“မ့ၢ်နအဲၣ်ယၤအါန့ၢ် အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်ဧါ”
“စီၤယိၤနါအဖိခွါ, စီၤၡံမိၣ်ဧၢ, မ့ၢ်နအဲၣ်ယၤအါန့ၢ်အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်ဧါ.” —ယိၤဟၣ် ၂၁:၁၅.
၁, ၂. စီၤပ့းတရူးဖီၣ်ညၣ် ဒီတနၤကျၢၤဝံၤအလီၢ်ခံ ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလိဒ်လဲၣ်.
ယ့ၣ်ၡူးအပျဲၢ်အဘီၣ်နွံဂၤန့ၣ် လဲၤဖီၣ်ညၣ်လၢ ပီၣ်လဲၣ်ကၤလံၤလါအပူၤ ဒီတနၤကျၢၤဘၣ်ဆၣ် တမၤန့ၢ်ညၣ်နီတဘ့ၣ်. လၢဂီၤခီန့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးဆၢထၢၣ်လၢ ပီၣ်လဲၣ်ကၢၢ်နံၤ ဒီးကွၢ်စိဃီၤအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ယ့ၣ်ၡူးစံးဘၣ် အဝဲသ့ၣ်လၢ– “တ့ၢ်လီၤစၤလၢကဘီအဃၢၤစုထွဲတခီ, ဒီးသုကထံၣ်န့ၢ်တၢ်လီၤ. မၤသးဒ်န့ၣ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်တ့ၢ်လီၤဝဲ, ဒီးဘၣ်ညၣ် ဂီၢ်မုၢ်ဒီးထုးစၤတန့ၢ်ဘၣ် လၢညၣ်ဂီၢ်မုၢ်အဃိလီၤ.”—ယိၤဟၣ် ၂၁:၁-၆.
၂ ယ့ၣ်ၡူးဒုးအီၣ်အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် ဂီၤခီတၢ်အီၣ်လၢ ညၣ်ဒီးကိၣ်ဝံၤဒီး အဝဲကွၢ်ဃီၤတၢ်လၢ စီၤပ့းတရူးအအိၣ် ဒီးစံးဝဲ– “စီၤယိၤနါအဖိခွါ, စီၤၡံမိၣ်ဧၢ, မ့ၢ်နအဲၣ်ယၤအါန့ၢ် အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်ဧါ.” ယ့ၣ်ၡူးသ့ၣ်ညါဝဲလၢ မ့ၢ်စီၤပ့းတရူးအဲၣ် တၢ်မၤညၣ်အတၢ်မၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယ့ၣ်ၡူးသံကွၢ်ဝဲ စီၤပ့းတရူးဒ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်လၢအအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါဝဲလၢ စီၤပ့းတရူးအဲၣ်တၢ်မၤညၣ် အတၢ်မၤဒိၣ်န့ၢ်ဒံး အအဲၣ်အီၤဒီး အတၢ်သိၣ်လိဧါန့ၣ်လီၤ. စီၤပ့းတရူး စံးဆၢက့ၤယ့ၣ်ၡူးလၢ– “ကစၢ်ဧၢ, နသ့ၣ်ညါလၢယအဲၣ်နၤလီၤ.” (ယိၤဟၣ် ၂၁:၁၅) စးထီၣ်ဖဲန့ၣ် စီၤပ့းတရူး အိၣ်မူဝဲဒ်အတဲဝဲအသိးလီၤ. အဝဲပာ်ဖျါထီၣ်လၢ အအဲၣ်ခရံာ်ခီဖျိ အမၤတၢ်ဆူၣ်ဆူၣ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအပူၤ ဒီးအဝဲကဲထီၣ်ပှၤလၢ အရ့ဒိၣ်လၢခရံာ်ဖိတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤန့ၣ်လီၤ.
၃. ခရံာ်ဖိသ့ၣ်တဖၣ် ကဘၣ်ပလီၢ်အသးလၢတၢ်မနုၤလဲၣ်.
