ယမိယပါန့ၣ် ကဲဝဲခဲးသလ့း လၢအသးဆူၣ်ဒိၣ်မး. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲအဝဲသ့ၣ် မၤလိဘၣ်လၢ ကစၢ်ယွၤ အမံၤမ့ၢ် ယဟိဝၤအခါ အဝဲသ့ၣ် ကဲထီၣ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး လၢအသးဆူၣ်ဒိၣ်မး. ယပါန့ၣ် အမၤပှၤစုသ့ဖိ အတၢ်မၤ ဒီးလၢညါ အတ့ဝဲယ့ၣ်ၡူးအဂီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အသူက့ၤ အတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢ ကတ့ထီၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လီၢ် အဆိကတၢၢ်တဖျၢၣ် လၢပဟံၣ်ဖီလာ်. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လီၢ်အံၤ အိၣ်ဘူးဒီး ကီၢ်ဖံးလံးပံ အဝ့ၢ်ခိၣ် မနံးလး ဒီးအအိၣ်လၢ စဲဟွၤ ဒဲၤမီၤထဲ အပူၤ.

ယအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဖဲ ၁၉၅၂ နံၣ်. ဒ်ယမိယပါ သိၣ်လိ ယကၠီလွံၢ်ဂၤ ဒီးယနီသၢဂၤ လၢယဟိဝၤယွၤ အဂ့ၢ်အသိး အဝဲသ့ၣ် သိၣ်လိယၤစ့ၢ်ကီး. ဒီးဖဲယဒိၣ်ထီၣ်အခါ ယပါ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါယၤလၢ ယကဖးလံာ်စီဆှံ တနံၤတဆၢဒိၣ် ကိးနံၤဒဲး ဒီးအမၤလိယၤ လံာ်လဲၢ်လၢ ပတၢ်ကရၢကရိထုးထီၣ်ဝဲ တဘျုးဘ့ၣ်ညါ. တဘျီတခီၣ်န့ၣ် ယမိယပါ ကွဲမုာ်ဝဲ ပှၤလဲၤတရံးအံးက့ၤကွၢ်က့ၤတၢ် ဒီးဝဲၤတြၢ်အပှၤခၢၣ်စး လၢကဟဲအိၣ်လၢပဟံၣ်. အဃိ ပသးခုဒိၣ်မး ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အံၤ အတၢ်လဲၤခီဖျိန့ၣ် ကဲထီၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါလၢ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂီၢ်ဒိၣ်မး. အဝဲသ့ၣ် အတၢ်လဲၤခီဖျိန့ၣ် မၤစၢၤပှၤလၢ ပကပာ်ဆိ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ လၢပတၢ်အိၣ်မူပူၤ.

ယမိသံသဒၣ်ပှၤ ဝံၤအလီၢ်ခံ ဖဲ ၁၉၇၁ နံၣ်န့ၣ် ယၤဒီးယပါ စးထီၣ်မၤသကိး ပှၤလဲၤလၢညါ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲ ၁၉၇၃, ယအိၣ် အနံၣ် ၂၀ အခါန့ၣ် ယပါသံသဒၣ်ပှၤ. ယမိယပါ ခံဂၤလၢာ် သံသဒၣ်ပှၤအဃိ ယတူၢ်ဘၣ် တၢ်လီၤဟိ ဒီးတၢ်သယုၢ်သညိ. ဘၣ်ဆၣ် လံာ်စီဆှံ အတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ “အလီၤတံၢ်ဒီး ဂၢၢ်ကျၢၤဝဲ” န့ၣ် မၤစၢၤယၤဒ်သိး ယကလဲၤခီဖျိ တၢ်သးဟးဂီၤ ဒီးယကမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ယတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤ. (ဧ့ၤ ၆:၁၉) ယမိယပါန့ၣ် တီဒီးယဟိဝၤယွၤ ဒီးယဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မၤလိလၢ အဝဲသ့ၣ် အဒိအတဲာ်အါမး. ယပါသံဝံၤ တယံာ်ဘၣ်ဒီး ယတူၢ်လိာ်မူဒါလၢ ကမၤပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီ လၢကီးခီရဲၤ လၢအအိၣ်လၢ ဖလါဝၢၤ အကီၢ်ရ့ၣ်.

ဖဲယလဲၤတုၤလၢ ကီးခီရဲၤအခါ ယအိၣ် ၂၁ နံၣ်. ယၤန့ၣ် ယဒိၣ်ထီၣ်ဘၣ်လၢ ဝ့ၢ်ပူၤအဃိ ဖဲယသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပှၤတသူ လီမ့ၣ်အူအါအါဘၣ်, ထံဟဲစှၤ ဒီးပှၤတသူ ကါဒီးစဲးကဲး အါအါဘၣ်အခါ ယဖုးဘၣ်ယသးညါ. ဖဲန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ အိၣ်တနီၤ ဘၣ်ဆၣ် ပှၤလၢကလဲၤ စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒီးယၤ တအိၣ်ဘၣ်အဃိ တဘျီတခီၣ်န့ၣ် ယဘၣ်လဲၤ စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ထဲတဂၤ. ဖဲယလဲၤတုၤ တၢတလါန့ၣ် ယသးသယုၢ်ဘၣ် ယဟံၣ်ဖိဃီဖိ ဒီးယသကိး ဖးဒိၣ်ညါ. လၢမုၢ်နၤခီန့ၣ် ယကွၢ်ထီၣ် ဆၣ်လၢမူခိၣ် ဒီးယမဲာ်ထံယွၤလီၤဝဲ. ဖဲယတူၢ်ဘၣ် ဒ်န့ၣ်အခါ ယတဘၣ်သး မၤယမူဒါလၢၤဘၣ် ဒီးဘၣ်သးက့ၤလၢဟံၣ်.

အဃိ ယတဲဘၣ် ယဟိဝၤယွၤလၢ ယတၢ်ဆိကမိၣ် ဒီးယတၢ်တူၢ်ဘၣ်ခဲလၢာ်. ယဖးလံာ်စီဆှံ ဒီးလံာ်လဲၢ်လၢ ပတၢ်ကရၢကရိ ထုးထီၣ်ဝဲအဃိ ယသးဆူၣ်ထီၣ်က့ၤ. ဒီးအါဘျီန့ၣ် ယနီၣ်ထီၣ်ဘၣ်က့ၤ စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၉:၁၄. ယသ့ၣ်ညါထီၣ်လၢ ယမ့ၢ်ဆိကမိၣ်ထံ တၢ်လၢအဘၣ် ယဟိဝၤယွၤအသး ဒ်သိးဒီး တၢ်လၢအမၤဝဲ ဒီးအတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါ တဖၣ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ ကကဲထီၣ် “ယလၢၢ် ဒီးပှၤလၢ အပှ့ၤက့ၤယၤ.” တကးဒံးဘၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တခါလၢ အအိၣ်လၢ တၢးထီခိးတၢ် အပူၤ လၢအခိၣ်တီမ့ၢ် “နတအိၣ်ထဲတဂၤဘၣ်” a န့ၣ် ကဲထီၣ်တၢ်မၤစၢၤ လၢယဂီၢ်ဒိၣ်မး အဃိယဖးအီၤ ခဲအံၤခဲအံၤ. ဖဲယအိၣ်တဂၤအခါ ယတူၢ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ အိၣ်ဒီးယၤ ဒီးအကဲဝဲ တၢ်ဆၢကတီၢ်အဂ့ၤလၢ ယကဃ့ထုကဖၣ်, မၤနီၢ်ကစၢ် တၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံ ဒီးဆိကမိၣ်ထံတၢ်.

ယလဲၤတုၤလၢ ကီးခီရဲၤ တယံာ်ဒံးဘၣ်ဒီး ယကဲထီၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်. ဖဲန့ၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ် အိၣ်ထဲယၤတဂၤလီၤ အဃိ ယဘၣ်ဖီၣ်မူဒါလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ကၠိ, တၢ်သိၣ်လိလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အဂီၢ်, တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တၢ်မၤလိ လံာ်စီဆှံ ဒီးတၢးထီခိးတၢ် တၢ်မၤလိ ကိးနွံဒဲး. ယမၤမူဒါ တဖၣ်အံၤအဃိ ယတတူၢ်ဘၣ်လၢ ယအိၣ်ထဲတဂၤဘၣ်.

ယစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ကီးခီရဲၤ မုာ်မး. ယပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိတဖၣ် လဲၤထီၣ်လဲၤထီ ဒီးတနီၤန့ၣ် အဒိးဘျၢထံ. ဘၣ်ဆၣ် ယထံၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်သးကီခဲစ့ၢ်ကီး. တဘျီတခီၣ် ဒ်သိး ယလဲၤကတုၤလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဟီၣ်ကဝီၤအဂီၢ် ယဘၣ်လဲၤ တမုၢ်ထူၣ်ကျဲညါ. ဖဲယလဲၤတုၤအခါ ယကဘၣ်မံ ဖဲလဲၣ်န့ၣ် ယတသ့ၣ်ညါဘၣ်. ဒီးတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဟီၣ်ကဝီၤန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး ကီးဖိလၢအဂၤတဖၣ်. အဃိ ဒ်သိး ယလဲၤကတုၤလၢ ကီးတဖၣ်န့ၣ်အဂီၢ် ယလဲၤဒိးချံကဘီ ဒီးယၤန့ၣ် ယပှီၢ်ထံတသ့ဘၣ်. ယထံၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်သးကီခဲဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤ ဒီသဒၢယၤ ဒီးမၤစၢၤယၤ. လၢခံ ယသ့ၣ်ညါထီၣ်လၢ ဒ်သိးယမၤ မူဒါအကီလၢ ယကဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤ လၢခံတခါ ကန့ၢ်အဂီၢ် ယဟိဝၤယွၤ သိၣ်လိပာ်စၢၤယၤ.

ဖဲ ၁၉၇၈ နံၣ်န့ၣ် ယလီၤဘၣ်မူဒါလၢ ကီၢ်ဖးပူၣ်အၣ် နယူကံၣ်နံၣ် လၢကီၢ်အီးစတြ့လံယါ အကလံၤစိးတခီ အဆၢခိၣ်. ကီၢ်ဖးပူၣ်အၣ် နယူကံၣ်နံၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးကစၢၢ်ကလိအါမး ဒီးအလဲၢ်ကအိၣ် ထဲသိးဒီး ကီၢ်စပ့ၣ်ညါ. ဒီးယသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပှၤထံဖိကီၢ်ဖိ အနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်ဝဲ သၢကကွဲၢ် ဒီးကျိာ်လၢပှၤတဲဝဲန့ၣ် အိၣ်ဝဲ ၈၀၀ ဘျဲၣ်အဃိ ယကမၢကမၣ်ညါ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲန့ၣ်ပှၤအါတက့ၢ် တဲဝဲ မဲာ်လနံၤၡါ ဖံးကၠ့ၣ်ကျိာ် လၢပှၤကိးဝဲလၢ ထီးဖံးစ့ၣ်ကျိာ်အဃိ ယသးခုညါဒၢး.

ယလီၤဘၣ်မူဒါလၢ ကီၤလၤဝါ အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် လၢအအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်ခိၣ်ဖီၣ်မီၤစဘံၤ. ယအိၣ်ဖဲန့ၣ် တစိၢ်တလီၢ်ဝံၤဒီး ယလဲၤအိၣ်လၢ ထီးဖံးစ့ၣ် အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဒီးယမၤလိ ထီးဖံးစ့ၣ်ကျိာ်. ဒီးတၢ်လၢယမၤလိအီၤန့ၣ် ယသူအီၤလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်မၤအပူၤ. ယမၤဒ်အံၤအဃိ ယတဲကျိာ်တခါအံၤ ဘၣ်ချ့ထီၣ်. လၢခံ တယံာ်ဘၣ်န့ၣ် ယဘၣ်ဟ့ၣ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ကမျၢၢ်အဂီၢ် လၢထီးဖံးစ့ၣ်ကျိာ်. ယဟဲတုၤဖဲ ကီၢ်ဖးပူၣ်အၣ် နယူကံၣ်နံၣ် တနံၣ်မးတပှဲၤထီၣ်ဒံးဘၣ် ဒီးယန့ၢ်ဘၣ် မူဒါလၢကမၤ ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ် လၢထီးဖံးစ့ၣ်ကျိာ်. ဒီးခီဖျိလၢ ယကဘၣ်လဲၤအိၣ်သကိး ထီးဖံးစ့ၣ် အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ ကီၢ်ရ့ၣ်အါဘ့ၣ်အဃိ ယကမၢကမၣ်ဒိၣ်မး.

ခီဖျိလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ယံၤလိာ်သးအဃိ ယဘၣ်ရဲၣ်ကျဲၤ ကဝီၤအတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အါမး ဒီးဘၣ်လဲၤတၢ်က့ၤတၢ်ဖးယံၤ. မ့ၢ်လၢ ယအိၣ်လၢ ထံကီၢ်အဂၤ ဒီးပှၤတဲကျိာ်လီၤဆီ ဒီးတၢ်ဆဲးတၢ်လၤ  တဒ်သိးဒီးယၤဘၣ်အဃိ ခီၣ်ထံးခါန့ၣ် ယတူၢ်ဘၣ်လၢ ယအိၣ်ထဲတဂၤ. ဒ်သိး ယကလဲၤထံၣ်လိာ်သးဒီး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဂီၢ် ခီဖျိလၢ ကစၢၢ်ကလိအါ ဒီးကျဲတဂ့ၤဘၣ်အဃိ ညီနုၢ်န့ၣ် ယဘၣ်လဲၤလၢကဘီယူၤ. တဘျီတခီၣ် ကဘီယူၤလၢ ယဒိးအီၤန့ၣ် အဆံးဒီးအတဂ့ၤဘၣ် ဒီးယဘၣ်လဲၤတၢ် ထဲတဂၤအဃိ ယပျံၤတၢ်ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး ယလဲၤတၢ်လၢ ချံကဘီ.

ပှၤအိၣ်လၢ တၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် လီတဲစိတအိၣ် ကိးဂၤဒဲးဘၣ်အဃိ ယဘၣ်ကွဲးလံာ်ပရၢ လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်အအိၣ်. ဒီးအါဘျီန့ၣ် တချုးလၢ ယလံာ်ပရၢလဲၤတုၤလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် ယလဲၤတုၤလံ. အဃိ ဒ်သိး ယကထံၣ်လိာ်သးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အဂီၢ် ယဘၣ်သံကွၢ် ပှၤဖဲန့ၣ်တဖၣ်. ဒီးဖဲယထံၣ်လိာ်သးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် တဘျီဂ့ၤတဘျီဂ့ၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် တူၢ်လိာ်မုာ်ယၤ ပှဲၤဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ. အဃိ ယသ့ၣ်ညါထီၣ်လၢ ယတၢ်ထဲးဂံၢ်ထဲးဘါန့ၣ် အကဲဘျုးဒိၣ်မး. တကးဒံးဘၣ် ယထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ မၤစၢၤယၤလၢ ကျဲအါဘိ ဒီးယတၢ်ရ့လိာ်သးဒီးအီၤဂ့ၤထီၣ်.

ဖဲယထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ ကီးဘိၤက့ဘဲ အဆိကတၢၢ်တဘျီန့ၣ် ပှၤဒီမိၢ်ဝၤခံဂၤ ဆၢဂ့ၤဆၢဝါယၤ ဒီးတဲယၤလၢ “နနီၣ်ဘၣ်ပှၤဒံးဧါ.” ယနီၣ်ဘၣ်က့ၤလၢ ဖဲယလဲၤတုၤလၢ ဝ့ၢ်ဖီၣ်မီၤစဘံၤအခါ ယမၤလိလံာ်စီဆှံ ဒီးအဝဲသ့ၣ်. ဒီးလၢခံ ယမၢဒီပုၢ်ဝဲၢ် လၢအဂၤတဂၤ ဆဲးမၤလိ လံာ်စီဆှံဒီးအဝဲသ့ၣ်. ခဲအံၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ဘျၢထံဝံၤလံ. ယအိၣ်လၢ ကီၢ်ဖးပူၣ်အၣ် နယူကံၣ်နံၣ် သၢနံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ယထံၣ်ဘၣ် တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤအါမး ဒီးလၢအကျါန့ၣ် အပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်လဲၤခီဖျိတခါအံၤစ့ၢ်ကီး.

တချုးလၢ ယဟးထီၣ်လၢ ကီးခီရဲၤ ဖဲ ၁၉၇၈ နံၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် ယထံၣ်လိာ်သးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်အဲဒဲ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်အံၤ အလီၤအဲၣ် ဒီးအဟ့ၣ်လီၤအသးအါမး. အဘၣ်ကွၢ်ထွဲ အဖိခံဂၤ လၢအမ့ၢ် စဲမၠိၤ ဒီးၡဲလ့ၤ ဒီးအဘၣ်ကွၢ်ထွဲစ့ၢ်ကီး အမိလၢအသးပှၢ် ဘၣ်ဆၣ် အမၤပှၤလဲၤလၢညါဒံး. ဖဲလါမ့ၤ, ၁၉၈၁ န့ၣ် ယဟဲက့ၤဖျီသးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်အဲဒဲ လၢကီၢ်ဖံးလံးပံ. ပဖျီသးဝံၤအလီၢ်ခံ ပဆဲးမၤ ပှၤလဲၤလၢညါ ဒီးပကွၢ်ထွဲ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိ ဒ်သိးသိး.

ဖဲ ၁၉၈၃ နံၣ်န့ၣ် ယအိၣ်ဒီး ဟံၣ်ဖိဃီဖိသနာ်က့ ယန့ၢ်ဘၣ်က့ၤ မူဒါလၢ ကမၤပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီ ဒီးယလီၤဘၣ်မူဒါလၢ ကီးလံနၤဖၤခၤ လၢအအိၣ်လၢ ဖလါဝၢၤ အကီၢ်ရ့ၣ်. ပဟံၣ်ဖိဃီဖိခဲလၢာ် လဲၤအိၣ်လၢ တၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ် ဒီးယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး တအိၣ်နီတဂၤဘၣ်. တနံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ယမံၤပှၢ်သံသဒၣ်ပှၤ. သနာ်က့ ခီဖျိလၢ ပဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဆူၣ်ဆူၣ်အဃိ မၤစၢၤပှၤလၢ ပကလဲၤခီဖျိ ပတၢ်သူၣ်အုးသးအုး. ဖဲကီးလံနၤဖၤခၤန့ၣ် ပစးထီၣ် မၤလိလံာ်စီဆှံဒီးပှၤအါဂၤ ဒီးအဝဲသ့ၣ် ဘၣ်သးဟဲထီၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဃိ ပလိၣ်ဘၣ် ဘီမုၢ်ဘျီၣ်ဒိၣ် ဒီးပတ့ထီၣ်လၢ ပနီၢ်ကစၢ်. လၢသၢနံၣ် အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ် ပှၤဟဲထီၣ် တၢ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအမူး အိၣ်ဝဲအဂၤ ၁၁၀ ညါ အဃိ ပသးခုဒိၣ်မး. ဒီးဖဲပဟးထီၣ်လၢ ကီးလံနၤဖၤခၤ အလီၢ်ခံ အဝဲသ့ၣ်အါဂၤ ဆဲးလဲၤထီၣ်လဲၤထီ ဒီးဒိးဘျၢထံ.

ဖဲ ၁၉၈၆ နံၣ်န့ၣ် ယလီၤဘၣ်မူဒါလၢ ကီးခူလံၤယိၤ ဒီးဖဲန့ၣ် အိၣ်ဒီး ပှၤဘၣ်တၢ်ဆါအၢ အတၢ်လီၢ်တတီၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ ယမါကဲထီၣ် ပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီ စ့ၢ်ကီး. ခီၣ်ထံးခါ ပစံၣ်တဲၤတဲလီၤ အဝဲသ့ၣ် တဘူၣ်အါအါဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ အအိၣ်လၢ ကီးခူလံၤယိၤန့ၣ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤ ဒီးတဲပှၤလၢ ပှၤဘၣ်တၢ်ဆါအၢတဖၣ်အံၤ ကူစါယါဘျါသးအဃိ တၢ်ဘၣ်ယိၣ် တအိၣ်အါအါဘၣ်. ဒီးပှၤဘၣ်တၢ်ဆါအၢတနီၤ ဟဲထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်တဂၤအဟံၣ်. အဝဲသ့ၣ် တူၢ်ဘၣ်လၢ ကစၢ်ယွၤ ဒီးပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ တကနၣ်ဃုာ်အီၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် မ့ၢ်လၢ ပတပျံၤအဝဲသ့ၣ်ဘၣ်အဃိ ပတဲဘၣ်အဝဲသ့ၣ် လံာ်စီဆှံ အတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ခါဆူညါန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် တတူၢ်ဘၣ် တၢ်ဆါလၢၤဘၣ်. (လူၤ ၅: ၁၂, ၁၃) ဖဲပှၤလၢ အတူၢ်ဘၣ်တၢ်ဆါ နးမးတဖၣ်အံၤ သ့ၣ်ညါထီၣ် တၢ်မုၢ်လၢ်အံၤအခါ အဝဲသ့ၣ် သးခုဒိၣ်မး ဒီးပသးခုစၢၤ အဝဲသ့ၣ်စ့ၢ်ကီး.

ဒ်သိး ပဖိတဖၣ်အိၣ်လၢ ကီးခူလံၤယိၤ ကမုာ် ဒီးအသကိး ကအိၣ်အဂီၢ် ပကွဲမုာ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်သးစၢ်ခံဂၤ လၢအအိၣ်လၢ ကီးခီရဲၤ ဒ်သိးကဟဲမၤသကိးတၢ်ဒီးပှၤ. ပဖိစဲမၠိၤ ဒီးၡဲလ့ၤ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်သးစၢ်ခံဂၤန့ၣ် မၤလိလံာ်စီဆှံဒီးပှၤဂၤမုာ်မး. အဝဲသ့ၣ် မၤလိလံာ်စီဆှံဒီး ဖိသၣ်အါဂၤ, မ့မ့ၢ် ယၤဒီးယမါန့ၣ် ပမၤလိ ဖိသၣ်တဖၣ်န့ၣ် အမိအပါ. ခီဖျိလၢ ပမၤဒ်န့ၣ်အဃိ ပမၤလိဘၣ်လံာ်စီဆှံဒီး ဟံၣ်ဖိဃီဖိ အိၣ်ဝဲ ၁၁ ဒူၣ်ညါ. ဒီးပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိတဖၣ်န့ၣ် လဲၤထီၣ်လဲၤထီၣ် တုၤဒၣ်လဲာ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အသီ ကဲထီၣ်တဖျၢၣ်.

ခီၣ်ထံးခါ ဖဲကီးခူလံၤယိၤန့ၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ် အိၣ်ထဲယၤတဂၤလီၤ. အဃိ ဝဲၤတြၢ် မၢယတီခိၣ်ရိၤမဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ကိးနွံဒဲး လၢဒီပုၢ်ဝဲၢ်ဃိးဂၤ လၢအအိၣ်ဖဲန့ၣ်အဂီၢ်. ဝံၤဒီး ဝဲၤတြၢ် မၢယမၤစၢၤ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွံဂၤလၢ အအိၣ်လၢ သဝီမဲရၢၤလံၤ ဒ်န့ၣ်စ့ၢ်ကီး. ဒီးပကလဲၤလၢ သဝီအံၤအဂီၢ် ပဘၣ်လဲၤဒိးကဘီ သၢနၣ်ရံၣ်ညါ. ပထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဖဲန့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ဒ်သိး ပကလဲၤမၤလိလံာ်စီဆှံဒီး ပှၤအိၣ်လၢ သဝီဟီစံၤအဂီၢ် ပဘၣ်ထီၣ်ကစၢၢ်လီၤကစၢၢ် တဘျုးနၣ်ရံၣ်ညါ.

လၢခံ ပှၤအိၣ်လၢ သဝီမဲရၢၤလံၤ ဒီးသဝီဟီစံၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ကဲထီၣ်ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်အါမး အဃိ ပဘၣ်တ့ထီၣ် ဘီမုၢ်ဘျီၣ်ဒိၣ်လၢ သဝီခံဖျၢၣ်အံၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါ ဒီးပှၤလၢအသးအိၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီတဖၣ် လၢအအိၣ်လၢ သဝီခံဖျၢၣ်အံၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ဟ့ၣ်ပှၤတၢ်လၢ ပလိၣ်ဘၣ်လၢ ပကတ့ထီၣ် ဘီမုၢ်ဘျီၣ်ဒိၣ်အဂီၢ် ဒ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢအအိၣ်လၢ ကီးလံနၤဖၤခၤ မၤဝဲအသိး. မဲရၢၤလံၤ အဘီမုၢ်ဘျီၣ်ဒိၣ်န့ၣ် အတြီၢ်ဝဲ ပှၤအဂၤ ၂၀၀ ဒီးပှၤမၤဒိၣ်ထီၣ်ဆံးလီၤအီၤ ညီအဃိ ပမၤကဝီၤအတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဖဲန့ၣ်သ့စ့ၢ်ကီး.

