒဲးအဂီၢ်န့ၣ် ကကီခဲဝဲလီၤ. မ့ၢ်လၢနဘၣ်မၤတၢ်မၤအနၣ်ရံၣ်အါအဃိ မ့တမ့ၢ် နတူၢ်ဘၣ်လၢ နလီၤဘှံးလီၤတီၤအဃိလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဒ်သိးပထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ် ကန့ၢ်ထီဘိအဂီၢ် တၢ်မနုၤကမၤစၢၤပှၤလဲၣ်. ^[၁] (ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢ တၢ်မၤလိအကတၢၢ်တက့ၢ်.) ပပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိတဖၣ် ကဟဲထီၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ထီဘိအဂီၢ် ပဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအဝဲသ့ၣ်ကသ့ဒ်လဲၣ်. တၢ်မၤလိတခါအံၤ ကတဲနၢ်ပၢၢ်ပှၤလၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ တၢ်ထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်န့ၣ် (၁) ဂ့ၤလၢပဂီၢ်လဲၣ်. (၂) မၤစၢၤပှၤဂၤကသ့ဒ်လဲၣ်ဒီး (၃) ပမၤသးခုယဟိဝၤယွၤအသး ကသ့ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ^[၂] —ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢ တၢ်မၤလိအကတၢၢ်တက့ၢ်.

၄. ပထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ် တပူၤဃီန့ၣ် မၤစၢၤပှၤလၢ ပကမၤလိအါထီၣ်ဘၣ် ယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်ဒ်လဲၣ်.

^၄ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်န့ၣ် သိၣ်လိနဲၣ်လိပှၤလီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ် အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤကိးခါဒဲးန့ၣ် မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကမၤလိအါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်လီၤ. အဒိ, တယံာ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အါတက့ၢ် မၤလိတ့ၢ်ဝဲလံာ်လၢအမ့ၢ် သုးဘူးနသးဆူ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်တက့ၢ် န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤ ဖဲပမၤလိသကိး ယဟိဝၤယွၤအတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါတဖၣ်ဒီး နနၢ်ဟူဘၣ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် အတၢ်စံးဆၢအခါ နတူၢ်ဘၣ်ဒ်လဲၣ်. တၢ်အံၤကမၤစၢၤနၤလၢ နတၢ်အဲၣ်ယဟိဝၤယွၤ ကဒိၣ်ထီၣ်အဂီၢ်လီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အဆၢကတီၢ် ပမၤလိအါထီၣ်ဘၣ် လံာ်စီဆှံအဂ့ၢ်ခီဖျိ ပဒိကနၣ်တၢ်ထံထံဆးဆး ဖဲပှၤဟ့ၣ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်, ပှၤမၤတၢ်ဒုးနဲၣ်တၢ်အဒိတဖၣ်ဒီး ပှၤဖးလံာ်စီဆှံအခါန့ၣ်လီၤ. (နဃ့မယၤ ၈:၈) ဒီးဆိကမိၣ်ကွၢ်တၢ်လၢ ပမၤလိဘၣ်ဖဲပကတဲာ်ကတီၤ တၢ်ဖးလံာ်စီဆှံလၢဒီတနွံအဂီၢ်ဒီး ဖဲပနၢ်ဟူဘၣ်ပှၤဂၤတဖၣ် တဲဖျါထီၣ်တၢ်လၢအမၤလိန့ၢ်ဘၣ်ဝဲအခါန့ၣ်တက့ၢ်.

၅. တၢ်ထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်န့ၣ် ကဲထီၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢ နကမၤပိာ်ထွဲ တၢ်လၢနမၤလိဘၣ် လၢလံာ်စီဆှံအပူၤဒီး မၤဂ့ၤထီၣ်နတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤဒ်လဲၣ်.