၃ တၢ်ကတိၤလၢယ့ၣ်ၡူးတဲဝဲ စီၤပ့းတရူးန့ၣ် ပဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိကသ့ဒ်လဲၣ်. ဒ်သိးပတၢ်အဲၣ်ခရံာ် သုတစှၤလီၤတဂ့ၤအဂီၢ် ပကဘၣ်ပလီၢ်သးလီၤ. ယ့ၣ်ၡူးသ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပအိၣ်မူဘၣ်လၢ မုၢ်နံၤလၢအကီအခဲအဃိ ပကကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ် တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်လီၤ. ဖဲယ့ၣ်ၡူးဟ့ၣ်တၢ်အဒိလၢ ဘၣ်ဃးဒီး ပှၤဖှံတၢ်ချံအဂ့ၢ်အခါ အဝဲတဲဝဲလၢ ပှၤတနီၤနီၤကတူၢ်လိာ်ဝဲ “ဘီမုၢ်” အတၢ်သးခုကစီၣ်လၢ တၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်အပူၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်လၢခံ ခီဖျိလၢ “တၢ်လီတၢ်ဝ့ၤဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ထူးတၢ်တီၤတဖၣ်န့ၣ်, ခဲဘၢကွံာ်” အီၤအဃိ အဝဲသ့ၣ် အတၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ် ကလီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲလီၤ. (မးသဲ ၁၃:၁၉-၂၂; မၢ်ကူး ၄:၁၉) ပမ့ၢ်တပလီၢ်ပသးန့ၣ် ပတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတဖၣ် မၤဘၣ်ဒိ ပတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤသ့ဝဲလီၤ. ယ့ၣ်ၡူးဟ့ၣ်ပလီၢ် အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်လၢ– “ပလီၢ်သုသးတက့ၢ်. မ့တမ့ၢ်ဘၣ်ဒ်န့ၣ်ဒီး, သုသးကဃၢဒီး တၢ်အီၣ်လုၣ်ကိအီလုၣ်ကိတၢ်, ဒီးလၢအအံၤတဃၣ်အတၢ် ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီသတးဒီး, မုၢ်တနံၤန့ၣ်ကဘၣ်သုလၢ သုတဆိကမိၣ်ဘၣ်အကတီၢ်လီၤ.”—လူၤကၣ် ၂၁:၃၄.
၄. ပတၢ်အဲၣ်ခရံာ်စှၤလီၤဧါ, တစှၤလီၤဧါန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါအီၤကသ့ဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤလၢ တၢ်မၤလိအခီၣ်ထံးတက့ၢ်.)
၄ ဒ်စီၤပ့းတရူးအသိး ပပာ်ဖျါထီၣ် ပတၢ်အဲၣ်ခရံာ်သ့ခီဖျိ ပပာ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်မၤလၢနီၣ်ဂံၢ်တၢ လၢပတၢ်အိၣ်မူအပူၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးပကဆဲးအိၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်ထီဘိအဂီၢ် ပကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်. ပသံကွၢ်လီၤပသးဒ်အံၤသ့ဝဲလီၤ– ‘လၢယတၢ်အိၣ်မူအပူၤ ယအဲၣ်တၢ်မနုၤအဒိၣ်ကတၢၢ်လဲၣ်. ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤဒီး တၢ်မၤအဂၤန့ၣ် ယမၤမုာ်ဒိၣ်ဖဲလဲၣ်တခါလဲၣ်.’ ဒ်သိးပကသ့ၣ်ညါ တၢ်သံကွၢ်တဖၣ်အံၤ အတၢ်စံးဆၢအဂီၢ် ပကတဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်သၢခါလၢ ကမၤစှၤလီၤပတၢ်အဲၣ်ခရံာ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢ တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူအဂီၢ်, တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသး ဒီး တၢ်အဲၣ်တၢ်ထူးတၢ်တီၤန့ၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဖံးတၢ်မၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ထံၣ်လၢ အကြၢးအဘၣ်တက့ၢ်
၅. ဟံၣ်ခိၣ်တဖၣ် အိၣ်ဒီးမူဒါဒ်လဲၣ်.
၅ စီၤပ့းတရူးန့ၣ် အမၤပှၤဖီၣ်ညၣ်တၢ်မၤ မုာ်ဝဲတကးဒံးဘၣ် မ့ၢ်စ့ၢ်ကီး တၢ်မၤလၢ ကလုၢ်အီၣ်လုၢ်အီ အဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤစ့ၢ်ကီး ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်ဝဲဟံၣ်ခိၣ်တဖၣ် မူဒါလၢကဘၣ်လုၢ်အီၣ်လုၢ်အီ အဟံၣ်ဖိဃီဖိန့ၣ်လီၤ. (၁ တံၤမသ့း ၅:၈) အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢး မၤလၢပှဲၤအမူဒါလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢ တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူအဂီၢ်န့ၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ် ပတၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤအါမးသ့ဝဲလီၤ.
၆. ဘၣ်မနုၤအဃိ တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢ တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူအဂီၢ်န့ၣ် ကဲထီၣ်တၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤလဲၣ်.
