၁, ၂. (က) ဒ်သိးမိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ကသိၣ်လိ အဖိတဖၣ်လၢ ကနာ်ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ် ဘၣ်မနုၤအဃိ တမ့ၢ်တၢ်လၢအညီဘၣ်လဲၣ်. ဘၣ်ဆၣ်ကျဲတဘိလၢ အဝဲသ့ၣ်သိၣ်လိဝဲသ့န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. (ခ) ခဲအံၤပကမၤလိသကိး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်.

မိၢ်ပၢ်လၢ ကီၢ်ဖြၣ်စ့ၣ်ခံဂၤ စံးဝဲလၢ– “ပနာ်ယဟိဝၤယွၤအဃိ ပဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကအိၣ်ဒီးတၢ်နာ်ဒ်သိးပှၤန့ၣ် ပတဲတသ့ဘၣ်. မ့ၢ်လၢပတဟဲအိၣ်ဖျဲၣ်လီၤဃုာ်ဒီး တၢ်နာ်တဘျီဃီဘၣ် အဃိလီၤ. ဒ်သိးပဖိသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်နာ်ကဟဲအိၣ်ထီၣ်အဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်မၤဝဲကယီကယီန့ၣ်လီၤ.” ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်အီးစတြ့လံယါတဂၤ ကွဲးဝဲလၢ “နကမၤစၢၤနဖိဒ်သိး အတၢ်နာ်ကအိၣ်ထီၣ်အဂီၢ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကမ့ၢ်တၢ်မၤလၢ အကီကတၢၢ်တခါလီၤ.” တကးဒံးဘၣ် အဝဲတဲဝဲလၢ “တဘျီတခီၣ် နဆိကမိၣ်လၢ တၢ်သံကွၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်သံကွၢ်ဝဲတဖၣ်န့ၣ် နစံးဆၢအီၤဝံၤလံ ဘၣ်ဆၣ်လၢခံ အဝဲသ့ၣ် ဟဲက့ၤသံကွၢ်ကဒီး တၢ်သံကွၢ်အလီၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နစံးဆၢအီၤဝံၤလံ ဘၣ်ဆၣ် လၢခံတနံၤန့ၣ် အဝဲကဟဲက့ၤသံကွၢ်ကဒီးနၤလီၤ.” အါတက့ၢ် ဖိတဖၣ်မ့ၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ဒီး မိၢ်ပၢ်တဖၣ်ကဘၣ် က့ၤသိၣ်လိက့ၤအဝဲသ့ၣ် တၢ်ဂ့ၢ်လၢအမၤလိတ့ၢ်ဝဲလၢညါတဖၣ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲးလီၤ. ဒီးမိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ဒ်သိးအဖိတဖၣ် ကအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ် ကဘၣ်သိၣ်လိဝဲလၢ ကျဲအကလုာ်ကလုာ်လီၤ.

^၂ နမ့မ့ၢ် မိၢ်ပၢ်န့ၣ် မ့ၢ်နဆိကမိၣ်ဘၣ်လၢ ဒ်သိးယဖိတဖၣ် ကအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤ စးထီၣ်လၢ အနီၢ်ဆံးခါဒီး တုၤလၢအနီၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ဒၣ်လဲာ် ကဆဲးအဲၣ်ဒံးယဟိဝၤယွၤအဂီၢ် မ့ၢ်ယမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်ကသ့ဧါ. ပမၤလၢ ပနီၢ်ကစၢ်အဂံၢ်အဘါ တသ့နီတဂၤဘၣ်. (ယံးရမံယၤ ၁၀:၂၃) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပလိၣ် ဘၣ်ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤစၢၤလီၤ. ဒ်သိးဒီး မိၢ်ပၢ်တဖၣ် သိၣ်လိအဖိတဖၣ်ကသ့အဂီၢ် ယဟိဝၤယွၤ ကတဲာ်ကတီၤဝဲ တၢ်မၤစၢၤအါမးလီၤ. နမၤစၢၤ နဖိတဖၣ်ကသ့ဒ်လဲၣ်. (၁) ဃုသ့ၣ်ညါနဖိတဖၣ် အတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးဂ့ၤဂ့ၤတက့ၢ်. (၂) တၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤယွၤလၢ အထုးန့ၢ်နသးတဖၣ်န့ၣ် သိၣ်လိအဝဲသ့ၣ်တက့ၢ်. (၃) ဖဲနသိၣ်လိအီၤအခါ သူဃုာ်ဒီးတၢ်အဒိတဖၣ်တက့ၢ်. (၄) ဃ့ယွၤအသးစီဆှံ ဒီးအိၣ်ဒီးတၢ်ဝံသးစူၤတက့ၢ်.

၃. ဒ်ယ့ၣ်ၡူး သိၣ်လိအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်အသိး မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ကွၢ်လိမၤဒိးအီၤသ့လၢ ကျဲဒ်လဲၣ်.

