တၢ်မၤလိ ၅၀
တၢ်သးဝံၣ် ၁၃၅ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဃ့ကညးလၢ “ဖိခွါဧၢ, အိၣ်ဒီးတၢ်ကူၣ်သ့”
ဒ်သိးနဖိတဖၣ် အတၢ်နာ်ကဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်အဂီၢ် နမၤစၢၤအီၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်
“သုကသ့ၣ်ညါလီၤသုသး လီၤတံၢ်လီၤဆဲးလၢ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ဘၣ်သးန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအဂ့ၤ, တၢ်လၢအကြၢးဝဲဘၣ်ဝဲ ဒီးတၢ်လၢအလၢအပှဲၤ.”—ရိ ၁၂:၂.
တၢ်ဂ့ၢ်မိၢ်ပှၢ်
တၢ်မၤလိတခါအံၤ အိၣ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ကမၤစၢၤမိပါဒ်သိး အဝဲသ့ၣ် ကတဲသကိးတၢ်ဒီးအဖိ ဘၣ်ဃးဒီး လံာ်စီဆှံ, ကစၢ်ယွၤအဂ့ၢ် ဒီးကမၤစၢၤအဖိဒ်သိး အတၢ်နာ်ကဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်.
၁-၂. ဖဲနဖိသံကွၢ်နၤ ဘၣ်ဃးဒီး ပတၢ်စူၢ်တၢ်နာ် အဂ့ၢ်အခါ နကမၤဒ်လဲၣ်.
မိပါအါဂၤ ကကွၢ်လုၢ်ဒိၣ်ထီၣ်အဖိအဂီၢ် တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢာ်အါမး. နမ့ၢ်ကဲမိပါန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါလၢ နဂုာ်ကျဲးစၢး မၤစၢၤနဖိ ဒ်သိးအတၢ်နာ် ကဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ဒီးနမၤဒ်န့ၣ်အဃိ ယဟိဝၤယွၤ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲ. (၅ မိၤ ၆:၆, ၇) ဖဲနဖိဒိၣ်ထီၣ်အခါ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နဖိကသံကွၢ်နၤ ဘၣ်ဃးဒီး ပတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အဂ့ၢ် ဒ်သိးဒီး ဘၣ်မနုၤအဃိ ကစၢ်ယွၤ ဟ့ၣ်လီၤပှၤ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဘျၢ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်သကဲာ်ပဝးလဲၣ်.
၂ နဖိသံကွၢ်နၤ ဒ်အံၤအဃိ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကဆိကမိၣ်လၢ အတနာ်လံာ်စီဆှံ ဒီးကစၢ်ယွၤ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးဒံးဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် နီၢ်ကီၢ်န့ၣ် ဒ်သိး ဖိသၣ်တဂၤ အတၢ်နာ် ကဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်အဂီၢ် အကဘၣ်သံကွၢ်တၢ်. (၁ ကရံၣ် ၁၃:၁၁) အဃိ နတလိၣ် ဘၣ်ယိၣ်တၢ်ဘၣ်. ဖဲနဖိသံကွၢ်နၤ ဒ်န့ၣ်အခါ မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် ဒ်သိး အကဆိကမိၣ်ထံတၢ် ဒီးအကမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် အတၢ်နာ် ကစၢ်ယွၤ ဒီးလံာ်စီဆှံ.
၃. လၢတၢ်မၤလိအံၤ ပကတဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၃ လၢတၢ်မၤလိအံၤ ပကတဲသကိး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တနီၤလၢ ကမၤစၢၤမိပါဒ်သိး အဝဲသ့ၣ် ကမၤစၢၤအဖိလၢ (၁) အဖိကမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်အတၢ်နာ် ဘၣ်ဃးဒီး ကစၢ်ယွၤ ဒီးလံာ်စီဆှံ, (၂) အဖိကပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ လံာ်စီဆှံအတၢ်ဘျၢ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်သကဲာ်ပဝး, (၃) အဖိကတဲဖျါထီၣ် အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အဂ့ၢ်. ပကတဲသကိးစ့ၢ်ကီး ဘၣ်ဃးဒီး ဘၣ်မနုၤအဃိ အဂ့ၤလၢ ဖိသၣ်တဖၣ် ကသံကွၢ်တၢ်လဲၣ်. ဒီးပကတဲသကိး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တနီၤလၢ ကမၤစၢၤမိပါ ဒ်သိး အကတဲသကိးတၢ်ဒီးအဖိ ဘၣ်ဃးဒီး ပတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အဂ့ၢ်.
မၤစၢၤနဖိဒ်သိး အကမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် အတၢ်နာ် ကစၢ်ယွၤ ဒီးလံာ်စီဆှံ
၄. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နဖိကသံကွၢ်နၤ တၢ်သံကွၢ်မနုၤလဲၣ် ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်.