၆ ပှၤလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤအိၣ်ဝဲအါဂၤ ဘၣ်ဆၣ် တၢ်မၤအိၣ်စှၤဝဲလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပှၤအါဂၤန့ၣ် ဃုတၢ်မၤတန့ၢ်ညီညီဘၣ်. ပှၤအါဂၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်မၤတၢ်အနၣ်ရံၣ်အါအါ ဘၣ်ဆၣ်န့ၢ်ဘၣ်ဝဲ အဘူးအလဲစှၤဒိၣ်မးလီၤ. ဒီးတၢ်မၤခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အဲၣ်ဒိးထုးထီၣ်တၢ်ဖိတၢ်လံၤအါအါဂီၢ်ဂီၢ် ဘၣ်ဆၣ် တအဲၣ်ဒိးကိးဝဲ ပှၤမၤတၢ်ဖိအါအါဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပှၤမၤတၢ်ဖိတဖၣ် သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤ, လီၤဘှံးလီၤတီၤ ဒီးဆူးဝဲဆါဝဲလီၤ. ပှၤအါဂၤဘၣ်ယိၣ်ဝဲလၢ အတၢ်မၤတအိၣ်လၢၤဘၣ်အဃိ ဖဲအတၢ်မၤခိၣ် မၢအီၤတမံၤမံၤန့ၣ် မၤဝဲခဲလၢာ်လီၤ.
ခရံာ်ဖိတဖၣ် တီဒီး ယဟိဝၤယွၤ ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး ပှၤအဂၤတဖၣ်လီၤ
၇, ၈. (က) ပှၤလၢပကဘၣ်တီဒီးအီၤ အဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် မ့ၢ်မတၤတဂၤလဲၣ်. (ခ) ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢ တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူအဂီၢ်န့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ ယိၤကီၢ်တဂၤ ဆီတလဲအတၢ်အိၣ်မူဒ်လဲၣ်.
၇ ဒ်ခရံာ်ဖိတဂၤအသိး ပအဲၣ်ဒိးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤဒိၣ်န့ၢ်ဒံး ပှၤအဂၤတဖၣ် ဒ်သိးဒီး ပတၢ်မၤခိၣ်န့ၣ်လီၤ. (လူၤကၣ် ၁၀:၂၇) ပတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢ တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူအဂီၢ်န့ၣ် မၤစၢၤပှၤလၢ ပတၢ်လိၣ်ဘၣ်လၢ မုၢ်ဆ့ၣ်မုၢ်ဂီၤဒီး တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပမ့ၢ်တပလီၢ်ပသးဘၣ်န့ၣ် ပတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ် မၤတံာ်တာ် ပတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်သ့ဝဲလီၤ. ပဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ ယိၤကီၢ်တဂၤအအိၣ်သ့ဝဲလီၤ. အဝဲတဲဝဲလၢ– “ယမၤတၢ်လၢ ပှၤဘှီခီၣ်ဖၠူထၢၣ်တၢ်မၤ ဒီးယမၤအီၤမုာ်ဘၣ်ဆၣ် ယဘၣ်ဟ့ၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်အါမးလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ယတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ ကမၤယွၤအတၢ်မၤအဂီၢ် တအိၣ်အါအါလၢၤဘၣ်. ဒ်သိးယပာ်ယွၤအဘီအမုၢ်လၢ နီၣ်ဂံၢ်တၢကန့ၢ်အဂီၢ် ယသ့ၣ်ညါလီၤယသးလၢ ယကဘၣ်ဆီတလဲ ယတၢ်ဖံးတၢ်မၤန့ၣ်လီၤ.” ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဂၤအံၤ မၤဝဲဒ်လဲၣ်.
၈ အဝဲတဲဝဲလၢ “ယရဲၣ်ကျဲၤတၢ်ယံာ်ဝဲတနံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ယပာ်လီၤယသးလၢ ယကဆါ အဲးစခြ့ (ice cream) လၢကျဲကပၤလီၤ. ဖဲယစးထီၣ်မၤ တၢ်မၤအံၤသီသီအခါ ယစ့နုာ်လီၤဟးထီၣ် တဘၣ်လီၢ်ဘၣ်စး ဒိၣ်ဒိၣ်ဘၣ်အဃိ ယသးဟးဂီၤလီၤ. တကးဒံးဘၣ် ဖဲယသကိးလၢ တၢ်မၤလီၢ်တဖၣ်ထံၣ်ယၤအခါ အဝဲသ့ၣ်နံၤဘၣ်ယၤ. ဒီးသံကွၢ်ယၤလၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ နအဲၣ်ဒိးဟးဆါ အဲးစခြ့ လၢကျဲကပၤလဲၣ်. နမ့ၢ်ဘှီ ခီၣ်ဖၠူထၢၣ်မး နကအိၣ်ဘၣ်လၢ ကလံၤခုၣ်ခုၣ်အဖီလာ်ဒံး. ဒ်သိးယတူၢ်တၢ်ကကဲ ဒီးယမၤလၢပှဲၤယဖီတၢၣ်လၢ ယကဟ့ၣ်လီၤအါထီၣ် တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ ကစၢ်ယွၤတၢ်မၤပူၤကန့ၢ်အဂီၢ် ယဃ့ဘါထုကဖၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်လီၤ. တယံာ်ဘၣ်ဒီး ယတၢ်အိၣ်သးဂ့ၤထီၣ်ဝဲလီၤ. ယတ့ အဲးစခြ့ သ့ဂ့ၤထီၣ်အဃိ ပှၤဟဲပှ့ၤအီၣ်တၢ်အါထီၣ်ဝဲလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ယဆါအီၤ လၢာ်ဝဲကိးနံၤဒဲးလီၤ. အခဲအံၤ ယစ့န့ၢ်အါန့ၢ်ဒံး ယတၢ်မၤလၢညါ တကးဒံးဘၣ် ယပှဲၤဒီးတၢ်သးခုလီၤ. တလိၣ်ယသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတၢ်ဒ်သိး လၢညါလၢၤဘၣ်. အခဲအံၤ ယတူၢ်ဘၣ်လၢ ယတၢ်ရ့လိာ်သးဒီးယဟိဝၤယွၤ ဘူးဒိၣ်ထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ.”—ဖး မးသဲ ၅:၃, ၆ တက့ၢ်.