^၃ ညီနုၢ် ယ့ၣ်ၡူးန့ၣ်သံကွၢ်ဝဲ အပျဲၢ်အဘီၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်နာ်ဝဲအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. (မးသဲ ၁၆:၁၃-၁၅) ပကွၢ်လိမၤဒိးအီၤသ့ဝဲလီၤ. ဖဲနတဲသကိးတၢ်ဒီး နဖိမ့တမ့ၢ် နမၤတၢ်တမံၤမံၤဒီး အဝဲသ့ၣ်အခါ သံကွၢ်အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ဆိကမိၣ် ဒီးဟ့ၣ်အီၤတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ အကတဲဖျါထီၣ် အတၢ်တူၢ်ဘၣ်နီၢ်နီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်. မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်သးဒ့ဒီတမံၤမံၤဧါ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢအသးအိၣ် ၁၅ နံၣ်ဒီးအိၣ်လၢ ကီၢ်အီးစတြ့လံယါတဂၤ တဲဝဲလၢ– “ညီနုၢ်ယပၢ်န့ၣ် တဲတၢ်ဒီး ယၤဘၣ်ဃးယတၢ်နာ်ဒီး အဝဲမၤစၢၤယၤဒ်သိးယတၢ်နာ် ကဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်အဂီၢ်လီၤ. ဒီးအဝဲသံကွၢ်ယၤ ‘လံာ်စီဆှံတဲဝဲဒ်လဲၣ်’ ‘မ့ၢ်နနာ် တၢ်လၢလံာ်စီဆှံတဲဝဲန့ၣ်ဧါ’ ‘ဘၣ်မနုၤအဃိ နနာ်လဲၣ်’ အဝဲအဲၣ်ဒိးလၢ ယစံးဆၢက့ၤအီၤလၢ ယနီၢ်ကစၢ်အတၢ်ကတိၤ ဒီးတဘၣ်တဲပိာ်အဝဲသ့ၣ်အခံဘၣ်. ဒီးတုၤလၢ ယနီၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ဒီး ယတၢ်စံးဆၢတဖၣ် အခီပညီယိာ်ထီၣ်ဝဲလီၤ.”

၄. ဘၣ်မနုၤအဃိ အရ့ဒိၣ်လၢ မိၢ်ပၢ်တဖၣ် ဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဝံသးစူၤဒီး စံးဆၢအဖိသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်သံကွၢ်လဲၣ်. ဟ့ၣ်တၢ်အဒိတက့ၢ်.

^၄ နဖိမ့ၢ်တနာ် လံာ်စီဆှံအတၢ်သိၣ်လိတဖၣ် တဘျီဃီ သနာ်က့ အိၣ်ဒီးတၢ်ဝံသးစူၤတက့ၢ်. မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် ဒ်သိးကဃုထံၣ်န့ၢ်ဝဲ တၢ်သံကွၢ်တဖၣ် အတၢ်စံးဆၢတက့ၢ်. ပၢ်တဂၤတဲဝဲဒ်အံၤလီၤ– “ဒိကနၣ်နဖိတဖၣ် အတၢ်သံကွၢ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲး ဒီးတဘၣ်ထံၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်သံကွၢ်တဖၣ်န့ၣ် အရ့တဒိၣ်ဘၣ်န့ၣ်တဂ့ၤ ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်တနီၤနီၤန့ၣ် နတဲနၢ်ပၢၢ်ဘၣ်အီၤ ကကီလၢနဂီၢ်ဘၣ်ဆၣ် ဂုာ်ကျဲးစၢးစံးဆၢအဝဲသ့ၣ် တသ့ဖဲအသ့န့ၣ်တက့ၢ်.” အဝဲသ့ၣ်သံကွၢ်တၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအဂ့ၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ်မၤဝဲဒ်န့ၣ်န့ၣ် ဖျါလၢအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါ နၢ်ပၢၢ်အါထီၣ်ဝဲအဃိလီၤ. ယ့ၣ်ၡူးဒၣ်လဲာ် လၢအနီၢ်ဆံးဒံးအခါ သံကွၢ်တၢ်လီၤ. (ဖး လူၤကၣ် ၂:၄၆ တက့ၢ်.) သးစၢ်လၢ အအိၣ်လၢ ကီၢ်ဒဲမး(ခ်) တဂၤတဲဝဲလၢ– “ဖဲယတဲလၢ မ့ၢ်ပတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအံၤ မ့ၢ်တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလၢ အမ့ၢ်အတီစ့ၢ်ကီးဧါအခါ ဘၣ်သ့ၣ်သၣ် ယမိၢ်ဒီးယပၢ် အသးကကိၢ်န့ၢ်တၢ်လၢယဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်အဝဲသ့ၣ်တပာ်ဖျါဝဲဘၣ်, လၢယမဲာ်ညါန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ပာ်အသးခုၣ်ခုၣ် ဒီးစံးဆၢက့ၤဝဲ ယတၢ်သံကွၢ်ခဲလၢာ်လၢ လံာ်စီဆှံအပူၤလီၤ.”

၅. ဖိသ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ဖျါလၢ အဝဲသ့ၣ် နာ်ယဟိဝၤယွၤသနာ်က့ မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ကြၢးမၤမနုၤလဲၣ်.

^၅ ဃုသ့ၣ်ညါနဖိတဖၣ် အတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးဂ့ၤဂ့ၤတက့ၢ်. အဝဲသ့ၣ်လဲၤ စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဒီးလဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အဃိ တဘၣ်ဆိကမိၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်နာ်ယဟိဝၤယွၤတဂ့ၤ. မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်နာ် ယဟိဝၤယွၤနီၢ်နီၢ်ဧါ. ဒီးမ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ထံၣ်လၢ လံာ်စီဆှံန့ၣ်မ့ၢ် ယွၤအကလုၢ်ကထါဧါ. ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်ကတီဒီး ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ် တၢ်လၢမၤတံာ်တာ်အီၤ မ့ၢ်အအိၣ်ဧါန့ၣ် ဃုသ့ၣ်ညါတက့ၢ်. ဖဲနမၤသကိးတၢ်ဒီး နဖိအခါ ထီဘိန့ၣ် တဲဘၣ်အီၤလၢ ယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်တက့ၢ်. ဖဲနအိၣ်ဒ်သိးသိးဒီးနဖိအခါမ့ၢ်ဂ့ၤ ဖဲနအိၣ်တဂၤအခါမ့ၢ်ဂ့ၤ ဃ့ဘါထုကဖၣ်န့ၢ်တၢ်လၢ နဖိအဂီၢ်တက့ၢ်.

