၁, ၂. (က) တၢ်အဲၣ်ဒီး တၢ်နာ်န့ၣ် ဘျးစဲလိာ်အသးဒ်လဲၣ်. (ခ) ပကတဲသကိး တၢ်သံကွၢ် မနုၤလဲၣ်.

ပပၢ်ယဟိဝၤယွၤ အၢၣ်လီၤဝဲလၢ ကဆိၣ်ဂ့ၤအခ့အပှၤလၢ အတီဒီးအီၤတဖၣ်လီၤ. တၢ်အံၤ မ့ၢ်ဝဲကျဲတဘိလၢ ယဟိဝၤယွၤပာ်ဖျါထီၣ် အတၢ်အဲၣ်လၢပဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ပအဲၣ်အီၤ မ့ၢ်လၢ “အဝဲဒၣ်အဲၣ်ဆိပှၤလီၤ.” (၁ ယိၤဟၣ် ၄:၁၉) ပတၢ်အဲၣ် ယဟိဝၤယွၤ မ့ၢ်ဒိၣ်ထီၣ်န့ၣ် ပတၢ်နာ်အီၤစ့ၢ်ကီး ကအါထီၣ်ဒီး ပကနာ်လၢ အဝဲကဆိၣ်ဂ့ၤ အခ့အပှၤလၢ အအဲၣ်ဝဲသပှၢ်ကတၢၢ်လီၤ.—ဖး ဧ့ၤဘြံၤ ၁၁:၆ တက့ၢ်.

^၂ ယဟိဝၤမ့ၢ်ယွၤလၢ အဟ့ၣ်ခိၣ်ဖးလီၤ. ဒီးတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါအံၤ မ့ၢ်ယွၤအတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါလၢ အရ့ဒိၣ်တခါလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပမ့ၢ်တနာ်လၢကစၢ်ယွၤ ဟ့ၣ်လီၤခိၣ်ဖးလၢ ပှၤလၢအဃုအီၤတဖၣ်ဘၣ်န့ၣ် ပတၢ်နာ်အံၤတလၢပှဲၤဒံးဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. မ့ၢ်လၢ “တၢ်စူၢ်တၢ်နာ်မ့ၢ်တၢ်လၢ အမၤဂၢၢ်မၤကျၢၤ တၢ်လၢပမုၢ်လၢ်” အဃိလီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၁:၁, ခ့ခါစှီၤကျိာ်) တၢ်နာ်န့ၣ် အခီပညီမ့ၢ်ဝဲ နနာ်သပှၢ်ကတၢၢ် လၢကစၢ်ယွၤကဆိၣ်ဂ့ၤ အခ့အပှၤလၢအိၣ်ဒီး တၢ်သးတီတဖၣ်လီၤ. ပအိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် ခိၣ်ဖးန့ၣ် ကကဲဘျုးလၢ ပဂီၢ်ဒ်လဲၣ်. ယဟိဝၤယွၤ ဆိၣ်ဂ့ၤအခ့အပှၤလၢညါတဖၣ် ဒီးစိၤခဲအံၤတဖၣ်ဒ်လဲၣ်. မ်ပကကွၢ်သကိးတက့ၢ်.

၃. ဖဲ မၤလကံ ၃:၁၀ န့ၣ်ကစၢ်ယွၤ အၢၣ်လီၤဝဲဒ်လဲၣ်.

^၃ ယဟိဝၤယွၤအၢၣ်လီၤဝဲလၢကဆိၣ်ဂ့ၤ အခ့အပှၤလၢ အိၣ်ဒီးတၢ်သးတီတဖၣ်လီၤ. အဝဲမၢပှၤလၢ ပကဟ့ၣ်အီၤ တၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ်ဒီး နာ်လၢအဝဲကဆိၣ်ဂ့ၤပှၤန့ၣ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤစံးဝဲ– “ယကအိးထီၣ်မူခိၣ်အတၢ်ထူၣ်ဖျိ, ဒီးလူလီၤန့ၢ်သု လၢတၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤတုၤအလီၢ်တတြီၢ်ဘၣ်, ယတအိးထီၣ်ဘၣ်လဲၣ်န့ၣ် မၤကွၢ်ယၤ” တက့ၢ်. (မၤလကံ ၃:၁၀) ပပာ်ဖျါထီၣ် ပတၢ်စံးဘျုးစံးဖှိၣ် ခီဖျိလၢ ပတူၢ်လိာ် ယဟိဝၤယွၤအတၢ်ကွဲမုာ်လၢ ပကမၤကွၢ်အီၤန့ၣ်လီၤ.