မ့ၢ်ယမၤ တၢ်မၤအဂၤတဖၣ် မုာ်ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤဧါ
၉. ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢ တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူအဂီၢ်န့ၣ် ဒ်သိးနအိၣ်ဒီးတၢ်ထံၣ်လၢ အကြၢးအဘၣ်ကသ့အဂီၢ် နကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်.
၉ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဝဲ ပှၤလၢအမၤတၢ်ဆူၣ်ဆူၣ်တဖၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်မၤတၢ်ဆူၣ်ဆူၣ်န့ၣ် ကဲဘျုးဝဲလီၤ. (ကတိၤဒိ ၁၂:၁၄) ဘၣ်ဆၣ် ပကဘၣ်ပလီၢ်ပသးဒ်သိး တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢ တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူအဂီၢ်န့ၣ် သုတကဲထီၣ် တၢ်မၤလၢအရ့ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး တၢ်မၤယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤတဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဃးဒီး ပတၢ်လိၣ်ဘၣ်လၢ မုၢ်ဆ့ၣ်မုၢ်ဂီၤန့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးစံးဝဲလၢ– “မ့မ့ၢ် ဃုဆိယွၤအဘီအမုၢ်, ဒီးအတၢ်တီတၢ်လိၤတက့ၢ်. ဒီးတၢ်ကပာ်ဖှိၣ် တၢ်န့ၣ်တဖၣ် ခဲလၢာ်လၢသုလီၤ.” (မးသဲ ၆:၃၃) ဘၣ်ဆၣ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢ တၢ်လုၢ်အီၣ်သးမူအဂီၢ်န့ၣ် ပအိၣ်ဒီးတၢ်ထံၣ်လၢ အကြၢးအဘၣ် ကသ့ဒ်လဲၣ်. ပကြၢးသံကွၢ်လီၤပသးလၢ– ‘ယတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢ တၢ်လုၢ်အီၣ်လုၢ်အီသးသမူအဂီၢ်န့ၣ် ယမၤအီၤလၢ တၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်ဒီး လၢတၢ်သူၣ်ခုသးခုအပူၤ ဘၣ်ဆၣ်မ့မ့ၢ် တၢ်မၤယွၤအတၢ်မၤန့ၣ် မ့ၢ်ယမၤအီၤ ကၢၣ်ခုကၢၣ်ခုဒီး မၤဝံၤတၢ်မံၤဧါ.’ ပမ့ၢ်သံကွၢ်လီၤပသးဒ်အံၤန့ၣ် ပကသ့ၣ်ညါထီၣ်လၢ ပအဲၣ်တၢ်မၤအဒိၣ်ကတၢၢ် ဖဲလဲၣ်တခါလဲၣ်န့ၣ်လီၤ.
