၁, ၂. (က) ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် ကဲထီၣ်ယွၤအတံၤသကိးသ့န့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်ဒ်လဲၣ်. (ခ) လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကတဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.

ပလိၣ်ဘၣ်တၢ်အဲၣ် စးထီၣ်လၢပအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ် ဒီးတုၤလၢပသံတစုလီၤ. ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် တလိၣ်ဘၣ်ထဲတၢ်အဲၣ်တခါဧိၤဘၣ်, လိၣ်ဘၣ်စ့ၢ်ကီး တၢ်ကဟုကယာ် ဒီးတၢ်ရ့တံၤရ့သကိးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပဝဲခဲလၢာ် ပလိၣ်ဘၣ် ယဟိဝၤယွၤအတၢ်အဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ရ့လိာ်သး ဒီးကစၢ်ယွၤဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်သ့ဝဲန့ၣ် ပှၤအါဂၤတနာ်ဝဲဘၣ်. မ့ၢ်လၢကစၢ်ယွၤ မ့ၢ်သ့တၢ်လၢာ်ကစၢ် ဒီးပထံၣ်အီၤလၢ ပမဲာ်တသ့ဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် မ့မ့ၢ်ပဝဲဒၣ်န့ၣ် ပတဆိကမိၣ်ဒ်န့ၣ်ဘၣ်.

^၂ လၢလံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိလၢ အကဲထီၣ်ယွၤအတံၤသကိးအိၣ်ဝဲလီၤ. ပကြၢးမၤလိန့ၢ်တၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အဒိအတဲာ်လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. မ့ၢ်လၢတၢ်ရ့လိာ်သးဒီးယွၤန့ၣ် မ့ၢ်ဖီတၢၣ် အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်လၢ ပတၢ်အိၣ်မူအပူၤလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပကကွၢ်သကိး စီၤအၤဘြၤဟၣ် အဒိအတဲာ်လီၤ. (ဖး ယၤကိာ် ၂:၂၃ တက့ၢ်.) အဝဲကဲထီၣ် ယွၤအတံၤသကိးဒ်လဲၣ်. စီၤအၤဘြၤဟၣ်  အတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ တၢ်နာ်ဒီး အဝဲဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤဒ် “ကယဲၢ်ပှၤနာ်တၢ်” အပၢ်န့ၣ်လီၤ. (ရိမ့ၤ ၄:၁၁) ဖဲနမၤလိ စီၤအၤဘြၤဟၣ် အဒိအတဲာ်အခါ သံကွၢ်လီၤက့ၤနသးလၢ ‘ယကွၢ်လိစီၤအၤဘြၤဟၣ် အတၢ်နာ်ဒီး မၤဂၢၢ်ကျၢၤ ယတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤကသ့ဒ်လဲၣ်.

၃, ၄. (က) တၢ်မၤကွၢ်အဒိၣ်ကတၢၢ်လၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ် အတၢ်နာ်အဂ့ၢ်န့ၣ် တဲဖျါထီၣ်အီၤတက့ၢ်. (ခ) ဘၣ်မနုၤအဃိ စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်ဝဲ စီၤအံၤစဲးလဲၣ်.

^၃ ထံၣ်တမှံကွၢ် ဖဲစီၤအၤဘြၤဟၣ် အသးအိၣ် ၁၂၅ နံၣ်ဃၣ်ဃၣ်အခါ ထီၣ်ဝဲကစၢၢ်ကယီကယီန့ၣ်တက့ၢ်. ^[၁] (ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်လၢ တၢ်မၤလိအကတၢၢ်တက့ၢ်.) ပှၤလၢအပိာ်အခံတဂၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲအဖိခွါ စီၤအံၤစဲး လၢအသးကအိၣ်ဝဲ ၂၅ နံၣ်ဃၣ်ဃၣ်န့ၣ်လီၤ. စီၤအံၤစဲးယိးဝဲသ့ၣ်မုၢ် ဒီးမ့မ့ၢ်စီၤအၤဘြၤဟၣ်န့ၣ် စိာ်ဝဲဃဲာ်တဘ့ၣ် ဒီးတၢ်ပီးတၢ်လီလၢ ကမၤကဲၤထီၣ်မ့ၣ်အူအဂီၢ်လီၤ. တၢ်လဲၤတဘျီအံၤ ကမ့ၢ်ဝဲတၢ်လဲၤလၢအကီကတၢၢ် လၢစီၤအၤဘြၤဟၣ်အတၢ်အိၣ်မူပူၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်တမ့ၢ်လၢ အညါပှၢ်ထီၣ်အဃိဘၣ်. အဝဲအဂံၢ်အဘါ အိၣ်ဒံးဝဲလၢလၢပှဲၤပှဲၤလီၤ. ခီဖျိလၢယဟိဝၤယွၤ မၢအဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ် အဖိခွါအဃိ တၢ်လဲၤအံၤကီခဲဝဲလၢအဂီၢ်လီၤ.—၁ မိၤၡ့ ၂၂:၁-၈.