၄. ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ကတိၤလၢ မးသဲ ၆:၃၃ အပူၤန့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ပနာ်အီၤသ့လဲၣ်.

^၄ ယ့ၣ်ၡူးအၢၣ်လီၤ အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်လၢ မ့ၢ်ပာ်ယွၤအဘီအမုၢ်လၢ နီၣ်ဂံၢ်တၢန့ၣ် ယွၤကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်လီၤ. (ဖး မးသဲ ၆:၃၃ တက့ၢ်.) ယ့ၣ်ၡူးတဲဝဲဒ်န့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ညါဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤတဖၣ် ဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဝဲထီဘိအဃိလီၤ. (ယၡါယၤ ၅၅:၁၁) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပဝဲစ့ၢ်ကီး ပမ့ၢ်နာ်ယဟိဝၤယွၤလၢ သူၣ်ဒီဖျၢၣ်သးဒီဖျၢၣ်န့ၣ် ပနာ်သ့လၢ အဝဲကမၤလၢပှဲၤ အတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤလၢအမ့ၢ်– “ယတညိကွံာ်ဘၣ်နၤဘၣ်, ယတလဲၤသဒၣ်ဘၣ်နၤဘၣ်” န့ၣ်လီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၃:၅) ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤအံၤ မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကနာ်ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ကတိၤလၢ မးသဲ ၆:၃၃ အပူၤန့ၣ်လီၤ.

၅. ယ့ၣ်ၡူးစံးဆၢက့ၤ စီၤပ့ၤတရူးအတၢ်သံကွၢ်န့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ကဲထီၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါလၢ ပဂီၢ်လဲၣ်.

^၅ ဘၣ်တဘျီ တၢ်မၢဖိပ့းတရူး သံကွၢ်ယ့ၣ်ၡူးလၢ– “ပဟးသဒၣ်တၢ်ခဲလၢာ်, ဒီးပပိာ်နခံလံ, မၤသးဒ်န့ၣ်ဒီး ပကန့ၢ် တၢ်မနုၤတမံၤလဲၣ်.” (မးသဲ ၁၉:၂၇) စီၤပ့းတရူး သံကွၢ်တၢ်ဒ်အံၤဘၣ်ဆၣ် ယ့ၣ်ၡူးတဒူအီၤဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် ယ့ၣ်ၡူးတဲဝဲ အပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်ဟ့ၣ်လီၤသးအဃိ ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲခိၣ်ဖးလီၤ. တၢ်မၢဖိဒီးပှၤအဂၤလၢ အသးတီတဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကပၢဃုာ်တၢ်ဒီး ယ့ၣ်ၡူးလၢမူခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယ့ၣ်ၡူးစံးဝဲ အခဲအံၤဒၣ်လဲာ် ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤလၢအမ့ၢ်– “ကယဲၢ်ပှၤလၢအဟး သဒၣ်အဟံၣ်အဃီမ့ၢ်ဂ့ၤ, အဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, အဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါမ့ၢ်ဂ့ၤ, အမိၢ် မ့ၢ်ဂ့ၤ, အပၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, အဖိအလံၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, အစံာ်အပျီမ့ၢ်ဂ့ၤ, လၢယမံၤအဃိကိးဂၤဒဲးန့ၣ်, ကန့ၢ်ဘၣ်က့ၤဝဲ အါန့ၢ်အလီၢ်တကယၤ, ဒီးကန့ၢ်ဘၣ်သါတၢ်မူအထူအယိာ်လီၤ.” (မးသဲ ၁၉:၂၉) မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပှၤလၢအပိာ်ယ့ၣ်ၡူးအခံခဲလၢာ် အဝဲသ့ၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ အမိ, အပၢ်, အဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါဒီး အဖိတဖၣ် လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤသ့ဝဲလီၤ. တၢ်လၢပဒိးန့ၢ်ဘၣ်တဖၣ်အံၤ အလုၢ်အပှ့ၤဒိၣ်န့ၢ်ဒံး တၢ်လၢပပာ်တ့ၢ်အီၤတဖၣ်လီၤ.

၆. ဘၣ်မနုၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤ အၢၣ်လီၤဝဲလၢ ကဟ့ၣ်အခ့အပှၤတဖၣ် ခိၣ်ဖးန့ၣ်လဲၣ်.