၆. ဖဲမိၢ်ပၢ်တဖၣ် မၤလိအါထီၣ် ဘၣ်ဃးယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်ဒီး လံာ်စီဆှံအခါ ကဲထီၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢ အဝဲသ့ၣ်ကသိၣ်လိ အဖိတဖၣ်အဂီၢ်ဒ်လဲၣ်.

^၆ ပှၤဒိကနၣ် ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ မုာ်ဒိၣ်မးမ့ၢ်လၢ အဝဲအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤဒီး သ့ၣ်ညါလံာ်စီဆှံဂ့ၤဂ့ၤအဃိလီၤ. တကးဒံးဘၣ် အဝဲသ့ၣ်တူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ ယ့ၣ်ၡူးအဲၣ်အဝဲသ့ၣ်အဃိ ဒိကနၣ်ဝဲအတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးလီၤ. (လူၤကၣ် ၂၄:၃၂; ယိၤဟၣ် ၇:၄၆) ဒ်န့ၣ်အသိး ဖဲနဖိသ့ၣ်တဖၣ် ထံၣ်ဝဲလၢ နအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤအခါ ကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်ဒ်သိး ကအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤစ့ၢ်ကီးလီၤ. (ဖး ၅ မိၤၡ့ ၆:၅–၈; လူၤကၣ် ၆:၄၅ တက့ၢ်.) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဆဲးဃုသ့ၣ်ညါဒီး မၤလိအါထီၣ်လံာ်စီဆှံ ဒီးဖးလံာ်လဲၢ်လၢ တၢ်ကရၢကရိ ထုးထီၣ်ဝဲတဖၣ်ထီဘိတက့ၢ်. ဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ်ယွၤ အတၢ်ဘၣ်တ့တဖၣ်အဂ့ၢ်တက့ၢ်. (မးသဲ ၆:၂၆, ၂၈) နသ့ၣ်ညါယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ် မ့ၢ်အါထီၣ်ဒီး နသိၣ်လိနဖိတဖၣ်ဘၣ်ဃးဒီး အဂ့ၢ်ကသ့အါထီၣ်စ့ၢ်ကီးလီၤ.—လူၤကၣ် ၆:၄၀.

၇, ၈. ဖဲနမၤလိအါထီၣ်ဘၣ် ယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ် တမံၤမံၤအခါ နမၤမနုၤသ့လဲၣ်. မိၢ်ပၢ်တနီၤနီၤမၤဝဲဒ်လဲၣ်.

^၇ ယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်လၢ နမၤလိဘၣ်တဖၣ်န့ၣ် သိၣ်လိကဒါနဖိတက့ၢ်. တမ့ၢ်ထဲ ဖဲနကတဲာ်ကတီၤနသးလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အဂီၢ်ဒီး နမၤဟံၣ်ဖိဃီဖိ တၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံအခါဘၣ်. ဖဲတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်အိၣ် တဘျီ လၢ်လၢ်န့ၣ် တဲသကိးယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်တက့ၢ်. မိၢ်ပၢ်လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်အမဲရကၤ ခံဂၤမၤဝဲဒ်အံၤလီၤ. ဖဲအဝဲသ့ၣ်ထံၣ် တၢ်ဘၣ်တ့လၢ အဃံလၤတမံၤမံၤ မ့တမ့ၢ် ဖဲအဝဲသ့ၣ် အီၣ်သကိးအီသကိး တၢ်အီၣ်ဝံၣ်ဝံၣ်အခါ တဲသကိးဝဲယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်ဒီး အဖိတဖၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်တဲဝဲလၢ “ပဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အဲၣ်ဒီး အတၢ်ဆိကမိၣ်န့ၢ်တၢ်လၢပဂီၢ်န့ၣ် အိၣ်ဖျါလၢ အတၢ်ဘၣ်တ့ခဲလၢာ်အပူၤန့ၣ်လီၤ.” မ့မ့ၢ်ပှၤဒီမါဝၤလၢ ကလံၤထံးအၤဖြံၤကၤ ခံဂၤတဲဝဲလၢ ဖဲအဝဲသ့ၣ်ဟးလိာ်ကွဲလၢကရၢၢ်ပူၤ ဒီးအဖိမုၣ်ဖိခံဂၤအခါ တဲသကိးဝဲ ယွၤအတၢ်ဘၣ်တ့အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. အဒိ အဝဲသ့ၣ်ကတဲသကိးဝဲဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ချံန့ၣ် ဟဲမဲထီၣ်ဒီး ကဲထီၣ်အထူၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်တဲဝဲလၢ– “ပဂုာ်ကျဲးစၢးမၤစၢၤ ပဖိမုၣ်တဖၣ် ဒ်သိးကပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ တၢ်သးသမူလၢ ဘၣ်တၢ်တ့အီၤ လၢအလီၤကမၢကမၣ်န့ၣ်လီၤ.”