^၅ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ် သိၣ်လိပှၤလၢ ပကအိၣ်မူဒ် တၢ်လၢပမၤလိဘၣ်လၢ လံာ်စီဆှံပူၤအသိးန့ၣ်လီၤ. (၁ သ့းစၤလနံ ၄:၉, ၁၀) အဒိ မ့ၢ်နထီၣ်ဘၣ် တၢးထီခိးတၢ် တၢ်မၤလိလၢအမၤစၢၤနၤ ဒ်သိးနကအဲၣ်ဒိးမၤအါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤ, မၤဂ့ၤထီၣ်နတၢ်ဘါထုတဖၣ် မ့တမ့ၢ် မၤစၢၤနၤဒ်သိး နကပျၢ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် အတၢ်ကမၣ်န့ၣ်ဧါ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်လၢ နွံဖးဖီန့ၣ် သိၣ်လိပှၤလၢ ပကဘၣ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်သးခုကစီၣ်ဒ်လဲၣ် ဒီးပှၤကနၢ်ပၢၢ်လံာ်စီဆှံ အတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအဂီၢ် ပကဘၣ်မၤစၢၤအီၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.—မးသဲ ၂၈:၁၉, ၂၀.

၆. ခရံာ်ဖိအတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်န့ၣ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤဒီး မၤစၢၤပှၤ ဒ်သိးပကအိၣ်ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤအဂီၢ်ဒ်လဲၣ်.

^၆ တၢ်ထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်န့ၣ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤလီၤ. ဟီၣ်ခိၣ်လၢမုၣ်ကီၤလံၢ်ပၢဝဲတဘ့ၣ်အံၤ ကမၤစှၤလီၤပတၢ်နာ်, ကမၤကိၢ်မၤဂီၤပှၤ ဒီးကမၤသူၣ်အုးသးအုးပှၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤ ဒ်သိးပကဆဲးမၤ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.  (ဖး မၤတၢ် ၁၅:၃၀–၃၂ တက့ၢ်.) လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အပူၤန့ၣ် ပတဲသကိးဝံအတၢ်စံးပာ်တဖၣ် လၢအဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်တ့ၢ်ဝဲ အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အံၤကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကနာ်ကယဲၢ်တၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအၢၣ်လီၤပာ်ဝဲလၢ ခါဆူညါ ကဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲ သပှၢ်ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ထဲန့ၣ်တကးဒံးဘၣ် ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဖၣ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤ တမ့ၢ်ထဲလၢ အတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဘၣ်, အဝဲသ့ၣ် အတၢ်စံးဆၢ ဒီးအတၢ်စံးထီၣ်ပတြၢၤ ကစၢ်ယွၤလၢ တၢ်သးဝံၣ်စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. (၁ ကရံၣ်သူး ၁၄:၂၆) ဖဲပတဲသကိးတၢ်ဒီး ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်တချုးလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်စးထီၣ်ဒံးဘၣ် ဒီးဖဲပမၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်မ့ၢ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်, ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါလီၤ. မ့ၢ်လၢ ပအိၣ်ဒီးတံၤသကိးလၢ အကဟုကယာ်ပှၤနီၢ်နီၢ်အဃိန့ၣ်လီၤ.—၁ ကရံၣ်သူး ၁၆:၁၇, ၁၈.

၇. တၢ်ထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်န့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ အရ့ဒိၣ်လဲၣ်.

^၇ ဖဲပထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အခါ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် ယွၤအသးစီဆှံလီၤ. ယ့ၣ်ၡူးသူဝဲ သးစီဆှံအံၤလၢ အကတီခိၣ်ရိၣ်မဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲတဲဘၣ်ပှၤလၢ ပကြၢး “နၢ်ဟူတၢ်လၢသးန့ၣ် စံးဘၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်” န့ၣ်လီၤ. (လီၣ်ဖျါ ၂:၇) သးစီဆှံအံၤမၤစၢၤပှၤ ဒ်သိးပကမၤနၢၤ တၢ်လ့ပစီဒီး စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ တၢ်သူၣ်ဒူသးဒူအပူၤလီၤ. ထဲန့ၣ်တကးဒံးဘၣ် သးစီဆှံကမၤစၢၤစ့ၢ်ကီးပှၤလၢ ပကဆၢတဲာ်တၢ်လၢအဘၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပကဂုာ်ကျဲးစၢးထီၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ် ဒ်သိးပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် ယွၤအသးစီဆှံအဂီၢ်လီၤ.