^၄ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်တၢ်အံၤကမ့ၢ် တၢ်မၤကွၢ်အဒိၣ်ကတၢၢ်ဘၣ်ဃးဒီး စီၤအၤဘြၤဟၣ် အတၢ်နာ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤတနီၤနီၤစံးဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤမ့ၢ် ပှၤလၢအအၢအသီ ခီဖျိလၢအဃ့စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဒ်သိးအကလုၢ်ထီၣ်အဖိခွါအဃိန့ၣ်လီၤ. ဒီးပှၤတနီၤစံးဝဲလၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ် သးအိၣ်ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်အဖိ မ့ၢ်လၢအဝဲတအဲၣ်ဘၣ်အဖိခွါအဃိန့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအတဲတၢ်ဒ်အံၤတဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အတၢ်နာ်တအိၣ်ဘၣ် ဒီးတၢ်နာ်နီၢ်နီၢ်မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တသ့ၣ်ညါဝဲဘၣ်. (၁ ကရံၣ်သူး ၂:၁၄-၁၆) ဘၣ်ဆၣ် စီၤအၤဘြၤဟၣ်န့ၣ် တမ့ၢ်ပှၤလၢအနာ်ကြီတၢ်ဘၣ်. ခီဖျိလၢအဝဲ အိၣ်ဒီးတၢ်နာ်နီၢ်နီၢ်အဃိ ဒိကနၣ်ဝဲ ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်လီၤ. အဝဲနာ်စ့ၢ်ကီးဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤတဃ့အီၤတၢ်တမံၤမံၤလၢ ကမၤဘၣ်ဒိအီၤလီၤစိၤန့ၣ်ဘၣ်. စီၤအၤဘြၤဟၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ အမ့ၢ်ဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ်န့ၣ် အဖိခွါဒီးအီၤ ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤလီၤ. ဒ်သိးအဝဲကအိၣ်ဒီးတၢ်နာ်လၢအဆူၣ်ဒ်အံၤအဂီၢ် အဝဲလိၣ်ဘၣ်တၢ်မနုၤလဲၣ်. စီၤအၤဘြၤဟၣ် လိၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်သ့ၣ်ညါ ဒီးတၢ်လဲၤခီဖျိလီၤ.

၅. စီၤအၤဘြၤဟၣ် မၤလိဘၣ် ယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်ဒ်လဲၣ်, ဒီးတၢ်သ့ၣ်ညါဝဲအံၤန့ၣ် မၤစၢၤအီၤဒ်လဲၣ်.

^၅ တၢ်သ့ၣ်ညါ. စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဒိၣ်ထီၣ်လၢ ဝ့ၢ်အူၢ် အပူၤလီၤ. ပှၤလၢအအိၣ်ဖဲန့ၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ကစၢ်ယွၤလၢအကမၣ်တဖၣ် ဒီးစီၤအၤဘြၤဟၣ် အပၢ်စ့ၢ်ကီးမၤဝဲဒ်န့ၣ်လီၤ. (ယိၤၡူ ၂၄:၂) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်န့ၣ် စီၤအၤဘြၤဟၣ် သ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲလၢကျဲဒ်လဲၣ်. လံာ်စီဆှံပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ စီၤနိအၤအဖိခွါ စီၤၡ့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ စီၤအၤဘြၤဟၣ်အဘူးအတံၢ်လီၤ. စီၤၡ့ၣ်အိၣ်မူဝဲတုၤလၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ် အသးအိၣ် ၁၅၀ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. စီၤၡ့ၣ်မ့ၢ်ပှၤလၢ အိၣ်ဒီးတၢ်နာ်လၢ အဂၢၢ်ကျၢၤ ဒီးဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အဝဲကတဲဘၣ် အဘူးအတံၢ်တဖၣ် ဘၣ်ဃးဒီးယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ပတသ့ၣ်ညါလီၤတံၢ်ဘၣ်, သနာ်က့ ဘၣ်တဘၣ် စီၤအၤဘြၤဟၣ်န့ၣ် ကသ့ၣ်ညါယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ် ခီဖျိလၢအဝဲအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လၢစီၤအၤဘြၤဟၣ် သ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲတဖၣ်န့ၣ် မၤစၢၤအီၤဒ်သိးကအဲၣ်ယွၤ ဒီးတၢ်သ့ၣ်ညါဝဲအံၤ မၤစၢၤအီၤလၢ ကအိၣ်ဒီးတၢ်နာ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