^၈ ပၢ်လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်အီးစတြ့လံယါတဂၤ လဲၤကိးဝဲအဖိခွါဖိလၢ အသးကအိၣ်အနံၣ် ၁၀ တဂၤလၢ တၢ်ပာ်ကွၢ်ကီလီၢ် (museum) လီၤ. ပၢ်အံၤ ဆၢတဲာ်လီၤအသးလၢ ကသူဝဲတၢ်ဆၢကတီၢ်အံၤလၢ ကမၤစၢၤအဖိခွါဒ်သိး အတၢ်နာ်ယဟိဝၤယွၤကအါထီၣ်ဒီး ကထံၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ မ့ၢ်တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲတဲဝဲ “ပထံၣ်ဘၣ် တၢ်သးသမူလၢ အအိၣ်လၢပီၣ်လဲၣ်ပူၤ ဒ်သိးဒီး ချိၣ်ဖးဒိၣ်တကလုာ် (ammonoid) ဒီးဆွဲၣ်ဖးဒိၣ်တကလုာ် (trilobite) န့ၣ်လီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ အစၢၤလီၤတူာ်လံဘၣ်ဆၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်န့ၣ်ဃံလၤ ဒီးအက့ၢ်အဂီၤ လီၤကမၢကမၣ်ဒိၣ်မးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်သးသမူ လၢအိၣ်မူတ့ၢ် လၢပျၢၤဘၣ်ဆၣ် လီၤကမၢကမၣ်ဒ် တၢ်သးသမူလၢ ပထံၣ်ဘၣ်အီၤလၢ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ အသိးလီၤ. ပှၤတနီၤနီၤတဲဝဲလၢ တၢ်သးသမူန့ၣ် ဟဲကဲထီၣ်အသးလၢ တၢ်ယိယိဖိဒီး လၢခံတဆီဘၣ်တဆီ ကဲထီၣ်က့ၤလၢ တၢ်လၢပနၢ်ပၢၢ်ဘၣ်အီၤကီမးလီၤ. မ့မ့ၢ်ဒ်န့ၣ်န့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ချိၣ်ဒီးဆွဲၣ်လၢပျၢၤတဖၣ်အံၤ လီၤကမၢကမၣ်ဒီး ပနၢ်ပၢၢ်ဘၣ်အီၤကီလဲၣ်. တၢ်ဘၣ်တ့သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ထုးန့ၢ်ယသးဒိၣ်မးတုၤဒၣ်လဲာ် ယအဲၣ်ဒိးတဲဘၣ် ယဖိခွါဘၣ်ဃး တၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ်လီၤ.”

၉. ဘၣ်မနုၤအဃိ နမ့ၢ်သူတၢ်အဒိန့ၣ် ဂ့ၤဝဲလဲၣ်. မိၢ်တဂၤသူဝဲတၢ်အဒိမနုၤလဲၣ်.

^၉ အါတက့ၢ်ယ့ၣ်ၡူးန့ၣ် ဖဲအဝဲစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အခါ သူဝဲတၢ်အဒိတဖၣ်လီၤ. ဖဲအသိၣ်လိဝဲတၢ်ဂ့ၢ်လၢ အရ့ဒိၣ်တဖၣ်အခါ ဟ့ၣ်တၢ်အဒိ မ့ၢ်တမ့ၢ် သူဝဲတၢ်ကတိၤဒိလီၤ. (မးသဲ ၁၃:၃၄, ၃၅) နမ့ၢ်သူ တၢ်အဒိတဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်နဒုးအိၣ်ထီၣ် နဖိတဖၣ်အတၢ်ဆိကမိၣ်ဒ်သိး အဝဲသ့ၣ်ကဆိကမိၣ်ထံဝဲဒီး ကထံၣ်တမှံဝဲ တၢ်လၢနတဲန့ၣ်လီၤ. နမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် ကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်လၢ ကဆိကမိၣ်ထံတၢ်လၢ နသိၣ်လိအီၤဒီး ကနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်ဝဲလီၤတံၢ်လီၤဆဲးဒီး ကအိၣ်တ့ၢ်လၢအသးပူၤလီၤ. တကးဒံးဘၣ် အဝဲသ့ၣ်မၤလိအါထီၣ်တၢ် ကမုာ်စ့ၢ်ကီးလီၤ. အဒိ မိၢ်လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်ယပၣ်တဂၤ အဲၣ်ဒိးဝဲလၢ အဖိခွါဖိခံဂၤ ကသ့ၣ်ညါဝဲ ဖဲယဟိဝၤယွၤတ့လီၤဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီးကလံၤလၢ အအိၣ်ဝးတရံးဟီၣ်ခိၣ်အံၤအခါ အဝဲအိၣ်ဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံထဲလဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. အဖိခွါဖိန့ၣ်အိၣ်ဝဲ ၈ နံၣ်တဂၤဒီး အနံၣ် ၁၀ တဂၤလီၤ. ဒ်သိးအဖိခံဂၤအံၤ ကနၢ်ပၢၢ်ဝဲတၢ်ဂ့ၢ်အံၤအဂီၢ် အဝဲသူဝဲတၢ်အဒိလၢ အဖိနၢ်ပၢၢ်ဘၣ်ဝဲညီန့ၣ်လီၤ. အဝဲဟ့ၣ်လီၤဝဲအဖိ တၢ်နုၢ်ထံ, အံသၣ်ဆၢဒီး ခီဖံၣ် (coffee) န့ၣ်လီၤ. ဝံၤဒီး မၢဝဲအဖိခံဂၤအံၤ ကျဲလီၤန့ၢ်အီၤ ခီဖံၣ်တဂၤ တခွးန့ၣ်လီၤ. “အဝဲသ့ၣ် ကျဲလီၤဝဲ ကယီကယီ ဒီးလၢတၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်အပူၤလီၤ.” ဒီးအဝဲတဲဝဲ “ဖဲယသံကွၢ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ သုကျဲလီၤကယီကယီလဲၣ်အခါ, အဝဲသ့ၣ်တဲဆၢက့ၤအမိလၢ ပအဲၣ်ဒိးကျဲလီၤအီၤ ဒ်နအီဝံၣ်အသိးန့ၣ်လီၤ. ဒီးယတဲဘၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ဒ်န့ၣ်အသိး ယွၤမၤကျဲၣ်ကျီဝဲကလံၤတဖၣ် လီၤတံၢ်လီၤဆဲး ဒ်သိးပအိၣ်မူလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢကသ့အဂီၢ်လီၤ.” အဝဲသ့ၣ်မၤလိဝဲမုာ်မးဒီး သးပ့ၤနီၣ်ဝဲတန့ၢ်နီတဘျီဘၣ်.

