၁, ၂. (က) တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီ စးထီၣ်အသးဒ်လဲၣ်. (ခ) ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီန့ၣ် နီၢ်အံၣ်အုဒီး စီၤအၤဒၣ် သ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲတၢ်မနုၤလဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤလၢ တၢ်မၤလိအခီၣ်ထံးန့ၣ်တက့ၢ်.)

တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီန့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢအလီၤဆီတခါဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီ စးထီၣ်ကဲထီၣ်အသးဒ်လဲၣ် ဒီးအတၢ်တိာ်ပာ်မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. ပမ့ၢ်သ့ၣ်ညါတၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် ကမၤစၢၤပှၤလၢ ပကပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီ ဒီးအတၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ကစၢ်ယွၤတ့လီၤ ပှၤကညီအဆိကတၢၢ်တဂၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ စီၤအၤဒၣ် ဒီးယွၤဟ့ၣ်အီၤမူဒါလၢ ကယုၢ်န့ၢ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်အမံၤလီၤ. စီၤအၤဒၣ်ထံၣ်ဝဲလၢ ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိခဲလၢာ်အိၣ်ဒီးအမိၢ်ဒီးအဖါလီၤ, “မ့မ့ၢ်လၢပှၤကညီအဂီၢ်န့ၣ် တၢ်မၤစၢၤကြၢးဒီးအီၤန့ၣ် တၢ်တထံၣ်န့ၢ်ဘၣ်ဝဲဘၣ်.” လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ယဟိဝၤယွၤဒုးလီၤတၢ်မံယိာ်လၢ စီၤအၤဒၣ်အလိၤဒီး ထဲးန့ၢ်ဝဲအဂုာ်ဃံတဘ့ၣ်ဒီး တ့ဝဲလၢပိာ်မုၣ်တဂၤလီၤ. ယဟိဝၤယွၤဟဲကိးဝဲပိာ်မုၣ်န့ၣ် ဆူစီၤအၤဒၣ်အအိၣ် ဒီးဒုကဲထီၣ်ဝဲလၢအမါလီၤ. (ဖး ၁ မိၤၡ့ ၂:၂၀–၂၄ တက့ၢ်.) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဟ့ၣ်လၢ အဟဲလၢယွၤအအိၣ်တခါလီၤ.

^၂ အနံၣ်လၢအကထိတဖၣ် ပူၤကွံာ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ယ့ၣ်ၡူးက့ၤတဲကဒီးဝဲ တၢ်ကတိၤလၢယဟိဝၤယွၤတဲဝဲလၢ ဧ့ၤဒ့ၣ်တၤသၣ်အလီၢ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. စံးဝဲလၢ– “ပိာ်ခွါကဟးသဒၣ်အမိၢ်ဒီးအပၢ်, ဒီးကဘျုးအသးဒီးအမါ, ဒီးတၢ်လၢပှၤခံဂၤန့ၣ်, ကကဲထီၣ်တၢ်တ သွံၣ်ဃီတညၣ်ဃီလီၤ.” (မးသဲ ၁၉:၄, ၅) မ့ၢ်လၢယွၤဟံးန့ၢ်စီၤအၤဒၣ်အဂုာ်ဃံဒီး တ့လီၤဝဲပိာ်မုၣ်အံၤအဃိ ပှၤခံဂၤအံၤဘၣ်ထွဲလိာ်အသးလီၤ. ယဟိဝၤယွၤ တဘၣ်အသးလၢ ပှၤနီၢ်ဒီမါဝၤကမၤလီၤဖးအသး မ့တမ့ၢ် ကန့ၢ်မါန့ၢ်ဝၤအါန့ၢ်တဂၤဘၣ်.

၃. တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီ အတၢ်တိာ်ပာ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၃ စီၤအၤဒၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်အမါအဃိ သးခုဝဲဒိၣ်မး ဒီးကိးန့ၢ်ဝဲအမံၤလၢ နီၢ်အံၣ်အုလီၤ. နီၢ်အံၣ်အုမၤမုာ်အဝၤအသး ဒီးမၤစၢၤအီၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ်နီၢ်ဒီမါဝၤခံဂၤလၢာ် ပှဲၤဝဲဒီးတၢ်သူၣ်ခုသးခုလီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၂:၁၈) တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီအတၢ်တိာ်ပာ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲဒ်သိးဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ကပှဲၤဒီး ပှၤကညီအဂီၢ်လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၁:၂၈) ဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကအဲၣ်အမိၢ်အပၢ် ဘၣ်ဆၣ်လၢခံ အဝဲသ့ၣ်ကဆီဟံၣ်ဆီဃီ ဒီးကအိၣ်ဒီး အနီၢ်ကစၢ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိဒၣ်ဝဲလီၤ. ဟီၣ်ခိၣ်ကပှဲၤဝဲဒီးပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ ဒီးအဝဲသ့ၣ် ကမၤကဲထီၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်လၢ ပၤရဒံစူးလီၤ.

၄. တၢ်ကဲထီၣ်သးဒီး တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီလၢ အဆိကတၢၢ်န့ၣ်ဒ်လဲၣ်.