၁၀. ယ့ၣ်ၡူးသိၣ်လိဝဲလၢ တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်လၢ ပတၢ်အိၣ်မူအပူၤန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၀ ယ့ၣ်ၡူးသိၣ်လိပှၤလၢ တၢ်လၢပကဘၣ်ပာ်အီၤလၢ နီၣ်ဂံၢ်တၢန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်တဘျီ ယ့ၣ်ၡူးလဲၤဟးအိၣ်သကိးဝဲ နီၢ်မၤရံဒီး နီၢ်မၢ်သၤလီၤ. ဖဲယ့ၣ်ၡူးလဲၤတုၤအခါ နီၢ်မၢ်သၤန့ၣ်ကတဲာ်ကတီၤဝဲ တၢ်အီၣ်တၢ်အီလၢယ့ၣ်ၡူးအဂီၢ် တဘျီဃီလီၤ. မ့မ့ၢ်နီၢ်မၤရံန့ၣ် ဆ့ၣ်နီၤဒိကနၣ်ဝဲယ့ၣ်ၡူး အတၢ်သိၣ်လိန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢနီၢ်မၤရံတလဲၤမၤစၢၤအီၤအဃိ နီၢ်မၢ်သၤ ကဒူးကဒ့ၣ်တၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယ့ၣ်ၡူးတဲနီၢ်မၢ်သၤလၢ– “နီၢ်မၤရံ ဃုထၢလံတၢ်အဂ့ၤတမံၤန့ၣ်, လၢပှၤတဟံးထီၣ်ကွံာ် ဘၣ်လၢအီၤနီတဂၤဘၣ်” န့ၣ်လီၤ. (လူၤကၣ် ၁၀:၃၈-၄၂) ဖဲအံၤ ယ့ၣ်ၡူးသိၣ်လိပှၤ တၢ်မၤလိလၢအရ့ဒိၣ်တခါလီၤ. ပတဘၣ်သးစၢၢ်ဆၢထဲ ပနီၢ်ကစၢ်အတၢ်လိၣ်ဘၣ် တဖၣ်န့ၣ်ဘၣ်. ပကဘၣ်သးစၢၢ်ဆၢလၢ ပမၤဒိၣ်ထီၣ်အါထီၣ် ပတၢ်အဲၣ်ခရံာ်ဒီး ဃုထၢ “တၢ်အဂ့ၤ” န့ၣ်လီၤ. ဖဲအံၤယ့ၣ်ၡူးအဲၣ်ဒိးစံးဝဲလၢ ပတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢ အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်လၢ ပတၢ်အိၣ်မူအပူၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးဒီး တၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါန့ၣ် ပကြၢးထံၣ်အီၤဒ်လဲၣ်
၁၁. ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါန့ၣ် လံာ်စီဆှံစံးဝဲဒ်လဲၣ်.
၁၁ ပတၢ်ဖံးတၢ်မၤအါဝဲအဃိ ပလိၣ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါလီၤ. လံာ်စီဆှံတဲဝဲလၢ– “ပှၤကညီအီၣ်တၢ်ဒီးအီတၢ်, ဒီးမုာ်လၤတၢ်ဂ့ၤလၢ အမၤတၢ်အပူၤန့ၣ်, မ့ၢ်တၢ်ဂ့ၤကတၢၢ်လၢအဂီၢ်လီၤ.” (စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ၂:၂၄) ယ့ၣ်ၡူးသ့ၣ်ညါဝဲလၢ အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် လိၣ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါလီၤ. အဒိ, ဖဲအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် ဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဒီတနံၤဝံၤအလီၢ်ခံ ယ့ၣ်ၡူးတဲဘၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ– “ဟဲသုကစၢ်ဒၣ်သုဝဲဆူ တၢ်တဒၢလၢပှၢ်မုၢ်ကနၢအလီၢ်, ဒီးအိၣ်ဘှံးတစိၢ်တလီၢ်တက့ၢ်.”—မၢ်ကူး ၆:၃၁, ၃၂.
၁၂. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပကဘၣ်ပလီၢ်ပသး ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါဒီး တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးလဲၣ်. ဟ့ၣ်တၢ်အဒိတက့ၢ်.
၁၂ လၢပတၢ်အိၣ်မူအပူၤန့ၣ် ပလိၣ်ဘၣ် တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးဒီး တၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပဘၣ်ပလီၢ်ပသးဒ်သိး တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးဒီး တၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါ သုတကဲထီၣ်တၢ်လၢ အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်လၢ ပတၢ်အိၣ်မူအပူၤတဂ့ၤ အဂီၢ်လီၤ. လၢတၢ်မၢဖိအစိၤန့ၣ် ပှၤအါဂၤအိၣ်ဒီး တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးဒ်အံၤလီၤ. “အီၣ်သကိး အီသကိးတၢ်တက့ၢ်. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ ခဲဂီၤပကသံလီၤ.” (၁ ကရံၣ်သူး ၁၅:၃၂) မုၢ်မဆါတနံၤအံၤစ့ၢ်ကီး ပှၤအါဂၤ အတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး အိၣ်ဒ်အံၤလီၤ. အဒိ, သးစၢ်တဂၤလၢ အအိၣ်လၢကီၢ်ယူရပၤ မုၢ်နုာ်တခီန့ၣ် စးထီၣ်လဲၤထီၣ်ဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ခီဖျိလၢ အဝဲအဲၣ် တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးဒိၣ်မးအဃိ အဝဲတရ့ဒီး ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်လၢၤဘၣ်. ဒီးလၢခံန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ညါလီၤအသးလၢ အပာ်ဒိၣ် တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးအဃိ ထံၣ်ဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲအါမးလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲက့ၤမၤလိကဒီးလံာ်စီဆှံ ဒီးလၢခံကယီကယီန့ၣ် အဝဲစးထီၣ် ဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လီၤ. ဒီးအဝဲဒိးဘျၢထံဝံၤအလီၢ်ခံ စံးဝဲလၢ– “ခဲအံၤယသ့ၣ်ညါလၢ ယမၤကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤန့ၣ် ယဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်သူၣ်ဖှံသးညီဒိၣ်န့ၢ်ဒံး ယမၤတၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးန့ၣ်လီၤ. လၢညါ ယမၤလၢာ်ဂီၤတၢ်ဆၢကတီၢ် ဒီဒူၣ်ညါအဃိ ယသးတမုာ်ဘၣ်.”