၈. ဖဲပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် ထံၣ်ပှၤလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ပူၤ, နၢ်ဟူပတၢ်စံးဆၢ ဒီးပတၢ်သးဝံၣ်စံးထီၣ်ပတြၢၤယွၤအခါ ကဲထီၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်ဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်လွံၢ်နၢၣ်လၢ “ အဝဲထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ အသူၣ်ဖှံသးညီဝဲ” တက့ၢ်.)

^၈ လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အပူၤ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ပကပာ်ဖျါထီၣ်ပတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံလၢ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ ပှၤအါဂၤန့ၣ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲအါမးလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ တၢ်မၢဖိပီလူး ကွဲးဝဲလၢ– “မ်ပကွၢ်လိာ်ပသးတဂၤဒီးတဂၤ” တက့ၢ်. (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၀:၂၄, ၂၅) ပပာ်ဖျါထီၣ် ပတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံခီဖျိလၢ ပဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပလဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ဒ်သိး ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်ကသ့ၣ်ညါလၢ ပအဲၣ်ဒိးထံၣ်အဝဲသ့ၣ်, တဲသကိးတၢ်ဒီးအဝဲသ့ၣ်ဒီး နၢ်ပၢၢ်စၢၤအဝဲသ့ၣ် အတၢ်တူၢ်ဘၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ထဲန့ၣ်တကးဒံးဘၣ် ဖဲပစံးဆၢတၢ်ဒီး သးဝံၣ်တၢ်လၢ တၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်အခါ ကကဲထီၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါလၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်စ့ၢ်ကီးလီၤ.—ကလီးစဲ ၃:၁၆.

၉, ၁၀. (က) ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ကတိၤဖဲ ယိၤဟၣ် ၁၀:၁၆ အပူၤန့ၣ် မၤစၢၤပှၤလၢ ပကနၢ်ပၢၢ်လၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ အရ့ဒိၣ်လၢ ပကဘၣ်ထံၣ်လိာ်ပသးဒီး ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် တဲနၢ်ပၢၢ်တက့ၢ်. (ခ) ပမ့ၢ်ထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ထီဘိန့ၣ် ပကကဲထီၣ် တၢ်မၤစၢၤ လၢပှၤလၢအဟံၣ်ဖိဃီဖိတမ့ၢ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်အဂီၢ်ဒ်လဲၣ်.

 ^၉ ဖဲပလဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အခါ ပမၤစၢၤဘၣ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်လၢ ကရ့လိာ်သးဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်အဂီၢ်လီၤ. (ဖး ယိၤဟၣ် ၁၀:၁၆ တက့ၢ်.) ယ့ၣ်ၡူးဒိလီၤအသးလၢ ပှၤကွၢ်သိဒီး ဒိလီၤအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်လၢ သိတဖုလီၤ. ဆိကမိၣ်ကွၢ်တၢ်အံၤတက့ၢ်– သိခံဒုအိၣ်လၢ ကစၢၢ်ခိၣ်, အဝဲခံဒုအိၣ်လၢ တၢ်တြီၤပူၤဒီး အဂၤတဒုန့ၣ် အိၣ်လၢတၢ်လီၢ်တတီၤတီၤလီၤ. သိယဲၢ်ဒုအံၤန့ၣ် မ့ၢ်နတဲလၢသိတဖုဃီကသ့ဧါ. နတဲဒ်န့ၣ်တသ့ဘၣ်. မ့ၢ်လၢသိတဖုန့ၣ် ကဘၣ်အိၣ်တပူၤဃီဒီး ပိာ်ဝဲပှၤကွၢ်သိအခံလီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး ပတကြၢးအိၣ်ယံၤဒီး ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်ဘၣ်. ဒီးပတကြၢးဟးဆှဲး ပတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ဘၣ်. ပကဘၣ်ဟဲအိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ဒ်သိးသိး လၢပကပၣ်ဃုာ်လၢ “သိတဖုဃီ” အကျါဒီး ပိာ်ဝဲ “ပှၤကွၢ်သိတဂၤဃီ” အခံလီၤ.