^၄ စီၤအၤဒၣ်ဒီး နီၢ်အံၣ်အုတဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ်အဃိ တၢ်ကီတၢ်ခဲဟဲအိၣ်ထီၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အဟံၣ်ဖိဃီဖိအပူၤလီၤ. “ဂုၢ်လၢအအိၣ်လၢသီတဘိ,” လၢအမ့ၢ် မုၣ်ကီၤလံၢ်န့ၣ် ဟဲလီန့ၢ်ဝဲပိာ်မုၣ်ဒီး တဲဝဲလၢ နမ့ၢ်အီၣ် “တၢ်သ့ၣ်ညါတၢ်ဂ့ၤ ဒီးတၢ်အၢအသ့ၣ်တထံး” န့ၣ် နကလီၤဂာ်ဒီးယွၤလီၤ. တကးဒံးဘၣ် တဲစ့ၢ်ကီးအီၤလၢ နမ့ၢ်အီၣ်သ့ၣ်သၣ်အဝဲန့ၣ်န့ၣ် နနီၤဖးတၢ်ဂ့ၤဒီး တၢ်အၢအဆၢကဘၣ်လီၤ. ဖဲနီၢ်အံၣ်အုကအီၣ်သ့ၣ်သၣ်အခါ အဝဲတတၢၣ်ပီၣ်ဆိဝဲဒီး အဝၤအဃိ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ တယူးယီၣ်ပာ်ကဲစီၤအၤဒၣ်ဒ် ဟံၣ်ခိၣ်တဂၤအသိးဘၣ်. ဒီးစီၤအၤဒၣ်စ့ၢ်ကီး အီၣ်ဝဲသ့ၣ်သၣ်လၢအမါဟ့ၣ်အီၣ်အီၤအဃိ အဝဲပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ တဒိကနၣ်ကစၢ်ယွၤ အကလုၢ်ဘၣ်လီၤ.—လီၣ်ဖျါ ၁၂:၉; ၁ မိၤၡ့ ၂:၉, ၁၆, ၁၇; ၃:၁-၆.

၅. ပမၤလိန့ၢ်ဘၣ်တၢ်လၢ နီၢ်အံၣ်အုဒီးစီၤအၤဒၣ်အအိၣ်ဒ်လဲၣ်.

^၅ ဖဲယဟိဝၤယွၤ သံကွၢ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ဘၣ်မနုၤအဃိလၢသုအီၣ်သ့ၣ်သၣ်လဲၣ်အခါ စီၤအၤဒၣ် ပာ်ထီၣ်တၢ်ကမၣ်လၢအမါအလိၤ ဒီးစံးဝဲ– “ပိာ်မုၣ်လၢ နဟ့ၣ်အိၣ်ဒီးယၤတဂၤန့ၣ် ဟ့ၣ်ယၤလၢသ့ၣ်အသၣ်န့ၣ်, ဒီးယအီၣ်ဘၣ်လီၤ.” မ့မ့ၢ် နီၢ်အံၣ်အုန့ၣ် ပာ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ကမၣ်လၢ ဂုၢ်အလိၤန့ၣ်လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၃:၁၂, ၁၃) နီၢ်အံၣ်အုဒီးစီၤအၤဒၣ် တဒိကနၣ်ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်ဘၣ် ဒီးတဲပူၤဖျဲးအသးလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ယဟိဝၤယွၤစံၣ်ညီၣ် အဝဲသ့ၣ်လီၤ. ဒီးအဝဲသ့ၣ် အတၢ်ဒိတၢ်တဲာ်အံၤ ကဲထီၣ်ဝဲတၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်လီၤ. ဒ်သိးပကအိၣ်ဒီး ဟံၣ်မုာ်ဃီပၢၤအဂီၢ် မါဒီးဝၤန့ၣ်ကဘၣ်ဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ်တကးဒံးဘၣ် အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်မၤတၢ်ကမၣ်တမံၤမံၤန့ၣ် အနီၢ်ကစၢ်ကဘၣ်ဟံးန့ၢ်မူဒါဒီး တဘၣ်ပာ်ထီၣ်တၢ်ကမၣ်လၢ ပှၤဂၤအလိၤဘၣ်.

၆. ဘၣ်ဃးဒီး ၁ မိၤၡ့ ၃:၁၅ န့ၣ်နကတဲနၢ်ပၢၢ်ပှၤဂၤဒ်လဲၣ်.