၁၃. (က) ပမ့ၢ်သူ တၢ်ဆၢကတီၢ် အါတလၢ လၢတၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါဒီး တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးအဂီၢ်န့ၣ် တၢ်ဘၣ်ယိၣ်အိၣ်ဒ်လဲၣ်, ဟ့ၣ်တၢ်အဒိတက့ၢ်. (ခ) ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသး ဒီးတၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါန့ၣ် ဒ်သိးပအိၣ်ဒီးတၢ်ထံၣ်လၢ အကြၢးအဘၣ်ကသ့အဂီၢ် ပကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်.
၁၃ ပအိၣ်ဘှံးအိၣ်သါန့ၣ် မ့ၢ်ဒ်သိးပဂံၢ်ပဘါ ကပှဲၤထီၣ်က့ၤအဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပကြၢးသူပတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ တၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါအဂီၢ်ထဲလဲၣ်. ဒ်သိးပကန့ၢ်ဘၣ် တၢ်စံးဆၢအဂီၢ် ပထိၣ်သတြီၤဒ်အံၤသ့ဝဲလီၤ. ပှၤအါဂၤန့ၣ် အီၣ်တၢ်ဆၢဝံၣ်ဝဲလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပသ့ၣ်ညါလၢ ပမ့ၢ်အီၣ်တၢ်ဆၢအါတလၢန့ၣ် ကဘၣ်ဒိပတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး ပမ့ၢ်သူတၢ်ဆၢကတီၢ်အါတလၢ လၢတၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါဒီး တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးအဂီၢ်န့ၣ် ကဘၣ်ဒိပတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤလီၤ. ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အိၣ်ဘှံးအိၣ်သါဒီး တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးန့ၣ် ပအိၣ်ဒီးတၢ်ထံၣ်လၢအကြၢးအဘၣ် ကသ့ဒ်လဲၣ်. သ့ခီဖျိလၢ ပကွဲးနီၣ်ဃာ်တနွံန့ၣ် ပသူတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ ပမၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤ ဒ်သိးဒီးတၢ်ထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်, တၢ်ဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဒီးတၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံအဂီၢ်ထဲလဲၣ်. ဒီးပသူတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးအဂီၢ် ဒ်သိးဒီး တၢ်လိာ်ကွဲ, တၢ်ကွၢ်တၢ်ဂီၤမူ မ့တမ့ၢ် တၢ်လိာ်ကွဲ ဝံၣ်ဒံၣ်အိၣ် က့(မ်) (video game) ထဲလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်ထိၣ်သတြီၤကွၢ်ဒ်အံၤန့ၣ် ပကသ့ၣ်ညါထီၣ်လၢ ပကဘၣ်ဆီတလဲပသးဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ.—ဖး အ့းဖ့းစူး ၅:၁၅, ၁၆ တက့ၢ်.
၁၄. ဒ်သိးပဃုထၢ တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးလၢအဂ့ၤ ကသ့အဂီၢ် တၢ်မနုၤ ကမၤစၢၤပှၤလဲၣ်.
၁၄ ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်ပှၤတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ပကဃုထၢ တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးလီၤ. ဟံၣ်ခိၣ်တဖၣ်ဃုထၢဝဲ တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးလၢ အဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်အဂီၢ် သ့စ့ၢ်ကီးလီၤ. လၢလံာ်စီဆှံအပူၤန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤပာ်ဖျါထီၣ် အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲတဖၣ်လီၤ. ဒီးအတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲတဖၣ်န့ၣ် ကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပမၤတၢ်ဆၢတဲာ်လၢအဘၣ် ကသ့အဂီၢ်လီၤ. * (ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်အဘျဲၣ်တက့ၢ်.) တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးလၢအဂ့ၤန့ၣ် “မ့ၢ်ယွၤအတၢ်ဟ့ၣ် စ့ၢ်ကီးလီၤ.” (စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ၃:၁၂, ၁၃) ဘၣ်ဆၣ်ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးန့ၣ် ပှၤတဂၤဒီးတဂၤ အတၢ်ဃုထၢ တဒ်သိးလိာ်အသးဘၣ်. (ကလၤတံ ၆:၄, ၅) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲပဃုထၢ တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးအခါ ပကဘၣ်ပလီၢ်ပသးလီၤ. ယ့ၣ်ၡူးစံးဝဲလၢ– “ဖဲသုတၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် အိၣ်ဝဲအလီၢ်န့ၣ် သုသးကအိၣ်ဖဲန့ၣ် စ့ၢ်ကီးလီၤ.” (မးသဲ ၆:၂၁) ပတၢ်အဲၣ်စီၤပၤယ့ၣ်ၡူးန့ၣ် ကထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်ပှၤလၢ ပကဆိကမိၣ်, ပကစံးကတိၤ ဒီးပကမၤတၢ်လၢ အပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပပာ်ဒိၣ်ယွၤအဘီအမုၢ်ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး တၢ်ခဲလၢာ်န့ၣ်လီၤ.—ဖံလံးပံး ၁:၉, ၁၀.