^၆ ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤအါမး တကးဒံးဘၣ် ပခိးကွၢ်လၢ် တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤဖးဒိၣ်လၢ ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤလၢ ခါဆူညါစ့ၢ်ကီးလီၤ. (၁ တံၤမသံး ၄:၈) မ့ၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ အၢၣ်လီၤဝဲလၢ ကဆိၣ်ဂ့ၤအခ့အပှၤလၢ အတီအလိၤတဖၣ်အဃိ ကဲထီၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢပဂီၢ်ဒ်သိး ပကအိၣ်ဒီး တၢ်တူၢ်န့ၢ်ခီၣ်ကဲ ဖဲပထံၣ်ဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲအခါန့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်နာ်နီၢ်နီၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ “မ့ၢ်ပှၤဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဘျုးလၢ ပှၤလၢအဃုအီၤတဖၣ်န့ၣ်” ပဆဲးတီဒီးအီၤ တုၤအကတၢၢ်ကသ့ဝဲလီၤ.—ဧ့ၤဘြံၤ ၁၁:၆.

၇. တၢ်မုၢ်လၢ်န့ၣ် အလီၤဂာ်ဒီး နီၣ်သက့ၤလၢ ကျဲဒ်လဲၣ်.

^၇ ဖဲယ့ၣ်ၡူးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ကစၢၢ်ခိၣ်အခါ စံးဝဲလၢ– “သူၣ်ခုသးခု, ဒီးသူၣ်ဖှံသးညီတက့ၢ်. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, သုဘျုးအိၣ်ဝဲလၢမူခိၣ်န့ၣ် ဒိၣ်ဝဲလီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, ပှၤမၤအၢမၤနးဝံလၢ အအိၣ်ထီၣ်လၢ သုမဲာ်ညါတဖၣ်ဒ်န့ၣ်အသိးလီၤ.” (မးသဲ ၅:၁၂) ယွၤအခ့အပှၤတနီၤန့ၣ် ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ ခိၣ်ဖးလၢ မူခိၣ်လီၤ. ဒီးမ့မ့ၢ် အဂၤတနီၤန့ၣ် ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲခိၣ်ဖးလၢ ကအိၣ်မူဘၣ်လီၤထူလီၤယိာ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်လီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအလီၤ “သူၣ်ခုသးခု, ဒီးသူၣ်ဖှံသးညီ” လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၇:၁၁; လူၤကၣ် ၁၈:၃၀) ဘၣ်ဆၣ်ပဝဲခဲလၢာ် ပတၢ်မုၢ်လၢ်န့ၣ် လီၤဂာ် “ဒ်သးအနီၣ်သက့ၤအသိး, လၢအစဲဘူးဃာ်ဒီးအိၣ်ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤ” ဝဲန့ၣ်လီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၆:၁၇-၂၀) ဖဲကလံၤမုၢ်လီၤအခါ နီၣ်သက့ၤန့ၣ် မၤဂၢၢ်ကျၢၤဝဲကဘီလီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး ပတၢ်မုၢ်လၢ်န့ၣ် ကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပတၢ်နာ်ကဂၢၢ်ကျၢၤအဂီၢ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် ဖဲပဘၣ်သဂၢၢ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲအဆၢကတီၢ် ကဟ့ၣ်ဆူၣ်ထီၣ် ပဂံၢ်ပဘါစ့ၢ်ကီးလီၤ.

၈. တၢ်မုၢ်လၢ် မၤလီၤစှၤ ပတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီသ့လၢ ကျဲဒ်လဲၣ်.

^၈ ပတၢ်မုၢ်လၢ်န့ၣ် မၤလီၤစှၤ ပတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤသ့ဝဲလီၤ. ဒ်သိမၤဘျ့ထီၣ်ပဖံးအသိး ယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤန့ၣ် မၤမုာ်ထီၣ်က့ၤ ပသးလၢအပှဲၤဒီး တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတဖၣ်လီၤ. ပသ့ၣ်ညါလၢ ပမ့ၢ်ပာ်ထီၣ် ပတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီလၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်န့ၣ် အဝဲကဟုကယာ်ပှၤအဃိ လီၤသူၣ်မံသးမုာ်ဒိၣ်မးလီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၅၅:၂၂) ပနာ်သ့သပှၢ်တၢၢ်လၢယွၤ “မၤအါန့ၢ်ဒိၣ်န့ၢ် ကယဲၢ်ပဃ့တၢ်” လီၤ. (အ့းဖ့းစူး ၃:၂၀) ယဟိဝၤယွၤကမၤစၢၤပှၤ အါအါဂီၢ်ဂီၢ်  တကးဒံးဘၣ် အဝဲကမၤစၢၤပှၤ “အါန့ၢ်ဒိၣ်န့ၢ်” တၢ်လၢပဃ့လီၤ.