၁၀, ၁၁. (က) ဒ်သိးနဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကနာ်ဝဲလၢ တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ် အိၣ်ဝဲနီၢ်နီၢ်န့ၣ် အဂီၢ် နသူတၢ်အဒိမနုၤသ့ဝဲလဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤလၢ တၢ်မၤလိအခီၣ်ထံးတက့ၢ်.) (ခ) မ့မ့ၢ်နၤမီၤ, နသူတၢ်အဒိမနုၤတဖၣ်လဲၣ်.

^၁၀ ဒ်သိးနကဒုးနဲၣ် နဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢ တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ်အိၣ်ဝဲန့ၣ်  နသူတၢ်အဒိမနုၤတဖၣ်သ့လဲၣ်. အဒိ မၢနဖိဖီအီၣ်ကသူဒီးနၤ ဒီးတဲပၠးအီၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢ အဝဲကဘၣ်ဖီအီၣ်ဝဲ ဒ်လဲၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. ဒီးတဲဘၣ်အီၤလၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ ကဘၣ်မၤဝဲ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး ဒ်နတဲအီၤအသိးလဲၣ် န့ၣ်တက့ၢ်. ဒီးဟ့ၣ်လီၤအီၤ ဖီသၣ်မ့တမ့ၢ် တၢ်သၣ်တမံၤမံၤ ဒီးသံကွၢ်အီၤ– “ဖီသၣ်တခါအံၤ ကဟဲကဲထီၣ်အဂီၢ် ကစၢ်ယွၤတ့ဝဲဒ်လဲၣ် နသ့ၣ်ညါဧါ.” ဝံၤဒီးကျီလီၤဖီသၣ်အံၤ ခံက့ ဒီးဟ့ၣ်အဝဲသ့ၣ်အချံတက့ၢ်. ဒီးတဲဘၣ်အီၤလၢ တၢ်ချံအံၤအပူၤန့ၣ် အိၣ်ဒီး တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ ဖီသၣ်အံၤ ဟဲကဲထီၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ပကဖီအီၣ်ကသူတကပၢၤန့ၣ် တကီဒ်သိးဒီး ဖီသၣ်တဖျၢၣ် ကဟဲကဲထီၣ်အဂီၢ်ဘၣ်. အဃိ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်သံကွၢ်အီၤ– “ပှၤကဘၣ်ဖီအီၣ်ကသူအံၤ ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပှၤလၢ အစးထီၣ်ဖီအီၣ်ဆိဝဲတဂၤ ရဲၣ်ကျဲၤလီၤဝဲလီၤ. မ့မ့ၢ်ဒ်န့ၣ်န့ၣ် ဒ်သိးဖီသၣ်အံၤ ကဟဲကဲထီၣ်အဂီၢ် ပှၤလၢအရဲၣ်ကျဲၤတၢ် ကဘၣ်အိၣ်ဝဲတမ့ၢ်ဘၣ်ဧါ.” နဖိအနီၢ်မ့ၢ်ဒိၣ်န့ၣ် နတဲပၠးအဝဲသ့ၣ်လၢ လၢဖီသၣ်အချံပူၤန့ၣ် အိၣ်ဒီး ဒံၤအဲ(န်)အ့ၤ (DNA) လၢအပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ ဖီသၣ်အထူၣ်တဖၣ်ဒီး ဖီသၣ်တဖၣ် ကအါထီၣ်ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် ဒုးနဲၣ်အီၤတၢ်ဂီၤဒီး တၢ်အဒိအတဲာ်တနီၤလၢလံာ် (The Origin of Life—Five Questions Worth Asking) လၢလံာ်ကဘျံးပၤ ၁၀ တုၤ ၂၀ အပူၤန့ၣ်တက့ၢ်.