^၆ မုၣ်ကီၤလံၢ် မၤသဘံၣ်သဘုၣ်တၢ်လၢ ဧ့ၤဒ့ၣ်တၤသၣ်လီၢ်သနာ်က့ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်တိာ်ပာ်လၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအဂီၢ်န့ၣ် တဟးဂီၤဝဲဘၣ်. ယဟိဝၤယွၤအတၢ်တိာ်ပာ်လၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအဂီၢ်အိၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်ဖဲ ဝံအတၢ်စံးပာ်အဆိကတၢၢ်တခါလၢ လံာ်စီဆှံအပူၤန့ၣ်လီၤ. (ဖး ၁ မိၤၡ့ ၃:၁၅ တက့ၢ်.) ဝံအတၢ်စံးပာ်အိၣ်ဝဲလၢ “ပိာ်မုၣ်အချံအသၣ်” န့ၣ်ကမၤသဘှံးဝဲ မုၣ်ကီၤလံၢ်လီၤ. လၢမူခိၣ်န့ၣ် ပှၤနီၢ်သးဖိလၢ အတီအလိၤ လၢအမၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤဒီး အိၣ်ဒီးတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤ ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်န့ၣ် အိၣ် ဝဲအါအါဂီၢ်ဂီၢ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဒိလီၤအီၤဒ် ယဟိဝၤယွၤအမါအသိးန့ၣ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤကဆှၢလီၤဝဲ ပှၤလၢ ပှၤနီၢ်သးဖိအကျါတဂၤ ဒ်သိး “ကမၤသဘှံး” ဒီးမၤဟးဂီၤမုၣ်ကီၤလံၢ်အဂီၢ်လီၤ. ပိာ်မုၣ်အချံအသၣ်အံၤ ကဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဒ်သိး ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိကဒိးန့ၢ်ဘၣ်က့ၤ တၢ်လၢနီၣ်အံၣ်အုဒီးစီၤအၤဒၣ် မၤလီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိလၢ အိၣ်ဒီးတၢ်ဒိကနၣ်တဖၣ် ကအိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ကအိၣ်မူဘၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ် လီၤထူလီၤယိာ် ဒ်ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်တိာ်ပာ်အိၣ်ဝဲ အသိးန့ၣ်လီၤ. —ယိၤဟၣ် ၃:၁၆.

၇. (က) နီၢ်အံၣ်အုဒီး စီၤအၤဒၣ် တဒိကနၣ်ဝဲ ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်အဃိ တၢ်မနုၤကဲထီၣ်အသးလဲၣ်. (ခ) လံာ်စီဆှံပာ်ဖျါဝဲလၢ မါဒီးဝၤတဖၣ် ကဘၣ်မၤဝဲတၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၇ နီၢ်အံၣ်အုဒီး စီၤအၤဒၣ် တဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ်အဃိ ဟံၣ်ဖိဃီဖိခဲလၢာ်ထံၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်ကီတၢ်ခဲလီၤ. အဒိ နီၢ်အံၣ်အုဒီး ပိာ်မုၣ်ခဲလၢာ်န့ၣ် ဖဲအဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်အဖိအခါ အဟၢဖၢဆါဝဲဒိၣ်မးလီၤ. ဒီးပိာ်မုၣ်န့ၣ် ကအဲၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ အဝၤအတၢ်ကဟုကယာ်ဒီးတၢ်အဲၣ် ဘၣ်ဆၣ်အဝၤန့ၣ် ကဒိၣ်စိလၢအဖီခိၣ် ဒီးတဘျီတခီၣ်န့ၣ် ကမၤနၢၤအီၤဒ်ပထံၣ်ဘၣ်လၢ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤအသိးလီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၃:၁၆) ယဟိဝၤအဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ဝၤတဖၣ်ကမ့ၢ်ဟံၣ်ခိၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ ဒီးမါတဖၣ်ကဘၣ်ဆီၣ်လီၤအသးလၢ အဝၤအဖီလာ်လီၤ (အ့းဖ့းစူး ၅:၃၃) ခရံာ်ဖိနီၢ်ဒီမါဝၤတဖၣ် မ့ၢ်မၤသကိးတၢ်ဃူဃူဖိးဖိးန့ၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲကလီၤစှၤဝဲလီၤ.

၈. လၢစီၤအၤဒၣ်အစိၤ ဒီးတုၤလီၤလၢ ထံလုၢ်ဘၢတၢ်အကတီၢ်န့ၣ် တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီ မၤအသးဒ်လဲၣ်.

^၈ တချုးလၢ နီၢ်အံၣ်အု ဒီးစီၤအၤဒၣ်သံအခါ အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဝဲအဖိမုၣ်ဒီး အဖိခွါတဖၣ်လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၅:၄) အဖိဝဲၢ်ကိန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ စီၤကၤယံၣ် ဒီးလၢခံန့ၣ် အဝဲဆီဟံၣ်ဆီဃီဒီး ပှၤလၢအဘူးအတံၢ်အကျါတဂၤလီၤ. လံာ်စီဆှံပာ်ဖျါဝဲလၢ စီၤကၤယံၣ်အစၢၤအသွဲၣ် စီၤလ့ၤမ့းန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲပှၤအဆိကတၢၢ်တဂၤလၢ ဟံးန့ၢ်အမါခံဂၤလီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၄:၁၇, ၁၉) စးထီၣ်လၢစီၤအၤဒၣ်အစိၤဒီး တုၤလီၤလၢ စီၤနိအၤအစိၤန့ၣ် ပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤ အိၣ်ထဲစှၤကိာ်ဂၤလီၤ. ပှၤတီပှၤလိၤတနီၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ စီၤဟ့းဘ့းလး, စီၤဃနိာ်, စီၤနိအၤဒီးအပှၤဟံၣ်ဖိဃီဖိလီၤ. လံာ်စီဆှံစံးဝဲ လၢစီၤနိအၤအစိၤန့ၣ်, “ယွၤအဖိခွါတဖၣ်ထံၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ ပှၤကညီအဖိမုၣ်မ့ၢ်အဂ့ၤလီၤ. ဒီးဟံးန့ၢ်အမါ ဖဲဒၣ်အသးကွံအီၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.” ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်မၤဝဲဒ်အံၤန့ၣ် တကြၢးတဘၣ်ဘၣ် ဒီးအဝဲသ့ၣ် အဖိတဖၣ်န့ၣ် ကဲထီၣ်ပှၤနီၢ်ဒိၣ်နီၢ်ထီဖိလၢ အမၤနၢၤအီၣ်ဃီၣ်ပှၤဂၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် “ပှၤကညီအတၢ်ဒဲးဘးန့ၣ် မ့ၢ်အဒိၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢ” ဒီး “ကယဲၢ်အတၢ်ကူၣ်ဆိကမိၣ် လၢအသး တမံၤလၢ်လၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ထဲအအၢအသီကိးမုၢ်နံၤမုၢ်နၤဒဲးလီၤ.”—၁ မိၤၡ့ ၆:၁-၅.

၉. လၢစီၤနိအၤအစိၤန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤမၤဝဲ ပှၤအၢပှၤသီသ့ၣ်တဖၣ်ဒ်လဲၣ်. ဒီးပကြၢးဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိလၢ အဝဲသ့ၣ်အအိၣ်ဒ်လဲၣ်

^၉ ယဟိဝၤယွၤစံးဝဲလၢ ကမၤဟးဂီၤကွံာ် ပှၤအၢပှၤသီတဖၣ်လၢထံန့ၣ်လီၤ. “စီၤနိအၤ, လၢအစံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်တီတၢ်လိၤအကလုၢ်,” တဂၤန့ၣ် ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဝဲ ပှၤအၢပှၤသီတဖၣ် ဘၣ်ဃးဒီး ထံကလုၢ်ဘၢတၢ် အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. (၂ ပ့းတရူး ၂:၅) ဘၣ်ဆၣ်အဝဲသ့ၣ် တဒိကနၣ် စီၤနိအၤအကလုၢ်ဘၣ် မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ် အတၢ်မၤအါလၢ နီၢ်ခိအတၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူ ဒီးတၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီအဃိန့ၣ်လီၤ. ယ့ၣ်ၡူးထိၣ်သတြီၤဝဲ စီၤနိအၤအစိၤဒီး ပစိၤခဲအံၤလီၤ. (ဖး မးသဲ ၂၄:၃၇–၃၉ တက့ၢ်.) မုၢ်မဆါတနံၤအံၤပှၤအါဂၤ တဒိကနၣ်ဘီမုၢ်တၢ်သးခုကစီၣ်လၢ ပစံၣ်တဲၤတဲလီၤအီၤန့ၣ်ဘၣ်. တချုးလၢ ကစၢ်ယွၤမၤဟးဂီၤပှၤအၢပှၤသီဒံးဘၣ်န့ၣ် ပကဘၣ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လီၤ. ပဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိလၢ ထံလုၢ်ဘၢတၢ်အစိၤသ့ဒ်လဲၣ်. ပတကြၢးပျဲ တၢ်ဂ့ၢ်ဒ်သိးဒီး တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီ ဒီးတၢ်ဟံးဖိဟံးလံၤ ကဲထီၣ်တၢ်အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်လၢပဂီၢ် တုၤဒၣ်လဲာ် ပသးပ့ၤနီၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ အမုၢ်နံၤအံၤ ဘူးထီၣ်လံန့ၣ်ဘၣ်.

၁၀. (က) လၢညါလၢတၢ်လီၢ်အါတီၤန့ၣ် ပှၤထံၣ်ဝဲတၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါဒ်လဲၣ်. (ခ) ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီန့ၣ် စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဒီးနီၢ်စၤရါ ပာ်လီၤအဒိအတဲာ်ဒ်လဲၣ်.

^၁၀ စီၤနိအၤဒီး အဖိခွါတဖၣ် ဟံးန့ၢ်အမါထဲတဂၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ထံလုၢ်ဘၢတၢ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ပိာ်ခွါတဖၣ် ဟံးန့ၢ်အမါအါန့ၢ်ဒံးတဂၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်လီၢ်တနီၤနီၤ ပှၤတထံၣ်ဝဲလၢ တၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအကမၣ်ဘၣ်. ဒီးတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအလုၢ်အလၢ်တနီၤန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါလီၤ. ဖဲစီၤအၤဘြၤဟၣ်ဒီး နီၢ်စၤရါအိၣ်ဝဲလၢ ကီၢ်ကနၤဧၣ်အခါ လၢအဝဲသ့ၣ်အခိၣ်အဃၢၤန့ၣ် အိၣ်ထဲပှၤလၢ အမၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါလၢ တပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီတဖၣ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤမၤဟးဂီၤကွံာ်ဝဲ ဝ့ၢ်စဒိၣ်ဒီး ဂမိရၤ မ့ၢ်လၢတၢ်မၤကမၣ်မုၣ် ကမၣ်ခွါအိၣ်ဝဲအါမးအဃိလီၤ. မ့မ့ၢ်စီၤအၤဘြၤဟၣ်န့ၣ် တလီၤဂာ်ဒီးပှၤလၢအအိၣ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်. အဝဲမ့ၢ်ဟံၣ်ခိၣ်လၢ အဂ့ၤဒီး နီၢ်စၤရါမ့ၢ်မါလၢအဒိဂ့ၤတဲာ်ဘၣ်လၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်လီၤသးန့ၣ်လီၤ. (ဖး ၁ ပ့းတရူး ၃:၃–၆ တက့ၢ်.) စီၤအၤဘြၤဟၣ် မၢအဖိခွါဆီဟံၣ်ဆီဃီ ဒီးပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤလီၤ. စီၤအံၤစဲးစ့ၢ်ကီး မၢအဖိခွါစီၤယၤကိာ် ဟံးန့ၢ်အမါလၢ ပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤဒီး ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ ၁၂ ဒူၣ်ဟဲလီၤစၢၤလီၤသွဲၣ်လၢစီၤယၤကိာ်လီၤ.