ဟးဆှဲးတၢ်အဲၣ်ကျိၣ်အဲၣ်စ့တက့ၢ်
၁၅, ၁၆. (က) တၢ်အဲၣ်ကျိၣ်အဲၣ်စ့န့ၣ် ကဲထီၣ်ပျံၤသကွီၤလၢ ပဂီၢ်ကသ့ဒ်လဲၣ်. (ခ) ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အဲၣ်ကျိၣ်အဲၣ်စ့န့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးတဲဝဲဒ်လဲၣ်.
၁၅ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပှၤအါဂၤ သးစၢၢ်ဆၢဝဲထဲ တၢ်ကူတၢ်ကၤ, လီတဲစိ, ခီၣ်ဖၠူထၢၣ် ဒီးတၢ်အဂုၤအဂၤလၢ အဟဲပၢၢ်ထီၣ်အသီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်သူၣ်လီၤသးကွံ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအဃိ ကျိၣ်စ့ဒီးတၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ကဲထီၣ်တၢ်အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်လၢ အတၢ်အိၣ်မူအပူၤန့ၣ်လီၤ. ဒ်ခရံာ်ဖိတဂၤအသိး တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်လၢနဂီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. သံကွၢ်လီၤနသးလၢ– ‘မ့ၢ်ယဆိကမိၣ်ထဲ ကါလၢအပၢၢ်ထီၣ်အသီ မ့တမ့ၢ် တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢ အပၢၢ်ထီၣ်အသီတဖၣ်အဂ့ၢ် အါန့ၢ်ဒံးယဟ့ၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ ယကတဲာ်ကတီၤတၢ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဂီၢ်ဧါ. မ့ၢ်ယတၢ်မၤအါတလၢတုၤဒၣ်လဲာ် ယတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ ယကဃ့ဘါထုကဖၣ် ဒီးဖးလံာ်စီဆှံအဂီၢ် တအိၣ်အါအါလၢၤဘၣ်ဧါ.’ ပမ့ၢ်တပလီၢ်ပသးန့ၣ် ပကအဲၣ်ကျိၣ်စ့ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး ပအဲၣ်ခရံာ်န့ၣ်လီၤ. ပကြၢးဆိကမိၣ်ထီၣ်ဘၣ်ဃး ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ်– “ဟးဆှဲးတၢ်သးကွံ ကိးကလုာ်ဒဲးတက့ၢ်.” (လူၤကၣ် ၁၂:၁၅, ခ့ခါစှီၤကျိာ်) ဘၣ်မနုၤအဃိ ယ့ၣ်ၡူးတဲဝဲဒ်အံၤလဲၣ်.
ပကဟ့ၣ်ယဟိဝၤယွၤ တၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ်ဒီး ပကပာ်ဒိၣ်တၢ်ထူးတၢ်တီၤ တဘျီဃီတသ့ဘၣ်
၁၆ ယ့ၣ်ၡူးတဲဝဲလၢ “ကစၢ်ခံဂၤ အတၢ်မၤန့ၣ် ပှၤမၤတသ့ဘၣ် နီတဂၤဘၣ်” ဒီးတဲစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ “ယွၤအတၢ်မၤ, ဒီးမၤမိၣ်အတၢ်မၤန့ၣ် သုမၤတသ့ဘၣ်.” လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပကဟ့ၣ်ယဟိဝၤယွၤ တၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ်ဒီး ပကပာ်ဒိၣ်တၢ်ဃုတၢ်ထူးတၢ်တီၤ တဘျီဃီတသ့ဘၣ်. ယ့ၣ်ၡူးတဲဝဲလၢပ “ကသးဟ့အဝဲတဂၤ ဒီးကအဲၣ်အဝဲတဂၤ” မ့တမ့ၢ် “ကဘျုးအသးလၢအဝဲတဂၤ, ဒီးကမၤတရီတပါ အဝဲတဂၤလီၤ.” (မးသဲ ၆:၂၄) ခီဖျိလၢပတလၢတပှဲၤဘၣ်အဃိ ပကဘၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢးဟးဆှဲး “ပဖံးပညၣ်အသးကွံတၢ်” လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်ပာ်ဒိၣ် တၢ်ဃုတၢ်ထူးတၢ်တီၤန့ၣ်လီၤ.—အ့းဖ့းစူး ၂:၃.