၉. ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်.

^၉ ဒ်သိး ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤအဂီၢ် ပဘၣ်နာ်ယဟိဝၤယွၤလၢ သူၣ်ဒီဖျၢၣ်သးဒီဖျၢၣ်ဒီး ဒိကနၣ်အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲတဖၣ်လီၤ. စီၤမိၤၡ့တဲဘၣ် ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိလၢ– “ယွၤကဆိၣ်ဂ့ၤနၤ သပှၢ်တၢၢ်လၢ ထံဧိၤကီၢ်ဧိၤအပူၤလၢ ယွၤနကစၢ်ဟ့ၣ်လီၤနၤလၢ တၢ်န့ၢ်သါလၢ နကမၤန့ၢ်အီၤလီၤ. ထဲနမ့ၢ်ဒိကနၣ် ယွၤနကစၢ် အကလုၢ်အကထါ သပှၢ်တၢၢ်, ဒ်သိးနကပလီၢ်နသးလၢ နကမၤကယဲၢ်တၢ်မၤလိာ်လၢ ယမၤလိာ်နၤလၢ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤလီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, ယွၤနကစၢ် ဆိၣ်ဂ့ၤနၤ, ဒ်အကတိၤတၢ်ဒီးနၤအသိးန့ၣ်” လီၤ. (၅ မိၤၡ့ ၁၅:၄-၆) မ့ၢ်နနာ်နီၢ်နီၢ်လၢ နမ့ၢ်ဆဲးမၤ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤလၢ တၢ်သးတီအပူၤန့ၣ် အဝဲကဆိၣ်ဂ့ၤနၤဧါ. မ့ၢ်, နနာ်အီၤသ့ဝဲလီၤ.

၁၀, ၁၁. ယဟိဝၤယွၤ ဆိၣ်ဂ့ၤစီၤယိၤသးဒ်လဲၣ်.

^၁၀ လံာ်စီဆှံန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကွဲးအီၤလၢ ပဂီၢ်လီၤ. လၢလံာ်စီဆှံအပူၤန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်တၢ်အဒိအါမးလၢ ယွၤဆိၣ်ဂ့ၤဝဲ အခ့အပှၤလၢပျၢၤ လၢအိၣ်ဒီးတၢ်သးတီတဖၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. (ရိမ့ၤ ၁၅:၄) ပှၤလၢအိၣ်ဒီး တၢ်သးတီတဖၣ် အကျါတဂၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲစီၤယိၤသးလီၤ. အဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် ဆါကွံာ်အီၤ လၢကုၢ်အလီၢ် ဒီးလၢခံ အကစၢ်အမါ ကူၣ်အၢအီၤဒီး အဝဲဘၣ်လီၤလၢဃိာ်ပူၤလီၤ. ဖဲစီၤယိၤသးအိၣ်လၢ ဃိာ်ပူၤအခါ မ့ၢ်အဝဲအိၣ်ယံၤဒီး ယဟိဝၤယွၤဧါ. တမ့ၢ်ဘၣ် “ယွၤအိၣ်ဒီးစီၤယိၤသး, ဒီးမၤအီၤလၢ အဘျုးအဖှိၣ်, ဒီးဒုးဘၣ်အီၤလၢတၢ်အဘျုးအဖှိၣ်” လီၤ. လံာ်စီဆှံ စံးဝဲ– “ယွၤအိၣ်ဒီးစီၤယိၤသး, ဒီးအတၢ်မၤန့ၣ် ယွၤဒုးကဲထီၣ်ဝဲလီၤ.” (၁ မိၤၡ့ ၃၉:၂၁, ၂၃) အဝဲထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲဘၣ်ဆၣ် အိၣ်ခိးဝဲ ယဟိဝၤယွၤလၢ တၢ်ဝံသးစူၤအပူၤလီၤ.