^၁၁ မိၢ်ပၢ်အါဂၤ ဖးသကိးဝဲလံာ်လၢအမ့ၢ် ပၢၢ်ထီၣ် (Awake!) ဒီးအဖိတဖၣ် ဒီးဖးဝဲတၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီလၢအမ့ၢ် “Was It Designed?” န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်အဖိမ့ၢ်ဆံးဒံးန့ၣ် တဲနၢ်ပၢၢ်အဖိလၢကျဲလၢ အဝဲသ့ၣ်နၢ်ပၢၢ်ဘၣ်ဝဲညီန့ၣ်လီၤ. အဒိ ပှၤဒီမါဝၤလၢ အအိၣ်လၢ ကီၢ်ဒဲမး(ခ်) ခံဂၤအဝဲသ့ၣ်ထိၣ်သတြီၤဝဲ ကဘီယူၤဒီးထိၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်တဲဝဲ– “ကဘီယူၤန့ၣ်လီၤဂာ်ဒ်သိးဒီး ထိၣ်တဖၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ကဘီယူၤဒံၣ်လီၤဝဲ မ့တမ့ၢ် ဖးထီၣ်ကဘီယူၤဆံးဆံးဖိသ့ဧါ. မ့ၢ်ထိၣ်တဖၣ် လိၣ်ဘၣ်ဝဲတၢ်လီၢ်လၢ ကစီၢ်လီၤဝဲအဂီၢ်ဧါ. ဒီးနမ့ၢ်ထိၣ်သတြီၤ ကဘီယူၤသီၣ်ဒီး ထိၣ်ကီးသီၣ်န့ၣ် အသီၣ်မုာ်ဒိၣ်ဖဲလဲၣ်တခါလဲၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ နမ့ၢ်ထိၣ်သတြီၤ ပှၤလၢတ့ကဘီယူၤဒီး ပှၤလၢအတ့လီၤထိၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်မတၤတဂၤ အတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်အိၣ်အါလဲၣ်.” နမ့ၢ်တဲပၠးနဖိသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးဒီး သံကွၢ်အဝဲသ့ၣ်တၢ်သံကွၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်နသူ နတၢ်ကူၣ်သ့ ဒ်သိး အတၢ်နာ်ယဟိဝၤယွၤ ကဂၢၢ်ထီၣ်ကျၢၤထီၣ်အဂီၢ်လီၤ.—ကတိၤဒိ ၂:၁၀-၁၂.

၁၂. ဒ်သိးနကသိၣ်လိနဖိတဖၣ်လၢ တၢ်လၢလံာ်စီဆှံတဲဝဲတဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအမ့ၢ်အတီ ခဲလၢာ်အဂီၢ် နသူတၢ်အဒိမနုၤသ့ဝဲလဲၣ်.

^၁၂ ဒ်သိးဒီးနဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကနာ်ဝဲလၢ တၢ်လၢလံာ်စီဆှံတဲဝဲတဖၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအမ့ၢ်အတီ ခဲလၢာ်အဂီၢ် ဖဲနသိၣ်လိအဝဲသ့ၣ်အခါ သူဃုာ်ဒီးတၢ်အဒိတက့ၢ်. အဒိ နဖးန့ၢ်အီၤ ယိၤဘး ၂၆:၇ (ဖးတက့ၢ်) သ့ဝဲလီၤ. ဒီးတဘၣ်တဲပၠး အဝဲသ့ၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်အံၤ ယဟိဝၤယွၤတဲဝဲန့ၣ်တဂ့ၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် ပျဲအဝဲသ့ၣ်လၢ ကဆိကမိၣ်ထံဝဲဒီး ကထံၣ်တမှံကွၢ်ဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤလၢ အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲန့ၣ်တက့ၢ်. ဒီးနတဲအီၤလၢ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်လၢ စီၤယိၤဘးအစိၤန့ၣ် ပှၤတနာ်ဝဲလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဖျၢၣ်န့ၣ် အိၣ်လၢကလံၤအကျါဒီး တၢ်တဖီၣ်ဃးအီၤနီတမံၤဘၣ်. မ့ၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်သ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်တမံၤမံၤဒ်သိးဒီး ဖျၢၣ်ထူ မ့တမ့ၢ် လၢၢ်တဖျၢၣ်ဖျၢၣ်န့ၣ် ကဘၣ်အိၣ်လၢ တၢ်တမံၤမံၤ အဖီခိၣ်ဒ်သိး သုတလီၤတဲာ်တဂ့ၤအဂီၢ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ခီဖျိလၢ မၢ်ပလူ မ့တမ့ၢ် ကဘီယူၤ (telescopes or spaceships) တအိၣ်ဒံးဘၣ်အဃိလီၤ. လံာ်စီဆှံန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကွဲးအီၤအိၣ်လၢ အနံၣ်ဖးယံာ်လံဘၣ်ဆၣ် အတၢ်ကတိၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲယဟိဝၤယွၤ အကလုၢ်ကထါအဃိ တီဝဲလိၤဝဲထီဘိလီၤ.—နဃ့မယၤ ၉:၆.

၁၃, ၁၄. ဒ်သိးဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကဒိကနၣ် လံာ်စီဆှံတၢ်သိၣ်တၢ်သီအဂီၢ် မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ် သိၣ်လိအဝဲသ့ၣ်သ့ဒ်လဲၣ်.