^၁၀ ပထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်န့ၣ် မၤစၢၤပှၤလၢပကအိၣ်ဃူအိၣ်ဖိး ဒ်ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဒူၣ်အသိးလီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၃၃:၁) ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တနီၤန့ၣ် ခီဖျိလၢ ကဲထီၣ်ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးအဃိ အမိၢ်အပၢ်ဒီးအဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် တကနၣ်ဃုာ်အီၤလၢၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ယ့ၣ်ၡူးအၢၣ်လီၤဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်ကဒိးန့ၢ်ဘၣ် ဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ အအဲၣ်အီၤဒီး အံးထွဲကွၢ်ထွဲအီၤလီၤ. (မၢ်ကူး ၁၀:၂၉, ၂၀) နမ့ၢ်ထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ထီဘိန့ၣ် နကကဲထီၣ်ဘၣ်ပှၤတဂၤဂၤ အမိၢ်, အပၢ်, မ့တမ့ၢ် အဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ နီၢ်သးတခီန့ၣ်လီၤ. ဖဲပဆိကမိၣ်ထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်အံၤအခါ ပအဲၣ်ဒိးဂုာ်ကျဲးစၢးအဂ့ၤကတၢၢ် ဒ်သိးပကထီၣ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အဂီၢ်လီၤ.

၁၁. ပဟ့ၣ်တၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤကြၢးဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲကသ့အဂီၢ်န့ၣ် တၢ်ထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ် မၤစၢၤပှၤဒ်လဲၣ်.

^၁၁ လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အပူၤန့ၣ် ပဟ့ၣ်ယဟိဝၤယွၤတၢ်လၢ အကြၢးဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢကစၢ်တ့လီၤပှၤအဃိ ပကြၢးစံးဘျုးအီၤ, မၤလၤကပီၤအီၤဒီး စံးထီၣ် ပတြၢၤအီၤလီၤ. (ဖး လီၣ်ဖျါ ၇:၁၂ တက့ၢ်.) ပမၤဒ်အံၤသ့ဖဲ ပဃ့ဘါထုကဖၣ်ဆူ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်, သးဝံၣ်စံးထီၣ်ပတြၢၤအီၤဒီး တဲသကိးအဂ့ၢ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ပူၤအခါလီၤ. ပအိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ အဂ့ၤဒိၣ်မးခီဖျိလၢ ပဟဲထီၣ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ကိးနွံဒဲးလၢ ပကဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ယဟိဝၤယွၤလီၤ.

၁၂. ဖဲပဒိကနၣ်ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤလိာ်လၢ ပကဘၣ်ထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အခါန့ၣ် အဝဲတူၢ်ဘၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်.

^၁၂ ယဟိဝၤယွၤတ့လီၤပှၤအဃိ ပကြၢးဒိကနၣ်အကလုၢ်လီၤ. ကစၢ်ယွၤမၤလိာ်ပှၤလၢ ပကဘၣ်ထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ထီဘိ လီၤဆီဒၣ်တၢ် မ့ၢ်လၢတၢ်အကတၢၢ် ဘူးထီၣ်လံအဃိလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲပဒိကနၣ်ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤလိာ်အံၤအခါ ပမၤသးခုအီၤလီၤ. (၁ ယိၤဟၣ် ၃:၂၂) ကစၢ်ယွၤသ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပအဲၣ်ဒိးထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ဒီး အဝဲပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ ပတၢ်ထဲးဂံၢ်ထဲးဘါလၢ ပကလဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.—ဧ့ၤဘြံၤ ၆:၁၀.

၁၃, ၁၄. ပသုးဘူးပသးဆူယဟိဝၤယွၤဒီး ယ့ၣ်ၡူးအအိၣ်လၢ လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အပူၤသ့ဒ်လဲၣ်.