၄ နတအိၣ်ဖျဲၣ်လီၤဒီး တၢ်နာ်ဘၣ် ဒီးနဖိစ့ၢ်ကီး တအိၣ်ဖျဲၣ်လီၤဒီး တၢ်နာ်ဘၣ်. အဃိ နတဘၣ် ဆိကမိၣ်လၢ နဖိကနာ်တၢ် ဒ်သိးဒီးနၤဘၣ်. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နဖိကသံကွၢ်နၤလၢ ‘ကစၢ်ယွၤ အိၣ်နီၢ်ကီၢ်န့ၣ် ယသ့ၣ်ညါ ကသ့ဒ်လဲၣ်. တၢ်လၢ လံာ်စီဆှံတဲဝဲန့ၣ် ယနာ်သ့ သပှၢ်တၢၢ်ဧါ.’ နီၢ်ကီၢ်န့ၣ် လံာ်စီဆှံ ဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤလၢ ပကသံကွၢ်တၢ်. လံာ်စီဆှံ တဲဝဲလၢ “တၢ်တမံၤဂ့ၤ တမံၤဂ့ၤ မ့ၢ်အဘၣ်ဧါ တဘၣ်ဧါန့ၣ် ဃုသ့ၣ်ညါအီၤ လီၤတံၢ်လီၤဆဲးတက့ၢ်.” ဒီးလံာ်စီဆှံ ဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤလၢ ပကသူ “တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢ [ပ] ကပဲာ်ထံနီၤဖးတၢ်.” (၁ သ့း ၅:၂၁; ရိ ၁၂:၁) အဃိ ဒ်သိး နဖိအတၢ်နာ် ကဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်အဂီၢ် နကဘၣ်မၤစၢၤအီၤဒ်လဲၣ်.
၅. ဒ်သိး နဖိ အတၢ်နာ်လံာ်စီဆှံ ကဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်အဂီၢ် နမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် ကသ့ဒ်လဲၣ်. (ရိမ့ၤ ၁၂:၂)
၅ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါနဖိလၢ ကဃုသ့ၣ်ညါ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ လၢအနီၢ်ကစၢ်. (ဖး ရိမ့ၤ ၁၂:၂.) ဖဲနဖိသံကွၢ်တၢ်အခါ ဟံးန့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ် ဒီးမၤစၢၤအီၤလၢ အကဃုတၢ်စံးဆၢလၢ ပတၢ်ကရၢကရိ လံာ်လဲၢ်တဖၣ်အပူၤ. အဒိ မၤစၢၤအီၤလၢ အကသူတၢ်ပီးတၢ်လီ ဒ်သိးဒီး တၢးထီခိးတၢ် လံာ်ရဲၣ်လီၤလၢ လံာ်လဲၢ်တဖၣ်အဂီၢ် ဒီး လံာ်နဲၣ်ကျဲလၢ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် ကဃုသ့ၣ်ညါတၢ်အဂီၢ်. လၢလံာ်နဲၣ်ကျဲလၢ ပကဃုသ့ၣ်ညါတၢ်အဂီၢ်န့ၣ် အိၣ်ဒီး တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီ လၢအမ့ၢ် “လံာ်စီဆှံ.” ဝံၤဒီး နမ့ၢ်ကွၢ်လၢ အဖီလာ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီဖိ လၢအမ့ၢ် “ကွဲးအသးလၢ ယွၤအသးစီဆှံ.” အဃိ နသူလံာ်အံၤ ဒီးမၤစၢၤနဖိလၢ အကထံၣ်န့ၢ် တၢ်အုၣ်သးလၢ လံာ်စီဆှံန့ၣ် အကဲဝဲ “ကစၢ်ယွၤ အကလုၢ်ကထါ” သ့. (၁ သ့း ၂:၁၃) အဒိ နဖိမ့ၢ်ဃုသ့ၣ်ညါ ဘၣ်ဃးဒီး ပှၤအၤၡူၢ်ဖိအဝ့ၢ်လၢပျၢၤ လၢအမ့ၢ် ဝ့ၢ်နံၤနဝ့ အဂ့ၢ်န့ၣ် အကသ့ၣ်ညါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. လၢညါ ပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တနီၤ လၢအဘၣ်ဃးဒီး လံာ်စီဆှံန့ၣ် တဲဝဲလၢ ဝ့ၢ်နံၤနဝ့ တအိၣ်နီတဘျီဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲ ၁၈၅၀ ဃၣ်ဃၣ်န့ၣ် ပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တဖၣ် ခူၣ်ထီၣ်ဝဲ ဝ့ၢ်နံၤနဝ့ အတၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤအဃိ အဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ လံာ်စီဆှံတဲတၢ်န့ၣ် အဘၣ်. (ဖါ ၂:၁၃-၁၅) တကးဒံးဘၣ် နဖိမ့ၢ်ဖး တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီလၢ “မ့ၢ်နသ့ၣ်ညါဧါ” လၢအအိၣ်လၢ လါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ် ၂၀၂၁ တၢးထီခိးတၢ် အပူၤန့ၣ် အကသ့ၣ်ညါအါထီၣ်ဝဲ ဘၣ်ဃးဒီး ဝ့ၢ်နံၤနဝ့ အတၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤန့ၣ် မၤလၢပှဲၤထီၣ်ဝဲ ဝံအတၢ်စံးပာ်ဒ်လဲၣ်အဂ့ၢ်. ဝံၤဒီး ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ နဖိဒ်သိး အကထိၣ်သတြီၤဝဲ တၢ်လၢ ပတၢ်ကရၢကရိ လံာ်လဲၢ်တဲဝဲ ဒီးလံာ်လဲၢ်အဂၤတဖၣ် တဲဝဲန့ၣ် အဘၣ်လိာ်သးဒ်လဲၣ်. အမ့ၢ်မၤဝဲဒ်န့ၣ်န့ၣ် အတၢ်နာ်လံာ်စီဆှံ ကဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်.
၆. ဒ်သိး နဖိကနာ်ဝဲလၢ လံာ်စီဆှံတဲတၢ်ဘၣ်အဂီၢ် နမၤစၢၤအီၤလၢ ကဆိကမိၣ်ထံတၢ် သ့ဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ဂီၤ.)