၁၇. (က) ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ထူးတၢ်တီၤန့ၣ် ဒ်သိးပှၤတနီၤနီၤ ကအိၣ်ဒီး တၢ်ထံၣ်လၢအကြၢးအဘၣ်အဂီၢ် ဘၣ်မနုၤအဃိကီဝဲလဲၣ်. (ခ) ဒ်သိးပတြီဆၢကွံာ် တၢ်သူၣ်လီသးကွံကန့ၢ်အဂီၢ် တၢ်မနုၤကမၤစၢၤပှၤလဲၣ်.
၁၇ ပှၤအါဂၤန့ၣ် လူၤဘၣ်အသး ဒီးအဲၣ်တၢ်မုာ်တၢ်ပၠီၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်ပာ်ဒိၣ်ဝဲ တၢ်ထူးတၢ်တီၤန့ၣ်လီၤ. (ဖး ၁ ကရံၣ်သူး ၂:၁၄ တက့ၢ်.) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်နီၤဖး တၢ်အဘၣ်ဒီးတၢ်အကမၣ် တညီလၢၤဘၣ်. (ဧ့ၤဘြံၤ ၅:၁၁-၁၄) ဒီးအဝဲသ့ၣ် အတၢ်သူၣ်လီသးကွံန့ၣ် ဒံးယံာ်ဒံးအါထီၣ်ဝဲလီၤ. (စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ၅:၁၀) ပဝဲသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဒ်သိးပတၢ်သူၣ်လီသးကွံဒ်အံၤ သုတအိၣ်ထီၣ်တဂ့ၤအဂီၢ် ပကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်. ပမ့ၢ်ဖးလံာ်စီဆှံ ထီဘိန့ၣ် ကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပတြီဆၢတၢ်အဲၣ်ကျိၣ်အဲၣ်စ့ ကန့ၢ်လီၤ. (၁ ပ့းတရူး ၂:၂) ယ့ၣ်ၡူးဆိကမိၣ်ထံဝဲ ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ်ကထါအဃိ မၤနၢၤကွံာ်ဝဲ မုၣ်ကီၤလံၢ်အတၢ်လ့ပစီန့ၣ်လီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပဝဲသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ဒ်သိးပဂ့ၢ်လိာ်ကွံာ် တၢ်အဲၣ်ကျိၣ်အဲၣ်စ့ကန့ၢ်အဂီၢ် ပကဘၣ်မၤထွဲ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ပတၢ်အိၣ်မူအပူၤန့ၣ်လီၤ. (မးသဲ ၄:၈-၁၀) ပမ့ၢ်မၤဒ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်ဒၣ်ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပအဲၣ်ယ့ၣ်ၡူးအါန့ၢ်ဒံး ပအဲၣ်တၢ်ထူးတၢ်တီၤလီၤ.
လၢနတၢ်အိၣ်မူအပူၤ တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ် (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၈)
၁၈. နဆၢတဲာ်လီၤနသးလၢ နကမၤတၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၈ ဖဲယ့ၣ်ၡူးသံကွၢ် စီၤပ့းတရူးလၢ “မ့ၢ်နအဲၣ်ယၤအါန့ၢ် အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်ဧါ” အခါမ့ၢ်ဒၣ် အဝဲသိၣ်လိ စီၤပ့းတရူးလၢ ကပာ်ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤလၢနီၣ်ဂံၢ်တၢန့ၣ်လီၤ. စီၤပ့းတရူးအမံၤအခီပညီန့ၣ် “မ့ၢ်လၢၢ်လီၤ.” မ့ၢ်လၢစီၤပ့းတရူး အိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါအါမးအဃိ အဝဲလီၤဂာ်ဒ် လၢၢ်န့ၣ်လီၤ. (မၤတၢ် ၄:၅-၂၀) မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပဝဲသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ပတၢ်အဲၣ်ခရံာ်န့ၣ် ကဘၣ်ဂၢၢ်ကျၢၤဝဲလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ တၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢ တၢ်လုၢ်အီၣ်သးသမူအဂီၢ်, တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသး ဒီးတၢ်ဃုတၢ်ထူးတၢ်တီၤန့ၣ် ပအဲၣ်ဒိးပာ်အီၤလၢ အလီၢ်အလီၢ်ဒၣ်ဝဲလီၤ. ပမ့ၢ်မၤဒ်အံၤန့ၣ် ဒ်စီၤပ့းတရူးအသိး ပတဲသ့လၢ “ကစၢ်ဧၢ, နသ့ၣ်ညါလၢယအဲၣ်နၤလီၤ.”
^ လံာ်အဆၢ. 14 ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢအမ့ၢ် “Is Your Recreation Beneficial?” in The Watchtower of October 15, 2011, pages 9-12 paragraphs 6-15 တက့ၢ်.