^၁၁ နံၣ်တဖၣ်ပူၤကွံာ်အလီၢ်ခံ စီၤပၤဖၤရိၤ ဒုးဟးထီၣ်ကွံာ် စီၤယိၤသးလၢ ဃိာ်ပူၤဒီး ကုၢ်လၢအိၣ်ဒီး တၢ်ဆီၣ်လီၤသးတဂၤအံၤ ကဲထီၣ်ဝဲပှၤအဒိၣ်ကတၢၢ် ခံဂၤတဂၤလၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူးအပူၤလီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၄၁:၁, ၃၇-၄၃) ဖဲစီၤယိၤသးဒီး အမါ အဖိအိၣ်ခံဂၤအခါ “စီၤယိၤသးယုၢ်ဝဲအဖိဝဲၢ်ကိအမံၤလၢ မနၤၡ့ၤလီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, ယွၤဒုးသးပ့ၤနီၣ်ယၤလၢ ယတၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤခဲလၢာ်, ဒီးယပၢ်အပှၤဟံၣ်ဖိခဲလၢာ်လီၤ. ဒီးအဖိခွါခံဂၤတဂၤန့ၣ် ယုၢ်ဝဲအမံၤလၢ အ့ဖရဲၣ်လီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, ယွၤဒုးသၣ်ထီၣ်ယၤ လၢယတၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်အကီၢ်ပူၤလီၤ.” (၁ မိၤၡ့ ၄၁:၅၁, ၅၂) ယဟိဝၤယွၤဆိၣ်ဂ့ၤဝဲ စီၤယိၤသးအတၢ်သးတီဒီး စီၤယိၤသးမၤပူၤဖျဲးဝဲ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိဒီး ပှၤအဲၤကူပတူးဖိတဖၣ်လၢ တၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိန့ၣ်လီၤ. ဒီးစီၤယိၤသးသ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပှၤလၢဟ့ၣ်အီၤခိၣ်ဖးဒီး ဆိၣ်ဂ့ၤအီၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲယဟိဝၤယွၤန့ၣ်လီၤ.— ၁ မိၤၡ့ ၄၅:၅-၉.

၁၂. ဖဲယ့ၣ်ၡူးဘၣ်တၢ်မၤကွၢ်အီၤအခါ အဝဲဆဲးအိၣ်ဒီးတၢ်သးတီဒ်လဲၣ်.

^၁၂ ယ့ၣ်ၡူးစ့ၢ်ကီး အဝဲဘၣ်သဂၢၢ်ဒီး တၢ်မၤကွၢ်အါမံၤ ဘၣ်ဆၣ်တီဝဲဒီး ယဟိဝၤယွၤတုၤအကတၢၢ်အဃိ ယွၤဟ့ၣ်အီၤခိၣ်ဖးလီၤ. ဒ်သိးယ့ၣ်ၡူး ကအိၣ်ဒီးတၢ်သးတီအဂီၢ် တၢ်မနုၤမၤစၢၤအီၤလဲၣ်. လံာ်စီဆှံပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ– “အဝဲဒၣ်ဒိးထူၣ်စုညါ, ဒီးပာ်တၢ်မဲာ်ဆှးလၢတၢ်နီတမံၤဘၣ်, လၢတၢ်သးခုအိၣ် ပာ်လီၤအသးလၢ အမဲာ်ညါအဃိ” လီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၂:၂) ယ့ၣ်ၡူးန့ၣ် မၤလၤကပီၤဘၣ်ဝဲ ယွၤအမံၤအဃိ အသးခုဝဲဒိၣ်မးလီၤ. ဒီးအဝဲန့ၢ်ဘၣ်ဝဲခိၣ်ဖးလၢအမ့ၢ် အပၢ်အတၢ်ဘၣ်သးဒီး မူဒါလီၤဆီတဖၣ်လီၤ. လံာ်စီဆှံတဲဝဲလၢ အဝဲ “ဆ့ၣ်နီၤဝဲလၢယွၤ အလီၢ်ပစိာ် အစုထွဲတခီလီၤ”  တကးဒံးဘၣ် “ယွၤပာ်ထီၣ်ထီအီၤ, ဒီးဟ့ၣ်အမံၤဒိၣ်န့ၢ် ကယဲၢ်တၢ်အမံၤခဲလၢာ်” လီၤ.— ဖံလံးပံၤ ၂:၉.

၁၃, ၁၄. ဖဲပမၤတၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ်အခါ အဝဲတူၢ်ဘၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်.