၆, ၇. စီၤအၤဘြၤဟၣ် အတၢ်လဲၤခီဖျိတဖၣ်န့ၣ် ဒုးဆူၣ်ထီၣ်အတၢ်နာ်ဒ်လဲၣ်.

^၆ တၢ်လဲၤခီဖျိ. စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်လဲၤခီဖျိလၢ ကဒုးဆူၣ်ထီၣ် အတၢ်နာ်ယဟိဝၤယွၤဒ်လဲၣ်. ပှၤတနီၤနီၤစံးဝဲလၢ တၢ်ဆိကမိၣ် ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ် ပတၢ်တူၢ်ဘၣ် ဒီးပတၢ်တူၢ်ဘၣ် ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်ပှၤလၢ ပကမၤတၢ်တမံၤမံၤလီၤ. တၢ်လၢစီၤအၤဘြၤဟၣ် မၤလိဘၣ်ဝဲတဖၣ်န့ၣ် ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်အသး ဒီးမၤစၢၤအီၤလၢ ကယူးယီၣ်ပာ်ကဲ “တၢ်ထီကတၢၢ်ကစၢ်ယွၤ, ယွၤလၢအတ့လီၤမူခိၣ်ဒီးဟီၣ်ခိၣ်” န့ၣ်လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၁၄:၂၂, ခ့ခါစှီၤကျိာ်) တၢ်ယူးယီၣ်ပာ်ကဲဒ်အံၤတကလုာ်န့ၣ် လံာ်စီဆှံကိးဝဲလၢ ‘တၢ်ပျံၤယွၤ’ လီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၅:၇, ခ့ခါစှီၤကျိာ်) ဒ်သိးပကအိၣ်ဒီး တၢ်ရ့လိာ်သးဒီးယွၤဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်အဂီၢ် ပကဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်ပျံၤယွၤလီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၂၅:၁၄) တၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါအံၤ ထိၣ်ဂဲၤထီၣ်စီၤအၤဘြၤဟၣ်လၢ ကဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ်လီၤ.

^၇ ကစၢ်ယွၤစံးဘၣ် စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဒီးနီၢ်စၤရါ လၢကဟးထီၣ်လၢဝ့ၢ်အူၢ် ဒီးသုးအသးဆူ ထံကီၢ်အဂၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ်စ့ၢ်ကီး တမ့ၢ်လၢၤပှၤညါဘီၣ်လၢၤဘၣ်, ဒီးကဘၣ်အိၣ်လၢ ဒဲပူၤတစိၤဒၣ်အသးလီၤ. စီၤအၤဘြၤဟၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ကဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲအါမး သနာ်က့ အဝဲပာ်လီၤအသးလၢ ကဒိကနၣ် ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်န့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢအဒိကနၣ်တၢ်အဃိ ကစၢ်ယွၤဆိၣ်ဂ့ၤအီၤဒီး ဒီသဒၢအီၤလီၤ. အဒိ ဖဲစီၤအၤဘြၤဟၣ်အမါ နီၢ်စၤရါဘၣ်တၢ်က့ၤကိးအီၤလၢ စီၤပၤအနီပူၤ ဒီးစီၤအၤဘြၤဟၣ်န့ၣ် ဘူးထီၣ်လၢကဘၣ်တၢ်မၤသံအီၤအခါ ယဟိဝၤယွၤမၤဝဲတၢ်လီၤလးလၢ ကဒီသဒၢအဝဲသ့ၣ် တဘျုးဘျီညါလီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၁၂:၁၀-၂၀; ၂၀:၂-၇, ၁၀-၁၂, ၁၇, ၁၈) တၢ်လဲၤခီဖျိအံၤ မၤဆူၣ်ထီၣ်ဝဲ စီၤအၤဘြၤဟၣ် အတၢ်နာ်လီၤ.

