တၢ်တဲဆိပာ်စၢၤ ခါဆူညါအဂ့ၢ်
ခါဆူညါ နၤဒီးနဟံၣ်ဖိဃီဖိ အတၢ်အိၣ်မူ ကမၤသးဒ်လဲၣ်န့ၣ် မ့ၢ်နဆိကမိၣ်ဘၣ် တဘျီဘျီဧါ. အဒိ မ့ၢ်နဆိကမိၣ်လၢ နကကဲဒိၣ်ထီၣ်ဧါ မ့တမ့ၢ် နကဖှီၣ်လီၤယာ်လီၤဧါ. မ့ၢ်နကထံၣ်ဘၣ် ပှၤလၢနအဲၣ်ဘၣ်အီၤတဂၤဂၤ မ့တမ့ၢ် နကတူၢ်ဘၣ် တၢ်သယုၢ်သညိဧါ. မ့ၢ်နကအိၣ်မူဘၣ် ဖးယံာ်ဧါ မ့တမ့ၢ် နကအိၣ်မူဘၣ် ထဲတစိၢ်ဖိလီၤဧါ. ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် ဆိကမိၣ်ထံဝဲဘၣ်ဃးဒီး တၢ်သံကွၢ်တဖၣ်အံၤ အတၢ်စံးဆၢန့ၣ် အိၣ်အနံၣ်လၢ အကထိတဖၣ်လံ.
မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တဖၣ် ဃုသ့ၣ်ညါဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်အိၣ်သးတဖၣ် ဝံၤဒီးအဝဲသ့ၣ် တဲဆိပာ်စၢၤဝဲတၢ်လၢ ကဟဲကဲထီၣ်အသးလၢ ခါဆူညါန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဂ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ် တဲဆိပာ်စၢၤဝဲတနီၤန့ၣ် ဘၣ်ဝဲ, မ့မ့ၢ်အဂၤတနီၤန့ၣ် တဘၣ်ဘၣ်. အဒိ ဖဲ ၁၉၁၂ နံၣ်န့ၣ် ကိၤလံမိၤ မးခိနံၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ပီးတၢ်လီတခါ လၢအမ့ၢ်ဝဲ တၢ်ဒိလီပျံၤတကလုာ် (wireless telegraph) န့ၣ်တဲဆိပာ်ဝဲလၢ ‘ခါဆူညါ တၢ်ပီးတၢ်လီလၢ အတလိၣ်ပျံၤတဖၣ် မ့ၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီန့ၣ် တၢ်ဒုးတၢ်ယၤကဲထီၣ်အသး တသ့လၢၤဘၣ်.’ ဒီးဖဲ ၁၉၆၂ နံၣ်န့ၣ် ဒဲခၤ တၢ်သွီတၢ်ကလုၢ် ခီပနံာ် တတူၢ်လိာ် ပှၤသးဝံၣ်တၢ်ဖိတဖု လၢအမ့ၢ်ဝဲ ဘံထၢၤ ဘၣ်. ဒီးခီပနံာ်အံၤ တဲဆိပာ်ဝဲလၢ ပှၤသးဝံၣ်တၢ်တဖုအံၤ ဒီးပှၤသးဝံၣ်တၢ်ဖိအဖုအဂၤတဖၣ်လၢ အသူဝဲကထါ (guitar) န့ၣ်လၢခံ ပှၤတအဲၣ်ဒိးဒိကနၣ် အဝဲသ့ၣ်အတၢ်သးဝံၣ်လၢၤဘၣ်.
ဒ်သိးကဃုသ့ၣ်ညါ တၢ်ကမၤအသးလၢ ခါဆူညါအဂီၢ်န့ၣ် ပှၤအါဂၤ မၤဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဒီး တၢ်ဝံတၢ်နါ အတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်လီၤ. အဒိ ပှၤတနီၤ လဲၤသံကွၢ်တၢ်လၢ ပှၤလၢအဒွးဆၣ်ဧိၤဖီဧိၤတဖၣ် အအိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးတၢ်ဃုသ့ၣ်ညါ ခါဆူညါအဂ့ၢ်န့ၣ် တၢ်ရၤလီၤအီၤလၢ လံာ်လဲၢ်တဖၣ် မ့တမ့ၢ် လၢလံာ်တၢ်ကစီၣ်အပူၤထီဘိလီၤ. မ့မ့ၢ်ပှၤအဂၤတနီၤန့ၣ် ဒ်သိးကသ့ၣ်ညါဝဲ တၢ်ကမၤအသးလၢ ခါဆူညါအဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်လဲၤသံကွၢ်ဝဲ ပှၤဒွးတၢ်ဖိတဖၣ်လၢ အသူဝဲခး, နီၣ်ဂံၢ် ဒီးတၢ်ကွၢ်စုတိၤတဖၣ်လီၤ.
ပှၤလၢပျၢၤတနီၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်အဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါဝဲ တၢ်ကမၤအသးလၢ ခါဆူညါအဂ့ၢ်န့ၣ်, အဝဲသ့ၣ်လဲၤသံကွၢ်ဝဲ ဝံအဘျၣ် လၢအတဲလီၤအသးလၢ ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ကစီၣ်လၢ အယွၤအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. အဒိ ပှၤတဲဝဲလၢ လၢညါန့ၣ် လ့ဒံၤယၤ အဘီမုၢ်အစီၤပၤ လၢအမ့ၢ် စီၤပၤခရံာ်စဲၤ န့ၣ်ဆှၢလီၤဝဲတၢ်ဟ့ၣ်လၢ အလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် ဆူဝံအဘျၣ်တဂၤလၢ ဝ့ၢ်ဒဲဖံၤ လၢအိၣ်လၢကြံးအကီၢ်ပူၤ ဒ်သိးကသံကွၢ်အီၤလၢ အဝဲမ့ၢ်လဲၤထီၣ်ဒုးတၢ်ဒီး ဖၢၡၢၣ်အစီၤပၤကိရ့ၣ်န့ၣ် တၢ်ကမၤအသးဒ်လဲၣ်. ဒီးအဝဲတဲဘၣ် စီၤပၤခရံာ်စဲၤ လၢအဝဲမ့ၢ်ဒုးတၢ်ဒီး စီၤပၤကိရ့ၣ်န့ၣ် “ဘီမုၢ်ဖးဒိၣ်တဘ့ၣ်” ကဟးဂီၤဝဲလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ စီၤပၤခရံာ်စဲၤ နာ်ဝဲလၢ အဝဲကမၤနၢၤဝဲတၢ်ဒုးအဃိ လဲၤထီၣ်ဒုးတၢ်လၢ တၢ်သးဆူၣ်အပူၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်လၢခံန့ၣ် ဘီမုၢ်ဖးဒိၣ်လၢ ဘၣ်တၢ်မၤဟးဂီၤအီၤန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ် အနီၢ်ကစၢ်အဘီမုၢ်လီၤ.
အဃိ ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ဝံအဘျၣ်တဂၤအံၤ အတၢ်ကတိၤန့ၣ် တလီၤတံၢ်ဘၣ်. ဒီးအတၢ်တဲဆိပာ်န့ၣ် အဘျုးတအိၣ်စ့ၢ်ကီးဘၣ်. အဒိ ဒ်တၢ်တဲဘၣ် စီၤပၤခရံာ်စဲၤ လၢထးအသိး အဝဲဒုးတၢ်နၢၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, ၡူမ့ၢ်ဂ့ၤ ကဖျါလၢ အတၢ်ကတိၤန့ၣ် ဘၣ်ဝဲလီၤ. ဒီးမ့ၢ်လၢစီၤပၤခရံာ်စဲၤ ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ အဆှၢကမၣ်အီၤအဃိ အဘီမုၢ်ဟးဂီၤကွံာ်ဝဲလီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပှၤလၢအလဲၤသံကွၢ်တၢ်လၢ ပှၤဒွးတၢ်ဖိတဖၣ်အအိၣ်န့ၣ် မ့ၢ်အတၢ်အိၣ်သး ကဂ့ၤန့ၢ်ဒံးအလီၢ်ဒံးဧါ.
