၁, ၂. ဘၣ်မနုၤအဃိ ကစၢ်ယွၤထံၣ် စီၤဒၤနံးယ့လးဒ် “ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်အဲၣ်အီၤ” တဂၤလဲၣ်, ဒီးဒ်စီၤဒၤနံးယ့လးအသိး ပအိၣ်ဒီးတၢ်ဒိကနၣ်ကသ့ဒ်လဲၣ်.

ဖဲပှၤယူဒၤဖိသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်တၢ်က့ၤကိးအီၤဆူ ဘၤဘူၤလိၣ် ဒီးအဝဲသ့ၣ်နုာ်လီၤ ဆူဝ့ၢ်ပူၤအခါ အဝဲသ့ၣ်ထံၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်ဂီၤတၢ်ဖှီၣ်တဖၣ် ဒီးပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် တၢ်ဝံတၢ်နါတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ပှၤယူဒၤဖိလၢ အိၣ်ဒီးတၢ်သးတီ ဒ်သိးဒီးစီၤဒၤနံးယ့လး ဒီးအတံၤသကိးသၢဂၤန့ၣ် တမၤဝဲဒ်ပှၤဘၤဘူၤလိၣ်ဖိတဖၣ်အသိးဘၣ်. (ဒၤနံးယ့လး ၁:၆, ၈, ၁၂; ၃:၁၆-၁၈) ဒၤနံးယ့လး ဒီးအတံၤသကိးတဖၣ် တူၢ်လိာ်ယဟိဝၤယွၤဒ်အမ့ၢ် ပှၤတ့သပၢၤအသိး ဒီးဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ဒၣ်ထဲ ယဟိဝၤယွၤတဂၤဧိၤလီၤ. စီၤဒၤနံးယ့လးအိၣ်မူဘၣ်ဝဲလၢ ပှၤအၢပှၤသီအကျါသနာ်က့ ယွၤအမူခိၣ်ကလူးတဂၤ ကိးအီၤလၢ “ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်အဲၣ်အီၤ” တဂၤန့ၣ်လီၤ.—ဒၤနံးယ့လး ၁၀:၁၁, ၁၉.

^၂ လၢပျၢၤန့ၣ် ပှၤတ့သပၢၤတဂၤ ကဟံးန့ၢ်ကပံာ်လၢအကပုာ်ဒီး ကတ့ဝဲသပၢၤလီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ, ပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲ ယဟိဝၤယွၤမ့ၢ် ယွၤလၢအပၢမူခိၣ်ဒီးဟီၣ်ခိၣ် ဒီးအိၣ်ဒီးတၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢ ကဘှီဂ့ၤထီၣ်က့ၤပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိလီၤ. (ဖး ယံးရမံယၤ ၁၈:၆ တက့ၢ်.) ကစၢ်ယွၤန့ၣ်အိၣ်စ့ၢ်ကီးဒီး တၢ်စိတၢ်ကမီၤလၢ ကဘှီဂ့ၤထီၣ်က့ၤ ပဝဲတဂၤစုာ်စုာ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤ တမၢန့ၢ်ဆူၣ်ပှၤ လၢ ပကဆီတလဲပသးဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် ကစၢ်ယွၤအဲၣ်ဒိးလၢ ပကတူၢ်လိာ် အတၢ်ဘှီပှၤလၢ တၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. ပကဲထီၣ် ကပံာ်လၢအကပုာ်လၢ ယွၤအစုပူၤသ့ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပကမၤလိဘၣ်လၢ တၢ်မၤလိအံၤအပူၤလီၤ. ပကတဲသကိး တၢ်သံကွၢ်သၢဖျၢၣ်လီၤ. (၁) ဒ်သိးပသုတကဲထီၣ် ကပံာ်လၢအကိၤ ဒီးဂ့ၢ်လိာ် ယွၤအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တဂ့ၤအဂီၢ် ပကဘၣ် ဟးဆှဲးတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးဒ်လဲၣ်. (၂) ပကဒုးအိၣ်ထီၣ်တၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါလၢ ကမၤစၢၤပှၤ ဒ်သိးပကအိၣ်ဒီးတၢ်ဒိကနၣ် ဒီးကဲထီၣ်ကပံာ်လၢအကပုာ်ကသ့ဒ်လဲၣ်. (၃) ဖဲမိၢ်ပၢ်လၢအမ့ၢ်ခရံာ်ဖိတဖၣ်န့ၣ် သိၣ်လိသီလိအဖိတဖၣ်အခါ မၤသကိးတၢ်ဒီး ယဟိဝၤယွၤကသ့ဒ်လဲၣ်.