၈. တၢ်သ့ၣ်ညါ ဒီးတၢ်လဲၤခီဖျိလၢ ကမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ပတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤကသ့ဒ်လဲၣ်.

^၈ ပကဲထီၣ် ယဟိဝၤယွၤ အတံၤသကိးဘူးဘူးတံၢ်တံၢ် ကသ့ဧါ. သ့ဝဲလီၤ. ဒ်စီၤအၤဘြၤဟၣ်အသိး ပကဘၣ်မၤလိအါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်လီၤ. ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် ပဝဲ စ့ၢ်ကီး ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါ ဒီးတၢ်လဲၤခီဖျိ လၢပလိၣ်ဘၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မၤစၢၤအါန့ၢ်ဒံး စီၤအၤဘြၤဟၣ်လီၤ. (ဒၤနံးယ့လး ၁၂:၄; ရိမ့ၤ ၁၁:၃၃) လံာ်စီဆှံန့ၣ် ပှဲၤဒီးတၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ် ဘၣ်ဃးဒီး “ယွၤလၢအတ့လီၤ မူခိၣ်ဒီးဟီၣ်ခိၣ်” အဂ့ၢ်လီၤ. တၢ်လၢပမၤလိဘၣ်တဖၣ်န့ၣ် မၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤ ဒီးယူးယီၣ်ပာ်ကဲအီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အဲၣ်ဒီး တၢ်ပာ်ကဲအံၤ ထိၣ်ဂဲၤထီၣ်ပှၤလၢ ပကဒိကနၣ် ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်လီၤ. ဖဲပမၤဒ်န့ၣ်အခါ ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ကစၢ်ယွၤ ဒီသဒၢပှၤဒီး ဆိၣ်ဂ့ၤပှၤ တကးဘၣ် ပတၢ်လဲၤခီဖျိအိၣ်ထီၣ်အဃိ တၢ်အံၤမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ် ပတၢ်နာ်လီၤ. ဖဲပမၤကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤလၢ တၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်အခါ ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်သူၣ်မံသးမံ ဒီးတၢ်သူၣ်ဖှံသးညီလီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၄:၈; ကတိၤဒိ ၁၀:၂၂) ဒ်ပတၢ်သ့ၣ်ညါ ဒီးပတၢ်လဲၤခီဖျိအါထီၣ်အသိး ပတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ကစၢ်ယွၤ ကဂၢၢ်ကျၢၤအါထီၣ်ဝဲလီၤ.

၉, ၁၀. (က) ဒ်သိးတၢ်ရ့လိာ်သး ကဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်အဂီၢ် ကလိၣ်တၢ်မနုၤလဲၣ်. (ခ) စီၤအၤဘြၤဟၣ် ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဒီး မၤဂၢၢ်မၤကျၢၤ အတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် အဝဲပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်.

^၉ တၢ်ရ့လိာ်သး ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်န့ၣ် လီၤဂာ်ဒ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်တခါလီၤ. (ဖး ကတိၤဒိ ၁၇:၁၇ တက့ၢ်.) တၢ်အံၤတမ့ၢ်ဒ်သိး ဖီကိလၢအပှ့ၤဒိၣ် လၢဘၣ်တၢ်သူအီၤထဲလၢ တၢ်မၤဃံမၤလၤတၢ်အဂီၢ်ဘၣ်. တၢ်အံၤလီၤဂာ် ဒ်ဖီလၢ အလိၣ်ဘၣ်ထံဒီးတၢ်ကွၢ်ကတဲာ်ကတီၤ ဒ်သိးဘိၣ်ထီၣ်ဖးထီၣ်ကသ့အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး စီၤအၤဘြၤဟၣ် ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဒီး မၤဂၢၢ်မၤကျၢၤထီၣ် အတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤထီဘိလီၤ. အဝဲမၤဝဲဒ်လဲၣ်.