၁၁. စီၤမိၤၡ့အတၢ်သိၣ်တၢ်သီ ဒီသဒၢဝဲပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်ဒ်လဲၣ်.

^၁၁ လၢခံန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ မၤဝဲတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ ဒီးပှၤအံၣ်စရ့လးဖိလီၤ. ယွၤဟ့ၣ်လီၤ စီၤမိၤၡ့တၢ်သိၣ်တၢ်သီ ဒ်သိးကဒီသဒၢ ပှၤနီၢ်ဒီမါဝၤတဖၣ် လၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤန့ၣ်လီၤ. အဒိ တၢ်သိၣ်တၢ်သီဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီန့ၣ်အိၣ်ဝဲလီၤ. ဒီးပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် တဘၣ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီဒီး ပှၤလၢအတဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤဘၣ်. (ဖး ၅ မိၤၡ့ ၇:၃, ၄ တက့ၢ်.) ဖဲတၢ်ကီတၢ်ခဲဟဲအိၣ်ထီၣ်လၢ နီၢ်ဒီမါဝၤအဘၢၣ်စၢၤအခါ ပှၤသးပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ် မၤစၢၤဝဲလီၤ. တကးဒံးဘၣ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢအတြီဝဲ တၢ်သးတတီ, တၢ်သူၣ်က့ၣ်သးကါ, တၢ်ဆိကမိၣ်ကမၣ်ပှၤဂၤအိၣ်ဝဲစ့ၢ်ကီးလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် တၢ်ဟ့ၣ်အခွဲးလၢ ပှၤကမၤလီၤဖးအသး ဘၣ်ဆၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီအိၣ်ဝဲလၢ ကဒီသဒၢ ပှၤနီၢ်ဒီမါဝၤခံဂၤအဂီၢ်လီၤ. အဒိ ပိာ်ခွါန့ၣ် မ့ၢ်ထံၣ်ဝဲအမါမၤ “တၢ်ဘၣ်အၢတမံၤမံၤ.” မးမၤလီၤဖးအသးဒီးအမါသ့ဝဲလီၤ. (၅ မိၤၡ့ ၂၄:၁) မၤ “တၢ်ဘၣ်အၢ” မနုၤလဲၣ်န့ၣ် လံာ်စီဆှံတတဲဝဲဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် မ့မ့ၢ်လၢ တၢ်ကမၣ်ဆံးဆံးဖိအဃိန့ၣ် မၤလီၤဖးအသးတသ့ဘၣ်.—၃ မိၤၡ့ ၁၉:၁၈.

၁၂, ၁၃. (က) လၢမၤလကံအစိၤန့ၣ် ပှၤတနီၤနီၤမၤအမါဒ်လဲၣ်. (ခ) မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပှၤလၢအဘျၢထံဝံၤတဂၤ မ့ၢ်မၤလီၤဖးအသးဒီး အသးသမူတံၤသကိး ဒ်သိးကဆီဟံၣ်ဆီဃီဒီး ပှၤလၢအသီတဂၤန့ၣ် တၢ်ကကဲထီၣ်အသးဒီးအီၤဒ်လဲၣ်.

^၁၂ လၢဝံမၤလကံအစိၤန့ၣ် ပှၤယူဒၤဖိတနီၤနီၤ ဒ်သိးကမၤလီၤဖးအသးဒီး အမါအဂီၢ် ဟ့ၣ်ထီၣ်ဝဲတၢ်ဂ့ၢ်အကလုာ်ကလုာ်လီၤ. ပှၤတဖၣ်အံၤ မၤလီၤဖးအသးဒီးအမါ မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိး ဟံးန့ၢ်အမါလၢ ပိာ်မုၣ်လၢအညါဘီၣ်ဘီၣ်ဖိ မ့တမ့ၢ် ပိာ်မုၣ်လၢ အတဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤအဃိန့ၣ်လီၤ. ဖဲယ့ၣ်ၡူးအစိၤန့ၣ် ပှၤယူဒၤဖိတဖၣ် မၤလီၤဖးအသးဒီးအမါလၢ “တၢ်ဂ့ၢ်ကိးမံၤဒဲး” အဃိလီၤ. (မးသဲ ၁၉:၃) ယဟိဝၤယွၤသးဟ့ဝဲ တၢ်မၤလီၤဖးသး လၢကျဲဒ်အံၤတဖၣ်လီၤ.—ဖး မၤလကံ ၂:၁၃–၁၆ တက့ၢ်.