၆ ဒ်သိးနဖိကနာ်ဝဲလၢ လံာ်စီဆှံ တဲတၢ်ဘၣ်အဂီၢ် မၤစၢၤအီၤလၢ အကဆိကမိၣ်ထံတၢ်. မိပါတဖၣ် ကဘၣ်ဃုကျဲလၢ ကတဲသကိးတၢ်ဒီးအဖိ ဘၣ်ဃးဒီး လံာ်စီဆှံ မ့တမ့ၢ် တၢ်နာ်ကစၢ်ယွၤအဂ့ၢ်. ဒီးမိပါတဖၣ် မ့ၢ်လဲၤဟးစၢၤအဖိလၢ တၢ်ကွၢ်ကီအလီၢ်, ဖီကရၢၢ် ဒီးလၢယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် အဝဲၤတြၢ်န့ၣ် ကမၤစၢၤအီၤလၢ အကသိၣ်လိအဖိ ဒ်သိးအဖိကဆိကမိၣ်ထံတၢ်. အဒိ ယဟိဝၤယွၤအမံၤ အိၣ်လၢ ပှၤမိၤအးဖိ အလၢၢ်အလိၤန့ၣ် နဖိသ့ၣ်ညါဝဲဧါ. ပှၤမိၤအးဖိ အလၢၢ်တဖျၢၣ်အံၤ အိၣ်အနံၣ် ၃,၀၀၀ လံ. ဒီးလၢၢ်တဖျၢၣ်အံၤ အိၣ်လၢကီၢ်ဖြၣ်စ့ၣ် အတၢ်ကွၢ်ကီအလီၢ်. တကးဒံးဘၣ် ပှၤမိၤအးဖိ အလၢၢ်လၢ ပှၤတ့ဒိအီၤန့ၣ် အအိၣ်လၢ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး အဝဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ် ဝီဝံး, နူယီး. လၢၢ်အံၤ အိၣ်လၢ ပှၤဒုးနဲၣ် “လံာ်စီဆှံ ဒီးကစၢ်ယွၤအမံၤ” အလီၢ်. ဒီးလၢလၢၢ်အံၤအလိၤန့ၣ် အိၣ်ဒီး ပှၤမိၤအးဖိ အစီၤပၤမ့ၡၤ လၢအထီဒါ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိအဂ့ၢ်. ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ် လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲစ့ၢ်ကီး. (၂ စီၤပၤ ၃:၄, ၅) အဃိ ဖဲနဖိလဲၤဟးလၢ တၢ်ကွၢ်ကီအလီၢ် လၢအနီၢ်ကစၢ် မ့တမ့ၢ် ကွၢ်ဝဲလၢ အ့ၤထၢၤနဲၣ် အပူၤအခါ နဖိမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်အုၣ်သးတဖၣ်အံၤန့ၣ် အကသ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲလၢ တၢ်ကဲထီၣ်သးလၢ အပူၤကွံာ်န့ၣ် အဘၣ်လိာ်သးဒီး တၢ်လၢလံာ်စီဆှံတဲဝဲ သပှၢ်တၢၢ်.—ထိၣ်သတြီၤဒီး ၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၉:၆.
မၤစၢၤနဖိဒ်သိး အကမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် အတၢ်နာ် ကစၢ်ယွၤ ဒီးလံာ်စီဆှံ ခီဖျိ တဲသကိး တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢပျၢၤ လၢအပာ်ဖျါထီၣ်လၢ တၢ်လၢလံာ်စီဆှံတဲဝဲန့ၣ် အဘၣ် (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၆)
၇-၈. (က) တၢ်ဘၣ်တ့ အက့ၢ်အဂီၤ လၢအလီၤထုးန့ၢ်သး တနီၤန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. တဲဖျါထီၣ် တၢ်အဒိ. (ကွၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ဂီၤ.) (ခ) ဒ်သိး နဖိကနာ်ဝဲလၢ တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ် အိၣ်ဝဲနီၢ်ကီၢ်အဂီၢ် နသံကွၢ်အီၤ တၢ်သံကွၢ်မနုၤသ့လဲၣ်.
၇ မၤစၢၤနဖိလၢ ကဆိကမိၣ်ထံ တၢ်ဘၣ်တ့အဂ့ၢ်. ဖဲနလဲၤဒီးနဖိလၢ ဖီကရၢၢ် မ့တမ့ၢ် နမၤတၢ်ဒီးနဖိလၢ ကရၢၢ်ပူၤအခါ မၤစၢၤအီၤလၢ အကကွၢ် ဒီးဆိကမိၣ်ထံ တၢ်ဘၣ်တ့လၢ အလီၤထုးန့ၢ်သး တခါခါ. နမ့ၢ်မၤစၢၤနဖိ ဒ်အံၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ကသ့ၣ်ညါထီၣ်ဝဲလၢ ပှၤတ့လီၤတၢ်လၢ အဖၠဲးဒိၣ်မးအိၣ်ဝဲတဂၤ. အဒိ တၢ်ဘၣ်တ့ အက့ၢ်အဂီၤလၢ အတရံးသး တဝီဝံၤတဝီန့ၣ် ပှၤစဲအ့ၣ်ဖိ ဃုသ့ၣ်ညါဝဲအဂ့ၢ် အိၣ်တဘျုးနံၣ်လံ. ပှၤစဲအ့ၣ်ဖိတဂၤ လၢအမံၤမ့ၢ် နံၣ်ခိလဲး ဖမ့လံး တဲဝဲလၢ တၢ်ဘၣ်တ့ အက့ၢ်အဂီၤလၢ အတရံးသး တဝီဝံၤတဝီန့ၣ် လီၤဂာ်ဒ်သိးဒီး နီၣ်ဂံၢ်လၢ အပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သး တဆီဝံၤတဆီ ဒီးနီၣ်ဂံၢ်န့ၣ် ဟဲအါထီၣ်. နီၣ်ဂံၢ်လၢ အပာ်ဖှိၣ်ထီၣ်သးတဖၣ်အံၤ ပှၤကိးဝဲလၢ ဖံးဘိၤနါခၠံး (Fibonacci). တၢ်ဘၣ်တ့ အက့ၢ်အဂီၤလၢ အတရံးသး တဝီဝံၤတဝီန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်အီၤလၢ တၢ်ဘၣ်တ့အါမးအကျါ ဒ်သိးဒီး ဆၣ်အကရူၢ်တဖၣ်, ချိၣ်ကုတဖၣ်, တၢ်မုၢ်တၢ်ဘိ တနီၤအလိၤ ဒီးလၢဖီဒၢမုၢ်အလိၤ. a
၈ လၢကၠိန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နဖိကမၤလိဘၣ် တၢ်ဘၣ်တ့ အက့ၢ်အဂီၤ လၢအဂၤ အိၣ်အါမးဒံး. အဒိ သ့ၣ်ထူၣ်အါတက့ၢ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးအတြၢ်ခံတြၢ် ဒီးလၢအတြၢ်အလိၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးအဒ့ ဒီးလၢအဒ့အလိၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးအဒ့ဖိပြံတဖၣ်. တၢ်ဘၣ်တ့ အက့ၢ်အဂီၤလၢ အရဲၣ်လီၤသး တဆီဘၣ်တဆီ ဒ်အံၤန့ၣ် အိၣ်ဝဲဒီဒူၣ်ညါ. တၢ်ဘၣ်တ့ အက့ၢ်အဂီၤတဖၣ်အံၤ မတဂၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲလဲၣ်. နဖိမ့ၢ်ဆိကမိၣ်ထံဝဲ တၢ်ဘၣ်တ့အက့ၢ်အဂီၤလၢ အလီၤကမၢကမၣ်တဖၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် ကမၤစၢၤအီၤဒ်သိး အတၢ်နာ်ကဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ဒီးအကနာ်ဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤ တ့လီၤတၢ်ခဲလၢာ်. (ဧ့ၤ ၃:၄) ဒီးဖဲနဖိ ဒိၣ်ထီၣ်အခါ မၤစၢၤစ့ၢ်ကီးအီၤဒ်သိး အကနၢ်ပၢၢ်ဝဲလၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ အရ့ဒိၣ်လၢ ပကဒိကနၣ်ဒီးမၤထွဲ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်မၤလိာ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်သကဲာ်ပဝးလဲၣ်. နကမၤစၢၤအီၤအဂီၢ် သံကွၢ်အီၤလၢ “ခီဖျိလၢ ကစၢ်ယွၤ တ့လီၤပှၤအဃိ ဒ်သိးပကအိၣ်ဒီး တၢ်သးခုအဂီၢ် ပကဘၣ်အိၣ်မူဒ်လဲၣ်န့ၣ် နဆိကမိၣ် အဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤသ့ဧါ.” ဝံၤဒီး တဲပၠးအီၤလၢ ဒ်သိး ပကအိၣ်ဒီးတၢ်သးခုအဂီၢ် ကစၢ်ယွၤ ဟ့ၣ်ပှၤ လံာ်စီဆှံလၢ အအိၣ်ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်အါမး.
NASA, ESA, and the Hubble Heritage (STScl/AURA)-ESA/Hubble Collaboration
တၢ်ဘၣ်တ့ အက့ၢ်အဂီၤ လၢအဃံအလၤ ဒီးအလီၤကမၢကမၣ် တဖၣ်အံၤ မတဂၤ တ့လီၤဝဲလဲၣ် (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၇-၈)
မၤစၢၤနဖိဒ်သိး အကပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဘျၢ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်သကဲာ်ပဝး
၉. ဘၣ်မနုၤအဃိ နဖိကသံကွၢ်နၤ တၢ်လၢ လံာ်စီဆှံတဲဝဲ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အဘၣ် ဒီးတၢ်အကမၣ် အဂ့ၢ်လဲၣ်.
၉ တဘျီတခီၣ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နဖိကသံကွၢ်နၤ တၢ်လၢ လံာ်စီဆှံတဲဝဲ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အဘၣ် ဒီးတၢ်အကမၣ်. အဃိ ဂုာ်ကျဲးစၢး ဃုသ့ၣ်ညါကွၢ်လၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ အသံကွၢ်နၤ ဒ်အံၤလဲၣ်. လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဘျၢလၢ အဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အဘၣ် ဒီးတၢ်အကမၣ်န့ၣ် အနာ်ဝဲလၢ အကဲတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီဧါ မ့တမ့ၢ် အကဘၣ် တဲပၠးပှၤဂၤလၢ အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် အတသ့ၣ်ညါဝဲဘၣ်ဧါ. နဖိမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်သးဒ်အံၤန့ၣ် မၤစၢၤအီၤဒ်သိး အကသ့ၣ်ညါလၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ အရ့ဒိၣ်လၢ ပကဒိကနၣ် ဒီးမၤထွဲ ကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤလိာ်လဲၣ်. ဒီးနကမၤစၢၤအီၤအဂီၢ် နမၤလိ လံာ်လၢအမ့ၢ် အိၣ်မူလီၤထူလီၤယိာ် ပှဲၤဒီးတၢ်သးခု ဃုာ်ဒီးအီၤသ့. b
၁၀. ဒ်သိးနဖိ အတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤ ကဂ့ၤထီၣ်အဂီၢ် နမၤစၢၤအီၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၁၀ မၤစၢၤနဖိဒ်သိး အကမၤဂ့ၤထီၣ် အတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤ. ဖဲနမၤလိလံာ်စီဆှံဒီး နဖိအခါ ဒ်သိး နကသ့ၣ်ညါ အတၢ်ထံၣ်အဂီၢ် သံကွၢ်အီၤ တၢ်သံကွၢ် ဒ်သိးအကဆိကမိၣ်ထံတၢ် ဒီးတဲသကိး တၢ်အဒိလၢ အအိၣ်လၢ လံာ်အိၣ်မူလီၤထူလီၤယိာ် ပှဲၤဒီးတၢ်သးခု အပူၤ. (ကတိၤ ၂၀:၅) တၢ်မၤလိ ၈ လၢလံာ်တဘ့ၣ်အံၤအပူၤန့ၣ် အထိၣ်သတြီၤဝဲ ယဟိဝၤယွၤ ဒ်သိးဒီး သကိးတဂၤလၢ အသးအိၣ်ပှၤ, အဟ့ၣ်ပှၤ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ကဒီသဒၢပှၤ ဒီးအကဲဘျုးလၢပဂီၢ်. ဖဲနတဲသကိး ၁ ယိၤဟၣ် ၅:၃ ဝံၤအလီၢ်ခံ သံကွၢ်နဖိလၢ “နသ့ၣ်ညါလၢ ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် အကဲသကိးလၢ အဂ့ၤဒိၣ်မးအဃိ တၢ်လၢအတဲပှၤန့ၣ် ပကဘၣ်ထံၣ်ဒ်လဲၣ်.” တၢ်သံကွၢ်တဖျၢၣ်အံၤန့ၣ် ယိယိဖိလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် နမ့ၢ်သံကွၢ်နဖိန့ၣ် အကနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်ပှၤတၢ်မၤလိာ်န့ၣ် ခီဖျိလၢ အအဲၣ်ပှၤအဃိ.—ၡါ ၄၈:၁၇, ၁၈.
၁၁. ဒ်သိး နဖိကထံၣ်လၢ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ ကဲဘျုးဝဲအဂီၢ် နမၤစၢၤအီၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်. (ကတိၤဒိ ၂:၁၀, ၁၁)
၁၁ တဲသကိးဒီးနဖိလၢ ပမ့ၢ်မၤထွဲ လံာ်စီဆှံအတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲန့ၣ် ပကန့ၢ်ဘၣ်အဘျုး. ဖဲနဖးလံာ်စီဆှံ မ့တမ့ၢ် တၢ်သမံသမိး လံာ်စီဆှံအဆၢအခါ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ မၤစၢၤ နဟံၣ်ဖိဃီဖိဒ်လဲၣ်န့ၣ် တဲသကိးဒီးနဖိ. အဒိ မၤစၢၤနဖိဒ်သိး အကနၢ်ပၢၢ်ဝဲလၢ ပမ့ၢ်မၤတၢ်ဆူၣ်ဆူၣ် ဒီးမၤတၢ်တီတီလိၤလိၤန့ၣ် ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုး. (ဧ့ၤ ၁၃:၁၈) တဲပၠးနဖိလၢ အမ့ၢ်မၤထွဲ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲန့ၣ် အကအိၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ လၢအဂ့ၤ ဒီးအကသးခုဒိၣ်ထီၣ်. (ကတိၤ ၁၄:၂၉, ၃၀) နဖိမ့ၢ်ထံၣ်လၢ ဖဲပအိၣ်မူမၤထွဲ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအခါ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးန့ၣ် အကဘၣ်သး မၤထွဲအါထီၣ်ဝဲလၢ အတၢ်အိၣ်မူအပူၤ.—ဖး ကတိၤဒိ ၂:၁၀, ၁၁.
၁၂. ဒ်သိး အံသဲ ကပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအဂီၢ် အပါမၤစၢၤအီၤဒ်လဲၣ်.
၁၂ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါစတံၤ ဒီးအမါန့ၣ် အိၣ်ဒီးအဖိခွါတဂၤလၢ အမံၤမ့ၢ်အံသဲ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါစတံၤ တဲဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ် မၤစၢၤအဖိခွါဒ်သိး ကနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီန့ၣ် ခီဖျိလၢ အအဲၣ်ပှၤအဃိ. အဝဲသ့ၣ် တဲဝဲလၢ “ပသံကွၢ်ပဖိခွါ တၢ်သံကွၢ်ဒ်သိးဒီး ‘ဘၣ်မနုၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤ ဘၣ်သးဝဲလၢ ပကမၤထွဲ အတၢ်မၤလိာ်လဲၣ်. တၢ်မၤလိာ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အဲၣ်ဒ်လဲၣ်. ပမ့ၢ်တမၤထွဲ တၢ်မၤလိာ်အံၤဘၣ်န့ၣ် တၢ်ကကဲထီၣ်သးဒ်လဲၣ်.’” ပတဲသကိးတၢ် ဒ်အံၤအဃိ မၤစၢၤဝဲပဖိခွါလၢ အကမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် အတၢ်နာ် ဒီးနာ်ဝဲသပှၢ်တၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ တဲတၢ်န့ၣ်အဘၣ်. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါစတံၤ ဆဲးတဲဝဲလၢ “ပတၢ်တိာ်ပာ်န့ၣ် မ့ၢ်ဒ်သိး ပကမၤစၢၤပဖိခွါလၢ အကထံၣ်ဝဲလၢ လံာ်စီဆှံန့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ကူၣ်သ့လၢ အပတီၢ်ထီန့ၢ်ဒံး ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အတၢ်ကူၣ်သ့စၢၢ်တလၢၢ်.”
၁၃. ဒ်သိးနဖိ ကမၤထွဲ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအဂီၢ် နမၤစၢၤအီၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်. တဲဖျါထီၣ် တၢ်အဒိ.
၁၃ သိၣ်လိနဖိလၢ ကမၤထွဲ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ. အဒိ လၢကၠိန့ၣ် ကၠိသရၣ်ကမၢ နဖိဖးလံာ်တဘ့ၣ်ဘ့ၣ်. ပှၤတဂၤအဂ့ၢ်လၢ နဖိဖးဝဲလၢ လံာ်တဘ့ၣ်န့ၣ်အပူၤန့ၣ် အကဲပှၤလၢ အမၤတၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ထံၣ်ဝဲလၢအကမၣ် ဒ်သိးဒီး တၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါ ဒီးတၢ်မၤဆူၣ်မၤစိးတၢ်. ဒီးလံာ်တဘ့ၣ်အံၤ ပှၤကွဲးဝဲဒ်သိးဒီး ပှၤဖးလံာ်ဖိ ကဆိကမိၣ်ဝဲလၢ တၢ်မၤတဖၣ်န့ၣ် အတကမၣ်ဘၣ်. အဃိ မၤစၢၤနဖိဒ်သိး အကဆိကမိၣ်ထံဝဲ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ထံၣ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်လၢပှၤတဖၣ်န့ၣ် မၤဝဲဒီးတဲဝဲ. (ကတိၤ ၂၂:၂၄, ၂၅; ၁ ကရံၣ် ၁၅:၃၃; ဖံလံး ၄:၈) ဖဲနမၤစၢၤနဖိ ဒ်န့ၣ်အခါ အကသ့ၣ်ညါထီၣ်ဝဲလၢ အမ့ၢ်ဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤ အကလုၢ်န့ၣ် ကကဲဘျုးလၢအဂီၢ်. လၢခံ ဖဲအကၠိသရၣ် ဒီးအသကိးလၢကၠိ သံကွၢ်အီၤ အတၢ်ထံၣ် ဘၣ်ဃးဒီးလံာ်တဘ့ၣ်န့ၣ်အခါ အတဲဖျါထီၣ် အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အဂ့ၢ် ကသ့ဂ့ၤဂ့ၤ.
မၤစၢၤနဖိဒ်သိး အကတဲဖျါထီၣ် အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်
၁၄. တၢ်ဂ့ၢ်တနီၤလၢ ပှၤသးစၢ် တဘၣ်သးတဲသကိးဝဲဒီး ပှၤဂၤဘၣ်န့ၣ် ကမ့ၢ်မနုၤလဲၣ် ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်.
၁၄ တဘျီတခီၣ်န့ၣ် ပှၤသးစၢ်တနီၤ တဲဖျါထီၣ် အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်တဘူၣ်ဘၣ်. အဒိ ဖဲအဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်ၡဲပၠးပှၤဂၤလၢ အတနာ် တၢ်သိၣ်လိ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်သးသမူ လဲလိာ်အသး တဆီဘၣ်တဆီအခါ အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်ယိၣ်တၢ် ဒီးကမဲာ်ဆှး. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အသရၣ် ကတဲဝဲလၢ တၢ်သးသမူ လဲလိာ်အသး တဆီဘၣ်တဆီန့ၣ် အကဲတၢ်ဂ့ၢ် အမ့ၢ်အတီနီၢ်ကီၢ် ဒီးအတကဲဝဲထဲ တၢ်သိၣ်လိတခါဘၣ်. အဃိ ဒ်သိးနဖိ ကနာ်ဝဲလၢ အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်န့ၣ် ကဲဝဲ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ နီၢ်ကီၢ်အဂီၢ် နကဘၣ်မၤစၢၤအီၤဒ်လဲၣ်.
၁၅. ဒ်သိးနဖိ ကနာ်ဝဲသပှၢ်တၢၢ်လၢ အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီနီၢ်ကီၢ် အဂီၢ် နမၤစၢၤအီၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၁၅ မၤစၢၤနဖိဒ်သိး အကနာ်ဝဲသပှၢ်တၢၢ်လၢ အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ နီၢ်ကီၢ်. နဖိနာ်ဝဲလၢ တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ် အိၣ်ဝဲနီၢ်ကီၢ်န့ၣ် အတလိၣ်မဲာ်ဆှးဘၣ်. (၂ တံၤ ၁:၈) ပမ့ၢ်ဘၣ်ကွၢ် ပှၤစဲအ့ၣ်ဖိအါဂၤန့ၣ် နာ်ဝဲလၢ တၢ်သးသမူန့ၣ် တဟဲအိၣ်ထီၣ်လၢ အကစၢ်ဒၣ်ဝဲဘၣ်. တၢ်သးသမူလၢ အလီၤကမၢကမၣ် ဒီးတၢ်ဘၣ်တ့လၢ အလီၤထုးန့ၢ်သး တဖၣ်အံၤ ပှၤလၢအဖၠဲးဒိၣ်မးတဂၤ တ့လီၤဝဲ. အဃိ တၢ်သိၣ်လိ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်သးသမူ လဲလိာ်အသး တဆီဘၣ်တဆီ လၢပှၤသိၣ်လိဝဲလၢကၠိန့ၣ် ပှၤစဲအ့ၣ်ဖိအါဂၤ တနာ်ဝဲလၢ အကဲတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီဘၣ်. ဒီးဒ်သိး နဖိအတၢ်နာ် ဒီးအတၢ်သးဒူ ကအါထီၣ်အဂီၢ် မၤစၢၤအီၤလၢ အကဃုဖးစ့ၢ်ကီး တၢ်ဂ့ၢ်လၢ အမၤစၢၤ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါ အဂၤတဖၣ်လၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ အဝဲသ့ၣ် နာ်ဝဲလၢ တၢ်သးသမူန့ၣ် ကစၢ်ယွၤ တ့လီၤဝဲလဲၣ်. c
၁၆. ဒ်သိး နဖိတဲပၠးပှၤဂၤ အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ်အဂ့ၢ် ကသ့အဂီၢ် နကဘၣ် မၤစၢၤအီၤဒ်လဲၣ်. (၁ ပ့းတရူး ၃:၁၅) (ကွၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ဂီၤ.)
၁၆ မၤစၢၤနဖိဒ်သိး အကတဲပၠးပှၤဂၤ အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ်အဂ့ၢ်. (ဖး ၁ ပ့းတရူး ၃:၁၅.) နဖးသကိး တၢ်ဂ့ၢ်လၢအအိၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီ လၢအမ့ၢ် “သးသမူ အတၢ်လဲလိာ်သး တဆီဘၣ်တဆီ ဒီးတၢ်ဘၣ်တ့” အဂ့ၢ် လၢ jw.org အပူၤသ့. မၢနဖိဃုထၢ တၢ်ဂ့ၢ်တခါလၢ ကမၤစၢၤအီၤဒ်သိး အကတဲပၠးပှၤဂၤ အတၢ်နာ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ်အဂ့ၢ်. ဝံၤဒီးကၠီးလိသးဒီးအီၤ. ဒီးပှၤကၠိဖိတဂၤဂၤ မ့ၢ်အဲၣ်ဒိး တဲသကိးတၢ်ဒီးအီၤ ဘၣ်ဃးဒီး အတၢ်နာ်အဂ့ၢ်န့ၣ် မၤစၢၤအီၤလၢ အကၡဲပၠးပှၤဂၤယိယိဖိ. ဒီးဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်အီၤလၢ အတဘၣ် တဲအါလိာ်သးဒီး ပှၤဂၤဘၣ်. အဒိ အသကိးလၢကၠိတဂၤ မ့ၢ်တဲဝဲလၢ “ကစၢ်ယွၤန့ၣ် ယတထံၣ်အီၤနီတဘျီဘၣ်. ယမ့ၢ်ထံၣ်အီၤလၢ ယမဲာ်ချံမး ယကနာ်.” ဖဲန့ၣ်အခါ အတဲက့ၤ အသကိးဒ်အံၤသ့. “ထံၣ်တမှံကွၢ်လၢ နလဲၤလၢပှၢ်ပူၤ ဒီးဖဲန့ၣ်န့ၣ် ပှၤတအိၣ်နီတဂၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် နထံၣ် ထံကမျၢတဖျၢၣ်လၢ ပှၤတ့ဃာ်ဝဲ လၢလၢၢ်ဂ့ၤဂ့ၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ နကဆိကမိၣ်လၢ ထံကမျၢအံၤ ဟဲကဲထီၣ်လၢ အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲဧါ. ပှၤလၢအတ့ဃာ်ဝဲန့ၣ် ကဘၣ်အိၣ်ဝဲတဂၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး တၢ်ဘၣ်တ့လၢ အအိၣ်ဝးတရံးပှၤန့ၣ် တဟဲကဲထီၣ်သးလၢ အနီၢ်ကစၢ်ဘၣ်. ဒီးအဒုးသ့ၣ်ညါပှၤလၢ တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ် အိၣ်ဝဲနီၢ်ကီၢ်.”
ဖဲနတဲတၢ်ဒီး နသကိးလၢကၠိအခါ ဒ်သိး အနၢ်ပၢၢ်ဘၣ်ဝဲကညီအဂီၢ် ဂုာ်ကျဲးစၢး တဲတၢ်ဂ့ၢ်ယိယိဖိ (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၆-၁၇) d
၁၇. ဒ်သိး နဖိကတဲဘၣ်ပှၤဂၤ လံာ်စီဆှံ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအဂီၢ် နကဘၣ် မၤစၢၤအီၤဒ်လဲၣ်. တဲဖျါထီၣ် တၢ်အဒိ.
၁၇ မၤစၢၤနဖိဒ်သိး အကဃုကျဲလၢ အကတဲဘၣ်ပှၤဂၤ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီလၢ လံာ်စီဆှံပူၤ. (ရိ ၁၀:၁၀) တဲပၠးအီၤလၢ ပသိၣ်လိပှၤဂၤ လံာ်စီဆှံ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီန့ၣ် လီၤဂာ်ဒ်သိးဒီး ပှၤဒ့လိထီၣ်တၢ်. ခီၣ်ထံးခါန့ၣ် အကဒ့လိဝဲ တၢ်သးဝံၣ်လၢအညီ ဒီးလၢခံကယီကယီန့ၣ် အဒ့တၢ် ကဘၣ်ဒိၣ်ထီၣ်. ဒ်န့ၣ်အသိး ဖဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်သးစၢ်တဂၤ တဲပၠးပှၤဂၤ လံာ်စီဆှံ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအခါ အကစးထီၣ်တဲဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်ယိယိဖိ. အဒိ အတဲဘၣ် အသကိးလၢကၠိ ဒ်အံၤသ့. “ပှၤစဲအ့ၣ်ဖိတဖၣ် ကွၢ်တၢ်ဘၣ်တ့ ဒီးတ့ဒိးဝဲန့ၣ် နသ့ၣ်ညါဧါ. ယကဒုးနဲၣ်နၤ တၢ်ဂီၤမူတခါ.” နဖိဒုးနဲၣ်အသကိး တၢ်ဂီၤမူပိာ်ထွဲလိာ်အခံ လၢအအိၣ်လၢ နသကိးသးစၢ်တဖၣ်စံးဝဲ အပူၤ ဝံၤအလီၢ်ခံ အကတဲအသကိးလၢ “ပှၤဃုသ့ၣ်ညါ တၢ်ဘၣ်တ့အဂ့ၢ် ဒီးတ့ထီၣ်ဝဲ တၢ်ဖိတၢ်လံၤအသီအဃိ ပှၤပတြၢၤအဝဲသ့ၣ်. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ်န့ၣ် ပတကြၢးစံးပတြၢၤအီၤဧီၤ.” နဖိမ့ၢ်မၤဝဲဒ်အံၤန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အသကိး ကဘၣ်သး သ့ၣ်ညါအါထီၣ် ဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်.
ဆဲးမၤစၢၤနဖိဒ်သိး အကမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် အတၢ်နာ်
၁၈. ဒ်သိး နဖိကဆဲးမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် အတၢ်နာ်အဂီၢ် နမၤစၢၤအီၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၁၈ ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ ပှၤလၢအတနာ် ယဟိဝၤယွၤဘၣ်န့ၣ် အိၣ်ဝဲဒီဒူၣ်. (၂ ပ့း ၃:၃) အဃိ မၤလိသကိး လံာ်စီဆှံဒီး နဖိထီဘိ. ဒီးမၤစၢၤနဖိလၢ အကဃုသ့ၣ်ညါ တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤ လၢကမၤစၢၤအီၤဒ်သိး အကမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် အတၢ်နာ် ကစၢ်ယွၤ အကလုၢ်ကထါ ဒီးအိၣ်မူမၤထွဲ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဘျၢ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်သကဲာ်ပဝး. မၤစၢၤအီၤလၢ အကဆိကမိၣ်ထံတၢ် ဒီးကမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် အတၢ်နာ်ယဟိဝၤယွၤ ခီဖျိ အတဲပၠးပှၤဂၤ ဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဘၣ်တ့အဂ့ၢ်. တကးဒံးဘၣ် ဝံအတၢ်စံးပာ်လၢ လံာ်စီဆှံအပူၤ ဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် မၤစၢၤအီၤဒ်သိး အကနၢ်ပၢၢ်ဝဲဂ့ၤဂ့ၤ. ဒီးတၢ်လၢ နမၤစၢၤအီၤ သ့အဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ နဃ့ထုကဖၣ်ဒီးအီၤ ဒီးနဃ့ထုကဖၣ်လၢအဂီၢ်. နဂုာ်ကျဲးစၢး မၤစၢၤနဖိလၢ အကမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် အတၢ်နာ်အဃိ နာ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ကဆိၣ်ဂ့ၤနၤ နီၢ်ကီၢ်.—၂ ကွဲး ၁၅:၇.
တၢ်သးဝံၣ် ၁၃၃ ဖဲနသးစၢ်အခါ ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ယဟိဝၤယွၤ
a နကသ့ၣ်ညါအါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်အဂီၢ် ကွၢ်တၢ်ဂီၤမူ လၢအမ့ၢ် The Wonders of Creation Reveal God’s Glory—Patterns လၢ jw.org.
b နဖိမၤလိ လံာ်လၢအမ့ၢ် အိၣ်မူလီၤထူလီၤယိာ် ပှဲၤဒီးတၢ်သးခု မ့ၢ်ဝံၤ ခဲလၢာ်လံန့ၣ် က့ၤကွၢ်ကဒါ တၢ်မၤလိတနီၤ လၢအဘၣ်ဃးဒီး လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဘျၢ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အဘၣ်ဒီးတၢ်အကမၣ် လၢ အကူာ် ၃ ဒီး ၄ အပူၤ.
c ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ် လၢအမ့ၢ် “Why We Believe in a Creator” လၢ Awake!, September 2006, ဒီး ကွၢ်လံာ်ဘရိၣ်ခၠၣ် လၢအမ့ၢ် The Origin of Life—Five Questions Worth Asking. ဃုကွၢ်စ့ၢ်ကီး တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤလၢ jw.org အပူၤ လၢတၢ်ဂီၤမူပိာ်ထွဲလိာ်အခံအကျါ ဖဲတၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီ လၢအမ့ၢ် တၢ်ထံၣ်ဘၣ်ဃးဒီး သးသမူအဂံၢ်ခီၣ်ထံး.
d တၢ်ဂီၤ အခီပညီ– ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါသးစၢ်တဂၤ ဆ့ၣ်နီၤကွၢ်သကိး တၢ်ဂီၤမူပိာ်ထွဲလိာ်အခံ လၢအခိၣ်တီမ့ၢ် တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ်အိၣ်ဧါ ဃုာ်ဒီးအသကိး. အသကိးတဂၤအံၤ သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်ဝဲ ဒြိ (drone).