^၁၃ ဖဲပလဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အခါ ပပာ်ဖျါထီၣ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤလၢ ပအဲၣ်ဒိးသုးဘူးပသးဆူအအိၣ် ဒီးအဖိခွါအအိၣ်လီၤ. လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အပူၤန့ၣ် ပကမၤလိဘၣ်လံာ်စီဆှံ ဒီးယဟိဝၤယွၤအတၢ်ဘၣ်သး ဒီးပကဘၣ်အိၣ်မူဒ်လဲၣ်ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. (ယၡါယၤ ၃၀:၂၀, ၂၁) ဖဲပှၤလၢတမ့ၢ်ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် လဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အခါဒၣ်လဲာ် အဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ ဟံးစုနဲၣ်ကျဲပှၤန့ၣ်လီၤ. (၁ ကရံၣ်သူး ၁၄:၂၃-၂၅) ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ခီဖျိအသးစီဆှံ ဒီးတၢ်လၢပမၤလိဘၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဟဲလၢကစၢ်ယွၤအအိၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲပလဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အခါ ပကနၢ်ဟူဘၣ် ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ်ကထါ ဒီးပကတူၢ်ဘၣ်လၢ အအဲၣ်ပှၤနီၢ်နီၢ်အဃိ ပကဘူးထီၣ်ဒီးအီၤလီၤ.

^၁၄ ယ့ၣ်ၡူးလၢအမ့ၢ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အခိၣ်တဂၤ စံးဝဲဒ်အံၤဖဲပှၤ “ခံဂၤသၢဂၤအိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်လၢ ယမံၤအဃိန့ၣ် ယအိၣ်လၢအကျါဖဲန့ၣ်လီၤ.” (မးသဲ ၁၈:၂၀) လံာ်စီဆှံ စံးစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ ယ့ၣ်ၡူး “ဟး” လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်အပူၤလီၤ. (လီၣ်ဖျါ ၁:၂၀–၂:၁) ဖဲပထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အခါ ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤဒီးယ့ၣ်ၡူးအိၣ်ဒီးပှၤ ဒီးဟ့ၣ်ဆူၣ်ထီၣ်ပဂံၢ်ပဘါလီၤ. ဖဲယဟိဝၤယွၤထံၣ်ဝဲလၢ နဂုာ်ကျဲးစၢးအဂ့ၤကတၢၢ် ဒ်သိးနကသုးဘူးနသးဆူအအိၣ်ဒီး အဖိခွါအအိၣ်အခါ နဆိကမိၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤကတူၢ်ဘၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်.

၁၅. ပထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အဃိ မ့ၢ်ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပအဲၣ်ဒိးဒိကနၣ် ယွၤအကလုၢ်ဒ်လဲၣ်.

^၁၅ ဖဲပလဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အခါ ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပအဲၣ်ဒိးဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤတမၢဆူၣ်ပှၤလၢ ပကဘၣ်မၤတၢ် ဒ်အတဲဝဲအသိးန့ၣ်ဘၣ်. (ယၡါယၤ ၄၃:၂၃) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲပဃုထၢလၢပကဒိကနၣ် အတၢ်မၤလိာ် လၢအမ့ၢ် တၢ်ထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အခါန့ၣ် မ့ၢ်ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပအဲၣ်အီၤဒီး ပနာ်လၢအဝဲအိၣ်ဒီး တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကတဲပှၤတၢ်လၢ ပကဘၣ်မၤန့ၣ်လီၤ. (ရိမ့ၤ ၆:၁၇) အဒိ, ပတၢ်မၤကစၢ်မ့ၢ်အဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ပကမၤအတၢ်မၤတုၤဒၣ်လဲာ် ပထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ထီဘိမ့ၢ်တချုးလၢၤဘၣ်န့ၣ် ပကမၤဒ်လဲၣ်. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပဒိၣ် ကစံးဝဲလၢပှၤလၢ အဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် ကဘၣ်တၢ်အီၣ်လီးစ့, ကဘၣ်လီၤလၢဃိာ်ပူၤ မ့တမ့ၢ် ကဘၣ်တၢ်စံၣ်ညီၣ်အီၤနးနးကလဲာ်လီၤ. မ့တမ့ၢ်ဘၣ်န့ၣ် တဘျီတခီၣ် ဖဲပကဘၣ်ထီၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပအဲၣ်ဒိးမၤတၢ်လၢအဂၤတမံၤမံၤလီၤ. လၢတၢ်အိၣ်သး တဖၣ်အံၤအပူၤ ပကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပကဘၣ်ဆၢတဲာ်လီၤပသးလီၤ. (မၤတၢ် ၅:၂၉) ဘၣ်ဆၣ် ဖဲပဃုထၢလၢ ပကဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤ အကလုၢ်အခါန့ၣ် မ့ၢ်ပမၤသးခုအသးလီၤ.—ကတိၤဒိ ၂၇:၁၁.

၁၆, ၁၇. (က) လၢတၢယၤဖှိၣ်အစိၤ တၢ်ထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ်လၢ ခရံာ်ဖိတဖၣ်အဂီၢ်ဒ်လဲၣ်. (ခ) ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ကၠီး ကဲကဲးစ် အတၢ်ထံၣ်ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒ်လဲၣ်.

^၁၆ စးထီၣ်ဖဲ ခ.န ၃၃ ဘူၣ်ယဲၢ်ဆံအနံၤဝံၤအလီၢ်ခံ ခရံာ်ဖိတဖၣ် ဆဲးမၤဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ထီဘိလီၤ. အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် “အိၣ်ဝဲတဘိယူၢ်ဃီလၢ ပှၤတၢ်မၢဖိအတၢ်သိၣ်တၢ်သီအပူၤ, ဒီးလၢတၢ်ရ့လိာ်, ဒီးတၢ်စိၢ်ဘျဲးကိၣ်, ဒီးတၢ်ဘါထုကဖၣ်အပူၤလီၤ.” (မၤတၢ် ၂:၄၂) ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ရိမ့ၤအပဒိၣ် ဒီးယူဒၤတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ် မၤအၢမၤသီ အဝဲသ့ၣ်သနာ်က့ အဝဲသ့ၣ်တပတုာ်ထီၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ဘၣ်. တညီလၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်သနာ်က့ အဝဲသ့ၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢးဝဲလၢ အဂ့ၤကတၢၢ်ဒ်သိးကထီၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်န့ၣ်လီၤ.

^၁၇ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ယဟိဝၤယွၤ အခ့အပှၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး ပာ်ဒိၣ်ဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ် ဒီးအဝဲသ့ၣ်သူၣ်ခုသးခုဝဲဒိၣ်မး မ့ၢ်လၢထီၣ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အဃိလီၤ. ကၠီး ကဲကဲးစ် လၢအမ့ၢ်တ့ၢ် ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ် ယံာ်ဝဲ ၂၂ နံၣ်တဂၤစံးဝဲလၢ– “ဖဲယထံၣ်လိာ်သးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤအခါ ယန့ၢ်ဂံၢ်န့ၢ်ဘါဒီး ယသူၣ်ဖှံသးညီဒိၣ်မးလီၤ. မ့ၢ်သ့န့ၣ်ယအဲၣ်ဒိး လဲၤတုၤလၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အလီၢ် အဆိကတၢၢ်ဒီး က့ၤက့ၤလၢအလီၢ်ခံကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲယတဲသကိးဘၣ်တၢ်ဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အခါ ယသးခုဒိၣ်မးလီၤ. တကးဒံးဘၣ် ဖဲယအိၣ်ဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အခါ ယတူၢ်ဘၣ်လၢယအိၣ်ဘၣ်ဒီး ယဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ နီၢ်သးပၤရဒံစူးအပူၤလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ တၢ်လၢယအဲၣ်ဒိးမၤအဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်ထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်န့ၣ်လီၤ.”

၁၈. ဘၣ်ဃးဒီး ပတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်န့ၣ် နထံၣ်အီၤဒ်လဲၣ်, ဒီးနပာ်လီၤနသးလၢ နကမၤတၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၁၈ ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် မ့ၢ်နတူၢ်ဘၣ်ဒ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဂၤအံၤစ့ၢ်ကီးဧါ. နမ့ၢ်တူၢ်ဘၣ်ဒ်န့ၣ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲမ့ၢ်အိၣ်သနာ်က့ ဂုာ်ကျဲးစၢးအဂ့ၤကတၢၢ် ဒ်သိးနကအိၣ်ဘၣ်ဒီး နဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အပူၤန့ၣ်တက့ၢ်. ပာ်ဖျါထီၣ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤလၢ နတူၢ်ဘၣ်တၢ်ဒ်စီၤဒၤဝံး လၢအစံးဝဲ– “ယွၤဧၢ, ယအဲၣ်နဟံၣ်အလီၢ်” န့ၣ်တက့ၢ်.—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၂၆:၈.