^၁၃ တၢ်တမံၤလၢ်လၢ်လၢ ပမၤလၢ ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ်န့ၣ် ပနာ်သ့သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ အဝဲပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဝဲလီၤ. ဖဲပတၢ်နာ်န့ၢ်လီၤသးတအိၣ်ဘၣ်ဒီး ပသးဒ့ဒီးအခါအဝဲနၢ်ပၢၢ်ပှၤလီၤ. ဒီးဖဲပသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤတၢ်လၢ ပတၢ်ဖံးတၢ်မၤအဂီၢ် မ့တမ့ၢ် လၢပကလုၢ်အီၣ်လုၢ်အီ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂီၢ်အခါ အဝဲကဟုကယာ်ပှၤလီၤ. တကးဒံးဘၣ် မ့ၢ်လၢပတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ တဂ့ၤဘၣ်ဒီး ပသူၣ်လီၤဘှံးသးလီၤတီၤအဃိ ပမၤအတၢ်မၤတန့ၢ် ဒ်လၢညါအသိးလၢၤဘၣ်န့ၣ် အဝဲနၢ်ပၢၢ်စၢၤပှၤလီၤ. ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲသနာ်က့ ပတီဒီးအီၤအဃိ ပနာ်သ့သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဝဲ ပတၢ်သးတီန့ၣ်လီၤ.—ဖး ဧ့ၤဘြံၤ ၆:၁၀, ၁၁ တက့ၢ်.

^၁၄ သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်စ့ၢ်ကီးလၢ ယဟိဝၤန့ၣ် မ့ၢ်ယွၤလၢ “အနၢ်ဟူတၢ်ဘါထုကဖၣ်” တက့ၢ်. ဖဲပဃ့ဘါထုကဖၣ်အခါ ပနာ်သ့လၢ ယွၤကဒိကနၣ်ပှၤလီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၆၅:၂) ဒ်သိးပကအိၣ်ဘူးဒီး “တၢ်သးကညီၤအပၢ်, ဒီးတၢ်မၤမုာ်ခဲလၢာ်အကစၢ်” အဂီၢ် အဝဲဟ့ၣ်ပှၤ တၢ်လၢပလိၣ်ဘၣ်တဖၣ်လီၤ. တဘျီတခီၣ် ယဟိဝၤယွၤကသူဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်ဒ်သိး ကမၤစၢၤပှၤအဂီၢ်လီၤ. (၂ ကရံၣ်သူး ၁:၃) ဖဲပပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သးကညီၤလၢ ပှၤဂၤအဖီခိၣ်အခါ ယဟိဝၤယွၤအသးခုဝဲဒိၣ်မးလီၤ. “ပှၤလၢအသးကညီၤ ပှၤဖှီၣ်ဖိန့ၣ် ဒုးလိၢ်တၢ်လၢယွၤလီၤ. ဒီးတၢ်လၢအမၤဂ့ၤတၢ်န့ၣ် ယွၤကဟ့ၣ်ကၣ်အီၤလီၤ.” (ကတိၤဒိ ၁၉:၁၇; မးသဲ ၆:၃, ၄) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲပဟ့ၣ်တၢ်ညီဒီး ပမၤစၢၤပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အခါ ယဟိဝၤယွၤထံၣ်ဝဲဒ် ပဒုးလိၢ်တၢ်လၢအီၤလီၤ. ဒီးအဝဲအၢၣ်လီၤဝဲ လၢကဆိၣ်ဂ့ၤပှၤလီၤ.

၁၅. နခိးကွၢ်လၢ် ခိၣ်ဖးမနုၤတမံၤလဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤလၢ တၢ်မၤလိအခီၣ်ထံး တက့ၢ်.)

^၁၅ ခရံာ်ဖိလၢ အဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကန့ၢ်ဘၣ်ခိၣ်ဖးလၢအမ့ၢ် “တၢ်တီတၢ်လိၤ အခိၣ်သလုး” လၢယ့ၣ်ၡူးအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. (၂ တံၤမသ့း ၄:၇, ၈) ဘၣ်ဆၣ် နတၢ်မုၢ်လၢ်မ့ၢ်တဒ်သိးဒီး အဝဲသ့ၣ်သနာ်က့ တမ့ၢ်လၢယွၤပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤနၤ စှၤန့ၢ်ဒံးအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်. ယ့ၣ်ၡူးအ “သိလၢအဂုၤအဂၤ” လၢအကကွဲၢ်တဖၣ် အိၣ်ခိးကွၢ်လၢ်ဝဲ တၢ်မူအထူအယိာ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ပၤရဒံစူး လၢတၢ်သးဆူၣ်အပူၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဝဲသ့ၣ် “ကမုာ်လၤတၢ်လၢ တၢ်ဃူတၢ်ဖိးအါအါကလဲာ်အပူၤလီၤ.” —ယိၤဟၣ် ၁၀:၁၆; စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၇:၁၁.

၁၆. လၢ ၁ ယိၤဟၣ် ၃:၁၉, ၂၀ အပူၤ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါဒ်လဲၣ်

^၁၆ တဘျီတခီၣ် ပကတူၢ်ဘၣ်လၢပတမၤ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤ အါအါဘၣ်. မ့တမ့ၢ် ပကဆိကမိၣ်ဘၣ်လၢ တၢ်လၢယမၤတဖၣ်အံၤ မ့ၢ်အဘၣ်ယဟိဝၤယွၤအသးဧါ. ဒီးဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကတူၢ်ဘၣ်လၢ ပတတုၤထီၣ်ထီၣ်ဘး မ့တမ့ၢ် ပတကြၢးဒီး တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤနီတမံၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ပတဘၣ်သးပ့ၤနီၣ်လၢ “ယွၤဒိၣ်န့ၢ်ပသး, ဒီးသ့ၣ်ညါတၢ်ခဲလၢာ်” န့ၣ်ဘၣ်. (ဖး ၁ ယိၤဟၣ် ၃:၁၉, ၂၀ တက့ၢ်.) ပမ့ၢ်မၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤလၢ တၢ်နာ်ဒီးတၢ်အဲၣ်အဃိန့ၣ် ပနာ်သ့သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ အဝဲကဆိၣ်ဂ့ၤပှၤလီၤ. ပမ့ၢ်တူၢ်ဘၣ်လၢ တၢ်လၢပမၤတဖၣ် မ့ၢ်တၢ်ဆံးဆံးဖိဒၣ်လဲာ် အဝဲကဆိၣ်ဂ့ၤပှၤလီၤ.— မၢ်ကူး ၁၂:၄၁-၄၄.

၁၇. ခိၣ်ဖးလၢ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်ခဲအံၤတနီၤန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်.

^၁၇ ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ ပအိၣ်ဘၣ်လၢ မုၣ်ကီၤလံၢ်အတၢ်ပၢလၢ အအၢအသီအဖီလာ်ဒၣ်လဲာ် ယဟိဝၤယွၤဆိၣ်ဂ့ၤ အခ့အပှၤတဖၣ်လီၤ. ဒ်သိးပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်လၢအဘၣ်ဃးဒီးယွၤဒီး တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ် ဒ်ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အအိၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်အသိး ကစၢ်ယွၤကတဲာ်ကတီၤန့ၢ်ပှၤ လၢလၢပှဲၤပှဲၤလီၤ. (ယၡါယၤ ၅၄:၁၃) ဒ်ယ့ၣ်ၡူး အၢၣ်လီၤဝဲအသိး  ခဲအံၤယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်ပှၤခိၣ်ဖးခီဖျိ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်လၢအအိၣ်ဒီး တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံန့ၣ်လီၤ. (မၢ်ကူး ၁၀:၂၉, ၃၀) တကးဒံးဘၣ် ပှၤလၢအဃုယွၤနီၢ်နီၢ်န့ၣ် ကဒိးနၢ်ဘၣ်ဝဲခိၣ်ဖးလၢအမ့ၢ် တၢ်မုာ်တၢ်ခုၣ်, တၢ်ဃူတၢ်ဖိးဒီး တၢ်သူၣ်ခုသးခုန့ၣ်လီၤ.—ဖံလံးပံၤ ၄:၄-၇.

၁၈, ၁၉. ယဟိဝၤယွၤအခ့အပှၤတဖၣ် ထံၣ်ဝဲခိၣ်ဖးလၢအဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲန့ၣ် ဒ်လဲၣ်.

^၁၈ လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤအခ့အပှၤတဖၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲခိၣ်ဖးလၢ အပၢ်ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်လီၤ. အဒိ, ဘံၤယါခၤလၢ အအိၣ်လၢကီၢ်ကၠၢမနံၣ်တဂၤ စံးဝဲလၢ– “ယစံးဘျုးဘၣ် ယဟိဝၤယွၤဒိၣ်မးလၢ အဝဲမၤစၢၤယၤဒီး အိၣ်ဒီးယၤကိးနံၤဒဲးအဃိလီၤ. ဟီၣ်ခိၣ်အံၤပှဲၤဝဲဒီး တၢ်သဘံၣ်သဘုၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ဟးဂီၤသးဟးဂီၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ယရ့ဒီး ယဟိဝၤယွၤ ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်ဒီး ယအိၣ်လၢ အတၢ်ကဟုကယာ် အဖီလာ်အဃိ ယတတူၢ်ဘၣ်တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီဘၣ်. ဖဲယဟ့ၣ်လီၤယသးလၢ အဂီၢ်တဘျီလၢ်လၢ်န့ၣ် အဝဲဆိၣ်ဂ့ၤက့ၤယၤ အစးတကယၤလီၤ.”

^၁၉ ဆိကမိၣ်ကွၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ဖီလၤလၢအသးအိၣ် ၇၀ ဒီးအိၣ်လၢ ကီၢ်ခဲနဒၤ တဂၤအဂ့ၢ်တက့ၢ်. အဝဲအိၣ်ဒီး စပါနၤ ဘံၣ်ဖံဒၣ် (spina bifida) လၢအမ့ၢ် ပျိၢ်ဃံတၢ်ဆါတကလုာ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲတဲဝဲလၢ လၢတၢ်ဆါအံၤအဃိ ယဟူးယဂဲၤ တန့ၢ်အါအါဘၣ် ဘၣ်ဆၣ် ယတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤန့ၣ် တလီၤစၢ်ဘၣ်. တဲစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ– “ယမၤတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤလၢ ကျဲအဂၤဒ်သိးဒီး တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ လီတဲစိ မ့တမ့ၢ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်တပူၤလၢ်လၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးယကအိၣ်ဒီး တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါအဂီၢ် ယဖးက့ၤလံာ်စီဆှံအဆၢ ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတနီၤလၢ ယကွဲးနီၣ်ဃာ်အီၤတဖၣ် ခဲအံၤခဲအံၤလီၤ. ယလံာ်ကွဲးနီၣ်အံၤ ယကိးအီၤလၢ ‘ကသံၣ်ဂံၢ်ဘါ’ လီၤ. ပမ့ၢ်သးစၢၢ်ဆၢ ယွၤအတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤန့ၣ် တၢ်လၢပတူၢ်ဘၣ်တဖၣ် ကမ့ၢ်ဝဲတၢ်တစိၢ်တလီၢ်လီၤ. လၢတၢ်အိၣ်သး ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ ယဟိဝၤယွၤ အိၣ်ကတဲာ်ကတီၤအသးလၢကမၤစၢၤပှၤလီၤ.” ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နတၢ်အိၣ်သးန့ၣ် တလီၤဂာ်လိာ်အသးဒီး ဘံၤယါခၤဒီးဖီလါဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ဆိကမိၣ်ထီၣ် ကျဲလၢယဟိဝၤယွၤ ဆိၣ်ဂ့ၤနၤဒီး ပှၤလၢနခိၣ်နဃၢၤတဖၣ် ဒ်လဲၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. နမ့ၢ်ဆိကမိၣ်ထီၣ်က့ၤလၢ အခဲအံၤ ယဟိဝၤယွၤဆိၣ်ဂ့ၤ နၤဒ်လဲၣ်ဒီး ခါဆူညါစ့ၢ်ကီး အဝဲကဆိၣ်ဂ့ၤနၤဒ်လဲၣ်န့ၣ် အဘျုးကအိၣ်လၢနဂီၢ်လီၤ.

၂၀. ပမ့ၢ်ဆဲးမၤ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤလၢ တၢ်သးတီအပူၤန့ၣ် ပခိးကွၢ်လၢ်ခိၣ်ဖးမနုၤသ့ဝဲလဲၣ်.

^၂၀ တဘၣ်သးပ့ၤနီၣ်လၢ နတၢ်ဃ့ဘါထုကဖၣ်လၢ သူၣ်ဒီဖျၢၣ်သးဒီဖျၢၣ်န့ၣ် “အိၣ်ဒီးအဘူးအလဲဒိၣ်ဒိၣ်ကလဲာ်” န့ၣ်တဂ့ၤ. နနာ်သ့လၢ န “မၤဖဲယွၤအသးဝံၤ” နက “န့ၢ်ဘၣ်တၢ်စံးပာ်တဖၣ်လီၤ.” (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၀:၃၅, ၃၆) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ မ်ပမၤဆူၣ်ထီၣ်ပတၢ်နာ်ဒီး ဂုာ်ကျဲးစၢး မၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤလၢ အဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ်တက့ၢ်. ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် ပနာ်သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤကဟ့ၣ်ပှၤခိၣ်ဖးလီၤ.—ဖး ကလီးစဲ ၃:၂၃, ၂၄ တက့ၢ်.