^၁၀ စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဆဲးမၤဂၢၢ်မၤကျၢၤ အတၢ်ပျံၤယွၤ ဒီးအတၢ်ဒိကနၣ်ယွၤ အကလုၢ်န့ၣ်လီၤ. အဒိ ဖဲစီၤအၤဘြၤဟၣ်, အဟံၣ်ဖိဃီဖိ ဒီးအခ့အပှၤသ့ၣ်တဖၣ် လဲၤဆူကီၢ်ကနၤဧၣ်အခါ အဝဲပျဲယဟိဝၤယွၤ ကဟံးစုနဲၣ်ကျဲအီၤ ဒ်သိးကဆၢတဲာ်တၢ်လၢ အဒိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, အဆံးမ့ၢ်ဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲစီၤအၤဘြၤဟၣ် အသးအိၣ် ၉၉ နံၣ် ဒီးတချုးလၢ စီၤအံၤစဲးအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဒံးဘၣ်အခါ ယဟိဝၤယွၤ မၢအီၤလၢ ကကူးတရံးဝဲ ကယဲၢ်ပှၤပိာ်ခွါခဲလၢာ်လၢ အဟံၣ်ဖိဃီဖိအပူၤန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်စီၤအၤဘြၤဟၣ် အသးဒ့ဒီဒီး ဂ့ၢ်လိာ်တၢ်လၢ ကစၢ်ယွၤမၢအီၤတဖၣ်န့ၣ်ဧါ. တမ့ၢ်ဒ်န့ၣ်ဘၣ်. စီၤအၤဘြၤဟၣ် နာ်ကစၢ်ယွၤဒီးဒိကနၣ်ဝဲအကလုၢ်ဖဲ “မုၢ်တနံၤဃီ” န့ၣ်လီၤ.—၁ မိၤၡ့ ၁၇:၁၀-၁၄, ၂၃.

၁၁. ဘၣ်မနုၤအဃိ စီၤအၤဘြၤဟၣ် သးကိၢ်တၢ်လၢ ဝ့ၢ်စဒိၣ်ဒီးဂမိရၤအဂီၢ်လဲၣ်. ဒီးယဟိဝၤယွၤ မၤစၢၤအီၤဒ်လဲၣ်.

^၁၁ လၢတၢ်ဂ့ၢ်ဆံးဆံးဖိဒၣ်လဲာ် စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဒိကနၣ်ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်အဃိ အတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ကစၢ်ယွၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်ဝဲလီၤ. အဝဲတူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ အတဲသကိးတၢ် ဒီးကစၢ်ယွၤ ဒီးသံကွၢ်အီၤဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဂ့ၢ်ကိးမံၤဒဲးသ့ဝဲလီၤ. အဒိဖဲယဟိဝၤယွၤ စံးဝဲလၢ အကမၤဟးဂီၤကွံာ် ဝ့ၢ်စဒိၣ်ဒီး ဂမိရၤအခါ စီၤအၤဘြၤဟၣ်သးကိၢ်ဝဲလီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. အဝဲဘၣ်ယိၣ်တၢ်လၢ ပှၤအဂ့ၤတဖၣ်ကသံဃုာ်လၢပှၤအၢတဖၣ်အကျါလီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အဝဲကသးကိၢ်တၢ်လၢ အဖိဒိၣ်ခွါစီၤလိာ် ဒီးအဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ အအိၣ်ဝဲလၢဝ့ၢ်စဒိၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. စီၤအၤဘြၤဟၣ် နာ်ယဟိဝၤယွၤလၢအမ့ၢ် “ပှၤလၢအစံၣ်ညီၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ညါတဂၤ” လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲတဲဖျါထီၣ် အတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤဆူ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်လၢ တၢ်ဆီၣ်လီၤသးအပူၤလီၤ. ယဟိဝၤယွၤ အိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤ ဒီးပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သးကညီၤလၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ်အဖီခိၣ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် ယဟိဝၤယွၤ  တဲနၢ်ပၢၢ်အီၤ လၢဖဲအစံၣ်ညီၣ်တၢ်အခါ အဝဲဃုဝဲပှၤဂ့ၤဒီး မၤပူၤဖျဲးအီၤလီၤ.—၁ မိၤၡ့ ၁၈:၂၂-၃၃.

၁၂, ၁၃. (က) လၢခံန့ၣ် စီၤအၤဘြၤဟၣ် အတၢ်သ့ၣ်ညါဒီး အတၢ်လဲၤခီဖျိန့ၣ် မၤစၢၤအီၤဒ်လဲၣ်. (ခ) စီၤအၤဘြၤဟၣ် နာ်ဝဲယဟိဝၤယွၤန့ၣ် အဝဲပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်.