^၁၃ သိၣ်လိနဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ဒိကနၣ် လံာ်စီဆှံတၢ်သိၣ်တၢ်သီန့ၣ် ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်သးခုအဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ. (ဖး စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁:၁–၃ တက့ၢ်.) အဒိ မၢနဖိသ့ၣ်တဖၣ် ထံၣ်တမှံကွၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်လဲၤအိၣ်လၢ ကီးဖိတဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်ဃုထၢဝဲလၢ ကအိၣ်ဒီး မတၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးသံကွၢ်အီၤလၢ “နမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးလၢ ပှၤကိးဂၤဒဲးကအိၣ်ဖဲန့ၣ် ဃူဃူဖိးဖိးန့ၣ် နကဃုထၢပှၤဒ်လဲၣ်တကလုာ်လဲၣ်.” ဒီးဖးပၠးအီၤ ကလၤတံ ၅:၁၉-၂၃ ဒ်သိးအက သ့ၣ်ညါဝဲလၢ လၢဟီၣ်ခိၣ်သီအပူၤန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤအဲၣ်ဒိးလၢ မတၤသ့ၣ်တဖၣ် ကအိၣ်ဖဲန့ၣ်လဲၣ်တက့ၢ်.

^၁၄ နမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် နသိၣ်လိအဝဲသ့ၣ် တၢ်မၤလိလၢ အရ့ဒိၣ်ခံခါသ့ဝဲလီၤ. အဆိကတၢၢ်တခါန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤသိၣ်လိပှၤလၢ အခဲအံၤပအိၣ်မူပှဲၤဒီး တၢ်သူၣ်ခုသးခုဒီး အိၣ်ဃူဃူဖိးဖိးဒီးပှၤဂၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ခံထံၣ်တထံၣ်န့ၣ် အဝဲသိၣ်လိပှၤလၢ ပကဘၣ်အိၣ်မူ လၢဟီၣ်ခိၣ်သီအပူၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. (ယၡါယၤ ၅၄:၁၃; ယိၤဟၣ် ၁၇:၃) နဒုးနဲၣ်နဖိလၢ လံာ်စီဆှံမၤစၢၤတ့ၢ်ဝဲ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢ ကျဲဒ်လဲၣ်သ့ဝဲလီၤ. အဒိ ဒုးနဲၣ်အဝဲသ့ၣ် တၢ်လဲၤခီဖျိတခါခါလၢ လံာ်လဲၢ်လၢ တၢ်ကရၢကရိထုးထီၣ်ဝဲ ဒ်သိးဒီးတၢ်လဲၤခီဖျိလၢ အအိၣ်ဖဲ “လံာ်စီဆှံဆီတလဲ ပတၢ်အိၣ်မူ” လၢ တၢးထီခိးတၢ် အပူၤန့ၣ်တက့ၢ်. မ့တမ့ၢ် ကွဲမုာ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ် တဂၤဂၤလၢနဟံၣ် ဒီးမၢအဝဲတဲပၠး အတၢ်လဲၤခီဖျိ ဘၣ်ဃးဒီး ကမၤသးခု ယဟိဝၤယွၤအသးအဂီၢ် ဖဲအဝဲဆီတလဲကွံာ် အတၢ်အိၣ်မူအခါ လံာ်စီဆှံ မၤစၢၤအီၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.—ဧ့ၤဘြံၤ ၄:၁၂.

၁၅. ဒ်သိးနတၢ်သိၣ်လိတဖၣ် ကထုးန့ၢ်နဖိသ့ၣ်တဖၣ်အသးအဂီၢ် နကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်.

^၁၅ ဒ်သိးနတၢ်သိၣ်လိတဖၣ် ကထုးန့ၢ်နဖိအသးဒီး အဝဲသ့ၣ်မၤလိဝဲကမုာ်အဂီၢ် ဆိကမိၣ်ဒီး တယာ်ဆိပာ် တၢ်လၢနကမၤလိအီၤတဖၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. ဒီးဒ်သိးအဝဲသ့ၣ် မၤလိယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်ဒီး ကသုးဘူးအသး ဆူအအိၣ်ကသ့အဂီၢ် ဆိကမိၣ်ထီၣ်ကျဲတဖၣ်လၢ နမၤစၢၤအီၤသ့န့ၣ်တက့ၢ်. အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ဒၣ်လဲာ် ဆဲးမၤစၢၤအီၤဒ်အံၤတက့ၢ်. ပၢ်တဂၤတဲဝဲဒ်အံၤ “တဘၣ်သူၣ်လီၤဘှံးသးလီၤဘှံးလၢ နကဘၣ်သူ ကျဲအကလုာ်ကလုာ် ဒ်သိးနကစံးဆၢက့ၤ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်သံကွၢ် တဖျၢၣ်လီၢ်လီၢ်န့ၣ်တဂ့ၤ.”

၁၆. ဖဲမိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ် သိၣ်လိအဖိအခါ ဘၣ်မနုၤအဃိအရ့ဒိၣ်လၢ ကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဝံသးစူၤလဲၣ်. မိၢ်ပၢ်တနီၤ ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်ဝံသးစူၤလၢကျဲဒ်လဲၣ်.

^၁၆ ဒ်သိးနဖိသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်နာ်ကဂၢၢ်ကျၢၤအဂီၢ် ယဟိဝၤယွၤအသးစီဆှံ မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်သ့ဝဲလီၤ. (ကလၤတံ ၅:၂၂, ၂၃) ဘၣ်ဆၣ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ်အတၢ်နာ် ကဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်အဂီၢ် လိၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်ဆၢကတီၢ်လီၤ. အဃိ ဝံသးစူၤအဝဲသ့ၣ်ဒီး ဆဲးသိၣ်လိအဝဲသ့ၣ်တက့ၢ်. ပၢ်လၢအအိၣ်လၢကီၢ်ယပၣ်ဒီး အိၣ်ဒီးအဖိမုၣ်တဂၤဒီး အဖိခွါတဂၤ စံးဝဲဒ်အံၤလီၤ– “ယမါဒီးယၤ ပဟ့ၣ်ပဖိသ့ၣ်တဖၣ် တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢလၢပှဲၤပှဲၤ စးထီၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အနီၢ်ဆံးခါလံၤလံၤလီၤ. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်မ့ၢ်တအိၣ်ဘၣ်န့ၣ် ယမၤလိအဝဲသ့ၣ် လံာ်စီဆှံ တနံၤတဆံယဲၢ်မံးနံး ကိးနံၤဒဲးလီၤ. လၢပဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, လၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ပဟ့ၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ် တဆံယဲၢ်မံးနံးန့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢအကီဘၣ်.” ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ်တဂၤ ကွဲးဝဲဒ်အံၤလီၤ– “ဖဲယကဲပှၤသးစၢ်အခါ တၢ်လၢယအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါဒီး ယတနၢ်ပၢၢ်ဘၣ်အိၣ်ဒီဒူၣ် ယတဲမးတလၢာ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်အါဒၣ်တက့ၢ်န့ၣ် ယနၢ်ဟူဘၣ်က့ၤအတၢ်စံးဆၢလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်အဆၢကတီၢ် မ့တမ့ၢ် ဖဲဟံၣ်ဖိဃီဖိ တၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံ ဒီးနီၢ်ကစၢ်တၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံအခါန့ၣ်လီၤ. အဃိ အရ့ဒိၣ်လၢ မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ကဆဲးသိၣ်လိအဝဲသ့ၣ်လီၤ.”

၁၇. ဘၣ်မနုၤအဃိလၢ အရ့ဒိၣ်လၢ မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ကဘၣ်မၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် အတၢ်နာ်လဲၣ်. မိၢ်ပၢ်လၢအအိၣ်လၢ ဘၢၣ်မူဒၤခံဂၤ ဒ်သိးအဖိမုၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ကအိၣ်ဒီးတၢ်နာ်ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်မၤစၢၤဝဲလၢ ကျဲဒ်လဲၣ်.

^၁၇ နဖိသ့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ်နတၢ်ဒိဂ့ၤတဲာ်ဘၣ် ဘၣ်ဃးဒီး နတၢ်နာ်ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ကဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိလၢနအိၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ကကွၢ်လိမၤဒိးနၤလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ မၤဂၢၢ်ထီၣ်ကျၢၤထီၣ် နနီၢ်ကစၢ်အတၢ်နာ်တက့ၢ်. ဒုးနဲၣ်နဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤမ့ၢ်ပှၤနီၢ်နီၢ်လၢ နဂီၢ်ထဲလဲၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. အဒိ မိၢ်ပၢ်ခံဂၤလၢ အအိၣ်လၢ ဘၢၣ်မူဒၤ (Bermuda) န့ၣ်ဖဲအသးကိၢ်တၢ်လၢ အဖိမုၣ်တဖၣ်အဂီၢ်အခါ ဃ့ဘါထုကဖၣ်တၢ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်ဒ်သိးသိး ဒီးဃ့ဝဲလၢယဟိဝၤယွၤ ကဟံးစုနဲၣ်ကျဲ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် အဝဲဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ အဖိသ့ၣ်တဖၣ်လၢ ကဃ့ထုကဖၣ်တၢ်လၢအနီၢ်ကစၢ်လီၤ. ဒီးတဲဝဲလၢ “ပဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါစ့ၢ်ကီး ပဖိမုၣ်ဒိၣ်လၢ ‘နာ်ယဟိဝၤယွၤလၢနသးဒီဖျၢၣ်, သးစၢၢ်ဆၢလၢ ယွၤအတၢ်မၤဒီး မၤအတၢ်မၤဆူၣ်ဆူၣ် ဒီးတဘၣ်သးကိၢ်တၢ်အါအါတဂ့ၤ.’ ဖဲအဝဲသ့ၣ်မၤဝဲဒ်န့ၣ်အခါ ထံၣ်ဘၣ်ဝဲ ကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤစၢၤလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲအတၢ်နာ်ယွၤဒီး လံာ်စီဆှံန့ၣ်အါထီၣ်ဝဲလီၤ.”

၁၈. မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ကြၢးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၁၈ မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်ဧၢ ထီဘိန့ၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ ဒ်သိးနဖိသ့ၣ်တဖၣ် အတၢ်နာ်ကအိၣ်အဂီၢ် နမၢဆူၣ်အီၤတန့ၢ်ဘၣ်. နသူၣ်လီၤတၢ် ဒီးနလူထံ ဘၣ်ဆၣ် ထဲယဟိဝၤယွၤတဂၤဧိၤ မ့ၢ်ပှၤလၢအမၤဒိၣ်ထီၣ်တၢ်လီၤ. (၁ ကရံၣ်သူး ၃:၆) အဃိ ကျဲးစၢးဆူၣ်ဆူၣ် ဒ်သိးနကသိၣ်လိနဖိတဖၣ် လၢယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်န့ၣ်တက့ၢ်. ဒီးဃ့ယဟိဝၤယွၤ အသးစီဆှံဒ်သိး ကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်လၢ ကအိၣ်ဒီးတၢ်နာ်အဂီၢ်တက့ၢ်. ခီဖျိလၢ နတၢ်ထဲးဂံၢ်ထဲးဘါအဃိ ယဟိဝၤယွၤ ကဆိၣ်ဂ့ၤနၤလီၤ. —အ့းဖ့းစူး ၆:၄.