လၢခံ ပဖိဒိၣ်ထီၣ်ဘျီ ဖဲ ၁၉၉၃ န့ၣ် ယၤဒီးယမါ န့ၢ်ဘၣ်မူဒါလၢ ပကမၤ ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ် အတၢ်မၤ လၢကီၢ်ဖံးလံးပံ. ဝံၤဒီး ဖဲ ၂၀၀၀ န့ၣ် ယထီၣ် ကၠိလၢအသိၣ်လိပှၤလၢ ကကွၢ်ထွဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဂီၢ် ဒ်သိး ယသိၣ်လိက့ၤကၠိအံၤ ကသ့အဂီၢ်. ယတူၢ်ဘၣ်လၢ ယသိၣ်လိတၢ်တသ့ဘၣ် ဘၣ်ဆၣ် ယမါန့ၣ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါယၤထီဘိ. ဒီးအဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ယၤလၢ ဒ်သိး ယမၤမူဒါအံၤကန့ၢ်အဂီၢ် ယဟိဝၤယွၤ ကဟ့ၣ်ယၤ တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ. (ဖံလံး ၄:၁၃) ယမါန့ၣ် အအိၣ်ဒီး တၢ်ဆူးတၢ်ဆါ ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤ မၤစၢၤအီၤလၢ အကမၤလၢပှဲၤ အမူဒါအဃိ အသ့ၣ်ညါဝဲလၢ ယၤစ့ၢ်ကီး ယဟိဝၤယွၤ ကမၤစၢၤယၤနီၢ်ကီၢ်.

 ဖဲ ၂၀၀၆ န့ၣ် ဘၣ်ဖဲယသိၣ်လိတၢ် အဆၢကတီၢ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ယမါအိၣ်ဒီး ဖၣ်ခ့စၢၤ တၢ်ဆါ (Parkinson) အဃိ ပဖုးဘၣ်ပသးဒိၣ်မး. ဖဲယတဲတၢ်ဒီးယမါ ဘၣ်ဃးဒီး ပကပတုာ်ပမူဒါ ဒ်သိး ယကကွၢ်ထွဲက့ၤအီၤအခါ အတဲက့ၤယၤလၢ “ဒ်သိး ပဆဲးမၤ ပမူဒါကန့ၢ်အဂီၢ် ယသ့ၣ်ညါလၢ ယဟိဝၤယွၤ ကမၤစၢၤပှၤ အဃိ ဃုကသံၣ်သရၣ်တဂၤလၢ ကမၤဘျါန့ၢ် ယတၢ်ဆါမီၤ.” ယမါဆဲးမၤ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤ လၢဃုနံၣ်အတီၢ်ပူၤ ဒီးအတတဲအါတၢ်ဘၣ်. လၢခံ အဟးတသ့လၢၤဘၣ် ဒီးအဘၣ်အိၣ်လၢ လ့ၣ်ဆီၣ်လိၤသနာ်က့ အလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒံး. ဒီးအတဲတၢ် တကဲအါအါလၢၤဘၣ် သနာ်က့ ဖဲအထီၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အခါ အစံးဆၢတၢ်ဖုၣ်ဖုၣ်ဖိ တတိၣ်ခံတိၣ်ဒံး. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် ဆှၢန့ၢ်အီၤမဲးစ့း ဒီးပတြၢၤအီၤ ဘၣ်ဃးဒီး အဒိအတဲာ်အဂ့ၤလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်တူၢ်န့ၢ်ခီၣ်ကဲ. ဒီးဖဲ ၂၀၁၃ န့ၣ်ယမါသးဘိ သံသဒၣ်ကွံာ်ယၤ. လၢအနံၣ် ၃၀ ဘျဲၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ယမါတီဒီးယၤ ဒီးအအဲၣ်ယၤ ထီဘိအဃိ ဖဲအသံအခါ ယသးအုး ဒီးယတူၢ်ဘၣ်လၢ ယအိၣ်သယုၢ်သညိ ထဲတဂၤ လၢအသီတဘျီ.

ယမါဘၣ်သးလၢ ယကဆဲးမၤ ယမူဒါအဃိ ယဆဲးမၤဒံး. ယမၤကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤ ဆူၣ်ဆူၣ်အဃိ ယတတူၢ်ဘၣ် တၢ်သယုၢ်သညိ အါတလၢဘၣ်. ဖဲ ၂၀၁၄ တုၤလၢ ၂၀၁၇ န့ၣ် ယန့ၢ်ဘၣ်မူဒါလၢ ကလဲၤဟးအိၣ်သကိး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ အတဲထကါလိးအကျိာ် လၢအအိၣ်လၢ ထံကီၢ်လၢ ပှၤတြီဝဲ ပတၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်. ဝံၤဘျီ ယလဲၤအိၣ်သကိး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ အတဲထကါလိးအကျိာ် လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်ထဲၣ်ဝၣ်, ကီၢ်အမဲရကၤ ဒီးလၢကီၢ်ခဲနဒၣ်. ဒီးဖဲ ၂၀၁၉ န့ၣ် ယသိၣ်လိ ပှၤစိာ်ဘီမုၢ်တၢ်သးခုကစီၣ်ဖိအကၠိ လၢကီၤလၤဝါကျိာ် လၢကီၢ်အ့ဒံယါ ဒီးယိၤကီၢ်. ခီဖျိလၢ ယမၤမူဒါတဖၣ်အံၤ ဒီးယမၤယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤဆူၣ်ဆူၣ်အဃိ ယသးခုဒိၣ်ကတၢၢ်.

ဖဲယလဲၤလၢ ယမူဒါအသီ တခါဂ့ၤ တခါဂ့ၤအခါ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ ယထံၣ်လိာ်သးဒီး အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် ယအဲၣ်ဘၣ် အဝဲသ့ၣ်ဒိၣ်မးအဃိ ဖဲယဘၣ်ပာ်တ့ၢ် အဝဲသ့ၣ်အခါ အကီဖးဒိၣ်ညါ. ဖဲယထံၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်သး ဒ်န့ၣ်အခါ ယသ့ၣ်ညါထီၣ်လၢ ယကဘၣ်နာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤ လၢာ်လၢာ်ဆ့ဆ့. ဒီးယထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ မၤစၢၤယၤထီဘိ. ဖဲတၢ်ဆီတလဲ အိၣ်ထီၣ်အခါ တၢ်လဲၤခီဖျိတဖၣ်အံၤ မၤစၢၤယၤလၢ ယကသးအိၣ်တူၢ်လိာ် တၢ်ဆီတလဲ. ခဲအံၤ ယမၤပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီ လၢကီၢ်ဖံးလံးပံ ဒီးယတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်န့ၣ် မၤစၢၤယၤ ဒီးကွၢ်ထွဲယၤ ဒ်ဟံၣ်ဖိဃီဖိအသိး. တကးဒံးဘၣ် ယထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဖိခံဂၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ကွၢ်လိအမိအတၢ်နာ်အဃိ ယသးခုဒိၣ်မး.—၃ ယိၤ ၄.

လၢယတၢ်အိၣ်မူပူၤန့ၣ် ယလဲၤခီဖျိ တၢ်ကီတၢ်ခဲအါမး ဒီးယထံၣ်ဘၣ်စ့ၢ်ကီး ယမါသးဘိ တူၢ်ဘၣ်တၢ်ဆါ တုၤလၢအသံ. ယတၢ်အိၣ်သး ဆီတလဲအါမး သနာ်က့ ယထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ “အိၣ်တယံၤဒီး ပဝဲနီတဂၤဘၣ်.” (မၤတၢ် ၁၇:၂၇) ဒီးယဟိဝၤယွၤ အခ့အပှၤ မ့ၢ်အိၣ်လၢ တၢ်လီၢ်လၢ ပှၤလဲၤတညီဘၣ် သနာ်က့ ယဟိဝၤယွၤ “အစုတဖုၣ်တလၢ” လၢအကဆီၣ်ထွဲ ဒီးဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်. (ၡါ ၅၉:၁) တကးဒံးဘၣ် ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် အကဲဝဲ ယလၢၢ် ဒီးအအိၣ်ဒီးယၤ ထီဘိအဃိ ယစံးဘျုးအီၤ တလၢာ်ဘၣ်. အဃိ ယသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ယတအိၣ်ထဲတဂၤ နီတဘျီဘၣ်.