^၁၂ ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ တၢ်သ့ၣ်ညါဒီး တၢ်လဲၤခီဖျိလၢ အိၣ်ဒီးစီၤအၤဘြၤဟၣ်န့ၣ် မၤစၢၤအီၤလၢ အတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤကဂၢၢ်ကျၢၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. လၢခံန့ၣ် ဖဲယဟိဝၤယွၤမၢအီၤလၢ ကလုၢ်ထီၣ်အဖိခွါဒၣ်လဲာ် စီၤအၤဘြၤဟၣ် သ့ၣ်ညါပာ်စၢၤလၢ ယဟိဝၤယွၤ မ့ၢ်ကစၢ်တဂၤလၢ အိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်စူၤသးစူၤ, တၢ်သးကညီၤ, နာ်န့ၢ်အီၤသ့ ဒီးဒီသဒၢတၢ်သ့န့ၣ်လီၤ. စီၤအၤဘြၤဟၣ် နာ်ဝဲသပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ တကဲထီၣ်ပှၤလၢ အသူၣ်အၢသးအၢ သတူၢ်ကလာ်ဘၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပတဲဒ်န့ၣ်သ့လဲၣ်.

^၁၃ တချုးစီၤအၤဘြၤဟၣ် ဟးထီၣ်ဒံးဘၣ်အခါ တဲတ့ၢ်ဝဲအခ့အပှၤတဖၣ်လၢ– “အိၣ်သုဝဲဒီး ကသ့ၣ်ယီၤဖဲအံၤတက့ၢ်. ဒီးယဲဒၣ်ဒီး ဖိသၣ်အံၤ ပကလဲၤဆူဘးန့ၣ်, ဒီးဘူၣ်တၢ်ဘါတၢ်, ဒီးဟဲက့ၤကဒါက့ၤဆူသုအိၣ်လီၤ.” (၁ မိၤၡ့ ၂၂:၅) စီၤအၤဘြၤဟၣ် အဲၣ်ဒိးစံးဝဲ တၢ်မနုၤလဲၣ်. မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ညါဝဲလၢ အကဘၣ်လုၢ်ထီၣ် စီၤအံၤစဲးသနာ်က့ လံၣ်တၢ် ဒီးတဲဝဲလၢကဟဲက့ၤကဒါက့ၤဒီး အဖိခွါန့ၣ်ဧါ. တမ့ၢ်ဒ်န့ၣ်ဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်ညါဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ မၤသမူထီၣ်က့ၤအဖိခွါသ့ဝဲလီၤ. (ဖး ဧ့ၤဘြံၤ ၁၁:၁၉ တက့ၢ်.) စီၤအၤဘြၤဟၣ်သ့ၣ်ညါဝဲလၢ အဝဲဒီးနီၢ်စၤရါ အသးပှၢ်လံသနာ်က့ ကစၢ်ယွၤမၤစၢၤအီၤလၢ အဖိကအိၣ်အဂီၢ်လီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၁:၁၁, ၁၂, ၁၈) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲနာ်ဝဲလၢ တၢ်လၢယဟိဝၤယွၤ မၤဝဲတသ့ဘၣ်န့ၣ် တအိၣ်နီတမံၤဘၣ်. မုၢ်နံၤအဝဲန့ၣ် တၢ်ကမၤအသးဒ်လဲၣ်န့ၣ် စီၤအၤဘြၤဟၣ်တသ့ၣ်ညါဆိဝဲဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်အဝဲနာ်ဝဲလၢ ဒ်သိးကစၢ်ယွၤအတၢ်စံးပာ်တဖၣ် ကလၢပှဲၤအဂီၢ် ကစၢ်မ့ၢ်ဘၣ်မၤသမူထီၣ်က့ၤ စီၤအံၤစဲးန့ၣ် မၤသမူထီၣ်က့ၤအီၤသ့ဝဲလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ စီၤအၤဘြၤဟၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ “ကယဲၢ်ပှၤနာ်တၢ်” ခဲလၢာ်အပၢ်လီၤ.

၁၄. ဖဲနမၤယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤအဆၢကတီၢ်န့ၣ် နကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲမနုၤတဖၣ်လဲၣ်, ဒီးစီၤအၤဘြၤဟၣ် အဒိအတဲာ်မၤစၢၤနၤကသ့ဒ်လဲၣ်.

