တၢ်လုၢ်ဟံၣ်အဘျီၣ်ဒိၣ် လၢအအိၣ်ဝဲလၢ အမဲာ်ညါတကပၤန့ၣ် အိၣ်ဝဲဒီး ကျဲနုာ်လီၤအလီၢ် လၢပှၤကလဲၤနုာ်လီၤလၢ တၢ်လီၢ်စီဆှံအပူၤ. ဟီၣ်ခိၣ်သီ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံ လၢပှၤထုးထီၣ်ဝဲ တချုး ၂၀၂၃ ဒံးဘၣ်န့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ “တၢ်လုၢ်ဟံၣ်အဘျီၣ်ဒိၣ် လၢအအိၣ်ဝဲလၢ အမဲာ်ညါတကပၤန့ၣ် အဒီၣ်ဃီၤအိၣ်ဝဲ အပျၢ် ၂၀ တုၤသိးသိးဒီး တၢ်လုၢ်ဟံၣ် အဒီၣ်ဃီၤ ဒီးအကစီၤထီၣ်ထီ အိၣ်ဝဲ အပျၢ် ၁၂၀.” (၂ ကွဲး ၃:၄) လံာ်စီဆှံ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံ လၢအဂၤစ့ၢ်ကီး ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ တၢ်လုၢ်ဟံၣ်အဘျီၣ်ဒိၣ် လၢအအိၣ်ဝဲလၢ အမဲာ်ညါတကပၤန့ၣ် အကစီၤထီဝဲ “အပျၢ် ၁၂၀,” အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ တၢ်သူၣ်ထီၣ် အထီအိၣ်ဝဲ ၅၃ မံထၢၣ် (၁၇၅ ပ့ၣ်).

ဘၣ်ဆၣ် ဟီၣ်ခိၣ်သီ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံ လၢပထုးထီၣ်အီၤဖဲ ၂၀၂၃ လၢကီၤလၤဝါကျိာ်န့ၣ် တဲဝဲလၢ စီၤၡလိၤမိၤ အတၢ်လုၢ်ဟံၣ်အဘျီၣ်ဒိၣ်န့ၣ် “အကစီၤထီၣ်ထီန့ၣ် အိၣ်ဝဲအပျၢ် ၂၀” မ့တမ့ၢ် ထီဝဲ ၉ မံထၢၣ် (၃၀ ပ့ၣ်). a ပကကွၢ်သကိး တၢ်ဂ့ၢ်တနီၤ လၢအဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဆီတလဲအံၤ.

တၢ်လုၢ်ဟံၣ်အဘျီၣ်ဒိၣ် အထီအိၣ်ထဲလဲၣ်န့ၣ် ၁ စီၤပၤ ၆:၃ တပာ်ဖျါဝဲဘၣ်. ယံးရမံယၤကွဲးဝဲ လံာ်စီဆှံတဆၢအံၤ ဒီးအပာ်ဖျါဝဲ တၢ်လုၢ်ဟံၣ်အဘျီၣ်ဒိၣ် အဒီၣ်ဃီၤဒီးအတီၣ် အိၣ်ထဲလဲၣ်, ဘၣ်ဆၣ် အကစီၤထီ အိၣ်ထဲလဲၣ်န့ၣ် အတပာ်ဖျါဝဲဘၣ်. လၢအဆၢဒိၣ် ၇ န့ၣ် အပာ်ဖျါဝဲ တၢ်လုၢ်ဟံၣ် အတၢ်ပီးတၢ်လီ လၢအဂၤတဖၣ် ဒ်သိးဒီး ထံဒၢဖးဒိၣ် လၢပှၤကိးဝဲလၢ ပီၣ်လဲၣ်တိၢ်ဘီ, လ့ၣ်ဆီၣ်တိၢ်ဘီ အခိၣ်တဆံ, တိၢ်ဘီထူၣ်ခံထူၣ် လၢအအိၣ်လၢ တၢ်လုၢ်ဟံၣ်အဘျီၣ်ဒိၣ် အမဲာ်ညါ. (၁ စီၤပၤ ၇:၁၅-၃၇) တၢ်လုၢ်ဟံၣ်အဘျီၣ်ဒိၣ် အမဲာ်ညါအံၤ အထီမ့ၢ်အိၣ်ဝဲ အမံထၢၣ် ၅၀ ဘျဲၣ်န့ၣ် အကထီန့ၢ်ဒံး တၢ်လုၢ်ဟံၣ်ဒီတဖျၢၣ်ညါ. မ့မ့ၢ်ဒ်န့ၣ်န့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ယံးရမံယၤ တကွဲးဖျါဝဲ အကစီၤထီအဂ့ၢ်လဲၣ်. အနံၣ်လၢအကယၤတဖၣ် ပူၤကွံာ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ပှၤလၢအကွဲး ပှၤယူဒၤဖိ အတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤန့ၣ် ကွဲးဖျါဝဲလၢ တၢ်လုၢ်ဟံၣ်အဘျီၣ်ဒိၣ် လၢအအိၣ်ဝဲလၢ အမဲာ်ညါတကပၤန့ၣ် အကစီၤတထီန့ၢ်ဒံး စီၤၡလိၤမိၤ အတၢ်လုၢ်ဟံၣ် ဒီတဖျၢၣ်ဘၣ်.

တၢ်လုၢ်ဟံၣ်အဘျီၣ်ဒိၣ် အတၢ်ဒူၣ် အကစီၤထီၣ်ထီ မ့ၢ်အိၣ်အပျၢ် ၁၂၀ န့ၣ် ပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့လၢ လံာ်စီဆှံတကပၤ နာ်ဝဲလၢ တၢ်ဒူၣ်တဖၣ် ဖီၣ်ဃာ်ဝဲ တၢ်လုၢ်ဟံၣ်တန့ၢ်ဘၣ်. တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဖးထီ လၢပျၢၤန့ၣ် ပှၤတ့ထီၣ်ဝဲဒီး လၢၢ်ဒီးအူးခဲ. အဒိ တၢ်လုၢ်ဟံၣ် အပဲတြီလၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူးန့ၣ် ပှၤတ့ဝဲအခီၣ်ထံး တီၣ်ဒီးလဲၢ်ဝဲ ဒီးမ့မ့ၢ်လၢ အဖီခိၣ်န့ၣ် ဘူလီၤဒီးအံၣ်လီၤဝဲ. မ့မ့ၢ် စီၤၡလိၤမိၤ အတၢ်လုၢ်ဟံၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်ဒ်န့ၣ်ဘၣ်. ပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့ လၢလံာ်စီဆှံတကပၤ တဲဝဲလၢ စီၤၡလိၤမိၤ အတၢ်လုၢ်ဟံၣ် အတၢ်ဒူၣ်တဖၣ်န့ၣ် အတတီၣ်န့ၢ်ဒံး ၆ ပျၢ် မ့တမ့ၢ် ၂.၇ မံထၢၣ် (၉ ပ့ၣ်) ဘၣ်. သံၤအိၤဒိ ဘၠူစ့ၤ လၢအကဲ ပှၤကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့လၢ အဃုသ့ၣ်ညါ တၢ်သူၣ်ထီၣ်လၢပျၢၤန့ၣ် တဲဝဲလၢ “ပမ့ၢ်ကွၢ် [တၢ်လုၢ်ဟံၣ် အတၢ်နုာ်လီၤ] အကျဲ အဒူၣ်န့ၣ် တတီၣ်ဒိၣ်ဒိၣ်ဘၣ်အဃိ တၢ်လုၢ်ဟံၣ်အဘျီၣ်ဒိၣ်န့ၣ် တထီဝဲအပျၢ် ၁၂၀ ဘၣ်.”

တၢ်ဂ့ၢ်လၢအအိၣ်လၢ ၂ ကွဲးနီၣ်တၢ် ၃:၄ အပူၤန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပှၤကွဲးကူက့ၤဝဲကမၣ်. ဘၣ်ဃးဒီး လံာ်စီဆှံ တဆၢအံၤ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ကွဲးကူလၢပျၢၤတနီၤ ကွဲးဝဲလၢ တၢ်လုၢ်ဟံၣ်အဘျီၣ်ဒိၣ်န့ၣ် အထီအိၣ်ဝဲ “၁၂၀.” ဒီးတၢ်ကွဲးကူလၢ ပနာ်န့ၢ်အီၤသ့တနီၤ ဒ်သိးဒီး ခိၣ်ဒဲး အလ့းစါဒြံးနဲး လၢပှၤထုးထီၣ်ဝဲ ပူၤကွံာ် အနံၣ် ၁,၅၀၀ ဘျဲၣ် ဒီးခိၣ်ဒဲး အဲဘြိၤစနဲး လၢပှၤထုးထီၣ်ဝဲ ပူၤကွံာ် အနံၣ် ၁,၄၀၀ ဘျဲၣ်န့ၣ် ကွဲးဖျါဝဲလၢ “အပျၢ် ၂၀.” မ့မ့ၢ်ဒ်န့ၣ်န့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ပှၤကွဲးကူတၢ်ဖိ ကွဲးဝဲလၢ “၁၂၀” လဲၣ်. လၢဧ့ၤဘြံၤကျိာ် လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ် “အကယၤ” ဒီး “အပျၢ်” န့ၣ် လီၤဂာ်လိာ်သး. အဃိ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပှၤကွဲးကူတၢ်ဖိ ကကွဲးလီၤဝဲ “အပျၢ်” အလီၢ် အကွဲးလီၤဘၣ်ဝဲလၢ “အကယၤ.”

ပဂုာ်ကျဲးစၢး ဃုသ့ၣ်ညါ ဒီးပာ်ဖျါထီၣ် စီၤၡလိၤမိၤ အတၢ်လုၢ်ဟံၣ် အတၢ်ကွဲးနီၣ်ကွဲးဃါ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး. ဘၣ်ဆၣ် ပသးစၢၢ်ဆၢအါလၢ စီၤၡလိၤမိၤ အတၢ်လုၢ်ဟံၣ်အံၤ အခီပညီ လၢအဘၣ် တၢ်ဒိလီၤအီၤလၢ နီၢ်သးအတၢ်လုၢ်ဟံၣ်. ပသးခုဒိၣ်မးလၢ ယဟိဝၤယွၤ ကွဲမုာ် အခ့အပှၤခဲလၢာ်လၢ ကဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤလၢ တၢ်လုၢ်ဟံၣ်အံၤအပူၤ.—ဧ့ၤ ၉:၁၁-၁၄; လီၣ် ၃:၁၂; ၇:၉-၁၇.