၃. တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ အတြီပှၤသ့န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်. ဟ့ၣ်တၢ်အဒိတက့ၢ်.

^၃ ကတိၤဒိ ၄:၂၃ စံးဝဲလၢ “လၢနပၢၤတၢ်ခဲလၢာ်အဖီခိၣ်န့ၣ် ပၢၤနသးတက့ၢ်. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, တၢ်အမူထီၣ်ပၢၤလၢအပူၤလီၤ.” ဒ်သိးပကအိၣ်ဒီး တၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢအဂ့ၤအဂီၢ် ပကဘၣ်ဟးဆှဲး တၢ်ပာ်ထီၣ်ထီသး, တၢ်ဒဲးဘး ဒီးပတဘၣ်ပျဲလၢ ပတၢ်နာ်ကလီၤစှၤဘၣ်. ပမ့ၢ်တပလီၢ်ပသးလၢ တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤဘၣ်န့ၣ် ပကကဲထီၣ်ပှၤလၢ တဒိကနၣ်တၢ် ဒီးထီဒါတၢ်န့ၣ်လီၤ. (ဒၤနံးယ့လး ၅:၁, ၂၀; ဧ့ၤဘြံၤ ၃:၁၃, ၁၈, ၁၉) စီၤပၤဧူးစံယါ လၢကီၢ်ယူဒၤအပူၤန့ၣ် တၢ်ကဲထီၣ်အသးဒီးအီၤ ဒ်န့ၣ်အသိးလီၤ. (ဖး ၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၂၆:၃-၅, ၁၆-၂၁ တက့ၢ်.) စီၤပၤဧူးစံယါ ကဲထီၣ်သီစီၤပၤအခါန့ၣ် ဒိကနၣ်ကစၢ်ယွၤအကလုၢ် ဒီးအတၢ်ရ့လိာ်သးဒီးယွၤ ဂ့ၤဝဲအဃိ ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် “တုၤအဆူၣ်ထီၣ်ဒီး အသးပာ်ထီၣ်ထီအသး” လီၤ. အဝဲပာ်ထီၣ်ထီအသး တုၤဒၣ်လဲာ် အဝဲကဒွဲၣ်ထီၣ်တၢ်ဆိၣ်ကဲၤနၢမူလၢ တၢ်လုၢ်ဟံၣ်အပူၤလီၤ. ပှၤလၢအကဘၣ်မၤဝဲ မူဒါအံၤ မ့ၢ်ထဲပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပှၤလုၢ်တၢ်အဒိၣ်တဖၣ် တြီအီၤဒီးစံးဘၣ်အီၤလၢ အမၤကမၣ်တၢ်အခါ စီၤပၤအသးဒိၣ်ထီၣ်ဒိၣ်မးလီၤ. ခီဖျိလၢအပာ်ထီၣ်ထီအသးအဃိ ယဟိဝၤယွၤသိၣ်ဃီၣ်အီၤ ဒီးဘၣ်တၢ်ဆါအၢတုၤအသံတစုန့ၣ်လီၤ.—ကတိၤဒိ ၁၆:၁၈.

၄, ၅. ပမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်ထီၣ်ထီသးန့ၣ် တၢ်ကကဲထီၣ်အသးဒီးပှၤဒ်လဲၣ်. ဟ့ၣ်တၢ်အဒိတက့ၢ်.

^၄ ပမ့ၢ်တဟးဆှဲး တၢ်ပာ်ထီၣ်ထီသးန့ၣ် ပကဆိကမိၣ်လၢ ပဂ့ၤဒိၣ်န့ၢ်ပှၤဂၤ ဒီးပကဂ့ၢ်လိာ်ပှၤဂၤ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ဟဲလၢလံာ်စီဆှံအပူၤန့ၣ်လီၤ. (ကတိၤဒိ ၂၉:၁; ရိမ့ၤ ၁၂:၃) တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဂၤလၢ အမံၤမ့ၢ်ကၠံမ် အိၣ်ဒီးတၢ်လဲၤခီဖျိဒ်အံၤလီၤ. ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဂ့ၢ်တခါန့ၣ် အသးတလီၤပလိာ်လိာ်သးဒီး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်အဂၤတဖၣ်ဘၣ်. ကၠံမ်စံးဝဲလၢ– “ယတဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်အဂၤတဖၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်တအိၣ်ဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံဘၣ် ဒီးယဟးထီၣ်ကွံာ်ဖဲန့ၣ်တဘျီဃီလီၤ.” ဃုလါဝံၤအလီၢ်ခံ အဝဲလဲၤသုးအသးလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဂၤဒီး တကဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်လၢၤဘၣ်. ကၠံမ်အသးတမုာ်ဘၣ်. အဝဲနာ်ဝဲလၢအတၢ်ထံၣ်ဘၣ်ဝဲအဃိ တမၤလၢၤယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤလၢၤဘၣ်. ဒီးအဝဲပတုာ်တၢ် ဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် အနံၣ်တဆံန့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဝဲလၢ ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် အမ့ၢ်ပှၤလၢအပာ်ထီၣ်ထီအသး ဒီးပာ်တၢ်ကမၣ်လၢ ကစၢ်ယွၤအလိၤန့ၣ်လီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် လဲၤအိၣ်သကိးအီၤ ဒီးဂုာ်ကျဲးစၢးမၤစၢၤအီၤ ဘၣ်ဆၣ်အဝဲတတူၢ်လိာ်ဘၣ်.

^၅ ကၠံမ်စံးဝဲလၢ– “ယထံၣ်ထဲပှၤဂၤအတၢ်ကမၣ်လီၤ.” ကၠံမ်အဒိအတဲာ် ပာ်ဖျါထီၣ်န့ၢ်ပှၤလၢ တၢ်ပာ်ထီၣ်ထီသးန့ၣ် ကျၢၢ်ဘၢပမဲာ်ဒ်သိး ပသုတထံၣ်လီၤက့ၤပတၢ်ကမၣ်တဂ့ၤအဂီၢ်လီၤ. ပမ့ၢ်ကဲထီၣ်အသးဒ်အံၤန့ၣ် ပတမ့ၢ်ကပံာ်လၢအကပုာ်လၢၤဘၣ်. (ယံးရမံယၤ ၁၇:၉) မ့ၢ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အမၤကမၣ်ဘၣ်ပှၤအိၣ်စ့ၢ်ကီးဧါ. နမူဒါလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ လီၤမၢ်ကွံာ်အဃိ မ့ၢ်နသးဒိၣ်ထီၣ်တၢ်စ့ၢ်ကီးဧါ. မ့ၢ်နမၤဆၢက့ၤအီၤဒ်လဲၣ်. မ့ၢ်နပာ်ထီၣ်ထီနသးဧါ, မ့တမ့ၢ် မ့ၢ်နက့ၤမၤဃူမၤဖိးလိာ်နသးဒီး နဒီပုၢ်ဝဲၢ်ဧါ. တၢ်ပၢၤဃာ်တၢ်သးတီဒီးယဟိဝၤယွၤ ဒီးတၢ်ဃူတၢ်ဖိးန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်လၢနဂီၢ်ဧါ.—ဖး စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၉:၁၆၅; ကလီးစဲ ၃:၁၃ တက့ၢ်.

၆. ပမ့ၢ်အိၣ်ဒီးလုၢ်လၢ်လၢ ပမၤတၢ်ကမၣ်န့ၣ် တၢ်ကကဲထီၣ်အသးဒီးပှၤဒ်လဲၣ်.

 ^၆ ဖဲပှၤတဂၤမ့ၢ်ဆဲးမၤတၢ်ကမၣ် ဒီးပာ်ခူသူၣ်အတၢ်ကမၣ်အခါန့ၣ် ကကီဝဲလၢကတူၢ်လိာ် ကစၢ်ယွၤအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လီၤ. မ့ၢ်မၤဝဲဒ်အံၤန့ၣ် အတၢ်ကမၣ်ကဒိၣ်ထီၣ်ဝဲလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဂၤစံးဝဲလၢ ဒ်တၢ်ဆၢကတီၢ်လဲၤပူၤကွံာ်အသိး တၢ်ကမၣ်လၢအမၤဝဲန့ၣ် တမၤတံာ်တာ်အသးအါအါလၢၤဘၣ်. (စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ၈:၁၁) ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢအဂၤတဂၤလၢ အိၣ်ဒီးလုၢ်လၢ်လၢ အကွၢ်ဝဲတၢ်ဂီၤဘ့ၣ်ဆ့န့ၣ် စံးဝဲလၢ “ခီဖျိလၢ ယမၤဒ်န့ၣ်အဃိ ယတအိၣ်ဒီးတၢ်ထံၣ်အဂ့ၤလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဖၣ်အဖီခိၣ်လၢၤဘၣ်.” ခီဖျိလၢကွၢ်ဝဲ တၢ်ဂီၤဘ့ၣ်ဆ့အဃိ အတၢ်ရ့လိာ်သးဒီးယဟိဝၤယွၤ ဟးဂီၤဝဲလီၤ. ဖဲပှၤအဂၤတဖၣ် သ့ၣ်ညါဝဲတၢ်ဂ့ၢ်အံၤအခါ အဝဲဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မၤစၢၤလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဖၣ်အအိၣ်လီၤ. ပဝဲသ့ၣ်ခဲလၢာ် ပတလၢတပှဲၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ပမ့ၢ်ပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ်ပှၤလၢ အသိၣ်က့ၤသီက့ၤပှၤ မ့တမ့ၢ် ပမ့ၢ်တဲပူၤဖျဲးပသးလၢပတၢ်ကမၣ်အဂီၢ်, ပမ့ၢ်တဃ့ပျၢ်ပတၢ်ကမၣ်ဒီး ဃ့တၢ်မၤစၢၤလၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်ဘၣ်န့ၣ် ပကကဲထီၣ်ပှၤလၢအခိၣ်ကိၤတဂၤလီၤ.

၇, ၈. (က) လၢပျၢၤပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် တအိၣ်ဒီးတၢ်နာ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢကျဲဒ်လဲၣ်. (ခ) ပဟံးန့ၢ်တၢ်မၤလိသ့ဒ်လဲၣ်.

^၇ ဖဲယဟိဝၤယွၤ မၤပူၤဖျဲးပှၤအံၣ်စရ့လးဖိလၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူးအခါ အဝဲသ့ၣ်ထံၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်လီၤလးအါမးန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ဖဲအဝဲသ့ၣ် လဲၤဘူးကတုၤလၢ ကီၢ်တၢ်စံးပာ်အခါ အခိၣ်ကိၤထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ် တအိၣ်ဒီးတၢ်နာ်ကစၢ်ယွၤ အဃိလီၤ. အဝဲသ့ၣ်တသန့ၤအသး လၢယဟိဝၤယွၤအဃိ ပျံၤတၢ်ဒီးကဒူးကဒ့ၣ် စီၤမိၤၡ့န့ၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် အဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိးက့ၤကဒါက့ၤဆူ ကီၢ်အဲၤကူပတူး ဖဲအဝဲသ့ၣ်ကဲတ့ၢ်ဝဲကုၢ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်ဂ့ၢ်တဖၣ်အံၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤအသးဘၣ်ဒိဒီး အစံးဝဲလၢ “ပှၤဂီၢ်မုၢ်အံၤကမၤယၤ တရီတပါဆံးယံာ်လဲၣ်.” (၄ မိၤၡ့ ၁၄:၁-၄, ၁၁; စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၇၈:၄၀, ၄၁) ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိလၢအခိၣ်ကိၤဒီး အတၢ်နာ်စှၤလီၤတဖၣ်အံၤန့ၣ် သံဝဲလၢပှၢ်မုၢ်ကနၢခဲလၢာ်လီၤ.

^၈ တယံာ်လၢၤဘၣ် ပကတုၤလၢ ဟီၣ်ခိၣ်သီအဃိ ပတၢ်နာ်အံၤ ကဘၣ်တၢ်မၤကွၢ်အီၤန့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပကဘၣ်သမံသမိးလီၤက့ၤ ပတၢ်နာ်န့ၣ်လီၤ. ပအိၣ်ဒီးတၢ်နာ်လၢ အဂၢၢ်အကျၢၤန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါအီၤကသ့ဒ်လဲၣ်. ပဆိကမိၣ်ကွၢ် ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ကတိၤလၢ ပထံၣ်ဘၣ်ဖဲမးသဲ ၆:၃၃ န့ၣ်သ့ဝဲလီၤ. နကဘၣ်သံကွၢ် လီၤက့ၤနသးလၢ ‘မ့ၢ်ယဖီတၢၣ် ဒီးယတၢ်ဆၢတဲာ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ယနာ်ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ကတိၤစ့ၢ်ကီးဧါ. ဒ်သိးယကန့ၢ်အါထီၣ်စ့အဂီၢ် မ့ၢ်ယဟးဆှဲးတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ် မ့တမ့ၢ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤဧါ. လၢယတၢ်မၤလီၢ် ယမ့ၢ်ဘၣ်ဟ့ၣ်အါထီၣ် တၢ်ဆၢကတီၢ်ဒီး ယဂံၢ်ယဘါန့ၣ် ယကမၤဒ်လဲၣ်. မ့ၢ်ယကပျဲဟီၣ်ခိၣ်အတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး လုၢ်ဘၢယၤ တုၤဒၣ်လဲာ် ယကပတုာ်ကွံာ် တၢ်မၤယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤဧါ.

၉. ပတၢ်နာ်အိၣ်ဧါ, တအိၣ်ဘၣ်ဧါန့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိပကြၢး “သမံသမိး” လီၤက့ၤပသးလဲၣ်, ဒီးပကြၢးသမံသမိးအီၤဒ်လဲၣ်.

^၉ ပမ့ၢ်တဒိကနၣ်လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ရ့တံၤရ့သကိးလၢ အတဂ့ၤ, တၢ်ရ့လိာ်သးဒီးပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဟီထီၣ်ကွံာ်အီၤလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ မ့တမ့ၢ် တၢ်မၤမုာ်မၤဖှံသးလၢအတဂ့ၤတဖၣ်န့ၣ် ပကကဲထီၣ်ပှၤလၢ အခိၣ်ကိၤလီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်ကဲထီၣ်အသးဒီးနၤန့ၣ် နကမၤဒ်လဲၣ်. နကဘၣ်သမံသမိးလီၤက့ၤ နတၢ်နာ်တဘျီဃီလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ လံာ်စီဆှံစံးဝဲလၢ– “သုဝဲဒၣ်အံၤ သုအိၣ်လၢ တၢ်နာ်အပူၤ, သုတအိၣ်ဘၣ်လဲၣ်န့ၣ်, သံကွၢ်သံဒိးလီၤသုသးတက့ၢ်.” (၂ ကရံၣ်သူး ၁၃:၅) တဘၣ်လီလီၤနသးတဂ့ၤ. နကဘၣ်သမံသမိးလီၤက့ၤနသး လီၤတံၢ်လီၤဆဲး ဒီးသူလံာ်စီဆှံလၢ နကဘှီဂ့ၤထီၣ်က့ၤ နတၢ်ဆိကမိၣ်န့ၣ်လီၤ.

၁၀. ဒ်သိးပကကဲထီၣ် ကပံာ်အကပုာ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအစုပူၤအဂီၢ် တၢ်မနုၤကမၤစၢၤပှၤလဲၣ်.

^၁၀ ဒ်သိးပကလီၤဂာ် ကပံာ်လၢအကပုာ်ကသ့အဂီၢ် ကစၢ်ယွၤကတဲာ်ကတီၤန့ၢ်ပှၤ အကလုၢ်ကထါ, တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ် ဒီးတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤန့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ် ဖးလံာ်စီဆှံ ဒီးဆိကမိၣ်ထံအီၤ ကိးနံၤဒဲးန့ၣ် ပကကဲထီၣ်ကပံာ်လၢအကပုာ် လၢအိၣ်လၢယဟိဝၤယွၤအစုပူၤဒီး အဝဲဘှီပှၤဒ် အအဲၣ်ဒိးဘှီဝဲအသိးသ့ဝဲလီၤ. ယဟိဝၤယွၤမၤလိာ်ဝဲ အံၣ်စရ့လးအစီၤပၤတဖၣ် လၢကဘၣ်ကွဲးကူဝဲယွၤအတၢ်သိၣ်တၢ်သီဒီး ကဘၣ်ဖးဝဲကိးနံၤဒဲးန့ၣ်လီၤ. (၅ မိၤၡ့ ၁၇:၁၈, ၁၉) တၢ်မၢဖိတဖၣ်စ့ၢ်ကီး သ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်ဖးလံာ်စီဆှံဒီး တၢ်ဆိကမိၣ်ထံအီၤလီၤတံၢ်လီၤဆဲးန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ် အတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအဂီၢ်လီၤ. ဖဲအဝဲကွဲးဝဲလံာ်ပရၢတဖၣ် အဆၢကတီၢ်န့ၣ် သူဝဲလံာ်စီဆှံလၢဧ့ၤဘြံၤကျိာ်တကတြူၢ် အဘျီလၢအကယၤဒီး ဖဲအစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အခါ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤဂၤလၢ ကသူလံာ်စီဆှံစ့ၢ်ကီးလီၤ. (မၤတၢ် ၁၇:၁၁) ဒ်န့ၣ်အသိး ပဝဲသ့ၣ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီး ပသ့ၣ်ညါလၢ တၢ်ဖးလံာ်စီဆှံ ဒီးတၢ်ဆိကမိၣ်ထံအီၤကိးနံၤဒဲးန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်န့ၣ်လီၤ. (၁ တံၤမသ့း ၄:၁၅) ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် ပကအိၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်လီၤသး ဒီးယဟိဝၤယွၤဘှီပှၤကညီထီၣ်ဝဲလီၤ.

၁၁, ၁၂. ယဟိဝၤယွၤ သူဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဒ်သိးကမၤစၢၤ ပဝဲတဂၤစုာ်စုာ်ဒ်လဲၣ်. ဟ့ၣ်တၢ်အဒိတက့ၢ်.

^၁၁ ယဟိဝၤယွၤ သ့ၣ်ညါပဝဲတဂၤစုာ်စုာ် ပတၢ်လိၣ်ဘၣ်အဃိ သူဝဲ ခရံာ်ဖိတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ် လၢကမၤစၢၤပှၤအဂီၢ်လီၤ. ကၠံမ်, လၢဘၣ်တၢ်တဲဖျါအဂ့ၢ်လၢထးတဂၤန့ၣ် အတၢ်ထံၣ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဖၣ်အဖီခိၣ် ဆီတလဲအသး ဖဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဖၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ လၢအဖီခိၣ်အခါလီၤ. ကၠံမ် စံးဝဲလၢ– “အဝဲတဃုယတၢ်ကမၣ် ဒီးပာ်တၢ်ကမၣ်လၢယလိၤဘၣ် လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် အဝဲဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါယၤ  ဒီးပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်နီၢ်နီၢ်လၢ ကမၤစၢၤယၤအဂီၢ်လီၤ.” သၢလါဝံၤအလီၢ်ခံ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ် ကွဲမုာ်ကၠံမ်လၢ ကဟဲထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်လီၤ. ကၠံမ်စံးဝဲလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤတဖၣ်န့ၣ် တူၢ်လိာ်မုာ်အီၤလၢ တၢ်သူၣ်ခုသးခုအပူၤ ဒီးအဝဲသ့ၣ်အတၢ်အဲၣ်န့ၣ်မၤစၢၤအီၤလၢ ကဆီတလဲအတၢ်ထံၣ်လီၤ. ကယီကယီန့ၣ် အဝဲနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်ဝဲလၢ အတၢ်တူၢ်ဘၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်ဘၣ်. တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဖၣ် ဒီးကၠံမ်အမါန့ၣ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါအီၤ လၢကက့ၤမၤက့ၤ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤလီၤ. တကးဒံးဘၣ် ကၠံမ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ခီဖျိလၢအဖး တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢ တၢးထီခိးတၢ် လါနိၣ်ဝ့ဘၢၣ် ၁၅ သီ, ၁၉၉၂ နံၣ်အပူၤ လၢအခိၣ်တီမ့ၢ်ဝဲ “ပာ်တၢ်ကမၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအလိၤတဂ့ၤ” ဒီး “မၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤလၢ တၢ်သးတီအပူၤတက့ၢ်.”

^၁၂ လၢခံ ကၠံမ်ကဲထီၣ်က့ၤဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်လီၤ. စးထီၣ်ဖဲန့ၣ် အဝဲမၤစၢၤဘၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်လၢ အကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲဒ်သိးဒီးအီၤ တကးဒံးဘၣ် မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ် ဒ်သိးအတၢ်နာ် ကဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်လီၤ. လၢညါန့ၣ် အဝဲဆိကမိၣ်ဝဲလၢ အတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤန့ၣ်ဂ့ၤဝဲလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်အတၢ်ဆိကမိၣ်န့ၣ်ကမၣ်ဝဲလီၤ. မ့ၢ်လၢအဝဲပာ်ထီၣ်ထီအသးဒီး ဃုထံၣ်ဝဲပှၤဂၤအတၢ်ကမၣ်အဃိ အသးအုးဒိၣ်မးလီၤ.—၁ ကရံၣ်သူး ၁၀:၁၂.

၁၃. တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤန့ၣ် မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကအိၣ်ဒီးတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါမနုၤတဖၣ်လဲၣ်, ဒီးပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် အဘျုးဒ်လဲၣ်.

^၁၃ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤန့ၣ် မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကကဲထီၣ်ပှၤအဂ့ၤတဂၤလီၤ. လၢကျဲဒ်လဲၣ်. ဖဲပစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်သးခုကစီၣ်အခါ ပကဘၣ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါတဖၣ် ဒ်သိးဒီး တၢ်ဆီၣ်လီၤသး ဒီးသးအတၤသၣ်န့ၣ်လီၤ. (ကလၤတံ ၅:၂၂, ၂၃) ဆိကမိၣ်ကွၢ်တၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါလၢ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤခီဖျိလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤတက့ၢ်. ပမ့ၢ်ကွၢ်လိယ့ၣ်ၡူးခရံာ်န့ၣ် တၢ်သးခုကစီၣ်ကထုးန့ၢ်ပှၤအါဂၤအသး ဒီးအဝဲသ့ၣ်အတၢ်ထံၣ်လၢ ပဖီခိၣ်စ့ၢ်ကီးကဆီတလဲဝဲလီၤ. အဒိ, လၢကီၢ်အီစထြ့လံယါန့ၣ် ဖဲယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးခံဂၤ လဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ပှၤပိာ်မုၣ်တဂၤအအိၣ်အခါ ပိာ်မုၣ်တဂၤအံၤ သးဒိၣ်ထီၣ်တၢ်ဒီး တဲတၢ်ကတိၤလၢအဆူၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်ဒိကနၣ်အီၤလၢ တၢ်ယူးယီၣ်ပာ်ကဲအပူၤလီၤ. လၢခံန့ၣ်ပိာ်မုၣ်အံၤ ကွဲးဝဲလံာ်ပရၢဆူ အီစတြ့လံယါဝဲၤတြၢ်အအိၣ် ခီဖျိအသးတမုာ်ဘၣ် လၢအတၢ်ကတိၤဆူၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. အဝဲဃ့ကညးဝဲလၢပှၤကပျၢ်အတၢ်ကမၣ်လီၤ. ပိာ်မုၣ်န့ၣ်စံးဝဲလၢ– “ခီဖျိလၢ ယနီဟးထီၣ်ကွံာ် ပှၤလၢအရၤလီၤယွၤအကလုၢ်ကထါအဃိ ယလီၤဂာ်ဒ်ပှၤအပျုၢ်တဂၤလီၤ.” လၢတၢ်အဒိအတဲာ်အံၤအပူၤ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလိလၢ ဖဲပအိၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်လီၤသးလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤပူၤအခါ အဘျုးအိၣ်လီၤ. ပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအံၤ မၤစၢၤပှၤဂၤ တကးဒံးဘၣ် မၤစၢၤစ့ၢ်ကီးပှၤလၢ ပကမၤဂ့ၤထီၣ် ပတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးလီၤ.

၁၄. ဒ်သိးမိၢ်ပၢ်တဖၣ် သိၣ်လိအဖိကသ့ဂ့ၤဂ့ၤအဂီၢ် ကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၁၄ အါဒၣ်တက့ၢ် ဖိသၣ်ဆံးဆံးဖိတဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်လီၤသးဒီး သးအိၣ်ဃုသ့ၣ်ညါအါထီၣ်တၢ်လီၤ. (မးသဲ ၁၈:၁-၄) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ မိၢ်ပၢ်တဖၣ် ကဘၣ်သိၣ်လိအဖိအလံၤလၢ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ် ကအဲၣ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ လၢအနီၢ်ဆံးလံၤလံၤန့ၣ်လီၤ. (၂ တံၤမသ့း ၃:၁၄, ၁၅) ဒ်သိးမၤဝဲကသ့အဂီၢ် မိၢ်ပၢ်တဖၣ် အနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ ကဘၣ်မ့ၢ်ပှၤလၢ အအဲၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီဒီး မၤပိာ်ထွဲ လံာ်စီဆှံအတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲလၢ အတၢ်အိၣ်မူပူၤလီၤ. ဖဲမိၢ်ပၢ်တဖၣ်မၤဝဲ ဒ်န့ၣ်အခါ ကညီဝဲလၢ ဖိတဖၣ်ကအဲၣ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအဂီၢ်လီၤ. တကးဒံး ဘၣ် ဖိသၣ်တဖၣ်ကနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်ဝဲလၢ အမိၢ်အပၢ်သိၣ်က့ၤသီက့ၤအီၤန့ၣ် မ့ၢ်လၢမိၢ်ပၢ် ဒီးယဟိဝၤယွၤအဲၣ်အီၤအဃိလီၤ.

၁၅, ၁၆. ဖဲဖိတဂၤဘၣ်တၢ်ဟီထီၣ်ကွံာ်အီၤ လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤအခါ မိၢ်ပၢ်တဖၣ် ကဘၣ်ပာ်ဖျါထီၣ်အတၢ်နာ်လၢကျဲဒ်လဲၣ်.

^၁၅ မိၢ်ပၢ်တဖၣ်သိၣ်လိအဖိလၢ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီဒၣ်လဲာ် ဖိတနီၤန့ၣ် တဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤလၢၤဘၣ် မ့တမ့ၢ် ဘၣ်တၢ်ဟီထီၣ်ကွံာ်အီၤ လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် အဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် ကသူၣ်အုးသးအုးဝဲ ဒိၣ်မးလီၤ. ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်လၢ အအိၣ်လၢကီၢ်အၤဖြံၤကၤ ကလံၤထံးတဂၤ စံးဝဲလၢ– “ဖဲယဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဂၤ ဘၣ်တၢ်ဟီထီၣ်ကွံာ်အီၤ လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤအခါ လီၤဂာ်ဒ်သိးအသံဝဲလီၤ. ယသးဘူးကသ့ၣ်ဖးလီၤ.” ဘၣ်ဆၣ် အဝဲဒီးအမိၢ်အပၢ်တဖၣ် ကမၤဒ်လဲၣ်. အဝဲသ့ၣ်လူၤပိာ်ထွဲ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢလံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ်လီၤ. (ဖး ၁ ကရံၣ်သူး ၅:၁၁, ၁၃ တက့ၢ်.) မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ မ့ၢ်လူၤပိာ်ထွဲ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢလံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် ကကဲဘျုးလၢ ပှၤကိးဂၤဒဲးအဂီၢ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ်အဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်ဟီထီၣ်ကွံာ်ပှၤလၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤန့ၣ် မ့ၢ်ကျဲလၢယဟိဝၤယွၤ သိၣ်က့ၤသီက့ၤပှၤလၢ တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံပူၤလီၤ. မ့တမ့ၢ်ဘၣ်လၢ ဟံၣ်ဖိဃီဖိ တၢ်ဂ့ၢ်လၢအရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်အဂီၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တဆဲးကျိးဒီးအဖိခွါဘၣ်.

^၁၆ မ့ၢ်အဖိခွါတူၢ်ဘၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်. လၢခံအဖိခွါ စံးဝဲလၢ– “ယသ့ၣ်ညါလၢ ယဟံၣ်ဖိဃီဖိတသးဟ့ယၤဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်မၤဝဲဒ်န့ၣ်န့ၣ် မ့ၢ်လၢအဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ်ဒီး အတၢ်ကရၢကရိ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအဃိလီၤ.” ဒီးစံးစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ– “နလိၣ်ဘၣ် ယဟိဝၤယွၤ အဒိၣ်ကတၢၢ် ဖဲနသ့ၣ်ညါလီၤနသးလၢ နကဘၣ်ဃ့ပျၢ် နတၢ်ကမၣ် ဒီးဃ့တၢ်မၤစၢၤလၢ အအိၣ်အခါန့ၣ်လီၤ.” ထံၣ်တမှံကွၢ်ဖဲ အဝဲဟဲက့ၤဆူ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်အခါ အဟံၣ်ဖိဃီဖိကသးခု ထဲလဲၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. ပမ့ၢ်ဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ် ထီဘိန့ၣ် ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဘျုးတၢ်ဖှိၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ဖှံသးညီလီၤ.—ကတိၤဒိ ၃:၅, ၆; ၂၈:၂၆.

၁၇. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်လီၤသးလၢ ယဟိဝၤယွၤအမဲာ်ညါလဲၣ်, ဒီးပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဘျုးတၢ်ဖှိၣ်မနုၤလဲၣ်.

^၁၇ ဝံယၡါယၤတဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ ပှၤယူဒၤဖိလၢ ဘၤဘူၤလိၣ်အပူၤ ကပီၢ်ယၢ်လီၤအသးဒီး ကစံးလၢ– “ယွၤဧၢ, နမ့ၢ်ပပၢ်လီၤ. ပဝဲဒၣ်အံၤပမ့ၢ်ကပံာ်ဟီၣ်ခိၣ်, ဒီးနဲဒၣ်နမ့ၢ်ပှၤတ့သပၢၤလီၤ. ဒီးပမ့ၢ်တၢ်လၢ နမၤလၢနစုန့ၣ်ခဲလၢာ်လီၤ.” ဒီးအဝဲသ့ၣ် ကဃ့ကညးစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ “သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ ပတၢ်ဒဲးဘးလီၤထူလီၤယိာ်တဂ့ၤ ပမ့ၢ်နပှၤဂီၢ်မုၢ်ခဲလၢာ်လီၤ.” (ယၡါယၤ ၆၄:၈, ၉) ပမ့ၢ်ဆီၣ်လီၤပသး ဒီးဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ်ထီဘိန့ၣ် ပကဲထီၣ် ပှၤလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ် ဒ်စီၤဒၤနံးယ့လးအသိးလီၤ. ယဟိဝၤယွၤကဆဲးဘှီ ပဝဲဒၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ခီဖျိအကလုၢ်ကထါ, အသးစီဆှံ ဒီးအတၢ်ကရၢကရိ ဒ်သိးခါဆူညါ ပကကဲထီၣ် “ယွၤအဖိတဖၣ်” လၢအလၢအပှဲၤန့ၣ်လီၤ.—ရိမ့ၤ ၈:၂၁.