^၁၄ မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ယဟိဝၤယွၤ တမၢပလုၢ်ထီၣ်ပဖိတဖၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် အဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ပကဒိကနၣ် အတၢ်သိၣ်တၢ်သီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိ ကစၢ်ယွၤဟ့ၣ်ပှၤ တၢ်သိၣ်တၢ်သီတဖၣ်အံၤလဲၣ်န့ၣ် တဘျီတခီၣ် ပတနၢ်ပၢၢ်ဘၣ် မ့တမ့ၢ် ကီလၢပကမၤထွဲအီၤအဂီၢ်လီၤ. နၤစ့ၢ်ကီး မ့ၢ်နတူၢ်ဘၣ်ဒ်န့ၣ်ဧါ. ပှၤတနီၤနီၤ ကဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်န့ၣ် ကီဝဲလၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကမဲာ်ဆှးဝဲ ဒီးကတဲတၢ်ဒီး ပှၤလၢအတသ့ၣ်ညါဝဲတဖၣ်န့ၣ် ကကီလၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်လီၤ. မ့မ့ၢ်ပှၤအဂၤတနီၤနီၤန့ၣ် လၢကၠိမ့ၢ်ဂ့ၤ, တၢ်မၤလီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ တအဲၣ်ဒိးလၢပှၤကထံၣ်အီၤလၢ အလီၤဆီဒီးပှၤဂၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ. (၂ မိၤၡ့ ၂၃:၂; ၁ သ့းစၤလနံ ၂:၂) ပှၤမ့ၢ်မၢနမၤ တၢ်လၢအကီတမံၤမံၤန့ၣ် ဆိကမိၣ်က့ၤ စီၤအၤဘြၤဟၣ် အဒိအတဲာ်တက့ၢ်. အဝဲပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်နာ်ဒီး တၢ်သးဒူန့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်ဆိကမိၣ် ပှၤလၢ အိၣ်ဒီးတၢ်သးတီတဖၣ်အံၤအဒိအတဲာ်န့ၣ် တၢ်အံၤထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်ပှၤသ့ ဒ်သိးပကကွၢ်လိအဝဲသ့ၣ်ဒီး သုးဘူးပသးဆူ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်န့ၣ်လီၤ.—ဧ့ၤဘြံၤ ၁၂:၁, ၂.

၁၅. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပနာ်သ့လၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ် တအိၣ်ဒီးတၢ်ပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤအသး လၢအတၢ်သးတီဒီးယဟိဝၤယွၤအဃိန့ၣ်လဲၣ်.

^၁၅ မ့ၢ်လၢစီၤအၤဘြၤဟၣ် ဒိကနၣ်ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်အဃိ ဘၣ်ပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤအသး တဘျီဘျီဧါ. လံာ်စီဆှံစံးဝဲ လၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ် “သံဝဲအခိၣ်ဝါဂ့ၤ, ဒီးအိၣ်ဘျဲးအိၣ်” ဝဲလီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၂၅:၈) ဖဲစီၤအၤဘြၤဟၣ် အသးအိၣ် ၁၇၅ နံၣ်အခါ အဝဲဆိကမိၣ်က့ၤအတၢ်အိၣ်မူ ဒီးအိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်မံသးမုာ်လီၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်. ခီဖျိလၢ အတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်လၢအဂီၢ်ထီဘိအဃိန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲပဖးဘၣ်လၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ် “အခိၣ်ဝါဂ့ၤ, ဒီးအိၣ်ဘျဲးအိၣ်” အခါန့ၣ် တအဲၣ်ဒိး စံးဝဲလၢစီၤအၤဘြၤဟၣ် တအဲၣ်ဒိးဆဲးအိၣ်မူလၢ ခါဆူညါလၢၤဘၣ်န့ၣ်ဘၣ်.