^၁၃ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ယဟိဝၤယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် တဆီၣ်ထွဲဝဲပှၤလၢ အသးတတီဒီး အသးသမူတံၤသကိးတဖၣ်န့ၣ်ဘၣ်. လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤန့ၣ် တၢ်အဲၣ်ဘၢမါအဲၣ်ဘၢဝၤတကဲထီၣ်ကြီကြီဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် အဒိ, ပှၤလၢအဒိးဘျၢထံဝံၤတဂၤ အဲၣ်ဘၢမါအဲၣ်ဘၢဝၤ ဒီးမၤလီၤဖးအသးဒီး အသးသမူတံၤသကိး ဒ်သိးကဆီဟံၣ်ဆီဃီဒီး ပှၤလၢအသီတဂၤအဂီၢ်လီၤ. ပှၤတဂၤအံၤ မ့ၢ်တပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤအသးဘၣ်န့ၣ် ဒ်သိးတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ကကဆှီ ဒီးကစီဆှံအဂီၢ် ကဘၣ်တၢ်ဟီထီၣ်ကွံာ်အီၤလၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤလီၤ. (၁ ကရံၣ်သူး ၅:၁၁-၁၃) တချုးလၢ ဘၣ်တၢ်က့ၤတူၢ်လိာ်က့ၤအီၤလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤန့ၣ် အဝဲကဘၣ်သၣ်ထီၣ် “တၤသၣ်ကြၢးဒီးတၢ်ပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤအသး” န့ၣ်လီၤ. (လူၤကၣ် ၃:၈; ၂ ကရံၣ်သူး ၂:၅-၁၀)  ပှၤတဂၤ ကဘၣ်တၢ်တူၢ်လိာ်က့ၤအီၤအဂီၢ် တၢ်ဆၢကတီၢ် ကဘၣ်ယံာ်ဝဲထဲလဲၣ်န့ၣ် တၢ်တပာ်ပနီၣ်အီၤဘၣ်. ပှၤမၤကမၣ်တၢ်တဂၤအံၤ ကပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ အဝဲပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤအသးနီၢ်နီၢ် ဒီးကဘၣ်တၢ်တူၢ်လိာ်က့ၤအီၤအဂီၢ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကယံာ်ဝဲတနံၣ် မ့တမ့ၢ် အါန့ၢ်ဒံးတနံၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲကဘၣ် ‘ဆၢထၢၣ်ဒံးလၢ ကစၢ်ယွၤအမဲာ်ညါ’ လၢတၢ်စံၣ်ညီၣ်အဂီၢ်လီၤ.—ရိမ့ၤ ၁၄:၁၀-၁၂ ခ့ခါစှီၤကျိာ်; ကွၢ် The Watchtower November 15 1979 pages 31-32 တက့ၢ်.

၁၄. စီၤမိၤၡ့ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီန့ၣ် အတၢ်တိာ်ပာ်မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၁၄ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် အိၣ်လၢစီၤမိၤၡ့ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီ အဖီလာ်အနံၣ် ၁,၅၀၀ ဘျဲၣ်လီၤ. တၢ်သိၣ်တၢ်သီအံၤ မၤစၢၤဝဲယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ်လၢ ကျဲအါဘိလီၤ. အဒိ တၢ်သိၣ်တၢ်သီတဖၣ်အံၤ မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် ဖဲတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ် အိၣ်ထီၣ်လၢဟံၣ်ဖိဃီဖိအခါန့ၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် မၤစၢၤစ့ၢ်ကီးအဝဲသ့ၣ် ဒ်သိးကသ့ၣ်ညါထီၣ်ဝဲ မ့းၡံအၤအဂ့ၢ်လီၤ. (ကလၤတံ ၃: ၂၃, ၂၄) ဖဲယ့ၣ်ၡူးသံအခါ တၢ်သိၣ်တၢ်သီအံၤ ပတုာ်ဝဲ ဒီးကစၢ်ယွၤဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢအသီတခါလီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၈:၆) ဘၣ်ဆၣ် လၢစီၤမိၤၡ့အစိၤ တၢ်လၢပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် မၤဝဲန့ၢ်န့ၣ် ပဝဲခရံာ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ်ပမၤတန့ၢ်လၢၤဘၣ်.

၁၅. (က) လၢခရံာ်ဖိတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီန့ၣ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီအိၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်. (ခ) ဖဲခရံာ်ဖိတဂၤ ဆိကမိၣ်ထီၣ်လၢ ကမၤလီၤဖးအသးအခါ ကြၢးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်.

^၁၅ ဘၣ်တနံၤန့ၣ် ပှၤဖၤရံၤၡဲသံကွၢ်ယ့ၣ်ၡူး ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ယ့ၣ်ၡူးစံးဆၢဝဲ လၢစီၤမိၤၡ့ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီအပူၤန့ၣ် ကစၢ်ယွၤပျဲဝဲလၢ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ ကမၤလီၤဖးအသးဒီး အသးသမူတံၤသကိး ဘၣ်ဆၣ် တၢ်န့ၣ်တမ့ၢ်ယွၤအတၢ်တိာ်ပာ်လၢ အခီၣ်ထံးဘၣ်. (မးသဲ ၁၉:၆-၈) ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်စံးဆၢ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီန့ၣ် ခရံာ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကဘၣ်လူၤပိာ်ထွဲဝဲဒ် ကစၢ်ယွၤအတၢ်တိာ်ပာ် လၢအခီၣ်ထံး အိၣ်ဝဲအသိးန့ၣ်လီၤ. (၁ တံၤမသ့း ၃:၂, ၁၂) နီၢ်ဒီမါဝၤန့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ “တသွံၣ်ဃီတညၣ်ဃီ” အဃိကြၢးအိၣ်ဝဲဒ်သိးသိးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်အတၢ်အဲၣ်ယွၤဒီး အတၢ်အဲၣ်လိာ်သးတဂၤဒီးတဂၤန့ၣ် ကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် ဒ်သိးကအိၣ်ဒီး တၢ်ဃူတၢ်ဖိးအဂီၢ်လီၤ. ပှၤတဂၤမ့ၢ်မၤလီၤဖးအသးဒီး အသးသမူတံၤသကိး လၢတမ့ၢ်တၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါအဃိဘၣ်န့ၣ် အဝဲဆီဟံၣ်ဆီဃီလၢအသီတန့ၢ်ဘၣ်. (မးသဲ ၁၉:၉) ပှၤလၢအမၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါတဂၤ မ့ၢ်ပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤအသးန့ၣ် အသးသမူတံၤသကိး ပျၢ်ကွံာ်အတၢ်ကမၣ်သ့လီၤ. တၢ်ပျၢ်ကွံာ်တၢ်ကမၣ် ဒ်အံၤန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ် ဖဲဝံဟိၤၡ့ပျၢ်ကွံာ် အမါနီၢ်ကိမၢၤ အတၢ်ကမၣ် ဒီးဖဲယဟိဝၤယွၤ ပျၢ်ကွံာ် ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိလၢ အပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤအသးတဖၣ် အတၢ်ကမၣ်အခါန့ၣ်လီၤ. (ဟိၤၡ့ ၃:၁-၅) အဒိ ပှၤတဂၤအသးသမူတံၤသကိး မ့ၢ်အဲၣ်ဘၢအီၤ ဘၣ်ဆၣ် အဝဲမ့ၢ်က့ၤတူၢ်လိာ်ဝဲလၢ ကမံဃုာ်ဒီးအီၤန့ၣ် အခီပညီမ့ၢ်ဝဲ အဝဲပျၢ်ကွံာ်အသးသမူတံၤသကိး အတၢ်ကမၣ်လီၤ. လၢယွၤအမဲာ်ညါန့ၣ် အဝဲတအိၣ်ဒီး တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ အကလီၤဖး ဒီးအသးသမူတံၤသကိး ဒီးဖျီအသးဒီးပှၤလၢအသီတဂၤတန့ၢ်လၢၤဘၣ်.

၁၆. ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်အိၣ်သဘျ့န့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးစံးဝဲဒ်လဲၣ်.

^၁၆ ယ့ၣ်ၡူးစံးဝဲလၢ ခရံာ်ဖိလၢအမ့ၢ်အတီတဖၣ်န့ၣ် မၤလီၤဖးအသးဒီး အသးသမူတံၤသကိးသ့ ထဲဒၣ်လၢ တၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါအဃိလီၤ. လၢခံ ယ့ၣ်ၡူးပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ပှၤတနီၤနီၤ “တူၢ်လိာ်” ဝဲလၢကအိၣ်သဘျ့လီၤ. ဒီးစံးကဒီးဝဲလၢ “ပှၤလၢအတူၢ်လိာ်သ့, ကတူၢ်လိာ်ဒၣ်ဝဲတက့ၢ်.” (မးသဲ ၁၉:၁၀-၁၂) ပှၤအါဂၤဃုထၢဝဲလၢ ကအိၣ်သဘျ့ မ့ၢ်လၢအဲၣ်ဒိးမၤဝဲ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤ လၢလၢပှဲၤပှဲၤအဃိလီၤ. မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ဃုထၢဝဲဒ်န့ၣ်အဃိ ပကြၢးစံးပတြၢၤအဝဲသ့ၣ်လီၤ.

၁၇. ဒ်သိးခရံာ်ဖိတဂၤ ကဆၢတဲာ်လီၤအသးလၢ ကဆီဟံၣ်ဆီဃီဧါ မ့တမ့ၢ် ကအိၣ်သဘျ့ဧါ အဂီၢ်တၢ်မနုၤကမၤစၢၤအီၤလဲၣ်.

^၁၇ ဒ်သိးပှၤတဂၤဂၤ ကဆၢတဲာ်လီၤအသးလၢ ကအိၣ်သဘျ့ မ့တမ့ၢ် ကဆီဟံၣ်ဆီဃီအဂီၢ် တၢ်မနုၤမၤစၢၤအီၤသ့လဲၣ်. ပှၤတဂၤစုာ်စုာ်ကဘၣ်ဃုထၢဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်အိၣ်သဘျ့ကသ့ဧါ တသ့ဧါန့ၣ်လီၤ. စီၤပီလူး ဟ့ၣ်ကူၣ်ဝဲလၢ ပှၤကအိၣ်သဘျ့လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်အဝဲစံးစ့ၢ်ကီးလၢ– “ဒ်သိးပှၤကဟးဆှဲး တၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါဒီး, မ်ပိာ်ခွါကအိၣ်ဒီးအမါ ဒၣ်ဝဲ, ဒီးပိာ်မုၣ်ကအိၣ်ဒီးအဝၤဒၣ်ဝဲတက့ၢ်.” စီၤပီလူး တဲကဒီးဝဲ– “ဘၣ်ဆၣ်ဒီး ကီၤအသးမ့ၢ်တကဲဘၣ်ဒီး ကန့ၢ်မါန့ၢ်ဝၤဒၣ်ဝဲတက့ၢ်. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, န့ၢ်မါန့ၢ်ဝၤဂ့ၤန့ၢ် တၢ်အိၣ်ဒီးသးကတၢတက့ၢ်လီၤ.” လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပှၤတဂၤဂၤ ကဆၢတဲာ်လီၤအသးလၢ ကဆီဟံၣ်ဆီဃီ ဒ်သိးအဝဲကဟးဆှဲးတၢ်သးကတၢ လၢအကဒုးအိၣ်ထီၣ် လုၢ်လၢ်ဒ်သိး တၢ်ဖူးလဲးနီၢ်ကစၢ်မုၣ်ခွါက့ၢ်ဂီၤလၢ တၢ်သးကတၢအပူၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါန့ၣ်လီၤ. ပှၤသဘျ့သ့ၣ်တဖၣ် ကဘၣ်ဆိကမိၣ်ထံဝဲလၢ မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ် ဒိၣ်တုၤခိၣ်ပှဲၤလၢ ကဆီဟံၣ်ဆီဃီလံဧါန့ၣ်လီၤ. စီၤပီလူးစံးဝဲ– “ပှၤတဂၤဂၤမ့ၢ်ဆိကမိၣ်လၢ အမၤအပှၤမုၣ်ကနီၤတဂ့ၤတဘၣ်ဘၣ်, ဒီးအယူာ်အထံးမ့ၢ်တလၢကွံာ်ဒီး တၢ်မ့ၢ်ကြၢးဒ်န့ၣ်ဒီး, မ်အမၤတၢ်ဖဲဒၣ်အသးတက့ၢ်. တမ့ၢ်ဘၣ်အမၤတၢ်ဒဲးဘးဘၣ်. မ်အဝဲသ့ၣ်ဒိးဖျီလိာ်အသးတက့ၢ်.” (၁ ကရံၣ်သူး ၇:၂, ၉, ၃၆; ၁ တံၤမသ့း ၄:၁-၃) တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီန့ၣ် တဘၣ်မ့ၢ်ထဲလၢ သးစၢ်အတၢ်သူၣ်လီသးကွံ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်မံဃုာ်အိၣ်ဃုာ်အဃိန့ၣ်ဘၣ်. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တဒိၣ်တုာ်ခိၣ်ပှဲၤလၢ ကဟံးန့ၢ်တၢ်ဆီဟံၣ်ဆီဃီအမူဒါဒံးဘၣ်.

၁၈, ၁၉. (က) ခရံာ်ဖိတဖၣ်ကြၢးဆီဟံၣ်ဆီဃီ ထဲဒၣ်ဒီးမတၤသ့ၣ်တဖၣ်လဲၣ်. (ခ) တၢ်မၤလိလၢခံတခါန့ၣ် ပကမၤလိဘၣ်တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၁၈ ခရံာ်ဖိတဂၤ ကြၢးဆီဟံၣ်ဆီဃီဒီး ခရံာ်ဖိလၢအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤလၢ အသူၣ်ဒီဖျၢၣ်အသးဒီဖျၢၣ်ဒီး အဘျၢထံဝံၤတဂၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ်အတၢ်အဲၣ်န့ၣ် အသဟီၣ်ကဘၣ်ဆူၣ်ဝဲတုၤဒၣ်လဲာ် အဲၣ်ဒိးအိၣ်ဝဲဒ်သိးသိးတစိၤသးလီၤ. အဝဲသ့ၣ် ဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤအတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢအမ့ၢ် ဆီဟံၣ်ဆီဃီဒီးပှၤ “လၢကစၢ်အပူၤ” အဃိ ယဟိဝၤယွၤကဆိၣ်ဂ့ၤအဝဲသ့ၣ်လီၤ. (၁ ကရံၣ်သူး ၇:၃၉) ဒီးအဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ဆဲးဒိကနၣ် ဒီးမၤပိာ်ထွဲလံာ်စီဆှံအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ် ကအိၣ်ဒီးဟံၣ်မုာ်ဃီပၢၤလီၤ.

^၁၉ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပအိၣ်မူဘၣ်လၢ “မုၢ်နံၤအခံကတၢၢ်,” အဃိ ပှၤအါဂၤတအိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါလၢ ကဒုးအိၣ်ထီၣ်ဟံၣ်မုာ်ဃီပၢၤဘၣ်. (၂ တံၤမသ့း ၃:၁-၅) တၢ်မၤလိလၢခံတခါန့ၣ် ပကမၤလိဘၣ်ဃး လံာ်စီဆှံတၢ်သိၣ်တၢ်သီမိၢ်ပှၢ်လၢ အကမၤစၢၤခရံာ်ဖိတဖၣ် ဒ်သိးကအိၣ်ဒီး ဟံၣ်မုာ်ဃီပၢၤဖဲကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲအခါဒၣ်လဲာ်န့ၣ်လီၤ. လံာ်စီဆှံတၢ်သိၣ်တၢ်သီမိၢ်ပှၢ်တဖၣ်အံၤ ကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် ဒ်သိးကန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မူအထူအယိာ်အဂီၢ်လီၤ.—မးသဲ ၇:၁၃, ၁၄.