၁၆. လၢပၤရဒံးစူးအပူၤ စီၤအၤဘြၤဟၣ် ကသ့ၣ်ညါဘၣ်တၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၁၆ လံာ်စီဆှံစံးဝဲလၢ စီၤအၤဘြၤဟၣ် “ကွၢ်လၢ်ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢအအိၣ်ဒီး အခီၣ်ထံးတဖၣ်, လၢပှၤသူၣ်အီၤတ့အီၤတဂၤန့ၣ်မ့ၢ်ယွၤလီၤ.” (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၁:၁၀) စီၤအၤဘြၤဟၣ် မုၢ်လၢ်ဝဲလၢ မုၢ်ကအိၣ်ဝဲတနံၤလၢ အဝဲကထံၣ်ဘၣ်ဝ့ၢ်တဖျၢၣ် လၢအမ့ၢ်ယွၤအဘီအမုၢ်န့ၣ် ပၢဝဲဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒီးအဝဲကထံၣ်ဘၣ်ဝဲ သပှၢ်ကတၢၢ်လီၤ. ထံၣ်တမှံကွၢ် စီၤအၤဘြၤဟၣ် အတၢ်သူၣ်ခုသးခု ဖဲအိၣ်မူဘၣ်ဝဲလၢဟီၣ်ခိၣ်ပၤရဒံစူးအပူၤ ဒီးအတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤ ကဂၢၢ်ကျၢၤအါထီၣ်ဝဲန့ၣ်တက့ၢ်. အဝဲမ့ၢ်သ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲလၢ အဒိအတဲာ်န့ၣ် မၤစၢၤယွၤအခ့အပှၤတဖၣ် လၢအနံၣ်လၢအကထိတဖၣ် အတီၢ်ပူၤန့ၣ် အဝဲကသးခုထဲလဲၣ်. လၢပၤရဒံစူးအပူၤန့ၣ် စီၤအၤဘြၤဟၣ် ကသ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲလၢ အတၢ်လုၢ်ထီၣ်လၢကစၢၢ်မိၤရံန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်အဒိတခါလီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၁:၁၉) တကးဒံးဘၣ် အဝဲကသ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲလၢ အတၢ်တူၢ်ဘၣ်ဖဲ အကဘၣ်လုၢ်ထီၣ်အဖိခွါစီၤအံၤစဲးအဆၢကတီၢ်န့ၣ် မၤစၢၤဝဲ ပှၤအတီအလိၤလၢအကကွဲၢ်တဖၣ် ဒ်သိးကနၢ်ပၢၢ်ထီၣ် ကစၢ်ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်တူၢ်ဘၣ် ဖဲအဟ့ၣ်လီၤအဖိခွါယ့ၣ်ၡူး ဒ်တၢ်ပှ့ၤက့ၤအခါန့ၣ်လီၤ. (ယိၤဟၣ် ၃:၁၆) စီၤအၤဘြၤဟၣ် အဒိအတဲာ်န့ၣ် မၤစၢၤပှၤလၢ ပကစံးဘျုးစံးဖှိၣ် ယဟိဝၤယွၤ လၢတၢ်ပှ့ၤက့ၤအဃိလီၤ. တၢ်အံၤမ့ၢ်ဝဲတၢ်အဲၣ် အဒိၣ်ကတၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.

၁၇. နပာ်လီၤနသးလၢ နကမၤတၢ်မနုၤလဲၣ်, ဒီးတၢ်မၤလိလၢခံတခါန့ၣ် ပကတဲသကိးတၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.

^၁၇ ပဝဲတဂၤစုာ်စုာ် မ်ပပာ်လီၤပသးလၢ ပကကွၢ်လိမၤဒိး စီၤအၤဘြၤဟၣ် အတၢ်နာ်တက့ၢ်. ဒ်စီၤအၤဘြၤဟၣ်အသိး ပလိၣ်ဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါ ဒီးတၢ်လဲၤခီဖျိလီၤ. ဒ်ပဆဲးမၤလိအါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤအဂ့ၢ်ဒီး ဒိကနၣ်အကလုၢ်ကထါအသိး ပကထံၣ်ဘၣ် အတၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤဒီး အတၢ်ဒီသဒၢန့ၣ်လီၤ. (ဖး ဧ့ၤဘြံၤ ၆:၁၀–၁၂ တက့ၢ်.) မ်ယဟိဝၤယွၤ ကဲထီၣ်ပတံၤသကိး လီၤစိၤလီၤထီတက့ၢ်. တၢ်မၤလိလၢခံတခါန့ၣ် ပကတဲသကိး ပှၤလၢအတီအလိၤလၢ အကဲထီၣ်ယွၤအတံၤသကိးတဖၣ် အဒိအတဲာ်သၢခါအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ.